VIERLUIK OVER DEMOCRATIE EN MACHT

VIERLUIK OVER DEMOCRATIE EN MACHT. Het Humanistisch Verbond Midden-Holland organiseert i.s.m. de Openbare Bibliotheek en de Volksuniversiteit Gouda

een lezingcyclus over Democratie en macht. Graag nodigen wij u aan het begin van ons winterprogramma, op 26 september,

17 oktober en 7 november a.s. uit, voor het bijwonen van een interessante lezingcyclus. In een serie van drie lezingen wordt het begrip 'Democratie' vanuit verschillende invalshoeken besproken. Op 21 november wordt de serie vervolgens afgesloten door acteur Johannes Kemkens, met zijn theatervoorstelling “De Heerser” van Machiavelli, een monoloog over Macht en Manipulatie.

Alle bijeenkomsten vinden plaats in de Openbare Bibliotheek, Spieringstraat 1 in Gouda. De toegang is gratis voor leden van het Humanistisch Verbond (met een introducé). Voor de theatervoorstelling is een kaartje verkrijgbaar voor € 7,50 aan de zaal. Aanvang steeds 20:00 uur. Zie het programma en toegangsbewijs verderop in dit blad.

Demos betekent volk in het Grieks, kratos staat voor macht. Democratie betekent dus zoiets als 'het volk heeft de macht'. Je zou democratie een 'natuurlijke' uitvinding kunnen noemen. Zo was bijvoorbeeld vele eeuwen geleden het steeds hoger wordende water in ons inklinkende land het, dat mensen dwong om samen te werken. Immers, in je eentje bouw je geen dijk: dat doe je samen. En wie wil samenwerken moet overleggen. Zo ontstond, zo'n 800 jaar geleden, hier een eerste vorm van democratie, de huidige waterschappen. Alhoewel democratie een veel ouder idee is, is het Nederlandse volk nog maar kort aan de macht. Want algemeen stemrecht werd pas in 1919 ingevoerd. Tot die tijd was de macht in handen van een klein groepje rijke mannen. Democratie is een proces dat nooit voltooid is en voortdurend bewaakt en onderhouden moet worden. Daarom hebben we een aantal lezingen georganiseerd om weer eens na te denken over de huidige stand van zaken en over de toekomst. Na afloop van de lezing is er gelegenheid voor discussie onder leiding van Marika

Dekkers. 1e Lezing, woensdag 26 september: DEMOCRATIE IN HISTORISCH PERSPECTIEF. door mr. Aad Kosto. - Wat is democratie? - Hoe is het ontstaan? - Scheiding der machten (Montesquieu) 1

- Welke verschillende kiessystemen zijn er in Nederland geweest? Enkele mogelijke vragen die door Kosto beantwoord worden. Mr. Aad Kosto was van '72 tot '89 lid van de Tweede Kamer der Staten-Generaal, vervolgens tot '94 staatssecretaris van Justitie. Hij volgde daarna minister Ernst Hirsch Ballin op, die wegens de IRT-affaire moest aftreden. Kosto is thans lid van de Raad van State en is Bestuurslid van de Vereniging voor Democratisch Bestuur en Vertegenwoordiging, “Thorbecke”. 2e Lezing, woensdag 17 oktober: DEMOCRATIE INTERNATIONAAL GEZIEN. door drs. Hans Charmant. Welke democratische systemen zijn er in andere landen en is democratie overal succesvol in te voeren ( denk aan bv. Japan en Irak)? Wat is de invloed van religie op de democratie (USA, Vaticaan, Islam) en hoe zit het met de scheiding van Kerk en Staat? Drs. Hans Charmant is politicoloog en vanaf 1980 aan de Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR) verbonden als docent politieke theorie. Zijn specialisme is de geschiedenis van het politieke denken. 3e Lezing, woensdag 7 november DEMOCRATIE, ETHIEK EN NORMEN IN DE HUIDIGE TIJD. door prof. dr. Koo van der Wal. Wordt, op basis van de onderscheidende levensbeschouwingen in Nederland, door het democratisch stelsel zoals wij dat kennen een gemeenschappelijke ethiek bevorderd of juist niet? Schept on-line democratie (referenda, opiniepeilingen via internet) nieuwe mogelijkheden? Prof. dr. Koo van der Wal is hoogleraar wijsbegeerte, eveneens aan de EUR. Hij studeerde filosofie, theologie en Duitse taal en letterkunde in Amsterdam en Göttingen en heeft verschillende boeken op zijn naam staan. Afsluiting op woensdag 21 november met: HET THEATERSTUK IL PRINCIPE, DE HEERSER. Acteur: Johannes Kemkes. Geschreven door Machiavelli, een monoloog door acteur Johannes Kemkes over 'Macht en Manipulatie', over macht krijgen en houden, over machthebbers uit het verleden en heden en over de verborgen machten in onze maatschappij. Al bijna 25 jaar staat Johannes Kemkes op de planken. Als soloacteur en vertolker van literaire werken heeft hij in de loop van de jaren bekendheid verworven met onder andere zijn vertolkingen van Nescio, 'Lof der Zotheid' van Erasmus, de dagboeken van Nijinski en 'De oude man en de zee' van Ernest Hemmingway. 2

Vierluik over democratie en macht.

Toegangsbewijs voor een lid van het Humanistisch Verbond Midden-Holland met een introducé. Voor de lezingen op: 26 september, 17 oktober en 7 november 2007 Een serie lezingen over het thema Democratie vanuit verschillende invalshoeken bezien. In de Openbare Bibliotheek, Spieringstraat 1, Gouda Aanvang 20:00 uur

Voor HV-leden met een introducé is de toegang tot de lezingen bij tonen van deze bladzijde gratis. Indien u onverhoopt uw Humanistisch Bericht kwijt mocht zijn, meld u dan gerust die avond bij een bestuurslid bij de ingang van de zaal, waar u alsnog (gratis) toegang zult krijgen. Gezien de kosten voor de theatervoorstelling, zijn wij genoodzaakt daarvoor €7,50 per persoon van u te vragen.

Volksuniversiteit Gouda Openbare Bibliotheek Gouda Humanistisch Verbond, Afdeling Midden-Holland.

3

Wetgeving hulp bij zelfdoding schiet tekort Op 7 augustus zond de IKON het pro-

gramma Spraakmakende Zaken uit over hulp bij zelfdoding. Hieruit blijkt dat er behoefte is aan hulp en gespreksmogelijkheden bij mensen met een doodswens. Een groot deel van deze groep mensen valt niet direct onder de huidige euthanasiewet en kan of wil dus niet bij een arts terecht. De huidige euthanasiewet kan uitkomst bieden aan mensen die fysiek ondraaglijk en uitzichtloos lijden. Maar er is volstrekt onvoldoende hulp voor mensen die een zelfgekozen dood overwegen vanwege ondraaglijk geestelijk of een combinatie van geestelijk en fysiek lijden. Maar niet voldoen aan de criteria, zoals bepaald in de euthanasiewet. Daarmee is er een grote leemte in de huidige wetgevings- en uitvoeringspraktijk rond hulp bij zelfdoding. Het Humanistisch Verbond vindt dit een kwalijke zaak. Geen hulp. Veel meer mensen hebben een weldoordachte doodswens dan degenen die een beroep (kunnen) doen op de huidige euthanasiewet. Jaarlijks worden zo’n 2300 euthanasieverzoeken gehonoreerd. Daarnaast sterven jaarlijks nog eens een kleine 6000 mensen door een zelfgekozen dood vaak zonder hulp van buitenaf. Het Humanistisch Verbond is van mening dat het leven intrinsiek waardevol is, maar vindt het geen verplichting om hoe dan ook door te leven als een persoon zelf tot de weloverwogen conclusie komt dat zijn/haar leven ondraaglijk is geworden. Het humanistisch streven richt zich op een mooi en zinvol leven, maar wanneer iemand zelf een onom4

keerbaar verlies van menselijke waardigheid en zin in het eigen leven vaststelt waardoor het leven ondraaglijk wordt moet de autonome keuze het leven te willen beëindigen niet veroordeeld maar gerespecteerd worden. Bij waardig leven hoort ook waardig sterven. De huidige regering wil geen debat over verruiming van de wettelijke mogelijkheden voor hulp bij zelfdoding. Het Humanistisch Verbond vindt dat daardoor een grote groep mensen volstrekt onvoldoende aandacht krijgt. Het is liefdeloos, inhumaan en respectloos om deze mensen in de kou te laten staan. Een maatschappelijk debat over de vraag of de wet die hulp bij zelfdoding strafbaar stelt niet moet worden aangepast is noodzakelijk. Ook vindt het Humanistisch Verbond dat in de hulpverlening rond zelfgekozen levensbeëindiging niet alleen artsen betrokken moeten zijn als het niet om fysiek lijden gaat. In veel van de andere gevallen, bijvoorbeeld als er sprake is van existentieel geestelijk lijden of verlies van zingeving en menselijke waardigheid, is het meer voor de hand liggend daartoe opgeleide (humanistisch) geestelijk verzorgers en andere hulpverleners te betrekken. Daartoe moet de wet verruimd worden. Hoe dan ook willen wij dat een serieus en weloverwogen verlangen naar de dood in alle rust, openheid en respect besproken moet kunnen worden. Het taboe in de samenleving, waardoor een doodswens en zelfgekozen dood niet bespreekbaar is, moet worden opgeheven. ***

VERDWENEN VERLEDEN. Op 10 juni jl. bezocht het bestuur en een aantal leden van het Humanistisch Verbond Midden-Holland het themapark Archeon in Alphen a/d Rijn. Het park werd in 1996 geopend. Voor een aantal was dit de eerste kennismaking met het park. Het Archeon is in de loop der jaren veel veranderd. In de beginjaren was het vele malen groter. Het bezoekersaantal viel echter tegen en daarom werd een groot gedeelte afgestoten. Een aantal dingen zijn daarmee verdwenen of kleiner van opzet geworden. Dit is echter niet storend. Er is nog voldoende ruimte tussen de verschillende periodes bewaard gebleven.

In het Archeon staan drieënveertig gebouwen uit drie perioden: de Prehistorie, de Romeinse Tijd en de Middeleeuwen. De gebouwen zijn reconstructies van opgravingen in Nederland. In het weekend vindt u een aantal ‘oorspronkelijke’ bewoners. Dit zijn de archeotolken. De archeotolken hebben zich volledig ingeleefd in hun rol. Ze weten zeer veel over de periode waarin zij geplaatst zijn en kunnen hier heel veel over vertellen. Twee bestuursleden raakten aan de praat met een Romein die op zeer professionele wijze inging op al hun vragen.

Bij binnenkomst in het park vindt u de prehistorie. De bewoning in ons land begon circa 250.000 jaar geleden. De archeologische vondsten in ons land zijn van de periode tussen 250.000 en 14.000 jaar geleden. Veel was er toen echter nog niet bekend. Sinds het einde van de laatste ijstijd werd Nederland permanent bewoond en weten wij ook hoe de mensen leefden. U kunt een kijkje nemen in het kamp in de midden steentijd. U vindt daar twee hutten en u kunt zelfs een klein stukje varen in de zelfgemaakte kano’s. Verderop in het park vindt u huizen uit de nieuwe steentijd, de bronstijd en de ijzertijd. Romeinse tijd In 12 voor Christus vestigden de Romeinen zich in ons land. Uit deze tijd stammen de oudste Romeinse houten forten in Nederland. In de Romeinse Stad (rond het jaar 50 na Christus) vindt u een badhuis, een tempel en als u geluk heeft dan kunt u een echt Gladiatorengevecht meemaken in de Arena. Een Romein laat kinderen kennismaken met het exerceren. Met een Romein voorop komt u groepjes kinderen overal in het park tegen. Middeleeuwen De Middeleeuwen kunnen wij verdelen in de volgende perioden: 500 na Chr. vroege Middeleeuwen, 900-1250 midden Middeleeuwen, late Middeleeuwen 1500. De gebouwen uit deze tijd zijn op middeleeuwse wijze ingericht. Het stadje Gravendam uit 1350 wordt bewoond door kooplieden en handelaren. Te noemen valt on5

der andere: de visser, hout/beenbewerker en een mandenmaker. Verder een smidse, schoenmaker, bakker en pottenverkoper. De archeotolken dragen kleding uit de 14e eeuw. Klooster Het klooster dateert van circa 1300 en wordt bewoond door de monniken van de orde van de Franciscanen. Deze monniken leefden in armoede. Ze bezaten geen landerijen. Door reizigers onderdak te verschaffen, te prediken en zieken te verzorgen, voorzagen zij in hun onderhoud. Ook bedelen was een bron van inkomsten. Eenmaal per dag kregen zij een zeer eenvoudige maaltijd. Verder probeerden zij alles zo veel mogelijk zelf te maken. In het hele klooster was er bijvoorbeeld één zelfgemaakte bril, deze bril konden de monniken om de beurt lenen. In de Refter kunt u genieten van een middeleeuwse maaltijd of gewoon van een kopje koffie. De Zale op de eerste verdieping wordt verhuurd als feestzaal. Bij het klooster vindt u een op middeleeuwse wijze aangelegde kruidentuin.

Het bestuur en de leden van het HV kijken terug op een heel prettige en leerzame dag. Je leert elkaar op deze manier op een informele manier wat beter kennen. Wij proberen dan ook volgend jaar weer iets te bedenken dat u en ons aanspreekt. Heeft u zelf ideeën of voorstellen in die richting. Laat het ons dan vooral horen Ineke Eikelenboom-Crebas Interessante links: www.archeon.nl http://www.vrienden-archeon.nl/

“Wij-Zij denken” Boekbespreking

Van

de hand van Fadoua Bouali, Marokkaans-Nederlandse schrijfster en columniste, is verschenen het boekje: “Bevrijd door Allah” met de ondertitel: ”Waarom een moslimvrouw haar mannen niet hoeft te gehoorzamen.” De inhoud doet denken aan andere literatuur door moslima’s geschreven, dat wat moslima’s moeten en/of niet mogen, komt voornamelijk door een kortzichtige en conservatieve mannelijke interpretatie van de Koran.

Die interpretatie plaatst moslima’s in onze samenleving op een manier die een negatieve kijk veroorzaakt op de islam. Wat dan weer allerlei beelden oproept van een godsdienst die niet thuis zou horen in onze samenleving. Generalisaties over en weer, als: Zij zijn de sociale profiteurs van onze gemeenschap en terroristen in spé en Wij zien ze niet als volwaardige Nederlanders en minachten hen.

Fadoua Bouali herkent dat en roept op om die houding te doorbreken, om te begin6

nen door de moslims zèlf. De moslimgemeenschap, de oemma, is zèlf in verwarring. Een gemeenschap, losgerukt van haar basis, staat in onze samenleving met een sociale opbouw die haaks staat op wat ze gewend zijn. Bouali stelt dat de oemma de hand in eigen boezem dient te steken, om te beginnen met de emancipatie van de moslima’s. Met tal van voorbeelden uit het dagelijkse leven van haar, haar familie en van anderen geeft ze aan wat er aan die emancipatie schort en waar dat toe leidt. Die emancipatie is volgens Bouali het kernpunt van de omwenteling. Moslima’s moeten als gelijkwaardig worden gezien aan de moslims. Die emancipatie strekt zij invloed uit naar vele onderdelen van de moslimgemeenschap zoals die zich hier in het westen presenteert. Gelijkwaardigheid van de moslima’s, die in de Koran beschreven is, maakt: ● een einde aan de systematische krenking van de vrouwen die een negatief zelf beeld bij deze groep ontwikkelt, ● doet afbreuk aan de macho-houding van jonge moslims naar de eigen (jonge) moslima’s en ook naar de westerse meisjes, ● zal de hypocrisie in de seksuele moraal terugdringen en zal moslims anders doen kijken naar homo’s.

De angst voor de “islamisering” van onze westerse wereld zal dan verminderen / verdwijnen. Paniekerige reacties zoals op de uitspraak van minister Ellen Voogelaar over de Islam als derde godsdienst in Nederland, blijven dan hopelijk achterwege. Onze joods-christelijke, humanistische levensbeschouwing krijgt er dan een “poot” bij. Die “poot” is overigens minder vreemd dan zo in eerste instantie lijkt. De Islam heeft veel zaken uit het gedachtegoed van de haar voorgaande godsdiensten overgenomen. Ze staan er beslist niet “haaks” op. Ik stel in ieder geval hoop op de nog prille emancipatie beweging van de moslima’s. Onze samenleving gaat erop vooruit, meer dan door het eten van couscous en lamsvlees. Een beeld van “Zij èn Wij aan één tafel” lijkt mij een wenkend perspectief. Kortom een goed leesbaar boek, ik kan het aanbevelen. Rest mij nog één vraag: voor wie heeft ze het geschreven? Voor ons of voor haar eigen geloofsgenoten? Jean-Pierre Bylard Schr.: Fadoua Bouali Titel : “Bevrijd door Allah.” Uitg.: Van Gennep-Amsterdam ISBN: 90-5515-657-4

In dit kader is ook aan te bevelen: Schr.: Nahed Selim Titel: “De vrouwen van de profeet.” Uitg.: Van Gennep-Amsterdam ISBN: 90-5515-414-8 ***

7

Deze rubriek is vrij voor iedere lezer. Ingezonden berichten zijn voor verantwoording van inzender.

Beste Peter, Onze dialoog over de vrije wil zou nog jaren lang de rubriek “Ingezonden” kunnen vullen, leuk voor ons beiden maar slaapverwekkend voor onze lezers. We hebben het daarom op een zonnige middag - onder vier ogen en buiten beeld - uitgepraat. Dat gesprek eindigde, zelfs na de verlenging, in een prettig gelijk spel; wat de vrije wil is weten we nog steeds niet maar we weten nu ten minste waar onze ideeën uit elkaar gaan. TV-discussies tussen hooggeleerde ongeleide projectielen hebben vaak minder opgeleverd! Hieronder mijn epiloog; de samenvatting van mijn gedachten over de inrichting van een onderzoek naar de neurologische structuur van de vrije wil. Ik zal proberen dat zo bondig te doen, dat er ruimte overblijft voor jouw epiloog.

Mijn hypothese is dat alle levensvormen en óók alle functies en gedragingen van dat leven, zelflerend tot stand komen. Dat zelf leren verloopt soms traag, over een periode van bijvoorbeeld een miljard jaar, Darwin heeft dat ontdekt en het “evolutie der soorten” gedoopt; vaak denkt men dat die evolutie de enige is. Evolutie als proces kent echter geen snelheidsbeperking en kan evenzogoed gebruik maken van middelen die een dynamiek van seconden i.p.v. eeuwen toelaten. Daarom is het voorstelbaar dat gedragingen en gedachten, de dynamische voorstellingen zijn van snelle evolutionaire (biologische) processen. Theoretisch is dat denkbaar, voor ons zelfbeeld zal het even moeten wennen!

Evolutie

hebben we geleerd te beschrijven in min of meer waardevrije, wetenschappelijke termen en na veel mislukkingen en correcties, is die beschrijving nu zo robuust gebleken dat we ermee kunnen testen, verklaren en voorspellen. Dat noemen we “wetenschap” en dat heeft aantoonbare voordelen. Het heeft echter ook nadelen; het ondergraaft vaak onze zelfbedachte betekenissen en intuïtieve waarheden; creationisten en specialisten kunnen daar over mee praten. Als mijn hypothese waar zou zijn, dan moet het mogelijk zijn om de vrije wil wetenschappelijk te beschrijven, op dezelfde wijze waarop de biologische evolutie wordt beschreven.

Wetenschappelijk beschrijven vereist een beschrijver; een onderzoeker die waardevrij denkt en waardevrij formuleert. Dat is een betrekkelijk nieuw specialisme voor de analyse van menselijke functies en cognitie; we treffen het pas sinds kort aan in de informatie technologie. Het wordt beoefend door nuchtere, afstandelijke analytici van systemen, die zich nooit betrokken voelen bij gevestigde belangen, waarden, betekenissen of meningen en daarvan hun analytisch resultaat ook niet afhankelijk maken. 8

Daarom moet de vrije wil op de snijtafel van de systeemanalyticus, met de gevestigde specialismen en hun waarden op de tweede rij, als waardevolle adviseurs. Groet, Cor Kraijenbrink

Tolerantie. Zijn humanisten tolerant ten opzichte van godsdiensten? Zijn ze toleranter dan andere godsdiensten, b.v. katholieken, islamieten, hindoeïsten, joden ten opzichte van elkaar? Ik geloof(!) dat humanisten inderdaad toleranter zijn.

Ik heb bijvoorbeeld nooit iets gehoord of gelezen van strijd (ruzie/oorlog) waarbij ongelovigen de gelovigen bestreden op het feit dat gelovigen iets geloofden, wèl omgekeerd. Hoeveel strijd is er geweest tussen de verschillende geloven onderling en dan op futiele onderwerpen. Oorlogen zijn er gevoerd tussen christenen, joden en islamieten met het geloof als uitgangspunt. Dan te denken dat deze drie wereldgodsdiensten als basis heel veel gemeen hebben, zoals in het boek: “Een geschiedenis van God” van Karin Amstrong te lezen valt. Ieder mag zijn eigen geloofsovertuiging hebben, zolang die mij maar niet wordt opgedrongen of dat ìk me zodanig moet gedragen, dat de gelovige dat als passend voor zijn/haar geloof nodig vindt, maar toch…? Houd ik mijn tolerante houding vol?

Religies

zijn a-priori intolerant. Recentelijk heeft paus Benedictus (de 16e?) een boek geschreven over Jezus Christus. Uit de boekbesprekingen komt naar voren dat binnen de vele stromingen van het christendom slechts de paus van Rome, en daarmee de katholieke kerk, het primaat van de enig juiste christelijke leer heeft. Op zich is dat geen uitzonderlijk standpunt. De islam kent hetzelfde verschijnsel. Zijn de joodse godsdienst en het hindoeïsme veel beter? Waag het niet om in de Verenigde Staten de Bijbel ter discussie te stellen. Uitsluiting uit de gemeenschap is nog het minste. In andere gevallen wordt er gevochten en gemoord. Hele oorlogen zijn gevoerd over verschillen in geloofsovertuiging. Ketters werden de brandstapel opgevoerd alleen omdat ze anders dachten (en daarmee het geloof van de rechtzinnigen in twijfel kon worden gebracht). Recentelijk zijn er een paar christenen vermoord in Turkije door islamitische, nationalistische landgenoten.

Ayaan Hirsi Ali, Salman Rushdie en nog meer bekende critici kunnen niet zonder lijfwachten over straat. Gefundeerde kritiek op, of ironisch beschouwingen van de islam zijn voldoende om fundamentalistische moslims naar moordwapens te doen grijpen. Gelukkig komen daarop toch ook tegenbewegingen op gang, door praktiserende moslims. Zij voelen zich gegijzeld door hun fundamentalistische geloofsgenoten en pleiten voor een andere houding van de islamieten ten opzichte van de moderne wereld. Emancipatie binnen de islam b.v. voor de vrouwen. Bij twee grote wereldgodsdiensten hebben de initiators ervan zelf niets op papier gezet. Jezus kon misschien wel lezen en schrijven, maar dat staat niet vast. Van Mohammed is bekend dat hij analfabeet was. Vanuit de psychologie is bekend dat mensen innerlijke 9

stemmen kunnen ervaren alsof mensen (goden?) hen iets opdragen te zeggen. Dat is al een eerste punt van twijfel, want niemand kan controleren wat er “gezegd” is. Daarnaast hebben dus anderen, tijden later, de uitspraken en daden op papier gezet en van daarop verder gepreludeerd. De initiators konden dat niet meer corrigeren, wat een tweede punt van gerede twijfel oproept.

Toch beroepen de wereldse uitvoerders van deze godsdiensten zich op de onfeilbaarheden van deze geschriften. Ze beschouwen ze als het Woord van God of Allah. Is er op de bijbel inmiddels wel kritiek mogelijk, op de koran nog helemaal niet. Toch hebben velen daar geen boodschap aan en volgen de geschriften in daad en geest. Ik probeer autonoom te blijven en me niet door dit soort zaken te laten beïnvloeden. Maar soms wordt het me wel moeilijk gemaakt om niet boos (wat heet: kwaad) te worden. Zoals het geval van een Nigaraguaans meisje van 9 jaar. Ze is verkracht en daarbij zwanger geworden. “Abortus is moord,” zeggen de paus en zijn gevolg en ze mag niet geaborteerd worden. Ze is wèl geaborteerd en nu dreigen de arts en andere betrokkenen geëxcommuniceerd en gevangen gezet te worden. Ik ben niet voor een “gemakkelijke” abortus, maar dit is afgrijselijk, liefdeloos en onmenselijk. Dit heeft niets met religie te maken, maar met het uitoefenen van macht. Ik vrees dat ik mijn tolerante houding ga verliezen en in ieder geval een woordenstrijd wil aangaan met mensen die deze kwestie met een beroep op het geloof willen verdedigen. “God zij dank, ben ik niet meer gelovig!” Jean-Pierre Bylard.

Oprichting van een filmclub (Herhaalde oproep)

Graag zou ik in contact willen komen met een aantal mensen, om gezamenlijk een filmclub op te richten. Het is de bedoeling om met elkaar, op een afgesproken moment, een film te gaan bezoeken en daarna daarover te gaan discussiëren, of zoals je het zou kunnen zeggen: 'gezellig napraten'.

Als

er een aantal belangstellenden zijn, is het de bedoeling om eerst met elkaar te gaan bespreken hoe zo'n clubje gaat functioneren, b.v. of er een thema genomen wordt en daarover een geschikte film wordt bekeken. Enfin, genoeg mogelijkheden, hoe zo'n 'club' er uit zou kunnen gaan zien.

Kortom: "WIE HEEFT ER ZIN IN?" Henk Bremer, (voor adres en telefoon, zie binnenzijde omslag)

10

Autonomie en de Vrije Wil (2). In het voorgaande deel van dit drieluik vroeg ik mij af of het huidige Humanisme

verouderd is, of er tijdig bakens verzet zijn om een nieuw product in de markt voor ideologieën te zetten. Mijn antwoord op die zelfgestelde vraag was helaas niet positief. In dit tweede deel wil ik graag wat mijmeren over de begrippen 'Autonomie en Vrije Wil' om, al mijmerend, aanknooppunten te vinden voor een nieuw beleid, een nieuw “ideologisch product”.

Eerst

dus “autonomie”, wat is dat eigenlijk? De Dikke van Dale geeft het antwoord: “autonomie, onafhankelijkheid van de mens als geestelijk wezen”. Hier stuit ik direct al op iets nieuws: autonomie blijkt iets te zijn van de menselijke geest: autonome gedachten! Dat houdt dus niet in dat er met een autonome gedachte of conclusie iets “gedaan” moet worden, autonome gedachten zonder een daarop volgende handeling zijn zinvol en kunnen zelfs zeer veel bijdragen aan het geestelijke “goede leven”. Autonome gedachten zijn ook grenzeloos, ze hinderen niemand en alles is mogelijk! Die autonomie past uitstekend bij de rol van maatschappij-toeschouwer. Een goede toeschouwer kent het spel en de regels, begrijpt het spelverloop en heeft over dat alles een eigen mening. Om daaraan plezier te beleven, d.w.z. een stukje geluk van het goede leven te proeven, moet men dus kijken, begrijpen en zeker niet meespelen!

Nu

de menselijke “wil”. Opnieuw pak ik van Dale van de plank en daarin lees ik: “wil” is het menselijke vermogen te streven naar - of over te gaan tot het verrichten van een handeling”. “Vrij Willen” is dus de inleiding tot vrij, zelf gekozen handelen en vrij willen zonder handelen is zinloos. De vrije keuze van- en de daaropvolgende daad, heeft echter gevolgen voor de kiezer en voor zijn omgeving, plotseling is de kiezer nu ook een dader met toerekenbaarheid en soms zelfs strafbaarheid. Kortom de vrije wil van de dader stuit op grenzen omdat er iets gedaan moét worden. Daardoor ontstaan problemen, niet alleen in de omgeving maar ook in het goede leven van de dader zelf! Die vrije wil past niet bij de rol van toeschouwer maar wel bij die van de deelnemer aan het maatschappelijke spel.

Als

ik nu mijn van Dale goed begrepen heb, dan zien we opnieuw wat nieuws: Vrijwel al onze huidige problemen zoals materialisme, egoïsme en ander wangedrag zijn kennelijk problemen van de vrije wil en niet van autonomie. Daarom is het contraproductief om onze kostbare en unieke menselijke autonomie aan banden te leggen of te gaan klagen over “uit de hand gelopen autonomie”. Autonomie zit in de hersens, niet in de handen of de mond en om maatschappelijke problemen op te lossen moet de autonomie vrij baan krijgen en de vrije wil aan banden gelegd worden

Laat ik deze ietwat populistische conclusie nu eens toepassen op onze oude humanistische belijdenis: “Zelf denken, Samen leven”. De eerste conclusie zou dan kun11

nen zijn: Zet een rode streep tussen zelf denken en samen leven. Voor de streep zit het humane autonome goede leven met alle plezier van dien en na de streep de kommer en kwel van het - eveneens humane - échte leven. Beide levens zijn menselijk maar er gelden geheel verschillende levensvoorwaarden en dát zullen we moeten aanvaarden. Er zijn dus twee markten en ons product probeert beide markten te bedienen, de ervaring leert dat die aanpak meestal mislukt.

De tweede conclusie zou dan kunnen zijn: kies een markt en bevorder het vrij en autonome denken van iedereen. Beschouw dát als onze missie en laat de problemen met de vrije wil aan andere maatschappelijke instituten over: die zijn veel beter toegerust om die problemen op te lossen. Let wel: Ik propageer dus om iedereen vrijdenker te maken zonder de verplichting om “Humanist” te worden (genoemd) of te denken zoals “Wij Humanisten” denken. Ik ben ervan overtuigd dat wij vrij denken aan iedereen moeten verkopen zonder voorwaarden vooraf en met garantie dat er dan voor iedereen een flinke portie van het goede leven in het verschiet ligt. Laten we dan bovendien niet vergeten iedereen aan te raden zolang mogelijk toeschouwer te blijven. Als dat lukt dan verdwijnen er vanzelf een groot aantal problemen met de vrije wil; een win-win situatie! Hoe nu vrij denken te bevorderen? Vrij denken heeft maar één soort voeding nodig: kennis! En dan volgt denken vanzelf. Hoe meer kennis hoe meer vrijheid en cognitie.

Dat betekent dat we ons als doel gaan stellen, iedereen gemakkelijk toegang te geven tot alle kennis en verder bemoeien we ons nergens mee. Geen voorkeuren, geen selecties, geen ideologieën. HANDEN AF! Kennis toegankelijk maken en houden is al moeilijk genoeg want er zijn veel bedreigingen. Censuur, zelfcensuur, fanaten op sleutelposities, openlijke en verborgen kennisfilters, sancties op kennisverwerving; de lijst is zo lang dat we zeker niet om werk verlegen zullen zitten. Er zijn ook veel kansen: nog nooit is toegang tot heel veel kennis zo vrij, zo eenvoudig en zo goedkoop geweest. Ik neem aan dat ik hier niet de mogelijkheden van informatietechnologie behoef te benadrukken, wat ik wél wil benadrukken is het idee dat het onze taak is om die kansen te grijpen, kennisverwerving als doel te verkopen en dat alles actief te bevorderen.

Zo gaan we van iedereen een wijze autonome toeschouwer maken, een toeschouwer van het perfide spel van de vrije wil in de menselijke maatschappij. Cor Kraijenbrink ***

12