Vijf eeuwen orchideeen in beeld (11)

6/95

2

3 4

6 7 8 11

Vijf l! uwen orchideeen in beeld (11) lOV-dag 7oktober Vanda's en vanda-achtigen Europese Orchideeen 5 Orchideecn als m tafo r Omdat ik haar zo mooi vind .... Boomschors en besmetting bij de Cymbidium t eJt

12

15 16 17 1 19

20 22

Weten 'waardighe len I Stuif e.! in Orchideeen in de tuln Tabula Rasa de ' ouden Pleione' Voor u gelezen "Orchideeenweelde" in Grorungen Het ge la ht C elogyne P nllende artikele.n

Nederlandse Orchideeen Vereniging Ereleden en leden van verdienste

HI' H.C. 1'1711 Eck; 1-11' M.A.M. Pnul; HI' H. W. E. (Jil il 13ruXSCll;

HI'

c.M. de Weijze; HI rH. Post;

)\trw E.IUvl. KlillkCilucrgh-vall Hnt/gm;

HI' AI vnll der lilllk; Mw L.M.C. dt' ull1g~­

mil Anldt'rclI; Dr II N.e. Krollclluer,r;:;

Mw A Smit s- Deu;s; llr 5. Stmiksmn.

Bestuur

Voorzittel': J.G . de Graat, Dage raadwcg 32, 214i VP Vijfhui zen,

O? 5581019

Secretaris: P.G.vllIr del' Horst, Ribespad 23, 3852 GL Ermelo,

tt'l 0341-553487, fax 0 . 1-558735

Lederrad",irr istrntic: L ' ristelijll, Apnll os traat 4, 1431 WR Aa lsmeer,

0297-320707

PelIl1 irrgrrr ees ter: E. van Holthe, Wunnclo 13,5655 JZ I::indhovcn, 040-2525871 Tijdsclrrijt-l/farwger: T. varr den HCIIVd, WDrift 53, 9752 LC H
050-5341420 tvs. fax

Redactie N.A. varr dt'r Cillgel. Hooiwcg 185, 9765 EG Paterswolde,

050-3(191902, fax 050-30920 11

A . Klnns't'Il , Kra yen hofistraat 2, 1222 R\N Hilvcrs um

035-6832033, f<1 x 035-683906-1

Realisatie

Prodllktie: Drllkkt'l'Ij KIlljl1"I1/1<'rg, Zuiderhooidstra,lt 70,1561 AP Kromrncnie Kopij: Bijdragen vnor '()rchideccn', te zCndt'l1 aan Redu cti c Orchidecen, Hooiwcg 185, 9765 EG Paters wold e, resp. voor I februari , 1 april, 1 juni, 1 augustus, 1 oktobcr en 1 d e ·embe r. dlls ruim 2 maanden vnor ver­ schijning.

VcrscIrij rrilfgsdn tflllf: '()rchid eeen ' ontviln g t u rond het midden Viln de even maanden

Bibliotlreek: A . KlnasseH Kra ycnhofs trilat 2, 1222 R\V Hil verSlIm,

035-6832033, fax 035-6839064

Advertell t1es: Your adve.rtel1ti Q~ \vcndc nlen zic h u it5illitend schriftelijk tot de heel' T van den HCLI\'el, W Drift 53, 9752 LC Haren . Adve rtenties in zcnd n ,,6(H 16 febrllari, 13 april, 8 juni, 22 ,Wgllstus, 19 ok tQber e n 25 d ecembe r Corrtrib utic: Vom het kalende rjaar f 55,-, jcugd­ leden ti m 18 jaar f 27,50, hllisgenootiedcn (ontvilnge n geen tijdschriit) grati s. Be ta ling o p pos tgiw nr. 191.191 of bankre k. nr. 45.04.09.376 tnv ledenadministratie van d e ed erland se O rchid eeen Vereniging te dismccr of nil nn t'Vangst V,ln d e ,1Ccept­ girokaa rt

De Orchideevriend Belgie Secretarillal: Mnl/ricl' Cas/eicl/I/, e ns traat 7(1, '1000 Cen t ' Co rrtrib/ltie: 500 Bfr door sto rting of o ver­ schrijv ing op rekening 737-5110609-13 van Dc Orchid ee-vri end , Bro nstraat 21 te 9700 Mater Belgische Orchideeen Vereniging Zetcl: fo fmIsel/ , Fortiil an Ifi, 2070 Zw ijn drecht

Secretaris/penll .: A. Colll rt, VlIlIrkrllis\aan 4, 2610 An twerpcn Lidgcld: Orch ika (()rchid eeenklub Antwcrpen) 550 BFr, inbegrepen tijd scJ1rift Orchika (6 nummers). Orchika + Orch ideeen 1300 BFr. Bijdrilgen te torten op r('kening 068-208905 -93.

2 Orchideeen 6 / 95

Vijf eeuwen orchideeen in beeld (11) De naa m Curtis is verbonden met het naar William Curtis (1746- 1799) vernoemde 'C urtis's Bota nica l Magazine'. William Curtis was een apotheker die naar Londen trok en daar in goede doe n raakte, zijn aandeel in de zaak aan een partne r overdeed en zich ging wijden aa n de bestudering van planten. Hij werd praefectus van de tuinen van het Apothekersgenootschap in Ch elsea (Chelsea Physic Garden). Voora l de Britse en daarvan met name de Londense planten hadden zijn aandacht. /-lij begon met de publikatie van de Flora Londi nensis. Toen inheemse plantenboeken niet populair ble­ ken bij de gegoede stand, s top te hij met de p ublikatie en begon (1787) met een 'Botanica l Mag<1zine' , ge'illustreerd met grav ures van uithcemse planten. De eerste illustra tor d ie hij a<1 ntrok was William Kilburn, later volgden James Sowerby e n Sydenham Edwa rd s. Zij vulden d e eerste 28 jaargangen. Curtis stierf in 1799 en het Botanical Magazine werd voo rtgezet door John Sims, totdat in 1826 William Jackson Hooker, l<1ter bekend als Sir Wi lliam Hooke r he t redacteurschap overn am . Edwards, die op den duur onenigheid kreeg begon in 1815 een a nder magazine dat bekendheid kreeg onder de naam Botanical Register. In 1841 werd Hooker, die hoogle raar bota nic was in Glasgow, tot directeur va n Kew Gardens in Londen benoemd. Hij nam zijn tekE.naar Fitch mee die 40 jaar lang dE' platen voor de Botanica l Magazine maakte, zodat Fitz, Hooker, Kew en 'Curtis's MagazinE" een onlos­ makelijke eenhe id werden. Tegenwoordig heet het magazine ook wei the Kew Magazine, maar dat is geen officiCle naa m. Tussen 1815 en 1841 waren er slechts enkele artisten beschik­ baar als tekena<1r voor 'Curtis's Botanica l Magazine. Ecn erva n was John Curtis, geen fami lie van Wi lliam, Cattleyalabiata door John Cllrtis een andere was William. Herbert. Samen zorgden ze voor de illustra ties tot 1826, waarna Hooker zelf d ie verantwoordelijkht>id op zich nam gedurende een tienta l jaren, totdat in 1834 Fi tch voor het ee rst werd ingeschakeld. Van John Curtis is niet ve I bekend . Hij was entomoloog, dus insektenkundige. De afgebeelde Cattlcya labiata is gegraveerd naar een tekening van deze John Curtis e n met de hand ingekleu rd doo r C. Fox . Ze is afkomstig uit Collectanea Botanica van John Lindley. De orchidee, een va n de ouders van de bekende grootbloemige hybri­ den, werd in Engeland ge'introd uceerd uit Braz il ie in 1818. 1n kleur is het een ronduit schitterende afbcelding. Bronnen

Martyn Rix. The Art of Botanical I11usll'lltiol1, 1981. Call/emil Books Lys de Bray. The Art of Bota II ical !lllIoll'lltioll. 1989. Quarto Publ.

Verslag van de landelijke NOV-dag, 7 oktober 1995.

Een van de eerste dingen die het nieuwe bestllur van onze vereniging toezegde, was een compleet nieuwe opzet van de algemene ledenvergadering. En zeg nu zelf, dat was geen overbodige luxe. AUe leden die de laatste jaren die vergade­ ring hebben bezocht, weten dat het aantal deelnemers niet bepaald een stijgende lijn vertoonde ........ . Al weken van te voren kregen we als kringbeshlllr de verga­ derstukken in hllis, waardoor een gedegen voorbereiding op de vergadering mogelijk was. En ik moet zeggen, je kon zien dat er door het hoofdbestuur erg veel energie in gestoken was om een korte vergadering mogelijk te maken. Om veel pllbliek te trekken was er een interes ant programma om de vergadering heengebouwd. En veel publiek is er dan ook gekomen.! Tegen 10.00 uur was het al gezellig druk. Na een kort openingswoord door de voorzitter, de Hr. J. de Graaf, kon iedereen een kijkje nemen bij de verschillende stands. De bibliotheek gaf een overzicht van veeluitgeleende boeken en tijdschriften, zowel voor beginners als (ver)gevorderden. Bij een andere stand kon men informatie krijgen over reizen naar o.a. Mexico, Costa Rica en Venezuela, en -dichter bij huis- Schotland. Natumlijk waren er vele planten te koop. Diverse led en en beroepskweker' boden een grote verscheidenheid aan soorten te koop aan, van zaailing in de fles tot jaren oude exemplaren. Een grote boekhandel toonde een enorme coLlectie boeken over orchideeen. De Home Grow Shop had o.a. een verzame­ ling meststoffen, gewasbeschermingsmiddelen en daarnaast meters om licht, luchtvochtigheid, pH en Ec te kunnen meten. Terwijl de schrijversgroep een nieuwe opzet maakte voor het tijdschrift, probeerde veilingmeester Herman ter Borch, samen met enige leden van kring ! oordwest-Veluwe, 65 planten en boeken te verkopen. Na een langzame start lukte het hem om aile stukken van eigenaar te laten wisselen. Leden van kring oordholland-Noord zorgden voor koffie, thee en broodjes. Natuurlijk konden we ·tussentijds een kijkje nemen in de prachtige tuinen van de Hortus, aileen werkte het weer niet zo mee. Helaas bleven de orchideeen-kassen die dag gesloten. Een kwartiertje later dan de bedoeling was, opende de voor­ zitter de algemene ledenvergadering. Iedereen had van te voren de gelegenheid gehad om vragen te stel1en aan het bestum, zodat de vergadering in een rap tempo afgewerkt werd. Binnen 5 kwartier had de voorzitter aile onderwerpen afgehandeld. Een record, als je je bedenkt dat er op dat moment 131leden aanwezig waren...... . Voor de grote plantenverloting werden bijna 1000 loten ver­ kocht. Dankzij de grote hoeveelheid planten die door de diverse kringen was aangeboden, ging(;,Jl vecl mensen met een plant naar huis . In totaal hebben 214 mensen de NOV-dag bezocht. We klln­ nen spreken van een record. kdereen die thuis is gebleven heeft iets gemist. Maar volgend jaar krijgt U een nieuwe kans, want deze apzet is zeker voor herhaling vatbaM.'

Nal1lclls kring Groot-Rolterrialll, Mario/1 van Ninzwegen. Van het Bestuur

De Vereniging kan terugzien op een geslaagde NOV-dag. Een ongekend groat aantal deelnemers en activiteiten en vooral een gezellige sfeer. Veel kringen en individuele leden hebben medewerking verleend. Voor zover dat nog niet per­ soonlijk is gebeurd, iedereen heel hartelijk bedankt. Namens aile deelnemers is bij het echtpaar Nieuwenhuis een stevige struik bloemen bezorgd, dat hebben zij di.k verdiend. Oak de kosten vielen mee. l d aftrek van aUe kosten bleef er ongeveer

f 400,-over, terw,ijl in de begroting gerekend hadden op een negatief resultaat. Elde rs.in het blad een leuk verslag van kring Groot Rotterdam. De algemene vergadering was een aparte belevenis. In de kantine waren zelfs geen staanplaatsen meer vrij. Dank zij de medewerking van een ieder konden de 22 (!) agendapunten in ongeveer vijf kwartier en met succes, worden afgewerkt. Wij menen dat het verslag u zo snel mogelijk moet bereiken. U treft het aan op de bijsllliter. Met steun v n het Bestuurdersberaad zijn we vast van plan er volgend jaar weer zo'n "happening" va n te maken. Wij heb­ ben, als bestuUf, deze dag ervaren als een forse stclln in de rug. Dank II allen. De BUDEr hOlldt de gemoederen al geruime bjd be zig. Een somber vooruitzicht van een regeling met veel adminis­ tratieve rompslomp, niet passend in de sfeer van onze hobby. In goed overleg met het CITES-bureau is er echter een rege­ ling uit de bus gekomen waar nienland vee I problemen mee kan hebben, denken wij. De regeling treft u aan in de bijslui­ ter. Ons advies is deze goed te bewaren. WeI is het zaak dat iedereen er aan meewerkt illegale praktijken te voorkomen. Oat is in lijn met een van de doelstellingen van onze Ve.reniging, vastgelegd in de Statuten. In die medewerking hebben wij overigens aUe vertrollwen. Met ingang van 1996 is het lidmaatschap van een huisgenoot, bijvoorbeeld uw wederhelft, kosteloos. Wij den ken dat dit de familiesfeer in onzc verenigi.ng verstevigt. Na uw sdlriftelijke aanmelding voIgt opname in het ledenbestand. Wij adviseren u dit zo spoedig moge.lijk te doen, zodat verwerki.ng geen grote vertraging ondervindt. Als nieuwe service kunt u, Over het meenemen van Orchideeen uit een ver vakantieland, bij de secretaris informa­ tie inwinnen en de nodige uit- en invoerformulieren alsmede advies over de invulling daarvan krijgen.

Jan de Graa!

Nieuwe leden tv!w E.H.T. l'ulies-PoLlw, Veri. Paltzstrailt 2, Ravenstein Hr R. Bonte, Diestsevcst 57, LeLl\'en (B) HI' f\. Rijnders, Asingaborg 76, Amsterda11l Hr E. de Quay, van V!aarenplein 32, SoC'sterberg He .J. BrinkhLlizen, Ja valaan 34, Hilversul1l I. van Grootheest, ''''esringhousestraat 46, Utrecht Hr J.e. Glaser, Veliuwcw('g 1, 's H er Hendrikskinderen Ivlw P.M.T. Ian tel-van Pampus, Carneoolstraat 86, L€iden E. S11leets, Overkw
''''.1'.

3 Orchideeen 6/95

Uit de Krillgerz: Kring N. -O. Brabant, mei 1994

Vanda's en Vanda-achtigen Yanda's zijn planten die een aparte behandeling eisen en om

die reden schrikken ze veel mensen een bee~e af. Toch heeft

men er vaak een en wil die vreselijk graag in bloei krijgen.

Dit verhaal kan daarbij misschien van pas komen.

Er zijn grate en kleine Yanda's, ze zijn altijd monopodiaal,

dwz dat de stengels albjd door kunnen groeien en ze groeien

als epifiet of Iithofiet op bomen of rotsgrond.

De bloemen zijn meestal zeer aantrekkelijk en dikwijIs ook

groot. De circa 80 soorten komen voor in tropisch Azie, India,

de Himalaya, China, Nieuw-Guinea, Australie en op de eilan­

den van Indonesia en de Philippijnen tot Taiwan.

Het uiterlijk en groei-en-bloei.

De groei is monopodiaal (betekent letterlijk: op een voet).

Dat wil zeggen, dat de starn altijd verder groeit en met de

jaren langer word t. Een andere groeiwijze die heel veel bij

orchideecn voorkomt heet sympodiaal en daarbij is er duide­

Iijk een Cycl llS die steeds weer doorlopen wordt: scheutvor­

ming - afrijping, vaak met bulbvorming - bloei - rust, d.w.z.

een echte groeistop - en dan weer opniellw scheutvorming ­ enz.

Bij de Yanda's zijn er geen duidelijke seizoenen aan de plant

te herkennen.

De p lant lijkt altijd te kunnen groeien ll

Yanda's hebben geen bulben - geen duidelijke reserveorga­

nen. Zoals ook de seizoenen niet in het uiterlijk aanwezig zijn,

zo wijst de afvvezigheid van duidelijke reserves op een klima­

tologisch niet te extreem wisselende groeiplaats. De meestc

komen in de tropen voor op plaatsen met ecn regelmatige

vochtigheid, en vrij konstante hoge luchtvochtigheid en regel­

matig dezelfde temperaturen. Wei met dagelijks flink e zonbe­

s traling. Yanda's hebben veellicht nodig.

VOl1da sandcriol1a Foto: K.Eisses

een dlljdelijke kweekfout alles rigoreus te veranderen. Stap voo r stap heb ik mijn cuJtullrfouten leren herkennen en daar­ na verbeterd . Gelukkig zijn Yanda's oersterke planten; kennen ze bijna geen zjekten en plagen, dus heb je nogal wat gelegen­ heid om te experimenteren!' Cultuurfouten bij vanda's

-een te dicht en te vochthoudend potmengsel

-de stengel diep in de pot geplant, extra fout: grote plastic pot.

Samen met een te nat mengsel voIgt het wcgrotten van sten­

gel en wortds. De plant verliest daarmee ook zijn houvast.

-in de winter veel te droog en soms ook te koud houden om

de bloei te forceren Een uitgemergelde plant komt zeer slecht

' weer aan de groei met als gevoig steeds verder teruggroeien.

-te veel zouten in het gietwater. Gevolg: verbranding van wor­

telpunten en zwart worden v an bladpunten.

-in de kop van d e Yanda water sproeien, dat kan rot geven.

Aanwijzingen voor de kweek van Vanda's.

Noodzakelijke voorwaarde voor sukses lijkt mij een kweek­ ruimte met: - een hoge luchtvochbgheid - een tlinke luchtbeweging - veellich t, voor sommige zelfs extreem veellicht - een temperatuur van gematigd tot warm; voor de SOOl"ten uit de Himalaya koud tot gematigd (V caenilea, Vafpina, V kimballial1a, e.a.). Zeer regelmatig water geven; in de tropen kan het elke dag wei regenen. De groei nooit kompleet stillaten vallenll Ook in onze wintertijd de wortels blijven sproeien. Hierop aansluitend kunnen de planten dan ook altijd voedsel opne­ men. In de groeiperiode de wortels zolang onderdompelen totdat ze geheel gevuld zijn. (Altijd een bee~e voeding in het wa ter). De wo rtelpunten geven aan of er nog groei is in de plant. De planten met een koelere "rus t"-periode laten dat zien met het afschermen van de wortelpunten. In de loop der jaren waarin ik met Vanda's en Vanda-achtigen omging, hebben ze mij heel wat te vertellen gehad. Kweken van orchideeen vraagt gedu ld en zeker niet om na

4 Orchideeen 6/95

VOl1da plllllifo. Foto: K.Eisses

Mijn kweekwijze nu:

Ziekten en plagen

Ik geef mijn planten bij al het water een beetje voecUng. a.op de groei gericht meer stikstof: NPK 30-20-20 b.op de bloei gericht direkt aan het eind van de zomer: NPK 10-20-10 c. wintervoedsel om het gebrek aan licht te kompenseren: NPK 5-10-26 (Orchideeenmest met sporen ongeveer 2 a 3 gram per 10 liter regenwater, zodat de oplossing ongeveer op 250 microSiemens uitkomt). Ik stop de wortets zoveel mogeLijk terug in het mandje. Oat lukt het best als ze nat zijn. De wortels hangen dan minder in de weg, besdladigen minder. Ik gebruik plastic vijverrnandjes en vul die met grove brokken schors, kurk en houtskool. Dit is zeer luchtig, verteert nauwelijks en heeft genoeg ruimt voor de terugges tullfde wortels. De mandjes worden met enkele

Nagenoeg geen'

Indien toch, hangt de plant dan wellicht genoeg?

Of heeft de plant het ilfgelopen seizoen bijna niet gegroeid?

Droogt de plant wei snel genoeg weer op?

Met veel LICHT - LUCHT - en MEST voorkomt u bijna aliI"

problemen.

Bekende soorten:

Ondanks dat er nieuwe indelingen met namen als Trudelia,

Polianthes, Eltanthe zijn gekomen, blijft de handel al deze plan­

ten als Yanda aanduiden en dat doe ik ook het liefste.

Valldll alpina (klein)

V cristata (klein)

V coerulea (zeer gewilde blauwe, bijna uitgeroeid!!)

V coende cens (blauwachtig, klein)

V del7isonialla (klein, zeer mooi)

V kil1lballiana

V lilacina

V stallgeana

V testacea

V tessellata (syn . roxburglzii)

V pllllliia (klein)

V teres

V tricolor

V tricolor var suavis (syn V suavis)

V sanderiana

V rothschildiana (de beroemde)

Frans X. Goossens, april 1994

VANDA'S EN VANDA-ACHTIGEN:

Indeling naar geslachten (overgenomen uit de bekende orchi­ deeen encyclopedie "The manual of cultivated orchid species" door H. Bechtel, Ph. Cribb en E. Launert):

Vanda lilacina. Foto: K.Eisses TRIBUS (=groep) VANDEAE

ijzerdraden opgehangen. Elke dag (indien mogelij k) de war­ tels besproeien en zeker in het groeiseizoen eens p r week dompelen. Als er tevee! water in de top of de bladoksels blijft zitten, dan houd ik de plant even op zijn kop of schud het teveel aan water eraf. Door de wortels als een kluwen ineen te vlechten laat de plant zich gemakkelijk hanteren. De nieuwe wortels worden zo mogelijk nog dikker!! Rijke bloei van goed uitgegroeide bloemen die goed op kleur komen (b.v. de blauwe V cocrulea en V rothschildialla). is een duidelijk bewijs dat Valnda's het naar hun zin hebben. Vermeerderen

Wanneer men Yanda's ongestoord zou laten groeien, dan hechten ze zich overa l aan vast en groeien er nieuwe plantjes aan de stengel. Dikwijls levert dat wild groeie n geen fraai plilatje op. De stengel is op het oude deel blildloos geworden en overal kronkelen de luchtwortels. Door een topstek te maken en d e keikies (orchideeentaal voor jonkies) eraf te nemen, kan men het geheel verjongen. Aile afgenomen delen moeten al enkele wortels hebben Als er aan de oude plcll1t dan nog blad zit dan loopt dit' ook weer uit.

Subtribus SClTcanthinae:

Acampe, Aerides, Amesiella, Arachnis, Armodorum,

Ascoglossum, Camarotis, Chiloschi ta, Cleisostoma,

Dimorphorchis, Diploprora, Doritis, Esmeralda, Gastrochiiis,

Haraella, Holcoglossum, HygrochiJus, Kingidium, Luisia,

Neofinetia, Ornithochilus, Papilionanthe, Paraphalaenopsis,

Pelatantheria, Phalaenopsis, Pomatocalpa, Pteroceras,

Renanthera, RenanthereLla, Rhynchostylis, Robiquetia,

Sarcochilus, Schoenorchis, Sedirea, Seidenfadenia,

Smitinandia, Staurochilus, Taeniophyllum, Thrixspermum,

Trichoglottis, Vanda, Vanopsis.

Subtribus Angraecinae:

Aeranthes, Angraecum, Campylocentrum, Cryptop us,

Dendrophylax, Jumellea, Neobathiea, Oeonia, OeonieLla,

Pol yrad icion, Sobennikoffia.

Subtribus Aerangidinaae:

Aerangis, Ancistrorhynchus, Ang.raecopsis, Bol usiella,

Calyptrochilum, Chamaeangis, Cyrtorchis, Diaphananthe,

Eurychone, Listrostachys, Microcoelia, Mystacidium,

Plectrelminthus, Podangis, Rangaeris, Solenangis,

Sphyrarhynchus, Tridactyle, Ypsilopus.

5 Orchideeen 6/95

Uil: Orchika, september 1994

Europese Orchideeen 5

Andre Dc Cock

In mijn vorig artikel heb ik geschreven over de meest voorkomende belagers zoals insekten en dergelijke. Nu ga ik het hebben over nog kleinere illdividllell die OIlZC planten bedreigen:

Ziekten: De schimmels, bacterien en virussen vonnen over het alge­ meen een probleem door een minder zorgvuldige kweekme­ thode en het niet naleven van sommige hygienische stelregels. Ze kunnen wei grate schade toebrengen aan onze planten.

- Virussen: onder de orchideeen zijn de epi.fytisch groeiende soorten alsook de soorten van de Dl7ctylorlzizl7-groep het meest onderhevig aan virllsziekte.n. De besmtting gebeurt door een plill1t te verwonden met e.en besmet voorwerp (mes, schaar, enz ... ) alsook door bladluizen die het virus overdragen van een besmette plant naar een gezond exemplaar. De hoofd­ symptomen van een virusaantasting zijn klellrloze tot Lwarte aders in bladeren of bloemen (chlorose of necrose). Deze ver­ kleuring kan langwerpige, ovale tot ronde vonnen aannemen. De groei van ge'infecteerde planten is meestal traag. De bloe­ men vertonen ook vervormingen en hebben vaak talrijke klei­ ne bruine necrotische vlekken. Bestrijding: er bestaan gecn middeltjes om deze aantasting te bestrijden. Noch biologische noch chemische bestrijdingsmid­ delen zijn met succes uitgeprobeerd op deze ziekten. Het enige middel is er voor te zorgen dat men gezonde planten aankoopt en dat men aUe instrwnenten die men gebruikt steeds ontsmet door ze in een vlam te houden of door ze in een 10% oplossing van trisodiumortofosfaat te dompelen. Indien rnen toch nog aangetaste planten (door bladluizen besmet) heeft, moet men die onmiddellijk venvijderen (ver­ branden). Niet op de komposthoop gooien l ! - Bacterierot: deze kan spontaan optreden. Waarschijnlijk drin­ gen de bacterie.n in de plant via een kleine wonde veroorzaakt door vraat van slakken. Zelfs bLadluizen kunnen openingen maken waardoor deze bacterien klumen bumendringen. Malse bruine vlekken op het blad of stengel zijn de sympto­ men van deze ziekte. Soms gaat dit ook nog gepaard met een onaangename gem. Bestrijding: wegsnijden met een scherp steriel mes en de slechte delen verbranden. Chemisch kan men beroep doen op aile quaternaire ammonium-verbindingen zoals Physan. Er zijn nog andere merken op de markt. Men kan ook preven­ tief optreden door voor een goede ventilatie te zorgen, geen stagnerend water in de bladscheden en andere holten in de plant te laten staan, samen met een lage temperatuur en tenslotte altijd met zuivere en sc.herpe instrumenten werken. Bij de epifytische orchideeen kan men de kans op deze in fec­ tieziekte afzwakken door aan het einde van het groeiseizoen twee keer een bemesting te geven met een hoog kaliumgehal­ teo Zo helpt men de plant met het afrijpen van zijn bulben. - Schimmelziekten: deze infecties kunnen we in twee groepen verdelen, nl. de schimmels en de schimmelroest.

6 Orchideeen 6/95

Schimmelrot komt meestal voor in een ongeventileerde voch­

tige omgeving. Biad-, stengel-, rhizoom- en bulbrot vertonen

meestal een purperen schijn aan de rand van de ge'infecteerde

plek. Wortelrot komt gewoonlijk door een slechte aeratie

(beluchting) en doorlaatbaarheid van het kompostmengsel.

Bestrijding: bij de bovengrondse delen is de beste remedie om

zo vlug mogelijk aile ge'infecteerde delen weg te snijden met

een scherp en steriel meso De wond moe ten we dan behande­

len met Physan.

1'lanten met wortelrot moeten we zo vlug mogelijk verpotten

nadat we al de aangetaste delen hebben weggesneden en de

wonden hebben ontsmet met Physan.

lndien de schimmelrot bij bulbdragende orchideeen

(Ophryssoorten) het hart van de bladrozet zou bereiken, is het

voor de plant te lailt en is hij ten dode opgeschreven.

Schimmelroest: deze aantasting wordt gekarakeriseerd door

de vorming van oranje-rode puistjes, de sporen, op bladeren

en stengels. Het komt tamelijk vaak voor op aardorchideeen.

Bestrijding: hier moeten we eveneens de aangetaste delen

wegnemen en onmiddellijk behandelen met Ferbam of Zineb.

Aile schimmelsoorten kunnen zich vlug verspreiden en al de

omringende planten aantasten omdat de sporen vlug weg­

waaien door de wind. Men kan hiervoor ook preventief te

werk gaan door bij vochtig weer te spuiten met Zineb of

Benomyl, twee chemische produkten die vooral d sporen van

de schimmel doden en zo het verspreidingsgevaar verminde­

reno

Botrytis: dit is een aparte roestschimmel. Hij komt meestal

voor op dood materiaal, maar kan zich ook op levend materi­

aal ontwikkelen indien de omstandigheden gunstig zijn.

Botrytis manifesteert zich door donkerbruine tot bijna zwarte

ronde vlekjes op de bladeren en bloemen.

Bestrijding: bij bladinfectie moe ten we de aangetaste delen

wegsnijden en daarna behandelen met Benomyl, de snijwon­

de bepoederen we met zwavel om verdere infectie te voorko­

men. Het is natuurlijk beter om preventief te handelen en de

geschikte omstandigheden 0111 botrytis te kweken weg te

nemen.

Botrytis ontwikkelt zich goed in een koude en vochtige niet

geventileerde ruimte. Sproei nooit met water op de orchi­

deeen bij koud en windstil weer.

Tracht ervoor te zorgen dat de planten opgedroogd zijn vom

de avond. Bij gewoon regen weer kan men natuurlijk geen

droge planten hebben, maar door de regenval spoelen de spo­

ren van de planten weg en is het risico op besmetting veel

gennger.

Met al deze gegevens kunnen we min of meer met een gemst

gemoed aan de orchideeenteeit beginnen in onze tuin. Het is

en blijft nog altijd een risicovolle bezigheid, maar indien men

de spelregels nauwgezet toepast moet het wellukken.

Wordt veruoIgd...

Uit: Orchikl7, september 1994

Orchideecn in de literatLiLlr:

Orchideeen als meta/oor van het geknutsel van de natuur E1" doet zich ill de beoordelillg vall prow als literatlmr eenzelfde probleem voor als ten aanzien van tekeningen als beeldende kunst. Ik heb al eens de vraag gesteld of een vakklwdig fraai getekende 'w etellschappelijk bedoelde afbeelding van een orchidee tot de beeldende kllnst moet worden gerekend. Zo kIm je ook de vraag stellen of een goed geschreven wetensc1rappelijk verhaal tot de literatl/lIl' gerekend kal1 IIJorden. Mijn antwoord is ja. Stephen Jay Gould is zo'n wetenschapper die zo goed en boeienrl scllrijjt dat zijll boeken als broodjes over de toollLJank gaan en ook bij ons ill vertaalrle vorm eell groot lezerspllLJliek trekkell. Oordeelt u zelf of mijn allt­ woord terecht is. "Weinig held en laten hLUl vizier in de bloei van hun leven za kken; triomf leidt onverbiddelijk verder, dikwijls tot de onderga ng, Alexandr weend e omdat hij geen ni uwe werel­ den te veroveren had; Napoleon, te ver afgedwaa ld, bezegel­ de zijn lot in de diepte van een Russische winter. Maar Charles Darwin lie t de Origin of Specics(1859) niet volge n door een a lgemene verdediging van niltuurlijke selectie of door de ev idente uitbreiding daa rvan tot d e menselijke evolu tie ( hij wachtte to t 1871 met het publiceren van The Descl!nt of Mall). In plaats daarvan schreef hij z ijn onbekendste werk, een boe.k getiteld : 011 the Variou s Contrivances by Which British a/ld Foreign Orchids Are Fertilized by insects (1862), Darwil ve le excursies nitar details van de natuurlijke historie (hjj schreef een taxonomie van brandga nzen, een boek over klimplanten, en een ve rhandeling over de vorming van teel­ aarde door aardwonnen) bezorgden hem de onverdiende reputatie van een ouderwetse, ie twat suffe beschrijver van curieuze planten en dieren, een man die op het juiste moment een fortllinlijk inzicht had. Een golf van darwinistische weten­ schap heeft gedurende de afgelopen twintig jaa r grondig me t deze m y the afgerekend . Voordien sprak een vooraanstaand geleerde namens vele slecht ge'informeerde collega's toen hij Darw in beoordeelde als een 'armza lige verbinder va n ideeen,,,een man die niet tot de gro te denkers behoort', In werke.lijkhe id peelden aile boeken van Darwin hun rol in het grootse en coherente oogmerk van z ijn levenswerk: het aantonen van het bestaan van evolutie en het verdedigen van natuurlijke seiectie als he t voornaam s te mechanisme daarvan. Darw in bestudeerde orchideeen niet slechts omwille van de orchidee, Michael Ghiselin, een bioloog uit Californie die ein­ d lijk d e moeite heeft genomen alle boeken van Darwin te lezen (zie zijn Triumph of tiTl? Darwinian Method) heeft de ver­ handeling over orchideeen terecht aangemcrkt als een belang­ rijke ep isod e in Darwins pleidooi voor de evolutie. Darwin

begint zijn orchideeenboek met een belangrijke evolutionaire vooronderstelling: voo rtgeze tte zdfbev ruchting is een slechtc strategie voor overleving op lange te rmijn, aangezien he t nageslacht slechts de genen van een en.kele oLlder draagt, en populaties nie t genoeg variatie behouden voor evolutionai re flexibiliteit ten aanz.ien van milieuvera nderingen, Zo ontwik­ ke len pl,mten die bloemen dragen met zowel maLUle lijke als vrouwelijke organen gewoonlijk mecha nismen om kruisbe­ stuiving te verze ke ren, O rchideeen hebben een verbond met insekten gesloten . Zij hebben een verbazende verscheidenheid aan 'listen' ontwikkeld om in ekten aan te trekken, te ga ran­ deren dat kleverig stuifmeel aan hWl bezoe ker blijft kleven, en te verze keren dat het aangehecht stuifmeel in contact komt me t vrouwelijke organen van de volgende door het insek t bezochte orchidee. Darwins boek is een compendium van deze lis ten, het botcl nische equivalent van een bestiarium. En evenals de middeleeuwse besti aria is het bedoeld om te onderrichten , De bood, chap is p a radoxa,l l maar fundamen­ tee!. Orchideeen vervaardige hun complexe instrumenten uit de gebruikelijke componenten van gewone bloemen, onderd e­ len die ge woonlijk bij he I andere funk ties behoren. Als God een fraaie machine had on tworpen die zijn wijsheid en almacht moest weers piegelen, zou hij zeker geen verza meling onderdelen hebben gebruikt die in het algemeen voor andere d oe leinden zjjn gemaa kt. Orchideeen zijn niet het we rk van een idealc ontw rper; zij zijn improvisorisch opgetuigd uit een beperk te reeks beschikbare componenten . Zc moeten dus uit gewone bloemen o ntw ikkeld zijn." Vervolgens be chrijft Gould de "duim' van de panda als voor­ beeld van een S ortgelijk ongerijmd ontwerp in he t dierenrijk en pakt de orchideeendraad weer op me t: " De duim va n d e panda vormt een elega nte zo61ogische tegenhanger va n Darwins orchideeen, De beste oplossing van een ontwerper is door de geschied enis uitgesloten""" Darwins boe.k staat vol me t dergelijke illustraties, De moeras­ wespenorchis bijvoorbeeld gebruikt zijn lip (een vergrout bloemblad) als vals trik. De lip is in twec delen verdeeld. Het ene, bij de stengel van de bloem, vonnt een grate kelk vol nektar; h ' t doel van het bezoek va n een insekt. Het a nd e re, bij de ra nd vall de bloem, vo rmt en soort landingsbaan , Een insekt dat op d 'ze. baan landt, drukt die neer en krij gt aldus toegang tot de nectarkelk daarac hter, Het gaat de kelk binnen, mailr d e landingsbaan is zo e la stisch dat die meteen weer opspringt, en het inse t in de nectarkelk verstrikt. !-let insekt m oet zich dan terug trekken vi a de enige beschi.kbare uitgang: een pad dat het dwi.ngt tangs de stuifmeel massa 's te strijken, Een opzienbarend e machine, maar helemaal ontwikke!d uit een gewoon bloemblad, een onderdeel dat kant en klaar beschikbaar is in de voorloper van een orchidee,""". Hij besluit het ve rhaa!, na nog kort over de vele andere aan­ passinge n bij orchideeen te hebben geschreven met: "Volgens he tzelfde principe zo u men, als een man een machi­ ne voor een speciaal d oel zou maken, maar oude raderen, veren en katrollen zo u g bruike.n, op aileen ie ts andere wijze, va n de machine kunnen zeggen dat hij speciaal voor dat doe! was bedacht. 20 heeft in de hele na tuur bijna elk onderdeel van elk lcvend wezen waarschijnlijk in een Licht gew ijzigde toestand voor diverse doeleinden gediend, en is het actief geweest in d e levende machinerie van vele oude en onder­ scheiden, sOOl-teigen vormen. Wij zijn misschien niet gevleid door de metafoor van opgepoetste raderen en katrollen, maa r bedenk ee.ns hoe goed w ij werken. De natuur is, met de woor­ den van FraJ1(;ois Jacob, een voortreffelijke knutselaar, geen goddelijke maker, En wie zal rechter spelen over deze \loor­ beeldige vaardigheden? Bron:

Stephen Jay Could: Dc dui1l1 vall de Panda, Uig, COl1tact, 1993 (vdC)

7 Orchidecen 6/95

Uit: Kring Eindhoven 1990, oktober 1994

Omdat ik haar zo mooi vind.... door Bert van Zuylen Op de tentoonstelling in Krefeld zag ik haar in het heel groat en in volle bloei, in allerlei boeken bewonderde ik haar op foto's. En op de ruilbeurs stand ze d,1ar: in een behoorlijke grote pot en met cen Forse nieuwe scheut: Neorl/oo rea irroraill. Ik wist dat ze duur was, dus vroeg ik maar niet naar de prijs, en dat was dom, want ze ging voar een prikkie weg. Dezelfde middag zag ik haar al bij haar nieuwe eige­ naar in de kas, en omdat ik haar zal mis­ sen, schrijf ik maar een stukje over haar. (En zo zielig is het I1lI ook weer niet hoor, want op de beurs kocht ik een schitte­ rend boek waar ik al heel lang, en heel fel, naar op zoek was, m 'n knip w as toen al tot over de bodem leeg) . Neomoorcll irroratll is de gangbare naam maar is eigenlijk. ee.n synoniem, de eigenlij­ ke naam is eOl7loorea wllllisii. Ze is doo r H .G. Reichenba ch in 1877 beschreve n als Lllcddelllanllill wllllisii in het blad Linnaea, pag. 109. De besdlrij­ ving was gebaseerd op een door Gustav

Orchideeenpracht in de tuin door Patrick Malll7cns

Bletilla striata, syn B. Ilyncillthina is a/ko/JIstig Hit Cl/illa, Formosa, Zuid-Viehtam etl Japan. ZelJ I,eb ik de knollett, van waanLit de lIieuwe scl/eut zich olttwikkelt,

gekoc11t op de Antwerpse Vogelmarkt. De kl/ollell, die z owat llet midden IlOuden trlssen de ktlollell v all gladio­ lell ell dahlia '5, kostell naar zo 'II 50 Bfr. Er zij u trotrwellS tal van postorder- en alldere bedrijvell die de pial/teu aallbiedell.

8 Orchideeen 6/95

Wallis in Columbia verzamelde plant. R. Schlechter verplaats­ te haar in 1924 naar haar huidige ges laeht. Het geslacht werd vemoemd naal' F\A/. Moore, toentertijd cmator van de beroemde Glasnevin Botanic Garden in Dublin, Ierland. Oorspronkelijk was de naam Moorea, maar mr. Rolfe ontdekte dat die naam al aan een an der geslacht was gegeven en veran­ derde de naam toen in Neol1lOorea. Ze is de enige soort in dit geslacht, en groeit zowel epiphytisch als terrestisch in Panama en Columbia. Samen met o.a. Congora, Polycycnis, Acineta en Stlll/hopell behoor het geslacht tot de subtribus GOl1goril'lllc. De witte wortels groeien ook naar boven zodat zich een dichte mat vnnnt aan de basis van de plant. De 4 - 11 cm lange bul­ ben ktlllnen 2,5 - 6 cm in doorsnee worden, ze zijn eivormig, samengedrukt en .lwaar. De bladeren kunnen wei 45 - 75 cm lang WOrdeJ1 en in het bovenste gecleelte wei 12 em breed. De bloemstengel s taat rechtop, wordt 15 - 35 em lang en draag t t1l" en de 10 - 20 geurende bloemen. De bloemen zijn g root, en de peta len en sepalen zijn wi11nootbnlin tot rood­ bru in van kleur, aan de basi~ z ijn ze wit. De lip is bleek geel, afgezet met banelen en ranclen van bruin-paars. De middenlob is geel met rode vlekjes. Het beste kLInt u ze oppotten in een compost van gelijk delen mos, leem en zand of in een compost van 6 delen fijn bark, ] deellevend ~phagnum, 1 deel pllimsteen, 1 deel hOlltskool. kunt ze goed kweken in gematigde ,chaduw, met veel vocht in el l" groeiperiode. Voorzichtig zijn met water gev n als de nieuwE' wortds beginnen te groeicn, later volop water geven. Is de pselldobulben volgroeid zijn veel mindel' \·v ater ga n ge\en t h.i at de nieuwc seheut zieh weer laat zien. c mjn imum wintertemperatuur is 15° C. Tn een oude catalogus van de firma Charlesworth L1it 1912 komt een plant van 7 bulben up £ 7 en sh 10 en een plant van < bulben m et 2 nieuwe seheuten deed £ 10 sh 10. een gigan­ tisch bed rag. In d e catalogus van Wubben 1993 kost ze f 150,-!1

Du ,geachte kopn, wees er z uinig op en vcrzorg haar maar goed. ze is het in vele opziehten waard'

Vaak wordt onder liefheb b,"rs gesproken over gemakkeLijke planten. Bij B. strilltll kan dit gerust gesteld worden. Toch zijn er enkele za ken in aeht te nemen om sueces te verzekeren. Ik kweekte de planten in de tuin en dekte ze in de winter af met bladeren. Toch had ik ooit 100% verlies. De plant loopt vaak na vorstperiodes uit en is vanaf dan zeer vocht- en vorst­ gevoelig. In de natuurlijke habitat treedt n, de vorst volledige dooi in. Bij 011S echter wisselen vorst en dooi elkaar vaak enige malen af. Wanneer de jonge seheut dan in vrij vochtige omstandigheden door zo'n vorstperiode wordt overvallen, rotten de seheut en de heIe knol weg. Vandaar ook dat er voor een goede over­ wintering iets meer vereist is. Zelf heb ik iets gefabriceerd zoals rueronde r geschetst. Over de betonbuis past een glazen koepeltje. (= gereeupereerd deur­ tje van wasmaehine). De betonbuis zelf heeft een diameter van zo'n 35 em en is ongeveer een halve meter lang. Onderaan een drainagelaag van grove stenen. Daarop een lap vliegengaas en vervolgens gewone tuinaarde. De knollen komen op die manier in de winter vrij droog te liggen. Evenwel niet volledig droog.

glazen koepel 's winters terras vloer

/

•••••••••••••••••••••••••• .......................... - / ···0····0·····0············ ..... ·0··· · Knollen· •• ·0······

··············0·······0····

•••••••••••••••••••••••••• •••••••••••••••••••••••••• •••••••••••••••••••••••••• • • • • • • • • • eTuinaarde

e

• • • • • • • • •

•••••••••••••••••••••••••• •••••••••••••••••••••••••• •••••••••••••••••••••••••• Vliegengaas

Grove Stenen

*'

AI vroeg in het voorjaar verschijnen de nieuwe scheu ten, doch ik laat de glasplaclt zo lang mogelijk Iiggen. lk breng zelfs de plaat mel' omhoog terwijl de pl'lnt groeit. Dit tot: 1 mei (= IJsheiligen). De planten bloeien vrij vroeg, soms reeds in mei, doch houden tot eind juni. In on5 klimaat hoeven ze geen extra water. Zelf geef ik ze nooit mest. WeI zijn er twee belangrijke belagers voor een succesvolle bloei. Slakken z.ijn verzot op jonge scheu ten en de bloemaar lijkt bladluizen weI aan te trekken. Vermeerderen kan door in maart de knollen uit te graven. Ie kan dan duidelijk de ogen die gaan uitlopen herkennen en de

Llil de Kringi'll: Kring NIN Vcluwe, i1llli 1.995

Gemier met mieren

De inzenders van planten voor de tentoonstelling in de Hortus Botanicus te Leiden ontvingen bij de terugkomst van die pbnten een begeleidend schrijven. Hierin werd aangera­ den deze planten te controleren op insekten, mijten en in het bijzonder op hinderlijke tropische mieren. Steeds me er orchi­ deeencollecties raken besmet met mieren, die er een heel andere levenswijze op na houden dan de "norma Ie" mieren. Met de gebruikelijke bestrij-dingsmiddelen zoals mierenlok­ doosjes e.d., is het vrijwel onmogelijk om van de plaag af te komen. Deze mieren rich ten zelf aan de planten geen schade aan, hoe weI een mierenkolonie in een potkluit waarschijnlijk wei groeiremmend werkt. Zij brengen echter allerlei schadelij­ ke insekten, wals blad-, dop-, schild- en wolluizen op de meest kwetsbare delen van de planten over. De luizen vreten plantensappen en scheiden daarna een kleverig zoetachtig vocht uit waar deze mieren verzot op zijn. Deze tropische mieren zijn ongeveer de helft kleiner als de meeste bij ons voorkomende mierensoorten. De kleur is glan­ zend zwart. Als zij op jonge scheu ten of bloemstengels luizen hebben afgezet dan verraden zij zichzelf. Wanneer men enkele mieren daarop aantreft kan men er zeker van zijn dat daar ook luizen aanwezig zijn. Vooral wolluizen, die zich goed tus­ sen bladoksels e.d. verbergen, zijn hun geliefde "melkkoeien". Erg koningsgezind zijn zij ook niet, want, in tegenstelling met de "Hollandse mieren", houden zij er geen koningin op na. Op de meest uiteenlopende plaatsen kunnen zij kleine kolo­ nil'S vormen. Als men een plant met de pot onderdompelt en even later ziet men een of meer mieren die met een wit eitje

knol scheuren. WeI is het ontsmetten van de wonde met

houtskool aan te raden.

Ook bewaar je de gescheurde delen het beste vorstvrij en

plant je ze pas na 15 mei in volle grond. Als je dit doet kun je

gelijk een goed beeld vormen van hoe de vegetatieve ver­

meerdering in zijn werk gaat.

Als je dan de nodige zorgen hebt besteed aan de plaats en

overwintering is de beloning des te mooier.

Een knol geeft na enkele jaren al gauw zo'n 10 bloemtakken,

immers het jaarlijks verdubbelen in aantal is geen uitzonde­

ring.

Vanuit de scheut, van tussen de Iichtgroene, lancetvormige,

paralllelnervige bladeren, ontspruit een 30 cm lange bloem­

steel met daarop 3 tot 8,5 em grote blauw-rose bloemen .

De lip is blauw-purper met opgekrulde, lichter gekleurde rib­

ben.

Als je de bloem van wat nader bekijkt hoeft ze zeker niet

onder te doen voor haar tropische collega's, noch van vorm,

noch van grootte.

Bij ons worden de bloemen druk bezoeht door allerlei insek­

ten. Zelf oogst ik dan ook jaarlijks enke!e zaaddozen. Ooit Iiet

ik er eens een uitzaaien. De zaden kwamen vrij snel in enor­

me aantallen uit. U itplanten was echter een andere zaak.

\1oor liefhebbers is de vegetatieve venneerdering waarschijn­

lijk de aangewezen methode van voortplanten. De planten

bloeien dan reeds hetzelfde jaar en leveren in relatief korte tijd

een spectaculair bosje planten.

Misschien is hier ook een beetje geschiedenis op zijn plaats.

Het geslacht Blelilill is genoemd naar de Spa,lnse apotheker

Blet, die rond de 18e eeuw een eigen botanische tuin bezat. In

deze tuin plantte hij planten die hijzelf en anderen voor hem

verzamelden. Zo bracht hij deze plant, die in 1803 ge'impor­

teerd werd, op naam. Daar het een tot dan toe onbekend

geslacht betrof werd dit geslacht (Bletilla) naar hem ver­

noemd.

lopen te sjouwen, dan is het zeker dat zich daa.rin een kolonie bevindt. Slechts enkele mieren, die met aangeschafte planten in de kas meekomen, zijn in staat om i n een betrekkelijk korte tijd tot meerdere kolonies uit te groeien. In elke kas vinden zij weI een of andere luis waarmee zij hun veestapel kUlmen opzet­ ten. Sinds enkele jaren heb ik in mijn kas ook last van deze tropi­ sche mieren gehad en daarbij ook ondervonden dat chemi­ sche bestrijding niet helpt. Vorig jaar las ik in een oud boekje over huismiddel-tj s dat men mieren uitstekend kon bestrij­ den met borax. Door dit met stroop of honing te mengen zou­ den de mieren zijn te verlei-den. Borax is verkrijgbaar bij de apotheek. Ik heb een mespuntje borax en een theelepel stroop met elkaar vermengd en op een schoteltje gedaan. Op ver­ schillende plaatsen in de kas heb ik een schoteltje met dat mengsel neergezet. Toen ik de volgende morgen in de kas kwam zagen de schoteltjes nagenoeg zwart van de mieren. Het viel op dat deze mieren, na het snoepen van de stroop met borax, massaal zelfmoord pleegden. Op het water dat in emmers e.d. in mijn kas stond, dreven ontelbare dode mieren. Na enkele dagen al zag ik dat het aantal tropische mieren in mijn kas snel slonk. Het duurde echter weI een paar maanden voordat ik kon zeggen dat ik van de mierenplaag af was. Regelmatig doken er weer enkele op, die al spoedig voor de verleiding van het mengsel bezweken en daarna jammerlijk verdronken. Het boraxpoeder houd ik weI bij de hand voor het geval dat het gemier weer mocht beginnen.

c.f. Vcnueij.

9 Orchideeen 6/95

Orchideeenkwekerij "De Nieuwe Weg" Poeldijkseweg 13a Monster 2681 LT Tel: 01749-43736 (m .iv. 15-10- ' 95: 0174-243736) Fax: 01749-41467 (m.i.v. 15-10- '95: 0174-241467)

Orchideeen uit Afrika en Madagascar: Acumpe magdacaricnsis f 22 .5{) cnJl igcra f ~7.5() Acrangis eame d J 27,50 Acrangis cilrnt clavigera f 27,50 Ae rangis c ry ptodo n f 40 ,00 Acr
sricuhlta J 65.00 ACrJngi ., ,tylnsa J 40.00 Aera ngis umbonata .r 17.50 A ~ rangi~

Angracl'u m bicalloSLIIll .f 12.50 Angrucculll ho~ s cri .r 65.00 A llgril\.'clllll cnrnpnclulll .r 2750 Angraecum curv icalca r f 45 ,00

AngmcclIlll uroc haruii f 40 ,00 dephantin ul11 J 30 .00

An gro~ c ulll An ~rac cul11

equitans f 37 ,50

An grDccul11 laggiarne f 27.50 Angraeculll leoni s I 42.50 vuriClcit no, l (gigantea) f 55,00 )\ ngrJCCU01 longicakar f 65 .00 AngmccUl11 magdillenac .r 60.00 Angrael'u lll J1Hlgoacari cn:-ii:-. f 27.50 Ang.nll'l' ulll ll1ahav~n ..,\..' f 40.00 A n ~ ~ ccum Ob"::-iUlll f ~ _)O An graccufIl oblongi fo li a 1 27 .50 Angraecum pra~'lan ' f 65 .011 Angr
.r

Angraecuill pscuuofilicornu I 32.50 AI]g racC1l1l1 sp\.xie no. I I 45.00 IlF raCC UIll specie no. Ac ranlh c~ acalcara nt Ae rallthc ~

1

f

27.:'0

J 32.50 f .~1.50

cnuuhc:-. henricii.r 65 .00 t!falllhe~ i mcri nc n~i:-; f 32.50 Ae r amh..:~ I()ngip ~

j 27.50

J 32.5 0

A..:ramhl'.s peyrolll l5.00 Aeranthc, ranlo'a f 32.50

BlIlbnphy lllllll balhica nulll

Chamaell g.i;.;

'ipec i ~

.r 75.00

J' 17.50

Di s" and rin~itralJ 3 j -lU.00

.r

Eu luJ1hia hoinen, is 25.00 Eu l" ph". ~a lha n u, f '11.50 Eu lnr hia :-.cri pl U~ f 2.7,50 Euiollh ia \Iriat<.l 2.50

J (l.O(l f 30.IJO

abor~sccn s f 42.50 crylocera,.r 42.50 ihytiana J JO.OO major.r .55 .00 (di,·. ,pec ics) f ~(). OO panuurat a 30.00 t('rctifoli a .f .10,00

.r

Obe ro ni .. uisticha

f

25.00

.r

pardalina f I 25.
Gusso nen " ph)'IIa Gu, o n" a co rn llt" JUIlll'lIt:a JlIl11 cllea JUl11e llea JUlllcllc<1 JUl11clka JUlllcllea Jume lleu

grandiflora

Aeranth~ , l1ic.lu ~

ElI!o!,hie ll" tl i
Phaills frilll coi ~ ii 42.50 Phaius hllmb! otii .f 42 .50 Pl1aiu:> luteu.s 41.50 Ph"iu s pulcher . 42.50 Phaill' schlcch l 'ri J 'JO.OO Soben niko i' .a hu rnbcn iana f 65.1Xl Sohonnik"lfi;1 robust" J 75.00

r

Ons bedrijf is dagelijks open van 9.00 tot 15.00 uur. (Maundag tim zarc rdag). Op zaterdag zijn meerdere personcn aanwezig voor tee lt-ad­ viezcn en begeieiding. Excurs ies tot 50 personen is Illogc lijk Illih na telefonische afspraak. Op wier verzoc k kan uw bestelling (se hri fte lijk o f per fa x) nl! ook per post verzonden worden. Bij opdrachten boven de 125 g ulden wordt gee n verze ndkos te n in rckenin g gebracht. Ons bed rijf is makkelijk te vinden. het is gelcgen lan gs de provincial e weg van Pocldijk naar Monste r (v lakbij Monster ). Tot ziens. de familie Reijnders. Attcnlie! ~! In verhand met hi..:1 in \\erking IreLlen van de

wei Budcp reI" ) al1~u ~tu:, j.I. hel \olgcndc :

AI ooze botani sche orchideecn l.ijn 0 leg;'l ... l gl'tlTlportcerd of kun ~ llll atig \'erJ1l~cn..lcrd . Indicil gl'\\ t.'llsl, Oill yangt u bij aankoop eell Joor on~ bcurijr ell vnlgc ns uc ridltlijn~n van het

Cites bureau gcwaurlllcrki aan koopbcwijs. ll iermcc wordt ,·ol<.laan aan dc lliCU'\L' l"l:ge lg.c,·ing.. Blj \ c r/.l:nclill~ per pust wo rdl dczc vc rklarin g uutOlllatisch 1ll l'l!~l'/{lnJcn.

NEDERLANDSE ORCHIDEEEEN VERENIGING tijdschrift-manager Westere Drift 53 9752 LC Haren

TE KOOP Oude jaargangen en losse nummers van het tijdschrift Orchideeen , voor zover nog vooradig Een complete jaargang tim 1992 losse nummers tim 1992 Een complete jaargang 1993 en 1994 losse nummers jaargang 1993 en 1994

( 15,­ ( 2,50

(30,­ ( 5,-

ORCHIDEEEN WUBBEN Groot assortiment Orchideeen en Tillandia's. Botanische Orchideeen, de meesten uit zaad gekweekt en hybriden . • Oppotmaterialen • Diverse soorten meststoffen • Gewasbeschermingsmiddelen in kleinverpakking

Prijslijst schrifte/ijk aanvragen tim zaterdag van 9.00 u tot 12.30 u en van 13.30 u tot 18.00 u Openingstijden: maandag

Tolakkerweg 162

3739 JT Hollandsche Rading

Telefoon 035 - 5771222 - Fax: 035 - 5772103

Bestellingen uitsluitend schriftelijk bij de tijdschrift-manager.

ORCHIDEEEN·TILLANDSIA'S

SCHALK Regelmatig nieuwe import botanische soorten Orchideeen-kwekerij

Huub en Truus van Campen Geopend: dinSdag tim zaterdag ,; 10.00 tim 12.00 uur 13.00 tim 16.00 uur

~ .

\3

Oosterterpweg 36 1771 SK Wieringerwerf (richting Kreileroord) Tel/fax 02273-376

Gratis toegang Excursies mogelijk na telefonisch overleg

Mastlanddreef II, 4841 KJ Prinsebeek

Tel. 076-5414023

(Aan de weg Rotterdam-Antwerpen, afslag Prinsebeek Breda-Noord)

Geopend aileen zaterdags tot 4 uur,

of na telefonische afspraak.

Wij versturen geen prijscourant.

Boomschors en bemesting bij de Cymbidium-teelt

B. Johnsol1

Alhoewel het onderstaande vooral betrekking heeft op de teelt van C1flllbidillln (en dan wei in Australie) zal vee I er van, zij het wellicht in aangepaste vorm, voor vele orchideeen gel­ den. Ais men van vroeger gebruikte oppotmengsels overgaat op boomschors moet speciale aandacht besteed worden aan de bemesting. Doet men dat niet dan kunnen er vooral wat betreft de N- (stikstof) huishouding van de planten problemen gaan ontstaan. Een simpeJe oplossing door dan meer N toe te dienen kan echter zeer gecompliceerde gevolgen hebben, zeker omdat in drie verschillende vormen NO, (nitraat), NH4 (ammonium) en ureum gegeven kan worden. Om te weten hoeveel bemesting men moet geven en in welke onderlinge verhouding van de verschillende elementen, moet eerst nagegaan worden welke elementen cr in de boomsdlors voor­ komen. Onder vee I voorbehoud wordt onderstaande tabel gegeven. Tabell Een veel gevonden samenstelling van boomschors (In delen per miljoen) Element

Ongezeefd product

Stikstof (N) Kalium (K) Calcium (Ca) Magnesium (Mg) Fosfor (P) Zwavel (5) Natrium (Na) Chloor (CI) IJzer (Fe) Borium (B) Mangaan (Mn) Zink (Zn) Koper (Cu) Molybdeen (Mo) Totaal

15 135 6 54 3 103

51 55 328

5

Fiine boomschors 15 270 10 30 2 13 30 61 297 3 35 5

25 3,5 1 0,16

0,35

784,66

770,35

Voorbehoud ten eerste omdat bekend is dat juist de minerale samenstelling van boomschors zeer sterk kan verschillen; voorbehoud ten tweede omdat als de samenstelling bekend is men absoillut niet weet, als de boomschors gaat verteren, wat ter beshikking van de planten komt en in welk tempo. Sterker nog, het is bekend dat verterende boomschors mineralen (=ktmstmest) opneemt - vooral N - maar ook wellicht in geringe mate andere elementen. Heel algemeen kan men over de bemesting van CYl1lbidium in boomschors stellen: l.meststoffen moeten in een bepaalde onderlinge verhouding aan de planten aangeboden worden. 2..het niveau van de bemesting moet aangepast worden aan de behoeften van de planten. Enig inzicht in wat een Cymbidium-plant (in AllstraLie) nodig heeft om goed te groeien kan verkregen worden uit een analy­ se van gedroogd plantenmateriaal. Oit 'droog gewicht' is ongeveer 1O-15'Yo van het vers gewicht. Tabel 2 toont dat 17 elementen in enigszins belangrijke mate in een Cymbidium plegen voor te komen (alhoewel hier niet gezegd wordt, dat elke analyse van droge stof van een CymbidiliJll-plant steeds exact dezelfde samenstelling zal ver­

tonen). Bemestingselementen moeten in ongeveer deze ver­ houding aangeboden worden en zullen over het algemeen bestaan uit: stikstoE, kali, calcium (kalk), magnesium en fosfot; terwijl verwacht wordt dat in de behoefte aan de andere ele­ men ten voldaan word t door: - verontreiniging in de kunstmest - zouten die in het gietwater voorkomen Tabel £. Geschatte samenstelling van groen plantenmateriaal (Tn delen per miljoen) Vocht Oroog gewicht Waarvan: zuurstof koolstof waterstof stikstof Kalium Calcium Magnesium Fosfor Zwavel Natrium Chloor Ijz.er Borium Mangaan Zink Koper Molybdeen

860.000 140.000 63.000 63.000 8.736 2.100 1.400 700 280 280 490 140

14 14 2,8 7 2,8 0,8 0,0

p.s. Ais boomschors een 'gemiddeld' plantendeel geweest was, zouden de cijfers van de tabellen ] en 2 (ongeveer) gelijk geweest moeten zijn. Dat zijn ze niet. Groen plantenmateriaal bevat blijkbaar veel meer ionen dan schors. Vooral het gehalte aan s tikstof ligt veellager. En dat is dan ook de reden, dat bij vertering veel stikstof gebonden wordt. Hetzelfde geldt ook voor een aantal andere elementen, maar bijvoorbeeld niet voor ijzer en mangaan. Wat als gietwater gebruikt wordt bevat in aile gevallen­ behalve als we gedestilleerd water zouden gebruiken - een zekere hoeveelheid zouten. In Nederland zullen (lit hoofdzake­ lijk zwavel-, natrium-, chloor-, caJcillm- en magnesiumzoLlten zijn, terwijl de overige in de plant voorkomende elementen er in zeer geringe mate in kunnen voorkomen. Oaarom zullen gebreksverschijnselen in Nederland niet waarschijnlijk zijn. Hoe hoog moet nu het niveau van de bemesting zijn? Zeer globaal zouden vier niveaus te onderscheiden zijn, gebaseerd op de reactie van de planten: onvoldoende voldoende overdadig schadelijk en/of het milieu verontreinigend CYlIlbidizml-planten moe ten zich goed en vooral harmonieus ontwikkelen. Enige beoordelingsmogelijkheden zijn: - stand van het blad - aantal bloemstengels - aantal bloemen per stenge.l - bloemgrootte - betrouwbaarheid van de bloei (elk jaar even rijk)

Al deze beoordelingsnormen zijn relatief en een goede beoor­ deling vraagt veel kennis en vooral ervaring. Bovendien is bekend dat bijvoorbeeld stikstof speciaal de bladstand zal be'invloeden, terwijl het de bloei wat tegengaat. Kalium en fosfor Louden juist de bloemvorming wat stimuleren. Is de grens tllssen onvoldoende en voldoende moeilijk te trekken, die Van overdadig is misschien wat gemakkelijker. Een voo[­ beeld geeft tabel 3.

11 Orchideeen 6/95

Tabel J Effecten van verschillende niveaus v,ln bemesting bij Cymbidium (In delen per miljoen) Mestgift stikstof

Stikstof in de bladeren

50 100 200

2060 2250 2670

Mestgift magnesium

Magnesium in de bladeren

25 50 100

210 310 470

be'invloeden. Gestreefd moet worden naar een eniszins zure pH (6-6,5). Gietwater met een hoge pH (7-8) of basisch reage­ rende meststoffen kunnen de gewenste pH omhoog brengen en zo elke bedoelde ionenopname door de planten bemoeilij­ ken, zo niet blokkeren. Inzicht te krijgen in deze materie wordt nog bemoeilijkt omdat boomschors verteert en ook deze vertering be'invloedt enigszins de pH. Maar anderszijds be'J'nvloedt de pH weer de vertering (naar aard en snelheid). De enige manier om enig inzicht te krijgen in dit bijkomstige probleem is een regelmatige controle van de pH. Siotconciusies:

Tabel 3 toont dat bij stikstof zowel als bij magnesium er spra­ ke is van een duidelijk hogere opname bij verhoging van de gift. Geconstateerd kan dan ook worden, dat deze giften nog niet als overdadig beschouwd kwmen worden. Behalve niveau (concentratie) speelt natuurLijk ook de hoe­ veelheid een rol bij de beoordeling. Wordt zoveel water gege­ yen dat er sprake is van een zekere drain - doorloop van in feite te vee I gegeven water - dan zal elke hoeveelheid mest, ongeacht dus of de gegeven concentratie gunstig was voor de plantengroei, aanleiding geven voor milieuverontre.iniging, tenzij natuurlijk als de drain apart opgevangen wordt en bij­ voorbeeld hergebruikt na aanrijking.

Boomschors gebruiken als oppotmedium be'invloedt Lowel de beschikbaarheid van voedingsstoffen (vooral N) als de pH. Vooral bij het gebmik van dit oppotmateriaal is een zekere terughoudendheid wat betreft niveaus van bemesting gewenst, omdat hogere niveaus aanleiding zullen geven tot een groter be·invloeding. Alhoewel
H.C.K. Kronenberg vall deel 2: A grower guide to using tire Pille Bark, door: Bill Johnsoll, Australian Orchid Review, Jun e 1993.

Is in het bovenstaande aileen sprake geweest van de bemes­ ting met een speciaal element dan is voorbij gegaan aan het feit dat het aanbieden van twee of meer elementen tegelijker­ tijd de onderlinge opname kan be·Lnvloeden. Tabel 4 geeft daar een paar voorbeelden van. Tabel:1 Effecten van het niveau van de stikstofgift op de opname van stikstof en andere elementen bij Cy mbidium. (in delen per miljoen van het vers gewicht) Nil'eau van stikstofbemesting

In de bladeren K N

Ca

Mg

P

50 100 200

2060 2250 2670

980 970 970

300 330 360

250 260 280

3060 3020 2710

Alhoewel dus eerder geconstateerd werd dat een hogere stik­ stofgift nog bleef leiden tot een hogere stikstofopname bLijkt duidelijk uit tabel4 dat de opname van aile overige elementen er in toenemende mate door verhinderd werd. Hierdoor wordt het duidelij k moeilijker een uitspraak te doen over het gewenste niveau van d e stikstofbemesting wat aan de hand van tabel3 zo eenvoudig leek. Ook een consequentie van het geven van een mestgift is dat de plant gaat reageren. Er is een oorzaak en een gevolg. Daar Cymbidiullls toch nog vrij langzaam groeiende plante.n zijn zal er een zekere tijd verJopen tussen oorzaak en gevolg, wat de hele beoordeling van onvoldoende, voldoende, etc. erg moei­ lijk kan maken, vooral omdat we in Nederland zo'n uHgespro­ ken klimaatseizoenspatroon hebben. Een bepaalde mestgift (niveau, samenstelling) kan in het voorjaar toegediend een gewenst effect hebben; in het najaar toegediend kan dit wei een schadelijk effect hebben. Tenslotte nog enige opmerkingen over de pH. De pH van een oppotmengsel kan sterk be'invloed worden door de mestgift (bijvoorbeeld de kalkgift). Deze pH kan ook de oplosbaarheid van meststoffen (bijvoorbeeld van ijzer en mangaan) sterk

12 Orchideeen 6/95

Nadenkertje

Laatst had ik met een vriend een hele discussie over het gebruik van giJ in kas en tuin. "Ik heb een oprijlaan waar in de loop van de tijd nogal wat onkntid op gekomen is", zo zei hij "en dat heb ik toen maar eens met een onkruidbesttijdings­ middel be handeld". Van mijn buurvrouw kreeg ik toen een reprimande omdat die middelen slecht zijn voor het milieu. De buurvrouw zelf had met een krabber haar oprijlaan onknIidvrij gemaakt. Na afloop van die exercitie had ze wei pijnlijke en dikke knieen gekregen. Daarvoor is ze toen naar de dokter gegaan die haar daartegen pillen gegeven heeft. Ik heb haar toen gezegd "dat ik het vergif liever op het pad heb dan in m'n lijf", aldus mijn vriend. L. Hoistvoogd.

Noot: Het is natuurIijk nag beter het gebruik van bride soO/·ten ver­ gif te verl1lijden, maar dat vraagt nag mig doordenkell. Red.

w.

etens aardigheden

Dioskorides Kruidendokter Pedanios Dioskorides leefde in de eerste eeuw na Christus. ' Hij werd geboren in Turkije n s tudeer­ de mogelijk in Alexandrie in 64 na Chr., was legera rts en schreef 'De materia Medica ', een boek over de medische botanie, waarin zo' n 600 planten zijn beschreven. Jacquet noemt het een van de beste boeken uit de Oudheid, maar de Wit steJt dat het toenemend verval van de natuurwetenschappen in en na de I e eeuw n. Chr. het best wordt ge'il­ lustreerd door de overschatting van het werk van de bioloog Dioskorides: 'Indien men zich rekenschap geeft noe middelmatig de inhoud en de omvang van zijn geschriften eigenJijk zijn, terwijl hij toch een vereerde autoriteit bleef op het terrein van de botanie en de far­ macologie gedurende ruim 15 eeuwen, dan wordt duidelijk hoezeer het Romeinse cultuurpatroon de biologie deed verwelken en opdrogen'. Wat Dioskorides schreef over orcni­ deeen is helaas verdwenen uit een van de via herhaald overschrijven overge­ bleven manuscripten, de beroemde Codex Dioscorides llit 512 n. Chr. Ook andere incw1abelen en overgeschreven manllscripten missen deze aantekenin­ gen. In een Latijnse versie llit de negende eeuw, bewaard gebleven in MLinchen, staan evenwel vier orchideeen afge­ beeld:Orcis, Orcis altera, Satyrio l1 CI1 Satyrion eritilriol1. Zie de afbeclding. In de zg. Codex Parisiensis, de standaard­ tekst, ook uit de negende eeuw, heten ze Oreis, Oreis eteros, Satyriol1 en Satyrioll erytlmll1ol1. ziet zo ge'illlls treerd wat overschrijven voor gevolgen heeft. Diverse mensen hebben geprobeerd aan de hand van de afbeeldingen de orchi­ deeen op naam te bren gen, maar de toe­ schrijvi ngen zijn na uwelijks overtui­ gend te noemen. Het enige wat met zekerheid kan worden afgeleid is dat het om orchideeen gaat, gezien de habi­ tus, bladvlekken en wortelknollen. Hoewel, Garay (1976) bestudeerd e de Codex Neopolitanus uit 640 n.Chr. en ziet de als Satyrion ery thranon afgebee l­ de plant niet als een orchidee. Sprengel (1808) beschouwde de afbeelding als een van ErytlmJl1ioll dens-ennis, hond­ stand, een bolplantje met gevlekte bla­ deren en een cyclame-acJ1tig bloempje. Dit plantje heeft echter maar twee bla­ deren en een bolletje. Kreutzer (1988) ziet het als een onbe­ noemd lelietje en Dalechamp (1586 1) beschreef h et als een tulpje. Dioskorides beschrijft ook Lonci1 ites, mogelijk een Serap ills (volgens o.a.

Sprengel en Kreutzer) en Epipaetis sive Elicbo rill c, een naam die ons bekend za l voorkomen, maar die Sprengel toe­ schreef aan Spirnnthes spiralis en niet aan onze Breedbladige Wespenorchis. Dioskorides beval aan om knolletjes van orchideeen te eten, gekookt als uien. Hij verbond hieraan het berocmde verhaal van de vrouwen van Thessa lie, die dit, vermengd met geitemelk aan hun man­ nen zouden geven om ze viriel te maken. Ook het geslacht van de kinde­ ren zou kunnen worden bepaald via de grootte van de te verorberen blllbjes. Bronnen: Jacquet. 1994. History of Orchids in

Europede Wit. 1982. Ontwikke1ingsgesc1/iedenis van de biologic

Galenus

Galenus (geboren ca 130 n.Chr. in Perga mon. Overleden in Rome in 201 7 ) werd beinvloed door Plato en Aristoteles, waannee hij het vaak niet eens bleek. Hij leefde niet aileen in klein-Azie, waar hij was geboren en waarheen hij ook nog een tijd terllgkeer­ de, maar in Corinthe, Egypte en Rome. In Rome schreef hij medische boeken. Voor de kennis over orchideeen baseer­ de hij zich op Dioskorides. Hij noemt onder meer Dama son ium aut Alisma, Orche, TesticuillS canis, Orche serapiade, Satyrio aut trifolium, niet te determineren soorten. Dantasiomllll is vereeuwigd in de La tijnse soortnaam van het bleke bosvogeltje, , TcsticlIius canis betkent let­ terlijk hondeklo o~es, een naam die in de volksmond nog heden ten dage aan die­ ve rse orchideensoorten wordt gegeven. Zijn bijdrage aan de ontwikkeling van de plantkunde bestond uit het invoeren va n het begrip graden. In de theoric van de vier lichaarnsvochten, ook gehan­ teerd door Hippocrates, bestaat het lichaam uit een menging van vier ele­ menten, VUllr, aarde, water en lucht, die gecombineerd werden met vier kwali­ teiten, heet, droog, koud en na t, en met vier vochtcn, bloed, zwa rtc gal, gele gal en slijm. Evenwicht tussen deze princi­ pes betekent goede gezondheid. De jonge bulbe van Orchis is 'heet en voch­ tig'. Hierdoor ontstaan aphridisiace eigenschappen. De oude bulb is 'draog en koud ' en remt daardoor de sexuali­ teit af. Hetzelfde geldt voor Serapias en Satvrion. Deze kwaliteiten kunnen be~LIt worden als antigif tegenove r de werking van andere planten.

STUIF ES IN

Bijenevolutie gercconstnleerd mbv eell orcllidee De als 'lan' veelbezongen en v aak afge­ beelde ge urige Chinese orchidee CYl7lbidium pUl1lilul1l werd in de vorige eeuw, rand 1850, ingevoerd in Japan. Hoewel de orchidee zoals zovele van haar familieleden geen nektar in de bloem aanbiedt, wordt ze in Japan mas­ saaJ bestoven door de Japanse honingbij Apis cerana japollica, een endemische ondersoort van de oosterse bijensoort Apis cemna. De plant trekt zowe] darren aan als werksters en beide kunnen effectief aan de bestuiving bijdragen, ondanks groot­ teve rschiUen. Darren bestuivcn vooraf­ gaand aan en tijdens paringsvlllcbten. De pollinien hechten zich aan het schildje of scutellum, een deel van de rugzijde van de zg. tbora x, het midden­ lijf. Het kapje dat op de poUinien zit va lt er dan binnen enkele tellen of hooguit minuten af. Darren blijven zo lang rond­ v liegen dat L ni et meer levend terugke­ ren in de korf en hun na de baits meest­ al korte leven beeindigen tllssen de bloemen. H et is zelfs waargenomen dat hele zwermen op een bloeiende orchi­ dee neervallen, duidelijk aangetrokken door de geur. Onze eigen boningbij die ook in Japan wordt gehoud en wordt niet aangetrokken, evenmin als de aa n de Japanse bij verwante Apis ccrana indi­ ca. Welke stoffen zorgen voor d e a, n­ trekking is niet duidelijk maar het zijn niet de bekende 10k, toffen of feromonen die bij de bijen tijdens de baits een belangrijke funktie uitoefenen. De Japanse onderzoekers van het ver­ schijnsel veronderstellen dat de Japanse honingbij zich heeft onrwikkeld uit een verwante Chinese Apis cera II II cemlla door de isola tie van Japan Lo'n 18.000 jaar geleden en dat deze verwante bij van het Chinese vasteland aldaar de bestuiving verzorgt. a de introdllctie van de orchidee in Japan zou de bij opnieuw met de plant in aanraking zijn gekomen, intussen veranderd tot onder­ soort in di ve rse kenmerken, maar niet !n ~e gevoeligheid voor het aroma van Ian . Bron:

M.Sasaki, M.Ono, S.Asada en T.Yoshida.­ Oriental orchid (Cymbidillm pl/mill/m) attracts drones of the Japanese hO/1eybee (Api~ cerana japonica) as pollinators. Experientia 47 (1991).- 1229-1231 . vdC

13 Orchideeen 6/95

Sonnenberg

orchideeen Een greep uit ons assortilllent : Cattle)'a do rmanniana (jong:)

Bij ons verkrijgbaar Bulbophyllums en Cirrhopetalums:

I

Bubophyllum barbigerum Bubophyllum crassifolium Bubophyllum macranthum Bubophyllum ruhnum Cirrhopetalum campanulatum Cirrhopetalum medusae Cirrhopetalum picturatum Cirrhopetalum purpurascens

ga, keiliana

odorata

gllatt~ lllalen , i -;

gllttata leopoldii

harrisoniaoa llitcola ve lutina (jong)

Zoekt U nog andere soorten? Informeer bij ons

Orchideeen-centrum

"De Wilg" Bermweg 1'6 b, 2911 CA Nieuwerkerk aid IJssel Telefoon 0180-314568

Brassia caudata Brassamla nodos" Bakeria lindley"n" Brollghtonia sanguinca

mossiul"

-Azie -Azie -Azie -Azie -Azie

Owrigen Acrides japonica

Phalacnopsis amabil is aurca formosa

ce leben,i, gigantea kucorrhoJa lindenii lueddcmanniana mariae pallell' sluartiana schillcria n3 cquestri s

Coelogyne cristata CymbidiulIl erYlhrosty lum Cymbidiella rhodochila I>endrobilllll lodd igesii lonopsis ulricu lMioides Kingidium deliciosa Larlia "(Jceps si ncorana L'lowesii

~" iltonia

regnellii speetabdi, Odontoglossum bictonicn,c Onddiulll ,"nceanum o nUSlUrn

varicosum

violacca borneo

Trichopilia marginala tortili ,

vci rchi [lIw vcnosa

Yanda sancleriana teres (jong)

Prij/cn vaniJf f 17.50. Cicopcnd: vrijdug en lilte rdag van

10,00 LOt 16.00 uur. \Vij VL'rmel~rdcr~ 11 ill c i g~n labor<Jloriul1l.

Son nenherg Orchidcccn. i)('vel ... lui s Ra. Hcerj<JIlSdJIl1, teL ()7S·677 ]8 80

(VaIluit Hccrjan:-.ti
ri~hli ng

Zwijndredll)

ORCHIDEEEN-KWEKERIJ IMPORT-EXPORT

Jac. C. van Beem

Molenweg 59, 1436 BP Aalsmeerderbrug ,

Telefoon 020-6534315, fax 020-6435317

Vertegenwaordiger vaor Nederland vaar Michel Vacherot

Het adres voor: Cattleya Cymbidium Paphiopedilum Melati-planten Dendrobium Doritus-alba Zygopetalum Vanilla planifolia div. meristeem Phalaenopsis

Oncidium Angraecum Epldendrum

Ook kunt u In onze boetiek voar al uw bloem-bruids en rouwwerk terecht. zondags gesloten

TE KOOP gevraagd botanische orchideeen. Liefst hele collecties vooronzedoorlopende tentoonstell ing.

Handelskwekerij

Fa. Th. D. Maarssen en Zn.

.ORCHIDACEAE

Cruquiusweg 9, Postbus 17, 2 100 AA Heemstede, tel. (023) 529 00 88, fax (023) 528 50 22

Oosterringweg 34, 3815 PS Luttelgeest bij Emmeloorcl, tel: 0527-202875 b.g.g. 0561-481414

Orchideeen in de literatuur

Oscar Wilde en orchidccc/l (vervo!g) Na de moord op de schilder gaat het bergafwaarts met Dorian Gray. De broer van de actrice, een zeeman die hem nimmer heeft gezien en hem slechts kent onder de naam 'Prins Channing', hoort hem zo noemen als hij een opiumkit bezoekt om vergetelheid te zoe ken voor zijn plagend geweten. Hij loopt Dorian achtem.a om hem te doden en zo zijn zllster te wreken. D rian's geheim redt hem. Door zijn jeugdig lliterlijk kan hij de zeeman misleiden. Hij kan immers de man niet zijn die twintig jarcn eerder de daad beging. Een week later zit Dorian in de serre van Selby Royal, zijn buitenverblijf, met Lord Henry en de gravin van Monmouth en haar man en met Lady Narborough. De graaf vertelt de lady over de laatste Braziliaanse kever die hij aan zijn collectie heeft toegevoegd. Lord Henry vraagt waarover ze praten. Hij zegt: "Ik hoop dat Dorian jullic heeft verteld over mijn plan om alles te herdopen, Glady. Het is een verukkelijk idee." "Maar ik wil helemaal niet herdoopt worden, Harry," ant­ woordde de gravin, naar hem opkijkend met haar prachtige ogen. "ik ben heel tevreden met mijn eigen naam, en ik weet zeker dat Mr. Gray tcvreden zal zijn met de zijne" "Mijn b ·te Gladys, ik wil voor geen gOlld beide namen ver­ anderen. Gisteren sneed ik een orchidee af voar in mijn knoopsgat. Het was een prachtig gevlekt ding, even werk­ zaarn "Is de zeven hoofdzonden. In een moment va n onna­ denkendheid vroeg ik een van de tuinlieden hoe het heette .. Hij vertelde me dat het een mooi exemplaar was van Robinsollilllla, of iets even vreselijks. H t is een droeve waar­ heid, maar we zijn het vermogen kwijt om de dingen mooie namen te geven. Namen zijn alles. Ik krakeel nooit over dadcn. lk m"ak slechts aanmerkingen op woorden. De man die een schop een schop noemde ZOll verplicht moeten wor­ den er mee te werken. Het is het enige waarvoor hij deugt." "Hoe moeten we jou dan noemen, Harry)" vroeg ze.

Inwoners

Oestijds, ik kweekte nog niet zo lang orchideeen, had ik een mooie kas. De dakraampjes waren voorzien va n drukkertjes die de raampjes open duwden als het warm werd en weer slo­ ten als het afkoelde. Ik had toen nog niet in de gaten dat de dakraampjes aileen goed functione ren als elders in de kas frisse lucht binnen kiln komen. Op warme dagen had ik daar­ om de deur van de kas open staan. Het was al een aantal dagen zo warm geweest dat ik zelfs 's nachts de deur open had laten staan. Op zekere dag, de grootste wartnte was net voorbij en de deur van de kas was weer dicht, zag ik in een grote Oncidillm iets wat daar mijns inziens niet in hoorde. Toen ik dichterbij kwam schrok het vogeltje bijna even erg als ik en fladderde de kas door. Mijn vrouw, bij ons thuis de vogelkenner, herkende het diertje als een winterkoninkje die in de Oncidium al een nest gebollwd had. Leiden was nu in last. Van de familie en vooal van mijn vrouw, mocht de deur van de kas l1iet meer dicht om het diertje de gelegenheid te geven in en uit te vliegen en ik dacht maar aan mijn arme plantjes die het misschien te koud zouden krijgen. Het uiteindelijke compromis was dat de onderste helft van de deuropening met een stu!< plastic werd afgesloten. Na een paar dagen was het winterkoninkje weer verdwenen, het nest was verd r niet gebruikt. Dat gebeurt mij geen tweede keer dacht ik en laag in de kas werden een paar ventilatieroosters gemaakt die met grof gaas werd afgesloten om onze hond en kat te beletten in de kas op inspectie te gaan want die hadden

"Zijn naam is Prins Paradox," zei Dorian. ........... (en na een discllssje over Lord Henry's waardering van schoonheid) ... "Is lelijkheid dan een van de zeven doodzonden?" riep de gra­ vin. "Wat komt er terecht van je vergelijking met de ord"tidee?" "Lelijkheid is cen van de zeven dodelijke deugden, Gladys. Jij moet ze, als een goede Tory, niet onderschatten. Bier, de Bijbel en de zeven hoofddeugden hebben Engeland gernaakt tot "vat het is" De discussie gaat verder over kunst, religie en uiteindelijk over wat ieder najaagt in zijn leven. Dorian biedt dan aan om wat orchideeen te gaan halen uit de serre voor de gravin om bij het diner te dragen. Het gesprek kabbelt 'diepzinnig' voort en plotseling hoort men vanuit de serre een gesmoorde kreun, gevolgd door de doff klap van een val. Dorian is flauwgevallen door de uitputting als gevolg van zijn angsten. Als later bij een jachtpartij de Dorian opniellw achtervolgende zeeman in zijn hinderlaag per ongeluk wordt doodgeschoten, voelt Dorian zich eindelijk Iliet meer bedreigd . Aileen het schilderij is nog een gevaar voor hem. Het zou zijn geheim kll!U1en prijsgeven. Als hij het schilderij wil vernietigen met hetzelfde mes waarmee hij de schilder doodde wordt er een verschrikkelijke schreeuw gehoord,die de bedienden wekt. Men haalt de politie, di e vindt na het binnendringen via een zolderraam in de ruimte w, ar het schilderij was verstopt en waar de moord had plaatsgevonden, Dorian met het mes in zijn borst. Het schilderij toont in al zijn schoonheid de jeugdi­ ge Dorian. De orchidee werd zo in dit verhaal het symbool van verdor­ ven schoonheid. De witte kleur van de onschuld past daar duidelijk niet bij. Bronnen:

Lewis. 1990. Tile Orcllid ill Literatu re.

Tile complete works of Oscar Wilde. 1986. Hamlyn Publishing.

vroeger ook al eens het cen en ande r omgegooid. De deur kon nu dicht blijven. Dat leek zo mooi opgelost dacht ik. Een zomer later bleek het probleem nog niet goed opgelost want toen bleek er een mllis te wonen in enkele oude potten die in de hoek van de kas lagen. Wij vonden het een vertede­ rend idee en daar het diertje niemand kwaad deed kreeg hij of zij een woonvergunning. Nu had in in die kas ook een paar Cymbidiums staan. In het late najaar kwam de eerste in bloei. Het resultaat vie I me tegen daar de bloemen al na enkele dagen een verfomfaaide indruk maakten. Toen de volgende in bloei kwam gebeurde hetzelfde tot ik op een avond ontdekte dat de mllis in de bloemen aa n het ravotten was. Vooral de pollen bleken zijn of haar interesse te hebben. Ik heb toen ter­ stond de woonvergunning ingetrokken en om com plica ties te voorkomen de familie niet over m'n ontdekking ingeJicht. De potten werden opgeruimd en de vloer van de kas werd schoongemaakt. Heeft u ook dit soort ervaringen, schrijf ze ons eens. L. Holstvoogd.

15 Orchideeen 6/95

Tabms.NOV

Tabula Rasa

Enkele jaren terug besloot ik ook botanische orchideeen in

vitro te vermeerderen. Na verloop van tijd moeten zij uitge­

plant worden. Voor aardsoorten met lichtschuwende wortels

geef ik nog s teeds de voorkeur aan een luchtig mengsel va n

agrofoam en rotswol; dit materiaal geeft echter uiterst wisse­

lende resultaten voor sommige halsstarrige epiphyten.

Tijd ens d e voorbije hitteperiode werden hier Barkeria-plant­

jes rechtstreeks uit d e fl es in gemeenschapspotjes uitge plant.

Degene die het overleefden staan er wat meewarig bij. Een

gedeelte van diezelfde zaailingen werd aan een koperdraadje

poedelnaakt in Vanda-rekken opgehangen. Deze Barkeria's

zij.n nu schitterend .

Een volgende stap was het uitproberen van Cattleya deckerii

en enkele Cattleya-hybriden. Op deze manier, dus ge\'v oon

aa n een draadje, startten d e plantjes bilmen een week met

nieuwe worteltjes, dit zonder enig ve rlies .

Om een zekere homogeni tei t in het systeem te verkrijgen

werd overgestapt op 4,6 cm netpotjes. Deze werden ook

opgehangen; dit met eveneens goede resultaten. Liever lui

dan moe, steeds weer die draadjes, werd een proef opgezet:

4,6 cm netpotjes in onaangepaste, te kleine 77-gats bakken

met als gevolg dat het netpotje ongeveer 11/2 cm boven de

bodem van de bak blijft klemmen. De reswtaten zijn identiek,

met echter als jammerlijke bijkomstigheid dat na 30 dagen d e

niemv wortels zich onlosmakelijk vasthechten door de net­

potjes h een aan de bak.

Om spaghetti te vermijden zie ik me nll verplicht de snelst­

groeiende plantjes eruit te rapen. Deze vliegen dan met net­

pot in een 51/ 2 cm potje in de gewone gesloten uitvoering.

Onderin dit tweede potje plaatsen wij een argexkorrel, zoda­

nig dat het plantje een nieuwe, dit keer begrenzende groeika­

mer krijgt zonder gevaar voor na tte voe ten, te wijten aa n dat

hardnekkige pla sje onderin de 51/2 cm pot.

Dit systeem passen wij nu standaard toe voor elk soort lucht­

plant en met succes.

Hoe het verder moet is mij niet helemaal duidelijk; intussen

zijn de plantjes afg ' hard en goed aan de praat. Daarna kan

het aile kanten uit, liefs t onmiddelijk richting kassa wat mij

betreft.

Als u ooit een liefhebher ontmoet met een afwez ige blik, met vertwijfeling als ondertoon, wees dan mild in ltW oordeel en s telu eerst de vraag of hij of zij misschien plantjes LIit de fIes heeft gehaald. Daarenboven ging het om, wie weet: Oncidium sanderae of Oncidium onustllm, soms Odontoglossum crispum, Pescatorei alba of erger nog, Encyclia ci trina, a m maar te zwijgen van Plecthrelmintus calldatus, berg-Laelia's, Sophronitis coccinea en ander fraais. Vroeger prees ik mezelf een gelukkig m(1n als d e fl essen een koper vonden, nu slaag ik erin ze zelf op te kweken, zonder enige acrobatiek in cultuul'. Stooktemperatuur 18ooC, lucht­ vochtigheid uiterst wisselend, hoge lichtintensiteit zoals voor volwassen planten en basta. Nog nooit zag ik een plant ze lf­ moord plegen. Aile heengaan hier ooit te betre uren i.s te w ij­ ten aan mijn blinde opdringerigheid , door planten in si tua ties te kJemmen die hen onaangenaam zijn. In gemengde collecties met veel nieuw materiaal is het dik­ wijls gissen naar:"Wat heeft deze sukkel nu eigen lijk nodig?". In d ie gev allen komt men d eJ."\.k ik dichter bij de waarheid door ri 'oreuze uitzllivering von tac toren dan door toev le­ g ing va n een troebel comple van goedbedoelde middelen . Klassieke steunmaterialen zoals plankjes, stmnkjcs en blokjes heb ik steeds met een bijzonder schuine blik bekeken omwille van prijs, tijdrovendheid bij verwerking, onbeschikbaarheid va n handige afmetingen, etc. Het ergste is echter da t d eze "backing vocals" wei eens een eigen leven willen gaan leiden, te wijten aan Clntbinding, verzuring en vooral vcrzilting. Het netpotsysteem biedt mijns insziens een aantal duidclijke voord elen. Het materiaal is belachelijk goedkoop, ne utraa l, homogeen, s teed s identiek beschikbaar, licht en compact bij \' rzending, overbewatering is uitgesloten en plantjes blijven 100'X. bcreikbaar Vl)or eventllele bestrijdingsmiddelen. Voor een kweker lijkt mij een grote winst te liggen in het feit dat het erg snel werkt, ruimtebesparend is en overzien kan wor­ d en. Gegarandeerd is dit weer niet het eureka-systeem; ummigen klUmen er wei een l('uk hulpmiddeJ in vinden, vooral als m en met grote h oevee lheden werkt. Dit is een resume van ervaringen, genoteerd in mijn kas, de enige die ik eigenlijk meen te kennen. Het veranderen van een detail kan echter het ganse beeld verdraaien. U bent dus gewaarschuwd!

In memoriam Hennie Haandrikman (Bestuurslid Kring Noord Nederland)

Zaterdag 11 november j.1. overleed volkomcn onverwacht ons lid, bes tuurslid en penningmeester Hennie Haandrikman. Nog in de week van haar overlijden had z ' ac tief vergaderingen bijgewoond en aan haar adminis tratie en boekhouding gewerkt. Ze was niet aileen onze penningmeestel~ maar regelde nog 101 andere zaken. Ze organiseerde reisjes naar ten­ toonstellingen inclusief vervoer, maaltijden etc. Ze belde contributie-wanbetalers en onderhield regeJmc'ltige contacten met bestuurs- en gewone leden over allerlei onderwerpen. Soms kon ze in paniek komen als de kringfinancien uitgeput dreigden te ra1en; kortom ze "fltte haar bestuUfstaak op als ware het haar eigen huishouding. Op t ntoonstellingen bemande zij altijd de infostand en trad dan actief op als ledenwerfster. Met zoon Wim maakfe zij n'le trips naar kwekers, ook in het buitenland en vrienden en kelU1isssen moesten de dan aangekochte planten uiteraan:i komen bewonderen. Naast vele bekenden in d e eigen kring had ze ook vee I connecties met leden van andere kringen n kring Noo rd heeft dan ook afscheid moe ten nemen va n een van haa r markantste led en, die vele jaren het beeld van de kring mede bepaal­ de. Wij zullen haar nooit vergeten . Dat zij ntste in vrede.

Nmnens Kri1lg Noord Nederland Ad Kellilis

16 Orchideeen 6/95

Pleiol1c forrestii,

De 'Gouden Pleione ' Met Ilet faze1l over bepaalde plantell kan mell vaak eVell­

veel genoegetl beleve" als met flet bezit en het kwekell er Vall. De combillatie van die twee geeft millStens dubhe!

plezier. Rierbi; lwt verhaal vall Pleione forrestii, de "Golden Ple ioue" ,

Pleione forrcstii is genoemd naar zijn ontdekker George Forrest (1873-1932), Deze succesvolle Schotse plantenjager maakte tussen 1904 en 1932 zeven expedities naar China, waar hij het grootste dee! van zijn tijd in het westelijke dee I van de provin­ cie Yunnan verbl f, alwaar hij ook 'in het veld' is gestorven. Hij ontdekte daar veel planten die nog onbekend waren voor de \vesterse wetenschap. Grote hoeveelheden lev end materi­ aal werden door hem naar Europa gezonden door middel van zaden, knollen en stekken. Hieronder waren veel planten die eerder door een voorganger van hem, de bekende Franse mis­ sionaris en botanicus Jean Marie Delavay (1834-1895), waren beschreven. Ook deze laatste stierf in China, in Kunming, de hoofdstad van Yunnan. In het voo~aar van 1906 ontdekte Forrest de Pleione die naar hem werd genoemd, groeiende op met mos bedekte keien en rotsen op hoogtes tussen de 2750 en 3000 meter. Onder het nummer F 4859 beschreef hij de bloemen en zei dat ze een helder oranje kleur hadden met bmine vlekken. In 1924 stuurde hij onder nllmmer F 24409 pseudoblllben naar J.e. Williams in Engeland, die een deel doorstllurde naar de Koninklijke Botanische Tuin in Edinburgh. Niemand schijnt te weten wat er van de bulben is geworden die Williams heeft gehouclen. Van de andere bulben was er aan het e.inde van de Tweede Wereldoorlog nog een in de botanische tuin van Edinburgh over. Door cle zorg en het geduld van de curator (Mr. E. Kemp) werden hieruit langzaam voldoende blilben gekweekt om later in de handel te kllnnen brengen. Deze planten werden dus gekweekt en verkocht onder de naam P. forrestii. In 1980 kwam Dr. DJ Harberd echter tot de conclusie dat deze kloon geen soort betrof, maar van hybride oorsprong moest zijn. Dit werd in 1981 bevestigcl cloor D.E. Wimber en P.J. Cribb, clie aannelllelijk maakten dat het hier om een kmising ging tussen de echte P. forrestii en P. gm ndiflora. Vanwege cleze gesduedenis werd deze natuurlijke hybride in 1983 P. x collfusa gedoopt. Maar de verwarring (confusie l ) was hier­ lllee nog niet ten einde. P. grandiflora was voor de eerste (en tot nu toe waarschijnlijk laatste) keer in 1898 verzamelcl door Augustine Henry (1857-1930) in Mengtze, in het zuiden van Yunnan. Allerlei ancler herbariummateriaal uit meer noordelijke streken van Yunnan, dat door ve rschillen­ de autoriteiten ge'identificeerd was als zijn­ de P. grl111dijlora bleken bij nadere beschou­ wing helemaal niet identiek met de door Henry gevonden planten, maar moest tot een andere soort worden gerekencl, clie in 1983 cle naam P albiflom kreeg. Hierdoor moesten ook de ouders van P. x confusa worden herzien in Pjol7'estii en P. albiflom.

In mei 1981 werd de echte Pjorrcs tii opnieuw .in YlllU1itn gevonclen en levend materiaal hiervan werd naar Engeland meegenomen door Roy Lancaster. Deze Engelsman, die o.a. ook minstens zes botanische reizen in China maakte, vond P. forrestii in de nabijheid va n o.a. Rhododelldron edgeworthii en " P. bulbocodioidcs. Het merkwaardige is dat een van de plan­ ten die Lancaster naar Engeland meenam dezelfcle hybride bleek te zijn als die van de kloon van Forrest die in Edinburgh met 1 buJbje de 2e \'Vereldoorlog overleefde. Maar Lancaster meldt nergens dat hij ook P. albiflora zou hebben gevonden, terwijl je dat toch zou verwachten. Sinds P. forrestii opnieuw door Lancaster is ge'introcluceerd zijn er vrij veel nieuwe importen van deze soort geweest. Voor zove.r bekent heeft echter geen van de planten die nu in kultuur zijn cle cloor Forrest genoemcle oranje bloemen . De kleur varieert van kanariegeel tot ivoor wit, met bruinige tot helder rode vlekken in de lip. Ook de vorm van de bloemen is nogal variabe!. Zowel op de zwart/wit foto die Forrest op de groeiplaats maakte als op de kleurenfoto clie Lancaster 75 jaar later nam, is dat goed te zien. Door het waarschijnlijk gere­ geld voorkomen van, vaak vruchtbare, kruisingen met andere Pleione-soorten in de natuur, zal die variabiliteit, denk ik, aardig in stand worden gehouden. De echte P. forrestii wordt gekenmerkt door de glaclcle bovenkant van de vliezige kielen in de lip. Bij P. x cOllfusa zijn die kielen wat tanclvocmig 'geero­ deerd'.

f.B erg Lit.: Cribb, Phillip and Butterfield, Ian. 1988. The Genus Pleione Timber Press Lancaster, Roy. Five orchids of Yunnan. The Garclen 107-11: 425-430 Wimber, D.E. and Cribb, P.I. 1981. Plantsman 3: 178-188 Lancaster, Roy. Travels in China: A plantsman's paradise Antique Collectors' Club Ltd

Pleiol1c forrestri. Foto K.Eisses

17 Orchideeen 6/95

Voor u gelezen

Jacqeline A. Roberts et al. CITES Orchid Checklist. Deell. Vaor de geslachten Catt/eya, Cypripediul11, Laelia, Paphiopedilu111, Pho/aenopsis, Phragl11ipedi/ll/l, Pleione en Sopizrollites. Royal Botanic gardens, Kew. £ 7.50. 136 pag. Dit boekje is bestemd voor allen die te maken hebben of krijgen met de uitvoe­ ring van CITES of de controle daarop. Het is het eerste in een reeks die wordt geproduceerd door de orchideologen van Kwe Gardens, als een uitvloeisel van de aanbevelingen en resolutie 8.19 van de Conferentie van Partijen van Cites (Conventie op internationale han­ del in bedreigde soorten van wiJde fauna en flora) uit 1992. Het bevat van de tn de titel genoemde geslachten (en van enkele kleine geslachten: C011stanlia, Paraplzalae/lopsis en Sophmni leila) aUe bekende soortna­ men en hun synoruemen en d e landen van herkomst daarvan in een drietal lijs ten. Uitgaande van 6f een soortnClam, 6f van het geslacht dan wei van h et land van herkomst kan men komen tot een juiste identificatie van benaamd planten uit deze geslachten, vallend onder Appendix II. Bovendien wordt nog een overzicht gegeven van de diverse door de CITES gehanteerde categorien van de zogenaamde Rode Lijst en de daarvoor geldende criteria. Omdat elke bedreigde soort telt moet het belang van deze informatie niet worden onderschilt, zelfs als men beseft dat een al of niet correcte nailm op zich geen garantie biedt voor het behoud Viln een soort. en neveneffect van zulke lijsten zo u kunnen zijn dat meer en meer de correcte geaccepteerde namen zullen worden gebruikt en syno­ niemen worden losgelilten, hoewel het ongetwijfeld ook in de toekomst nog vilak zal gebcliren dat systematci niell­ we, betere i.ndelingen zllUen milken. vdC Voor u gelezen

Native orchids of Belize, LMcLeish, l.R.Pearce & B.R.Adams. Een llitgave van A.A.Balkema Publishers, PO Box 1675, Rotterdam 1995. ISBN 90 5410 609 3, 278 pag. for­ maat 21 x 29 cm. prijs /174,90 . 237 kle u­ renfoto's en 120 tekeningen. Belize, het vroegere Brits Honduras, ligt ingeklemd tussen Guatemala en Mexico, meer precies het schiereiland Yucatan. Een rijk orchidecengebied, dat door zijn Britse achtergrond van oudsher goed door wetenschappers onderzocht is op orchideeen. Hoewel ik nog niet verno­ men heb dat ook naar dit gebied orchi­

18 Orchideeen 6/ 95

deecnreizen worden georganiseerd, zou het me niet verwonderen, want deze flora van Bel ize geeft aan dat "alles" er voor komt. Het boek kent een standaard indeIing: na een algemene inleiding over het land (sociaal, aardrijkskundig, flora en fauna) komt er een grote sleu tel die totaal 78 geslachten onwat. Vervolgens worden die geslach ten illge­ meen en speci.fiek naar soorten bespro­ ken, meestal ondersteund door een tekening "a la leones", ook wordt getracht minimaal een soort in kleur af te beelden, soms met de toevoeging van de habitus. Het boek bevat een goede index . De beschrijving van de planten is zakelijk, zoals we dat ook in boeken als Viln Hawkes en Bechtel vinden, met enige kennis van de tenninologie vlot te lezen. Het fotowerk is zeer wisselend. Het materiaal is erb ij gezocht, kent geen standaard-achtergrond en -tn'teLiing, maar wisselt ook s terk in kle ur en kwa­ liteit. Het fotomateriaal zou \loor die prijs van een constantere kwalitl'it moe­ ten zijn. Toch is een volledige pagina met Sobm/ia, Pleuralhal/is, SCllphyglollis uniek. Voor wie is het boek? Het is cen echtl' flora, een goed en makkelij k toegan ke­ lijk boek over de orchideeen van Belize. Geen leesboek, maar ook geen stud ie­ boek op het gebied Viln CUitllllr. Wei een determineerboek: een vriend op rl'is en in de kas.

afvragen of de gedilchte achter het boek, 11. 'de leek door mooie stemmige foto 's te laten zien welke fascinerende planten in Midden-Europa (noch!) voorkomen en in de lezer de bereidheid op te wek­ ken tot bescherming hien'an, niet op een illu sie berust. Meer bewonderaars betekent immers ook meer vertrappen bij het fotografe ren, meer uitgraven, meer betreden van terreinen. Dat is het huidige onoplosbare dillemma bij het interesse wekken voor wat zo zeldzaam begint te worden. De mens is een bez it­ terig wezen. De tweede hoofdoelstelling, ge'interes­ seerden aanwijzingen te geven waar men orchideeen vinden kan zonder bekende vindplaatsen te verraden, omdat er vast nog vele over het hoofd geziene plekken zijn, illustreert niet aileen het genoemde dilemma, maar is zelfs in dit verband een wa t lachwek­ kende illusie. Veel aandacht is r in een slothoofdstuk over zg. bijzonderheden voor abnonna­ Ie bloemvormen en hybriden. £Ike 'oort is met minimaal vier fraaie kleurenfoto's ge'ilJustreerd . 1 aast een biotoopfoto zijn er habitus- en detailop­ namen. De mees te opnilmen zijn gemaakt met behulp van natuurlijk licht, waardoor dit boek een lust is voor het oog . Kortom een prachtboek. U kunt er llW eigen bezitterigheid op uitleven. (odC)

A. Kiaasscn

28 sept. 1995 Orchi-deetje

Voor u gelezen

Helmut Presser. Die Orchideen Mitteleuropas und der Alpen. Variabilitat-Biotope-Gefahrdigung. Uitg. Ecomed. 222 pag. Rijk ge'ilillstreerd in kleur. Prijs OM 78,Opnieuw een boek over Europese orchi­ deeen. Na recente boeken over o.a. Zwitserland, Schotland, Nederland en Zuid-Limburg is dit het zoveelste boek dat de orchideeen in een deelgebied van Europa in beeld brengt. Men kan zich afvragen of er naast de diverse urchi­ deeenfloril's die heel uropa omvatten plaats is voor zulke boeken. Oat hangt af Viln wat de lezer ermee wil. Dit boek is niet bedoeld om op 'safari ' te gebrui­ ken om de namen te achterhalen. Het is veeleer een na slagwerk dat kan dienen om kennis te verdiepen en bovenal om het te gebruiken als kijkboek, om tc genieten van de fraaie afbeeldingen. Echt vee I nieuws bevat het boek niet. Wei is de uitgebreide beschrijving van biotopen van de verschillende soorten orchideeen een aanwinst. Evenals een hoofdstuk over bedreigmg en wat er tegen te doen. Men kan zich evenwel

Gevraagd tegen redelijke vergoeding:

DClldrobiulII tragon iforlllc (Australie),

Ma sdevallia zaillbruckllcri (c. en Z.

Amerika), Millol1iopsis phalacnopsis

(Colombia), Pleural/wI/is schiedciii

(Mexico), Trichopilia suavis (Costa

Rica,Panama).

Graag even een briefkaartje naar: Simon

M.Welli nga, Zetveld 61,8447 BB

Heeren veen .

Wie heeft voor m.ij te koop de jaargan­

gen 1 tIm 13 van "Orchideeen".

C.A.J.Kreutz. Oude Landgrilaf 35A.

6373 BE Landgraaf.

Tel / fa x 045-5321107

De heer Rik Neirvnck, K.As tridlaan 159. B 9820 Bottelare. Tel. 0032 92393545 (11.15 - 12.00 um), 003293627662 (ma 20 lIur), Fax 32 92393500 houdt dialezingen over: - het geslacht Lycilste - Europese orchideeen - Orchjdeeen in Roemenie - Orchideeen in de hlliskilmer - Orchideeen in antieke publikaties van 8elgische oorsprong

Jilbilieu mtentoons/ell ing

"Orchideeenweelde" in Groningen Als je het 30-ji1rig jubileum van je kring wilt vieren met een tentoonstelling, da n wi! je er natuurlijk een extra grote en mooie show van maken. Maar of dat ouk lukt blijft eigenlijk spannend tot op de dag dat de planten worden aangeleverd. In de voorbereiding hadden wij al een mooie serie toezeggin­

gen van deelname ontvangen. Maar dan hoor je geluiden als;

"er staat haas t niets in bloei" of "die warme zo mer heeft alles

zo snel doen uitbloeien" c.d. Maar, gelukkig, toen de dag daar

was stroomden de planten werkelijk binnen. Behalve een

geweldig grote deelname van onze eigen kringleden kwamen

er planten va n de kringen Amsterdam, 't Gooi, Haarlem en

Rotterdam, van de heer Sijm, d e K or en kwekerij De

Nie uwe Weg in Monster.

Alles bij lkaar werden een kleine 500 planten in een gro te

verscheidenhe.id ingezonden! Daamaast nog een aantal fraaie

bloemstukken in vele varia ties door de KNOP. Voor de kell­

ring door de VKC werden 105 planten aangemeld, waarvan er

89 een bekroning kregen: 19 eers te, 33 tweede en 37 derde

prijzen.

De als ex tra prijs uitgeloofd e bekers werden als voIgt toege­

kend :

Beste in de ka s gekweekte plant: Angmecum longi x A. scotti

9.55 pt. van J. Imhoff te Vlaardingen Beste op de vens terbank gekweekte plant: CYlllbidill11l forrestii 8.6 pt. van mevr. C. Meyer-Yang te Assen Beste miniplant: Zygostates IlIlIala 9.6 pt. van J.Bakker te Sleen Beste plant van d e tentoonstelJing: Masdevallin peristeria 9.65 pt. van J.Arends te Paterswolde Beste groepsinzending: totale presentatie 9.1 pt van kring Noord Nederland Het thema Indonesie was in de 'orchideeentuin' al direkt dui­ delijk zichtbaar door de prachtige grote bamboe toegangs­ poort en een soort waterorgeltje -an gklong- in de vijver, die het Tllincentrum Intratuin speciaaJ hiervoor had ingekocht.

Verder werd er een aantal malen een originele Balinese dans uitgevoerd, was er een krontjong-orkestje, een Indoneisch eetkraampje, een uitstalling van exotische groentesoorten. Door een aantal van onze leden waren lndonesische kunst- en gebruiksvoorwer­ pen beschikbaar ges teld, waa rmee een grote glazen uit­ sta lkas t prachhg gevuld kon worden. Dit schitterende geheel werd officieelgeopend door de ambassadeur van Indonesie, Z.Exc. Kadarisman, vergezeld van zijn echtgenote, enkele stafleden en een groep dames van de Indonesische Vrouwenvere niging in Nederland . Burgemeester Ouwerkerk van Goningen was eveneens aa nwezig en was zo vriendelijk de bekers uit te rei ken aa n de winnaars. Grote advertenties van INTRATUIN en 3 regionale rildiozenders, die aandacht bes teedden aa n ol1ze tentoon­ stelling, zorgden voo r de bekendheid bij het pllbliek. En dat kwam dan ook in gro ten getale. Zeker zo'n 15000 ('!) perso­ nen hebben in deze 4 dagen kunnen genieten van wat wij te bieden hadden. Talloze orchideeenplanten werden gekocht (met veel voorlichting door onze mensen ), hapjes werden geproefd en er werd genoten va n dans en muziek. De kring en de NOV kregen er weer een aantal nieuwe leden bij' Het was dus beslist een geslilagde jllbilellm-happening en daar­ om dank,vee! dank aan aile inzenders, de vrijwilligers van onze kring, de VKC en niet te verge ten directie en medewer­ kers van t1.lincentrum INTRATUIN, die ons lOveel ruimte, materialen en hulp beschikbaar stelden. f.M.C. Bol/.wl11nl1, Bestuur kring Noord Nederla nd Orchideeendag

24 februnri 1996 ill Utrecht Zoals dat op 25 fe bruari va n dit jailr gebeurde, zu llen op 24 februari van het komende jaar de orchideeendokters hun plaatsen weer innemen in d e Bota.nische Tuin van Utrecht, die weer tekent voor de de organisatie van een orchideeendag in samenwerking met leden van kring 't Gooi. Het is weer de bedoeling dat ieder met een of meerdere planten advies kan vragen bij d e dokters, die te herkennen zijn aan hun wi tte jas. Schrik niet bij het zien vam de eventuele, noodza kelijke behandeling, want de planten gaan vaak uit de po t of er komt een snoeischaar aan te pas, in uiterste gevallen kan men u zelfs adviseren de plant weg te gooien. Planten die bekeken zijn, worden indien nodig voo rzien van nieuw potma teriaa l, en da.n kunt II thuis weer verder met de kwee k. Verdere akti­ vi-teiten: plantenshow, plantenverkoop, demonstratie rand zaaien, verkoop potmateriaal, bezichtiging van de orchideeen­ kassen van de Tuin, diapresentatie, ledenwerfaktie NOV. De lokale pers wordt ingelicht. Wij verwachten weer een gezelli­ ge, drukke dag. Bestuursleden va n kringen die dezc dag va n dichtbij willen meemaken om te zien hoe deze dag verloopt, worden verzocht zich bij het secretariaat van Kring 't Gooi, 02154- 1T19 op te geven. Openings tijd 24 februari 1996: va n 10.00 tot 16.00, entree 15,- pp .

19 Orchideeen 6/ 95

Het geslacht Coelogyne H.TclIschcr (verlatillg Gerard Verhulst)

Het geslacht werd gecreeiird door Lindley in 1821 (CoUectal1ea Botal1ica - plaat 33). De betekellis vall de naam is "hoUe stamper". Het heeft meer dan 100 species die verspreid zijn over grate delen van AziC': India, Indo-China, Tibet, Birma, Thailand, Maleisii;, Sri-Lanka, de Filippijnen, China, Indonesiii en Nieuw­ Guinea. Coelogync rl1arnlOlata. Fota: K. Eisscs Ret geslacht kenmerkt zich door het zuil~e van de bloem, dat over de ganse lengte opgewonden is, door de gladde pseudo­ bulben, door de petalen die gewoonlijk smaller zijn dan de sepalen en door de lip-callus die bestaat uit versehillende, min of meer para lie lie, gewoonlijk stevige, afgescheiden gekuifde lamellen (hoge rand­ jes). De pseudobulbcn hebben gewoonlijk twee bladeren, alhoe­ wei sommige sleehts een blad hebben. De bloeistengelontstaat aan de top of aan de basis van de volwassen bulb, soms aan een jonge, nog groeicnde scheut.

Caelogyne crislata kreeg zijn naam van Lindley (1821) en werd ontdekt door Wallich bij Katmandu in Sikkim, Assam en Bhutan. Het is niet aileen de meest bekende, maar ook de meest bloeiwillige en de mooiste van het geslacht. Gekweekt in een gematigde plaats Coclogync Cil111al1l0l1lCa Folo: K:Eisses (niet in een warme kas) is het ook een van de gemakkelijkste in cultuur. Hij bloeit overvloedig elk jaar in januari, februari of maart. V66r het gebruik van centrale verwarming was het een favoriete kamerplant in Europa, doeh hij verdraagt niet de warmte en de droge lucht van centrale verwarming. De bloeistengel draagt drie tot vijf bloemen. Hij ontstaat aan de basis van een volwassen bulb (niet van een jonge seheut). De nieuwe seheuten zijn melkaehtig wit en de lip heeft twee opvallende oranje stippen. De sepalen en petalen zijn 4,5 tot 4,8 em lang en 1,6 tot 2 em breed. Deze soort heeft uitzonde­ lijk brede petalen. De lip heeft twee tot drie korte, tamelijk hoge, gekuifde, oranjegekleurde randj es. Coelogync massangeal1a kreeg zijn naam van Reichenbach f. in

20 Orchideeen 6/95

187tl. Hij werd genoemd naar M. de Messange (Kasteel van Baillonville, Frankrijk) in wiens kollektie de plant bloeide die Reichenbach bestudeerde. Hij werd waargenomen in Thailand en M,aieisie, doeh komt meestal van Java of Sumatra. Hij bloeit in april - mei. De bloeistengel ontstaat aan de basis van een volwassen pseudobulbe (niet van een jonge scheut). De niemve scheut ontstaat meestal tegelijkertijd met de bloeistengel, doeh afzon­ derlij kDe bloeistengel is afhangend met twintig of meer bloe­ men die min of meer tegelijk opengaan. De bladeren zijn tot 48 em lang en tot 8 em breed. De sepalen en petalen, die bleek bruinaehtig - geel zijn, zijn 3 tot 3,3 em lang en 0,8 tot 1,2 em breed . De petalen zijn smaller dan de sepalen. De lip is onge­ veer 2,7 cm lang en donker roodaehtig-bruin-gee1.

Coelagyne graminifalia kreeg zijn naam van Parish in 1874, die hem ontdekte in Birma. De naam verwijst naar de uHzonder­ lijk lange grasaehtige bladeren. Hij werd eveneens waargeno­ men in Thailand en Maleisie. De plant bloeit in november ­ december. De bloeistengel draagt drie tot vier bloemen en staat rechtop. Hij komt van de basis van de pseudobulb, doeh van een nog groeiende jonge seheut. De bladeren zijn leerach­ tig tot 41 cm lang en 1 tot 1,5 em breed. De sepalen en petalen zijn 2,6 tot 3 em lang. De petalen zijn half zo breed dan de sepalen. De welriekende bloe men zijn melkaehtig - wit, behalve de zijkanten van de lip die versehillende bruine lijnen hebben. Coc/ogyne barbala kreeg zijn naam van Lindley in 1831. De naam betekent "voorzien van een baard", naar de lip van de bloem. Hij werd waargenomen in het Himalaja gebergte. Hij bloeit in oktober - november. De bloeistengel verschijnt aan de top van een volwassen bulb. De stengel groeit omhoog doeh de (tot twaalf) bloemen bui­ gen hem opzij. De bloemen openen achtereenvolgens, zodat de bloeitijd lang duurt. De bladeren zijn blinkend, donker­ groen tot 23/28 em lang. De veel smallere petalen hebben meestal een oranje stip aan de basis. De zijloten zijn roomwit van buiten, gevederd en in de Lengte donkerbruin geaderd en wit binnenin.

CoeJogync pandllrata kreeg zijn naam van Lindley in 1853.

De naam refereert aan d e lip die versmalt in het midden,

zodat ze min of meer de \form va n een viool heeft. Hij werd

waargenomen in Malaya, Sumatra en Borneo. Hij bloeit in

april - mei.

De bloeistengel groeit aall ee11 jonge, nog groeiende sche ut en

de stengel met tot derti n bloem en is gebogen en afhangend.

De bladeren zijn 40 tot 45 em lang en 10 tot 14 em breed .

Ze hebben 5 tot 7 aders in de lengte en zijn gewoonlijk min of

mecr opge\ou\\'en. De sepalen en p etalen, die geelaehtig­

groen zijn, zijn 5 tot 5,4 em lang. De petalen zijn een weinig

smaller dan de sepalen. De drielobbige lip is 3,7 em lang, ook

geelaehtig - groen. De zjjlobben hebben zwart- purperen

aders.

Coela 'Ylle speciosa kreeg zijn naa m va n Lindley in 1850.

De naam betekent "opzichtig", naar de grootte en de presenta­

tie va n de bloemen. Hij werd gevonden in Ja va en Sumatra.

H ij bloeit onregelmatig gedurende gans het jaar, en de bloe­

men blijven tamelijk la ng goed, zodat een grote plant bijna

altijd bloeit.

De bloeistengel die tamelijk kort en naar beneden gebogen is,

verserujnt aan de basis van een jonge, nog groeiende scheut.

Hij h eeft twee, soms drie bloemen die aehtereenvolgens open­

gaan. De pseudobulben dragen .Iechts een blad, wat onge­

woon is in dit geslaeht, daar d e meeste soorten twee bladeren

hebben.

De bladcren zijn 18 tot 35 em lang en 4 to t 6,5 em breed.

Ze hebben 5 overlangse nerven en zij n gewoonlijk gcvollwen.

De sepalen n pe talen zijn groenaehtig - geel en 5,2 tot 5,6 em

lang. De sepalen zijn 1,7 tot 2 cm breed, maar d e pe talen zijn

s lechts 2 tot 2,2 mm bre.ed . De drielobbige lip is 4,5 tot 4,8 em

la ng en bijna 3 cm breed. De zjj lobben zijn koffiebruinkle urig

van bilUlen, met gele tekening.

Coclogync Jawrcnccaila werd besehreven door Rolfe in 1905, ter

ere van Sir Trevor Lawrence in wiens orehideeenverzameling

deze plant voor het eerst bloeide in kultuur. Hij werd gevon­

den in het koninkrijk Annam (thans Zuid-Vietnam) en schijnt

enkel waargenomen te zijn in Indo-China . Hij bloeit geduren­

de februari en maart.

De bloeistengel ontstaat aan de top va n een volwassen bulb.

Hij buigt naar beneden en draag t weinig bloemen, meestal

slechts een, soms twee of drie die achtereenvolgens opengaan.

De bloemen zijn tamelijk groot, z lfs groter dan die va n

C. speciosa. De pseudobulben zijn tweebladig, soms me t een klein derd e blad.

komen voor in be rgachtige streken, soms op tamelijke hoog­ ten , ze moeten derhalve in een gematigde kas gekweekt wor­ den . Doch er zijn oak heel wat tropische species die een warme omgeving nodig hebben . Daarom is het aan te raden om informatie in te winnen 0 er de herkomst van de planten (in de litera tuur of bij de verkoper, enz...). Van de hiervoor besproken plan ten zijn C. cristala en V barbala zo nder twijfel matig koel te kweken. De andere vijf species voelen zieh beter in een warme omgeving. Sommige soorten ontwikkelen zich tot zeer grote plante.n en ze voelen zieh best in hangende manden. Andere kunnen gewoon in potten gekweekt worden. Gebruik het potmeng­ sel waannee u het beste resultaat heeft. De planten moete.n een rustperiode krijgen als de bulben en de blade­ ren volied ig ontwik­ keld zijn tot aan de bloeitijd en gedurende deze periode moet het gieten fel verminderd worden. Doeh de bul­ ben verliezen hun blad niet, zodat de planten nooit volled ig droog mogen worden . Ze waarderen allemaal een sproeibeurt af en toe.

(VertaJillg:CocJogync. H. Tel/ sellcr - A.o.S.B. auglfstlf 1976, p. 681-690 Uit: Orclzika seplember 1994

CacJogylle Inaja Foto: K.Eisscs

De bladeren zij n tot 38 em lang en 4 tot 5,5 em breed, leeraehtig, niet gevouwen. De sepalen en petalen, die brllinaehtig - geel zijn, zijn 7,6 tot 7,8 em lang. De sepalen zijn 2,5 tot 2,7 em breed, terwijl de slanke pe talen sleehts 4 tot 5 mm breed zijn. De drielobbige lip is tot 7 em lang en 3,7 cm breed. De witte of cremekleurige zijlobben zijn bruin­ gespikkeld .

Ver:orgill, ill kllitlillr: All _ 1 rt n I-an het geslaeht Coe!ogyllt' zijn ep ifieten. Zij groeien op ta' en \ an bomen- Sommige

COe!0Kl/I1L'mLl{lrrana Fotv: K. Ei5;:'CS

21 Orchideeen 6/95

Opvallende artikelen in orchideeenperiodieken in de periode mei 1995 - september 1995

Die Orchidee, Jahrgang 46, Heft 4, juli/ August 1995

-Ophrys apifem, Rysy,W., biz. 131-133; -Die Gattung Caltleya, I. Dbe rsich t Liber die Gattung Call/elln, Gruss/Wolff, biz. 134-138;

Journal fur den Orchideenfreund, Jahrgang 2, Heft 3/95 -InternationaLer Artenschutz bei Ordlideen, Grimnun, U., biz. 109-118; -History of Pleuro/hallids, 2.Rc5trepia, Jenny,R., biz. 121-127; -Cisc/lweil7(in, eine fast unbekilnnte Orchideengattung, Horich,Cl.K., biz. 134-140; -Di(' Gattung Cattleya: Naturformen, Farbv
-Paphiopedilllllllllicrtlll/lllllll, Cwestro,W., bIz. 101-104; -A propos d'Orc"is cOllira Willd. dans l' Aude e t les PyreneeesOrientales et de son h ybride Orc/lis IIstu/ntn, CI
rabie, biz. 132-134;

Orgideejoernaal, Vol 26/1, March 1995 -Trees full of Orchids, Schreiner,E., biz . 8-11; H%l"l'ix, a ncw species, vd Walt, biz. 16-17; OrgideejoernaaL Vol 26 / 2, June 1995 -Growing miniature CaltleY(Js, Si lvet;e., biz. 38-43; -"o/ysillellya OIlOllial"lll, Venter,HJ., bIz.45 -Gn~e n, Yellow, White a nd Black, Colours in orchid flowers, part 1­ some observiltions on pigments of plastid origin, Voge lpocl,L.,

biz. 55-59;

Orchids in new Zealand, Vol 21 no,2, June 1995

-Champion Cymbidiums, Dix,R., biz. 56-63;

-Slnll/lOl'en tigrilltl, Scarrow,E., bi z. 88-89

The Orchid Review,vol 103 number 1204, Jyly- August 1995

-llmlillil in Madag" 'car, Hermans J&e., c \ blz. 174-180;

-Ca ttleyas for the hobbyist, Armstrong,M., biz. 181-182;

-Some a ttractive Japanese Calanthes, Iwata,Y., bIz. 195-202;

-Cyprus and its orchids, part 2: Orc/li" Davies,PH., biz. 203-205;

-Pnp/liopedilllill slllldcrial1ll1U and its h y brids, Koopowitz,H., biz. 207­ 211;

-The des infection of orchid seed, Bergman,FJ., biz. 217-219;

The Orchid Review, Vol 103, number 1205, September-October 1995

-Cyprus and its orchids, part 3: the rest, Davies,PH, bIz. 231-234;

-Th saving of doomed orchids in French Gu iana, Chiron,G.,

biz. 251-258;

-The genus Mllxillnrin, part 3, Davies,KL, biz. 259-266;

-Ge rminating seeds of Epipnclis helleborine,

Light, MHS, biz. 267-269; -Some observations on the reintroduction of orchid species to the mountain Atlantic rain forest in the State of Rio de janeiro, Warren,Re./Miller,DF., biz. 270-273; -Dcndrobillill Inkabnsizii, Comber,fB, bi z . 274-275;

-Pha/aerlopsis philippincllsis , Gruss,D" biz, 138-144; -Die Gat tung Phrngillipcdizllll, TeiI4 / 1: Sektion Lori(olia, Gruss,O., biz. 145-156; -Die Gattung CYl'ripedillil 1 in Mexico und Zentra l-Amerika, Cribb / Arenas, btz. 157-166; The Orchid Digest, Vol 59-2, April, May, June 1995 -Bill Carte, Calt/cyn-hybridizer, Crocker,G., biz. 52-54; -Catl/cya wn/kcrirJllG, an importa nt and useful s pecies in modern bree ding, Koch,A. , biz. 56-57; -What is Catl/eya deckcri7 , DressJer,RL, btz. 65 -Barkeria notes, Warford,NM ., bi z. 66-67; -A new Ellcyclill spccies from Trinidad: Encyclia nznram/ellsis, Withner,CL, biz. 76-78; The Orchid Digest, Vol 59-3, July-Se pt. 1995 -A review of the Pilphiopedihllil prells/nns complex, Garay,LA., biz. 100-105; -Phmglllipcdilllil xcropliyliclinJ and its culture, Koopowitz,H., bl z. l0S-110; -An annoted checklist of the genus Pllp/liopedillllll, Koopowitz, 1-1., blz.115-143; -Multifloral Paphiopedi/ul1l, th simultaneous bloomers, Lev)"M., bi z. 144-147; American Orchid Society BulIetin,Vol64, May-noS -An a lternative method of P/la/acl1opsis stem propagation, Smeltz,Ke., biz, 496-500; -Orchid C ulture: Light-wise orchid growing, Powell,Th., biz. 510-515; Junt'-no6

-Dip/ocell /nll/I, Ch ristenson, EA., biz. 604-605;

-C!!/,ripedilllil pilrvif!o/,/ lIl1, She\liak,Ch" bIz. 606-612;

-Peris tcrill dnla, Er te lt,j., bIz, 613-61 5;

-Orchids of Jamaica, Co rder,jA., biz. 16-621;

-Ellcyclin /Ililriae a nd Encyclin citrilln, Kaplan,AS,. biz. 622-628;

July-n07

-New Milsdevllllill hybrids, VVebb,M., biz. 723-731; -Paphiopedilllm ilmlel liawlll, Baker, C&M, blz.739-741; -Cyriopodil llil in Bra zil, Menezcs ,Le., biz. 746-749; -Morlllodcs !raclif/fxa, Sa lazi1[,GA ., biz. 762-7fi5; August-no7 -Phragmipediums at the Eric Young Foundat ion, Moon,A., biz _834-843; -The long lost IIlIlJillll bic%r, Christenson, EA. , biz. 844-847; -Ocl1drouiulII alexal/dl'ilf, Tkatclwnko,j., bIz. 859; -Sedirm, Christenson,EA., biz. 860862;

-Growing GoodY(~'a ob/ol/sifo/in, Dorris,m., blz_ 864-869;

A. Klnllssel/ 16 scpkillber 1995

The Australian Orchid Review,voI60-n03, June 1995

-Chinese s lipper orchids, Brown/McCuc, biz. 4-9;

-Spat/zog/ollis palllilllle, Lawic,P., bIz. 43-44;

The Australian Orchid Review, voI60-n04, Augus t 1995

-Shoalhaven terrestrials, Stepenson,AW, biz. 4-S;

-DelldrobiullIlltrolJio/ncelllll, Lavaracj,B., biz. 11-12;

-Unusual Cym bidiums, Clive Halls, biz. 56-58;

Die Orchidee, Jahrgang 46, Heft 3, Ma i/Juni 1995

-OdOlilog/OSSIIIii syn. Rossiog/OSS IIIII wil/inlllsillllulll, Gruss/Riillke,

bi z. 97;

-Die Gattung RodrilJuezia, Teil XlI, Bock,1., biz. 98-H12;

-Cyp ripcdilllll nrielil7l1lll und Cl/pripedilll/l p/cclroc/Zi/III1I,Perner,H.,

blz. 103-108;

-0l'lzrys x Illonlel1acilii, Kohns,P., bIz. 114;

22 Orchideeen 6/ 95

Excursie naar Suriname

f

Een nieuwe oCY1Voud orchideecnreis naar Surinal1lc,

van 28-3- '96 t/m 3-5- '96.

4000.-p.p. illbegrepcll: vlicgrcis Amsterdam-Parall1aribo v.v.

Volledig logics ell ven'ocr ter plekkc.

illliclilillgcn: Pieler Slot 030-43342.5.

Illschrijving 11I0gelijk lot 28-2- '96.

Agenda NOV

20.00 uur, 10",,1 o pen c.1 .19.30 uu r. He! programma

von d e kri n gb ijct;'llkomst is vl' rmcl d in het kring­ blad 'Ofch id ee',d(lt aa n ail e led e n wordt toege l.on­

d en. BelJngsldlcnd en kUllnen \Tijblijvend een

Kringbijeen komsten

exe m p lel(lr ailnvr(lg r n bij hd secl'etaria,lt en z ijn

wclkom op de bijeenko mst. TIldens de bijecnkom­ stcn wordt zeer veel tijd besteed aan o nd erling kon­ takt, v oorlich ting en pluntbesp rckin gen .

Agenda kringbijeenkomsten NOV NEDERLAND

Amsterd .1m: DC' b ijecnkomstcn worden geho llden

in gebo ll\\, Vrije 'n ive rsitei t, d a Ilodelaan 1085­ 1087, z.aal C 076, Alllsterda rn-Z ;

t1
20.00

LillI".

Voor inJ ic htingen 0\'"(' 1' be.rcj kbaarheid van he t

gebolll,. en de ve rgadt'r7Jal tel. 020-6595574 en 020­ 6412931.

Data l ' 96 26 jan., 23 febr., 29 mrt., 26 apri l, Jl mei,

' 0 au g. , 27 ~. p t. , 2: okt., 29 no v,

Arnhem: Bijcenko ms ten elkc tweede vrijdag Vil n de

maand, m.u. v. c1 U hT us tus in KAB-gebouw,

Roscnda alsestraa t 27, Arn hclll (026-4424585).

Dit ge boll\\, Ilgt vla kbij het N S-statio n Ve lperpoort.

i{lIime p.1rkeergeiegenhcld .Aan va ng 20.(X) lIur.

Vaste o nd erdt' len op d e bijeenko msten zijn: plant­

besprckiogcll,vcrloting en vt' rkoop va n piantl'n,

pot- en m ~ t m tlt('ri(lil'n.

Eindhoven 1990: Aile bijeenkollls ten worden

gehoudel1 in Cenl censchapshuis'I-Il't Klooster',

Hoogstradt H te W.", lr", tcI.040-2214989. Aanvang

bijecn ko m,ten 2(l,00 uur, laal " pen 19.30 uur,

's-Graven_hage: Bi jeenk o m s ten va n d e krin g Den Haag word en gehou den op d c ic1a ts tl' ITIll'l ndag van de fTI a .:l.nd , uitgezund e rd d e maand ju lio In decem­ ber op de v(,or laclt~te m.l a n d,lg. Bijccllkoms tt'l1 wo rJ e n gL' houd e n in H e t Bt.'J1oordl'll Hu ts, Bissc hopstraJt 5 te De n Hilc1g. A,lllvang 20 .00 Ulif. On7E' It.'den ont\lM\gen cl b.e kecr el'l1 (onvocatie, maar i{:'dl:'re b e l
l'lke bijC2'c nkomst e l'1l cOI1 \'oca tiL'. 18 dcc. Kerstavond / hnbbys how, H febr. en 11 april Icz ing, 20 juni bingo, 22 ilUg. o nderlinge show, 10 o k!. lezinf', 19 dec ke rst hobby-m.nkt \O()f

Hailrlem en omslreken: De maandelijkse bij ccn­ komsten worden gehoud cn in 1ll'1 EHIlO-f'c bo uw I1ilbij de R.K. kerk, Hercnweg 88.1 te Heems tede. Dc bij€E' nkOins ten bcginncn nm 20.0() LIllI'. Vel n,lf 19.15 tlur is d e zc1c:d geopend. N (ld t' fe inlic htingc n over dc kring, d e. be rc ikbdelrheid V,l n het EHBO-geboll w of de o ndcrwcrp en van d e IL'Linge n kunt u verkrij­ gen bj de ~ec rf.:' taris \·an de kr in g , tdc.fonisch bt:'rcik­

b.la r o nd er 0297-,120707 N2I dC' lezlIlgC'1l wo rd e n een verl o tin g en cen pi21n­ ten be,prcking gehoutien " an de d oor d c Icden nlecgebrachte pl
gem~en~chapshuis ' U t

:\' iell\\'~nh Ll ysstrJ at 17,6336 XV A.llbeci<, g meente '\· ltl1 . In formati" bij secI', P H.]. Engels. ,knh0' en 10, fi22S H E Mans tricht, 043-3621%3.

\'oord-Brabant-West: Elk" derd e maanctdg van d e juli e n aug. in L il ill 1V1a rktl icht, _\Ilarkt lan.. .an ~ 20.00 L111r. De \cden ontv a l1­ ",'1\ kTingli d. IhrI ,'an Bra bant: De maanddijk­ , "1lt'1 " F de "icrde ITijd,'g <;1'''''....''--~ ~ \\ ii~cl...'n trW11 'De I J • T PU'l' t\a n vang 20.00 llUf. LN t.~1e datum ka n nict lang Vil n teVDfE'1l W~ )rdC-fl ,~"~~Id lelel·onisch (1 <111 te

vrage n bi j de s0( rehll15 rl-ll1 2! -~ llfde , 'oo rzitter 04150-182\17. O p elke ve1)lildrlln'; ,,,,,Jt Pt'n pl,'n­ tt.'llkcuring en -vcrl oti ng

groq;i;lnu-eerd. \\"(lrden

di ,fs vl'rtoond o f lezi n, en gen utit."t1.

d~m o ru,.tr,"1 ti0s

gcgc\·I:'n, v rdgell bes p ro kcn .

Noord-Oost-Brabant: Bije0nko mbt" 1 cH, ~ item!! ni ld'\f ,an dc Ill ,M l1li (m.lL" . aug, );n h'~ buurthlll , De Voeg'SpringtoLlw 2 Ie Be t. -'\"111 ilng

Noord-Holland-Noord: Bijeenkom stl'n iedf!re 3e za tt:'rda g V;Jr) d t! ITI
BELGIE

Antwerpen: Orchidee-vriend Belgie:

Vergadcringen in het Centrum ZlIrenborg,

Oageraad sp [,lats 4 te Anhvcrpt'n. Op zate rd
dagcn , ;Jan va ng 14.30 uur; op vr ijdngav ond om

20.00 uur. Het bcs tuur nodi gl u uit uw pl"ntL'n m l'C te brengen n(l(l r de vergl1dcringell (pro b l ~empl(1n ­ ten, bloeiende planten, plilnten voor verkoop o f mil etc. ). Gec n opgave \'an d c1tc1 ontvimgen , Brabant: Bijl'cn koms te n op d e d e,rd e L'lterdag van

d e ITIeland, om 14,00 L1ur in h e t ReCI"(,(ltic-centrulll Ilterbeek,Keperenbcrg te Itte rbeek, Limburg: J-)ijeenkom5 t op d e dcrd" vrijdag va n d,' rn
lIU r,

Oost-Vlaanderen: Ge.en opgelV€! o n tvilngcl1. Noord-Nederland: Bijeenkomsten e lke 2e zaterdag vn ll d e m ~l
Oost-Nederland: D e plaats voo r de bijccnkomstcn

i:' d e B.I'. Ho(,tt'd e ~'ITS, Industrieplein 2 te

HengE'lo ("chkr I\'S-station). A.1n vang 14, 00 uur.

Zaal o pen 13.00 uur. Ing"ng G ieskesstma t.

20 j,m. Ie/ing hr A Vogel over Serawdk

febI'. l'xcursie n,lar Ilad Salz lIfien (D)

13 .'pril di<1lezing hr Bru ymnckx (i\kerne O rch id,)

11 mei o nd erlinge tentoo ns tcllin g

Orchika : LidgeJd 1994: 55 0 Bfr. inbcgrepen 6 nrs

Orchika . O rchika -;- Orchideeen: 1300 Bfr.

l:lijeenkolllsten in het C u ltureel Centrum ,O rie

Konin genstraat 126 te 2600 Berchcl11-l\n twerpen,

lelke ns 0111 20.00 lIur: 15 dec. 1995

Papilio: Bije(' nkoms t ied e re v ierdc vr ijdClg van de

maand (m .u .v, juli en aug .) in 'd e Bil'korf,

SteenveldstrClat 2, H820 Torho ut, cla ll V
Icder lid

Vc::l n

de kring ontv
Tentoonstellingen e.d. 1996

23 ti m 26 januari N edTuinbouwVakbeurs Rai

Amsterdam

1-4 febr. Int. Orchidf'i?enbeurs co n g rescentrum

5tadrpark, Theod. Heussp latz 1-3 HannO\'er

Rotterdam: IlijeenkoIHstl' n va n de krinr; Groot­

7- 10 m ,la rt: ;iOc DOG-congres met intern. tentuonst.,

Rotterdam e1ke tWE.'t:'dc IllCl<wdag van de In<1,lnd

(m.lI.v. juli en aug,) in d e p c.r.f , neels kant ine V(1 11

Diergaarde Bli jd o rp, va n i-\l'rsse nlaan 49 te

Rottcrd(1m, aa n\'ang 19.30 lI11r, 'lila! o pe n 19.00 uur.

Neu- Ulm. Silchers tr. Edwi n-SchMff-Haus

8-18 ma iJrt. Florissimo , Va kte ntoonstclin g Exo t.isc he

plel nte n t.' n blocrnel'l in p(lre des Expositions de

'I H(lrticulture', Dijon (Fr.)

15- 17 maart. Orchidceentent. Bremcr Ralhaus,

Am M<1rktpld tZ . 13reOlen

Op elke bijeenkomst ""n "l'rioting,

8 jan. Hr. p, Oversteegen over k lcinc planh_'ll uit h et

regen wo lld .

12 fe b . Joa rv crg
veiling.

14 -24 sept: "Rio dt.l Janeiro. Bra/ilit:'. 15e in te rn .

Orchideeencongres. lnlichtin gcn: sck re tLlriaat H ost.

Turi s m o de Eventos, ru a Sao C lem ente 407,

11 mrt. Hr, H . te r BOfCh over Dr("KlJia 's

Ilo taf"go, 22.260-iJOI Rio d e lane irO).

S a pril Nader te bepa len.

13 mci Hr. 1\. V<1I1 de Kooi over de duinfl ora Vclll d e

ZlIidhollandse eil" nden, met n.,drllk op de orchi ­

d eeen.

1997

April: Eeuwfet'st ' ~ wcrelds nudste orchideeenvcr­

cnig ing, de North of Engla nd Orchid SOCiety in

Southpor t, Engdand .

Utrecht: Bijf'enkonlst in 'De J\l{agnl'l't',Juli
LIllI".

Data 1995: 16 dec.

N.ldere inlich tin gen: l . Berfl, tel. 030-6031616

Zuid-Limburg: Bijeenko l11s1 d ke eerste dinsdag

va n de nl<1
Caft"-restalll'<1J,t 't K"u, Stations ·traat 126 le Beck.

Werkgroepen Werkgroep Milsdevallia: Nad en ' in formatie:secre­ ta ria,l t:030-5343018. Prilktijkwerkgroep Zwaagdijk: Bijeen kl1l11s t e lke

()J1dnl1k~ alit' aa)! de :-'flJ!u'1I5feJ];lIg vnll ric tek..:;f l'fslede :::.org, knn 110cll de )"cdacfie /locli de lIiIXl'(Jcr na tl :-,p mkc­ liiklleid aflilvnnrden 1:)OIH' t'vt'll fuele schade, die zou kUlI­

IIC!! t1oorJv/oeit' ll lIit {,1Iixe/ill/l,

die

ill rit"Zc' Hitga v r ZOIl

klll/llc'lI u{lortkOJII(,l1.

Vereniging Orchideeen Vermeerdering:

Alit! rccJi h' il (/Oorllf/lOlfdeJl. Nh' is lIit dezc lIifgll U(, llIaS wordell i!l'n)cci uolfdigd, opgL'slngcIl ill cell gcnlliomnli­ -:;eerd ~e~e7)l:'lI:ill(':.; tal/ rl, oj"opcl1iJnnr Rfl11oakl , ill CJ1 ;~{, i)(H111 ~lop clIigc wij4:.(" ilt·tzij c!ckln;J1isd1. 11Ieclll1 11 isc!} , dCI('f'lotokopiei;;/, OP}I(W ICII, vf cllige flJldere Illt/nil'r, 2.0 11­ der v{lorn/gaanrie ~{ lIr~ftd;ikf' foc:::.tCIIIHlillS vnl1 de alitclll·

Secre tn ri s: \N.N. j\.·ie uwe nhll vsC' n, Hend r ik H os trila t

(~f rcdacfic.

ec rste z a te rd ag va n de rn aand in de kassl' ll van O rc hideeen Bruin, Zwaagdijk 420, ~lanvang 14.00 l,Iur.

45, 1\06 Zlvi i\l11stt-' rddl11, 02(J-(,%1904. I3ch
Juli()naiila n 44 tl' Biltho\'en. Ail n vCl llg 13.00 lIUf. Vclste ondcrdeicll van d e bijeen ko m s teIl zij n: cen officieel gedet'ite, ocl C't~cn hei d to t vragen stellen, pauze voor ui twisselen va ll e.IYa ringcn cn \·erkoop van z aailingcn en ee n s p re ke r o ve r een

nad e r te bepa len onderwerp. BelJ ngs lcllcnd0n z ijn wel kolTI .

23 Orchideeen 6/ 95

"De kleuren en geuren van Indonesie"

IHortus Botanicus Leiden Pasen '95

7 kring en, 10 kwekers en 5 botani sche tui ne n zo nd e n hun mooiste p lanten i n. Fi rm a M esman ui t B oskoop en res tau r a n t Wi sma Hild a uit H aa r le m ve rl ee n de n bijzon­ dere m edewe r k i n g . Er waren 4150 bezoe ke r s . Mede door de inzet va n a ll en was het ee n zeer geslaagde en mooie ten toonstel l i ng . A il e inzenders kregen als premie ee n fra a ie fo to vall een van hun i ngezonden plantell.

prijswinnaars gouden medaille

J. Arends Botanische Tuin Gent G.J. Keuris H. van Campen L. Hoistvoogd A.P. Sijm

FOlo's: J . Meijvogel

I. b .: 1.0.: r.b.: r.o.:

Aangeboden

door

Kring

Folo's J. Lodewi jk

Dracu la benedictii Dracula chestertonii Pap hiop ed il um robinsonii Ple ione formosanum

Haarlem .

.s.m.

Studio

Beeldwerk

Ie

Haarlem