Vier gemalen op een rij thuis aan de Amstel Buitenland kort nieuws. November 2014

44

14

30

Vier gemalen op een rij

tHuis aan de Amstel

Buitenland kort nieuws

78

November 2014

In 1956 opgericht door mensen die houden van Amsterdam (werkgebied nu: binnen de Stelling van Amsterdam)

Samen met aandeelhouders

+

Stadsherstel Herstelt ook hier de stad Stadsherstel Amsterdam redt monumenten en beeldbepalende panden door ze zorgvuldig te restaureren, een passende bestemming te geven en te verhuren. De panden worden in bezit gehouden, waarmee een goede staat van onderhoud blijft gegarandeerd. Zo levert de organisatie een belangrijke bijdrage aan:

575 Monumentale panden, met daarin 1000 woningen en 350 bedrijfsruimten

+

„„ het bewaren van gebouwd erfgoed voor volgende generaties „„ het collectief bewustzijn rond stadsontwikkeling in een historische context „„ de toegankelijkheid van monumenten en „„ het behoud van het restauratieambacht.

2500 Vrienden sinds 1981

+ Subsidiegevers, fondsen, donateurs, vrijwilligers, omgeving en samenwerkingspartners

Stadsherstel is een Professionele Organisatie voor Monumentenbehoud (POM) met een maatschappelijk doel. Met een restauratieomzet van gemiddeld tien miljoen euro per jaar is Stadsherstel de grootste restaurerende organisatie in Nederland.

12 Bijzondere Locaties Met 500 monumentale momenten per jaar

Cultuur, openstellingen, diners, recepties, huwelijken en congressen

Restauratie, herbestemming, beheer en openstelling van monumenten voor nu en de toekomst.

WONEN KAN OVERAL

Ook mooi is ons project Hal 17, dat deel uitmaakt van De Hallen in Oud-West. De restauratie van de oude paardentramremise vordert

goed. Aan het einde van dit jaar heeft Amsterdam er een kleinschalige, vrolijk uitziende passage bij. Een soort ‘overdekte Herenstraat’ maar dan nog wat smaller, zoals onze projectleider Paul Morel het noemt. De architect, waarmee Stadsherstel al vijfentwintig jaar samenwerkt en initiator van het herbestemmingsproject De Hallen, André van Stigt, ontving in oktober de IJ-prijs 2014. Over die samenwerking meer verderop in deze uitgave. In een latere fase, tussen 2015 en 2017 worden in dit gebied overigens zo’n vierhonderd woningen gerealiseerd, verdeeld over huur- en koopwoningen in verschillende segmenten. Fijn dat er in dit gebied van de stad zo veel woningen bij komen. En last but not least, de Vereniging Vrienden van Stadsherstel heeft de ANBI (Algemeen Nut Beogende Instelling) status gekregen. We zijn heel blij dat het is gelukt. Het betekent dat giften en andere donaties aftrekbaar zijn voor de gever en vrijgesteld zijn van belasting voor de ontvanger. Datgene wat Vrienden en andere begunstigers periodiek doneren of nalaten, kan nu voor honderd procent worden besteed aan het doel waarvoor het is gegeven, namelijk het restaureren en herbestemmen van monumenten die met verval of sloop worden bedreigd. En dat is toch wel het beste nieuws.

Onno Meerstadt, directeur

Foto Juan Hernández

1

WONEN KAN OVERAL

S

inds jaar en dag is Stadsherstel goed in het realiseren van meerdere levens voor huizen en gebouwen. Zo behoren onder meer kerken, een werf, pakhuis en een toren tot ons bezit. Ze worden gerestaureerd en blijven vervolgens vaak voor een deel publiekstoegankelijk. In het andere deel komen dan kantoren om de exploitatie sluitend te krijgen. Wonen kan overal. Maar nu hebben we iets nieuws en vernieuwends. Een plan dat luistert naar de naam Wonen in een kerk en gaat over de herbestemming van de Zaandijkerkerk in dertien sociale huurwoningen. Daarmee lossen we de drukte op de woningmarkt natuurlijk niet op, maar als alles goed gaat geeft het mogelijk een impuls en inspiratie voor kerkbezitters in Nederland. Ongekende mogelijkheden liggen in het verschiet. U leest erover in dit magazine. Wij zijn enthousiast. U hopelijk ook.

Op de voorkant p. 30-31

Buitenland Kort Nieuws

INHOUD

Het Stadsherstel-concept vindt aftrek in Suriname en op Zanzibar.

Stadsherstel Magazine No. 78

RESTAURATIES

Samenwerken met IJ-prijswinnaar André van Stigt Een blik op vijfentwintig jaar samenwerken met bouwmeester Van Stigt.

p. 40-41

INHOUD

2

1 Wonen kan overal 4 Spuistraat 61, terug naar het verleden 8 Verpauperde parel: De Zaandijkerkerk 14 Thuis aan de Amstel 20 Samenwerken met IJ-Prijswinnaar André van Stigt 28 Gisteren, vandaag en morgen 30 Buitenland kort nieuws 34 Kloveniersburgwal 44 40 Korte Leidsedwarsstraat 70, toen en nu 44 Vier gemalen op een rij

Korte Leidsedwarsstraat 70, toen en nu Onderdeel van een tweelingpand in het centrum van Amsterdam is na een grondige restauratie feestelijk opgeleverd en geopend door de oud-bewoners

p. 44-46

Vier gemalen op een rij Er is van alles te doen in onze gemalen, onze nieuwste aanwinst werk- en concertgemaal Kadoelen - voorop.

CULTUUR EN RECREATIE 6 Posthoornkerk, Cuypers ontmoet kunst, antiek, pop en bruidsparen 16 Ontdek de HollandRoute 24 Een beetje verliefd… 26 Bliksemstage: Naar de Bakenesserkerk en het glasatelier 36 Het Staatje: Dwalen over ‘De Kloof’ 38 Cultuuroverzicht, 14x culturele tips 42 Nieuws in het kort

p. 34-35

Kloveniersburgwal 44 Gedaantewisseling voor voormalig Antiquariaat De Kloof

p. 6-7

Posthoornkerk Unieke locatie voor beurzen, congressen en exposities, maar trouwen en dineren kan natuurlijk ook!

p. 4-5

Spuistraat 61, terug naar het verleden

VRIENDEN EN DONATEURS 8 Over muurhuisjes, decolletés en andere vrolijke zaken 32 Samen genoten ze van Amsterdam 33 Vriendenagenda 2015 Aanmeldkaart Vriendenvereniging 47 Van huurder van een studentenwoning naar periodiek gever 48 Periodiek schenken, fiscaal voordelig Schenkingsovereenkomst

Van illegaal short stay hotel naar prachtig woonhuis.

p. 24-25

Een beetje verliefd… Is schoonheid en verliefd zijn genoeg voor een goede exploitatie?

p. 14-15

tHUIS aan de AMSTEL De voormalige ingenieurswoning is nu een culinair en artistiek café.

Periodiek schenken is nu ook mogelijk. Dat kan eenvoudig met de schenkingsovereenkomst bij pagina 48

3

INHOUD

p. 20-23

4

Jarenlang fungeerde rijksmonument Spuistraat 61 als short stay hotel zonder de benodigde papieren en met een slechte reputatie op internet. De gemeente maakte er korte metten mee. Het bedrijf werd gesloten en dichtgetimmerd. Het als brandgevaarlijk aangemerkte pand wachtte op een nieuwe toekomst. Tijd voor een grondige restauratie. Het vóór restauratie in zeer slechte staat verkerend juweel, dat op last van de gemeente snel door de eigenaar moest worden hersteld, kon door Stadsherstel worden gekocht met behulp van een bijdrage van de vriendenvereniging. Willem van Iterson en Monique Hollenkamp

BOUWHISTORIE Het pand bevindt zich in de middeleeuwse binnenstad, in het bouwblok dat verder wordt begrensd door de Korte Lijnbaanssteeg, de Nieuwezijds Voorburgwal en de Mosterdpotsteeg. Spuistraat 61 is een pand dat erg ondiep is (5x5meter), maar de nok haaks op de straat heeft. Op oude kaarten uit 1544 van Cornelis Anthonisz. is te zien dat de ruimte tussen de toenmalige twee wallen klein is, vooral aan het begin van de huidige Spuistraat. Dat verklaart dan ook de ondiepe huizen ter plekke. Eind 18e eeuw werd Spuistraat 61 ingrijpend verbouwd. In 1764 verwierf Fredrik Boeken het pand. Hij liet nog in datzelfde jaar een nieuwe gevel optrekken. Dit is te zien aan de jaartalsteen in de topgevel (1764), die is afgebeeld op een opengeslagen boek wat weer een zinspeling is op de achternaam van deze Fredrik. Het oorspronkelijke 16e-eeuwse casco met houtskelet bleef, zij het in gewijzigde vorm, behouden.

Spuistraat 61 na restauratie, 2014, Monique Hollenkamp

In de vroege 19e eeuw werd de invulling van de entreepartij en de vensters vernieuwd. Mogelijk kwam in dezelfde tijd de afwerking van het halletje op de bel-etage tot stand. In 1909 werd de toegangsdeur tot het souterrain dichtgezet en kreeg het een betonnen keldervloer. Bij een restauratie in de

zestiger jaren werd de topgevel met hergebruik van de oorspronkelijke natuurstenen onderdelen nieuw opgemetseld. Ook werd een aanzienlijk deel van de kap vernieuwd, waarbij alleen de dekbalkjukken (twee jukbenen die onderling door een dekbalk zijn verbonden) met kromstijlen nog oorspronkelijk zijn.

Prentbriefkaart van de Spuistraat tussen Spui en Raadhuisstraat met de Haarlemse tram en een deel van het Hoofdpostkantoor op de achtergrond,ca. 1900, Stadsarchief Amsterdam

RESTAURATIE Na een restauratie van een half jaar is het pandje aan de Spuistraat 61 in augustus van dit jaar opgeleverd. Het kleine pand bestaat uit een souterrain, de bel-etage, 1e verdieping, 2e verdieping en een kapverdieping. Elke verdieping bestaat uit ongeveer 20m2. Veel onderdelen waren verrot of verdwenen en zijn weer in oude staat teruggebracht. Hetzelfde geldt voor de bewaard gebleven spiltrap, diverse historische vloerdelen, het stucplafond in het halletje en de lambrisering onder de vensters op de eerste verdieping. Het monument is niet - zoals zo veel panden in het oude centrum - op palen maar op staal gefundeerd. Deze fundering is vanwege de zeer slechte staat volledig hersteld. Ook het met Trespa (met houtprint) afgetimmerde interieur is verdwenen en de oude structuur is in ere hersteld. Spuistraat 61 is klaar voor een nieuw leven.

Tijdens en na restauratie, 2014, Juan Hernández

HISTORIE SPUISTRAAT De Amstel deelde de stad tot eind 14e eeuw in twee vrijwel gelijke delen, de oude zijde met de Oude Kerk en de nieuwe zijde met de Nieuwe Kerk. Met aan elke zijde een gracht en burgwal, een aarden wal. Bij stadsuitbreidingen rond 1380 werden nieuwe wallen aangelegd. De bestaande wal werd de Voorburgwal en de nieuwe de Achterburgwal. Zo ontstonden aan de westelijke kant de Nieuwezijds Voorburgwal en Nieuwezijds Achterburgwal. Als gevolg van de geringe bouwblokdiepte staan de huizen rug-aan-rug. Aan de Nieuwezijds Achterburgwal lagen voornamelijk pakhuizen en stallen die bij de grotere huizen aan de Nieuwezijds Voorburgwal hoorden. In latere jaren vestigden zich kleine ondernemers in de Spuistraat. In de dertiger jaren zat er een sigarenhandel op no. 49, Henk Jonkman’s winkel voor ‘ongesausde pruimtabak’ op no. 51 (hoek Korte Lijnbaanssteeg), een wasserij/strijkerij op no. 53 en het Volkskoffiehuis op no. 55. Lang reden trams door de in 1867 drooggelegde Nieuwezijds Achterburgwal/Spuistraat. Ook de tram naar de Vondelstraat reed er doorheen. De Haarlemse tram, ook wel ‘Blauwe Tram’ genoemd, was feestelijk geopend in 1904. De lijn ging van Amsterdam via station Sloterdijk en Haarlem naar Zandvoort. Opstappen kon in de Spuistraat ter hoogte van no. 297, waar ook café-restaurant Dorrius zich bevond. In 1957 werd de lijn opgeheven en verdween de tram hier uit het straatbeeld.

5

SPUISTRAAT 61, TERUG NAAR HET VERLEDEN

SPUISTRAAT 61, TERUG NAAR HET VERLEDEN

POSTHOORNKERK Cuypers ontmoet kunst, antiek, pop en bruidsparen TROUWEN

DINER EN RECEPTIE

Foto Thomas Schlijper

CONGRESSEN EN VERGADERINGEN

Midden in de stad, aan de bruisende Haarlemmerstraat, staat één van de belangrijkste nog overgebleven 19e-eeuwse kerken van Amsterdam. De neogotische Posthoornkerk, bijna verborgen in de straat is met haar drie ranke torens groots en een blikvanger in het stadscentrum. Dit rijksmonument is de eerste kerk in Amsterdam van architect P.J.H. Cuypers, die later ook het Centraal Station, de Vondelkerk en het Rijksmuseum zou ontwerpen.

CULTUUR

“De Posthoornkerk is een schitterende locatie in het hartje van Amsterdam. Al onze relaties zijn altijd onder de indruk als ze de ruimte binnenkomen. Dat verwacht niemand. De ruimte kan prachtig worden uitgelicht waardoor het gebouw een nog mooiere en warme uitstraling krijgt. De medewerkers van Stadsherstel adviseren me altijd uitvoering over alle mogelijkheden in deze kerk”. Anke Meijer Evenementen | Gouden Stier

Dit monument is qua uiterlijk, ambiance en ligging vlakbij het CS een unieke locatie voor beurzen, congressen, exposities en festivals. Jaarlijks is deze locatie het decor van onder andere het Whisky Weekend Amsterdam (16 & 17 januari 2015), het Meibock Festival, de Antiek & Brocante beurs en uitreikingen zoals De Gouden Stier. De verschillende onderdelen zoals het middenschip met zijn pilaren en nisjes bieden ruimte aan standhouders, proeverijen, lezingen, masterclasses en thema-activiteiten.

De Posthoornkerk reserveren? Neem voor meer informatie contact op met [email protected] of bel 020 520 00 90

Foto Aart Jan van Mossel

Maar trouwen en dineren kan natuurlijk ook!

Wist u dat de Posthoornkerk ook over een unieke basement beschikt? Door de intieme sfeer van de gewelven wordt deze kleinere ruimte veel gebruikt voor workshops, diners, concerten en feesten. Een verborgen underground hot spot in een rijksmonument.

Cuypers meets Pop Elke derde maandag van de maand Vanzetti’s Popquiz in de kelder van de Posthoornkerk. Test uzelf met pop​muziekvragen vanaf de jaren 50 tot nu. Of u nu een disco queen of een Beatles fan bent, er is altijd een ronde waarin u kunt uitblinken!

POSTHOORNKERK

7

Deze foto is gemaakt door fotograaf Aart Jan van der Mossel vanaf een steiger in de Zaandijkerkerk. Te zien zijn de prachtige Neogotische Hammerbeam spanten* en de steiger die de vervallen kap ondersteunt. Ook zichtbaar zijn de kerkramen. Op onze website en in onze digitale nieuwsbrief tonen we regelmatig van dit soort gefotografeerde pareltjes. Kijk voor meer foto’s op onze website. Inschrijven voor de digitale nieuwsbrief kan via www.stadsherstel.nl

Lees meer over de Zaandijkerkerk

HET VERNIEUWENDE CONCEPT Het plan is om de Zaandijkerkerk een nieuwe functie als woongebouw te geven. Daarbij wordt de kap gerestaureerd en de schil van de kerk geconsolideerd. Binnen de prachtige ruwe schil willen we negen sociale woningen voor starters van circa 50m² als losse gestapelde units binnen de kerk plaatsten. Ze worden dusdanig geplaatst dat vanuit elke positie de hoofdvorm van de kerk beleefbaar blijft. Ook de prachtige monumentale houten dakconstructie met de Hammerbeam* spanten blijft in het zicht. Alle appartementen ontvangen daglicht via de bestaande kerkramen en sommige appartementen krijgen in het plan een Frans balkon. Voor het verkrijgen van voldoende daglicht voor de woningen op de begane grond zullen in de bestaande gevel sparingen worden gemaakt die worden voorzien van glas. Deze nieuwe ramen voegen zich in het ritme van de reeds bestaande kerkramen.

VOORBEELDPROJECT VOOR LEEGSTAANDE KERKEN

Hij liet zijn oog vallen op dit prachtige kerkje dat ooit een middelpunt van het dorp Zaandijk was. De ‘hij’ in het verhaal is Jaap Hulscher, adjunct directeur van Stadsherstel. Hij zag een toekomst voor een vervallen kerk. Ons restauratiehart gaat sneller kloppen als we vervallen gebouwen zien, zeker als de sloopvergunning al is aangevraagd. Redden, behouden en restaureren is wat wij willen en waar we goed in zijn. Maar deze missie is soms niet eenvoudig, zo bleek ook bij dit project. Stella van Heezik

ZA ANSE PAREL DE ZA ANDIJKERKERK

10

EEN KAP DIE OP INSTORTEN STAAT De eerste en direct lastige uitdaging was het voorkomen van het instorten van de kerk. De onderstukken van de kapspanten waren namelijk zo rot dat de kap in de kerk dreigde in te storten en daarbij het muurwerk mee te nemen. We hebben dit kunnen voorkomen door langs de bouwmuren en tegen de kap steigers te plaatsen die het dak ondersteunen. WONEN IN EEN KERK Uitdaging twee was het vinden van een passende bestemming die voldoende inkomsten genereert om de kerk na restauratie goed te kunnen blijven onderhouden. Stadsherstel heeft ruime ervaring met het herbestemmen van kerken. Twaalf kerken hebben zo al een multifunctionele functie gekregen. Soms worden ze deels als kantoorruimte verhuurd en vaak wordt het middendeel van de kerk gebruikt als functionele gebruiksruimte voor bijvoorbeeld concerten, lezingen, huwelijken en recepties. Niet altijd is deze vorm van herbestemmen mogelijk. Reden voor een nieuwe focus. Voor de Zaandijkerkerk onderzochten we de optie Wonen in een kerk. Jaap Hulscher bedacht een vernieuwend concept. Hij ging met zijn idee naar Nunc Architecten, een architectenbureau dat hij al langer op zijn netvlies had staan. Samen met Hooyschuur Architecten bna, ontwikkelden zij een plan dat, zo denken wij, ook voor vele andere leegstaande kerken een prachtige redding kan betekenen. Als de opzet lukt biedt dat nieuwe mogelijkheden om ons cultureel erfgoed, markante gebouwen die tevens dienen als herkenningspunt in een stad of dorp, te behouden.

“We willen de traditie verbinden met het heden” Nunc architecten

2. Houten woningen worden als autonoom meubel in de kerk geplaatst.

1. De bestaande kerk wordt gerestaureerd en in ere hersteld .

3. Het kerkinterieur wordt getransformeerd tot een spectaculaire collectieve ruimte voor de bewoners.

4. Vanuit de ondergrond van het verleden bouwen aan een kerk die staat in de toekomst

Vanuit elke positie blijft de hoofdvorm van de kerk beleefbaar. Afbeeldingen Nunc Architecten.

De trappen worden in donker gekleurd hout uitgevoerd en zijn geïnspireerd op de vormgeving van de trappen die leidden naar het oude preekgestoelte in de kerk. Ze zullen de bewoners via een spectaculaire route naar hun woning leiden. Er is gekozen voor open trappen en een open trappenhuisstructuur om de doorzichten zo goed mogelijk in stand te houden. De units worden modern uitgevoerd maar in de traditie van de Zaanse houtbouw. De lichte constructie biedt zo een goed evenwicht tegen de zware massieve muren van de kerk waardoor de oorspronkelijke kerkruimte duidelijk te beleven blijft. VOORBEELDPROJECT Omdat we van mening zijn dat ons project een goed voorbeeld kan zijn voor het behoud van meerdere leegstaande of leegkomende kerken zijn we zeer gemotiveerd om dit project te laten slagen en onze kennis met anderen te delen. In 2008 werd tijdens het Jaar van het Religieus Erfgoed aangegeven dat tot 2019 zo’n duizend kerken leeg zullen komen. Het zou toch mooi zijn als tegen die tijd deze nieuwe optie als werkbare oplossing meegewogen kan worden bij het nadenken over herbestemming van dit bedreigde religieus erfgoed?

11

ZA ANSE PAREL DE ZA ANDIJKERKERK

VERPAUPERDE PAREL: DE ZAANDIJKERKERK

HAMMERBEAM SPANTEN

RED DE ZAANDIJKERKERK Bent u enthousiast geraakt over dit project? Wij hopen het van harte, want wij kunnen uw steun goed gebruiken. De volgende stap in het project is een uitdaging: het financieel haalbaar maken van dit plan waardoor we de kerk kunnen redden. Doet u mee? HOE KUNT U BIJDRAGEN? 33 Door een donatie te storten op reke-

VERPAUPERDE PAREL: DE ZA ANDIJKERKERK

12

ningnummer NL66INGB0005659267 óf 33 Door de aankoop van een piëzografie* van de kerk, gemaakt door de Haarlemse kunstenaar Marinus Fuit. Een afbeelding van het kunstwerk ziet u op de foto.

* Een piëzografie is een nieuwe techniek, vergelijkbaar met zeefdruk, maar met de mogelijk-

Alle inkomsten uit de verkoop van het kunstwerk komen ten goede aan een apart restauratiefonds, dat speciaal is opgericht binnen de Vereniging Vrienden van Stadsherstel. Vergeet u dan niet bij uw donatie Zaandijkerkerk te vermelden. Wilt u de piëzografie bestellen of heeft u vragen of tips? Neem contact op met Stella van Heezik van Stadsherstel via [email protected] of 020-5200075.

HISTORIE ZAANDIJKERKERK De Zaandijkerkerk kent een bewogen en rijke geschiedenis. Lange tijd liepen de Nederlands-hervormde Zaandijkers elke zondag door de natte veenweiden om in Westzaan te kerke te gaan. In 1640 werd begonnen met de bouw van een eigen kerk. Steeds als er voldoende geld was verzameld werd de kerk uitgebreid. Een grote brand verwoestte de kerk op 19 mei 1878, waarna op de oude fundamenten een nieuwe kerk is gebouwd. Een deel van de wanden van de oude kerk is nog steeds zichtbaar. De Zaandijkerkerk is gebouwd in Neo-Romaanse stijl. Dit is met name terug te zien in de rondboogvensters en in de geleding van de toren. De dakconstructie bestaat uit een steekbalkkap met geprofileerde Hammerbeam* spanten. De kap is uitgevoerd met neogotische motieven en versieringen. Na het samengaan van de gemeente Zaandijk met Koog aan de Zaan in 1978 kwam de kerk leeg te staan. Sindsdien wordt de kerk niet of nauwelijks gebruikt, waardoor ze snel in verval raakte. Vandaag de dag geeft de kerk een verpauperde aanblik.

heid voor meer diepte en nuance in de kleur.

Kleine print (45x55 cm) á € 125,- per stuk Grote print (65x85cm) á € 195,- per stuk (normale prijs € 300,-) Beide printen worden gemaakt in een oplage van 100 stuks.

OVER HET KUNSTWERK Marinus Fuit heeft gewoond in Zaandijk en vanuit de gang van zijn school kon hij de Zaandijkerkerk zien. Hij was direct enthousiast om aan dit project mee te werken. Van zijn werk De Zaandijkerkerk, uitgevoerd in aquarelverf en Oost-Indische inkt, wordt een piëzografie gemaakt.

OVER DE KUNSTENAAR

Fuit volgde een opleiding tot lithograaf aan de Amsterdamse Grafische School. Als schilder en tekenaar droeg hij in belangrijke mate bij aan de nieuwe ontwikkelingen in de figuratieve kunst. Van Marinus Fuit werden solotentoonstellingen ingericht in onder meer het Stedelijk Museum Amsterdam en het Frans Hals Museum Haarlem. Zijn werk werd opgenomen in meer dan honderd groepstentoonstellingen. Vele kunstprijzen vielen hem ten deel. Vanwege zijn belangrijke bijdrage aan de ontwikkelingen in de figuratieve kunst is Marinus Fuit in 2011 benoemd tot Ridder in de orde van Oranje Nassau. Voor de Zaandijkerkerk hebben we een bijdrage gekregen van het Prins Bernhard Cultuurfonds uit het De Bijll-Nachenius Fonds en het De Konink-Waals Fonds. Daarnaast krijgen we een bijdrage uit het Nationaal Restauratie Fonds en de gemeente Zaanstreek.

THUIS AAN DE AMSTEL Aan de rand van het Nieuwe Amstelkwartier staat de voormalige ingenieurswonig mooi te zijn

Fietsen vanuit Amsterdam naar de Omval is een stuk leuker geworden sinds de openbare ruime in dit deel van de plannen voor het Amstelkwartier klaar is. Wat een feest. In de verte zie je het witte gebouw van Waternet en daar even voorbij staat de voormalige ingenieurswoning mooi te zijn. Maar voordat je er bent ligt aan de rechterkant een groot grasveld aan de Amstel, een zonneweide. De roeivereniging is in een nieuwe jas gestoken, er zijn bankjes en er is vrij zicht over het water naar de skyline van Amsterdam Amstel. En dan kom je aan bij een oase die luistert naar de naam culinair en artistiek café tHUIS aan de AMSTEL. Gijs Hoen en Monique Hollenkamp 15

Een groot terras dat als een hoefijzer om het huis heen ligt

Hier en daar aparte ruimten om iets te drinken of te eten

Foto's Thomas Schlijper

Staand op dit balkon, grenzend aan een intiem vergaderzaaltje, waan je je de eigenaar van het huis

De oorspronkelijke kleuren en het behang zijn zo veel mogelijk in de teruggebracht in de stijl van toen, aan de hand van kleurenonderzoek en reepjes oud behang

PRIJSVRAAG In 2013 werd gestart met dit bijzondere restauratieproject aan de Amstel. De gemeente Amsterdam bood de voormalige ingenieurswoning in het Amstelkwartier te koop aan vanwege het unieke, monumentale karakter en de ligging van het pand. Op basis van een openbare prijsvraag werd de meest geschikte partij geselecteerd. Zowel voor de ingenieurswoning als de tuin moest een restauratieplan worden opgesteld. Tevens werd een nieuwe functie gezocht en werden plannen gemaakt voor een inspirerende, culinaire en artistieke onderneming. Samen met de architect van de restauratie, de ontwerper van de tuin en de potentiele huurder heeft Stadsherstel het winnende ontwerp Huis aan de Amstel gemaakt. RESTAURATIE De ideeën zijn uitgewerkt om van dit in verval geraakte woonhuis weer een echt thuis te maken. De nog duidelijke herkenbare schoonheid is weer tot uiting gebracht, onder andere door het reconstrueren van de deels verdwenen glas-in-loodramen. Ook werd uitvoerig kleurenonderzoek gedaan en werd alles in de oorspronkelijke kleuren geschilderd. In de ruimten waar oorspronkelijk behang heeft gezeten, is dit weer teruggebracht. Er waren geen foto’s beschikbaar van het interieur van kort na 1911. Wel zijn er reepjes behang gevonden, op basis waarvan een

impressie werd verkregen van hoe het geweest zou kunnen zijn. Ook het hekje bovenaan de trap naar de eerste verdieping werd hersteld, maar vaak hoeft het niet te worden gebruikt. Het gevestigde culinair en artistiek café kreeg weliswaar 5 sterren in het Parool voor kindvriendelijkheid, de eerste verdieping is voor de kleintjes gesloten. Als kers op de taart doneerden de Vrienden het nieuwe hek!

“Prachtig cadeau voor de stad”
 Thijs Reuten, wethouder Stadsdeel Oost, verrichtte de openingshandeling en uitte zijn woorden van dank namens de gemeente.

THUIS AAN DE AMSTEL Dit unieke monument op het terrein van de oude Zuidergasfabriek schittert op de voorgrond van het gloednieuwe Amstelkwartier. Het straalt inderdaad een ‘thuisgevoel’ uit. Kinderen spelen op het grasveldje dat bij het huis hoort, het terras ligt in de vorm van een hoefijzer om het huis heen, de eetkamer is gezellig en de zaaltjes op de eerste etage zijn handig en te huur. In de zaal die uitkijkt over de Amstel waan je je eigenaar van het pand. Alsof je thuis bent dus. De ingenieurswoning heeft werkelijk een mooie nieuwe bestemming gekregen.

HERINNERINGEN: ‘VERLIEFD OP HET PAND’ “Mijn zusje en ik zijn verliefd op dit pand en hebben veel bewondering voor het werk dat Stadsherstel heeft uitgevoerd”. De heer Edouard en mevrouw Gratia Prisse, zoon en dochter van de laatste directeur van de Zuidergasfabriek woonden vanaf 1945 ruim 20 jaar met hun ouders in de ingenieurswoning, die zij kennen als de directeurswoning. Hun vader was namelijk directeur gas van het GEB en was bovendien directeur van alle gasfabrieken in Amsterdam.

Foto familie Prisse

THUIS AAN DE AMSTEL

THUIS AAN DE AMSTEL

14

Fort aan den Ham

ONTDEK DE HOLLANDROUTE Museum Zaanse Tijd De Zaanse Schans

Foto archief Stadsherstel

HEMBRUGTERREIN Haalbaarheidsonderzoek voor gebouw 197 en 8 Meer dan een eeuw lang is op het Hembrugterrein munitie geproduceerd. Dit gebeurde in zwaar beveiligde gebouwen verspreid over het terrein. Door de jaren heen werden gebouwen gesloopt en toegevoegd. Daardoor zijn er gebouwen in verschillende bouwstijlen op het terrein aanwezig. Het Hembrugterrein is een belangrijk onderdeel van de HollandRoute en bovendien is het bezoekerscentrum HollandRoute Huis er gevestigd.

Foto Stichting HollandRoute

Museum AmsterdamNoord

De HollandRoute is een fascinerende tocht langs het erfgoed van de Amsterdamse Metropoolregio. In de route zijn maar liefst elf panden van Stadsherstel opgenomen, variërend van Pakhuis de Zwijger, geschikt gemaakt voor creatieve broedplaatsen, tot boeiende musea en een molen. De HollandRoute is een walhalla voor erfgoedliefhebbers. Onderweg passeert u prachtige steden, dorpjes en typerende waterrijke polderlandschappen. De weg van de hoofdroute is gemakkelijk te vinden dankzij herkenbare bebording langs de hele route. Ruim zestig themaroutes voor wandelen, fietsen en varen brengen u naar onverwachte plaatsen. Maak een keuze en ontdek Holland! Stella van Heezik

Voormalig badhuis

Het Zonnehuis

Gebouw 197, het voormalige laboratoriumgebouw, staat er nu zeer verwaarloosd bij. Het moet zo snel mogelijk worden opgeknapt, want bijvoorbeeld het dak is al voor een deel ingestort. Eigenaar Rijksvastgoedbedrijf is met Stadsherstel in overleg over de herontwikkeling van het uit 1918 daterende gebouw. “De keus voor Stadsherstel komt voort uit een besluit van de provincie Noord-Holland", zegt Robert Leferink, toenmalig projectdirecteur Hembrugterrein. “Een van de voorwaarden is wel dat het gebouw duurzaam wordt geëxploiteerd; Stadsherstel is een van de bedrijven die dat kan doen”

Ook voor gebouw 8 is een haalbaarheidsonderzoek gestart. Het is het oudste gebouw op het Hembrugterrein, gebouwd in 1895. Hoewel oorspronkelijk ontworpen als wapendepot, kreeg het gebouw snel een andere bestemming. Verbouwd tot kantoorruimte werden de tekenkamer, de bibliotheek en de kassier er ondergebracht.

Voormalig verenigingsgebouw, nu Bijzondere Locatie van Stadsherstel

Pompstation

17

ONTDEK DE HOLLAND ROUTE

Uitgeest

Bar Restaurant in Gemaal Zeeburg

Werf ’t Kromhout Werkend maritiem museum, ook Bijzondere Locatie van Stadsherstel Foto Stichting HollandRoute, Peter Hoeks

Theehuis De Akermolen

De Prael Proeflokaal en brouwerij, Oudezijds Armsteeg (KLM pandjes)

Foto Bar Restaurant Pompstation

Molenstomp in Amsterdam-Osdorp

Het Nieuwe Diep Kinderkookkafé

Proeflokaal en destilleerderij in het Flevopark

Voormalige meststallen van het Vondelpark

Fort Diemerdam Horecapaviljoen Puur, Diemen

Foto Stichting HollandRoute

Foto archief HollandRoute

Foto Stichting HollandRoute

Foto Horecapaviljoen Puur

www.hollandroute.nl

HERINNERINGEN AAN 25 JAAR WERKEN MET EN VOOR STADSHERSTEL

In mijn studententijd - ruim vijftig jaar geleden - fietste ik veel door de stad en keek rond. De littekens van de verwoestingen door de oorlog waren overal nog te zien. Van de ruïnes in de Jodenbreestraat tot de vervallen panden aan het Waterlooplein. Ook grachtenpanden verkeerden in zeer slechte staat, waren verveloos en werden ‘lelijk’ gebruikt. Overal zag je tl-bakken en zachtboard plafonds.

MUURHUISJES, DECOLLETÉS EN ANDERE VROLIJKE ZAKEN

18

Ruud van Helden EEN STAD IN VERVAL De stad was vuil, rommelig en verstopt met auto’s. Het leek wel of niemand nog interesse had voor die mooie stad. De textiel verdween uit de binnenstad, de kranten volgden diezelfde route en er werd volop gekraakt. In 1973 woonde ik op de Brouwersgracht. De junks domineerden de straten; de Haarlemmerdijk was armoede. Toen kwamen Engelse investeerders, die panden opkochten en ze splitsten in appartementen. Niet altijd even fraai, maar toch, het werkte. Er kwamen weer mensen in de stad wonen en de panden werden opgeknapt. Het vervallen blok hoek Prinsengracht/Vijzelstraat, toonbeeld van de slechte staat waarin de stad zich bevond, werd gerestaureerd door De Amsterdamse Maatschappij tot Stadsherstel. Nog nooit van gehoord, maar wat werd dat goed en leuk gedaan. Ik was kandidaat-notaris en werkte op een statig kantoor aan de Keizersgracht.

Vlak voor restauratie Blaeu Erf, 1980/81, archief Stadsherstel

Blaeu Erf na restauratie, hoek Nieuwezijds Voorburgwal/Sint Nicolaasstraat, 1982, Stadsarchief Amsterdam

DE AMSTERDAMSE MAATSCHAPPIJ TOT STADSHERSTEL Gon, het zusje van mijn beste vriend kwam langs: zij wilde voor haar dispuut een pand van Stadsherstel huren, maar de directeur van Stadsherstel voelde er niets voor. Te veel administratie met al die studenten die maar een korte tijd in zo’n huis woonde. Kon ik helpen? Ik bedacht de Stichting Huisvesting Dispuutgezelschap PANIKH: dan was er maar één huurder en maar één keer administratie. Samen naar directeur Jan Hengeveld – net als ik een verwoed pijproker - die wel wat zag in dat plan. En met dit succes werd de formule voor meer studentenhuizen gebruikt en telkenmale werd ik daarbij ingeschakeld. Ik raakte gefascineerd door wat Stadsherstel deed en mijn enthousiasme ontging Jan Hengeveld niet. Toen de notaris van Stadsherstel met pensioen ging, aarzelde hij niet lang om te vragen of ons kantoor de notaris van Stadsherstel wilde worden. Wat was dat leuk! Wat hebben wij veel leuke en gekke zaken beleefd. Oplichters die tweemaal een pand verkochten en failliete handelaars. Zwervers die een kerstboom in een pand in de fik staken waardoor het pand bijna geheel afbrandde. Beeldschone studentes die met laag uitgesneden decolletés probeerden een dispuutshuis te krijgen. En dan de Amstelkerk, waar enkele kerkgangers onder leiding van een vrouw die overal tegen was, het pand niet wilden verlaten. Er was veel belangstelling voor het restauratieproject, 1980, Stadsarchief Amsterdam

19

DE VERENIGING VRIENDEN VAN STADSHERSTEL Toen notaris Lubbers, voorzitter van de Vereniging Vrienden van Stadsherstel, mij belde en vroeg of ik bestuurslid wilde worden, aarzelde ik geen moment. Ik trad toe tot een club van liefhebbers. De vereniging, opgericht om een grote subsidie te kunnen krijgen voor het de restauratie van Blaeu Erf, was nog bescheiden in omvang. Het ging er gemoedelijk aan toe, de voorzitter van de Raad van Commissarissen was q.q. lid van het bestuur en dat was goed. De gemeente Amsterdam was in die tijd bezig vervallen panden te slopen om ervoor in de plaats frisse nieuwbouw neer te zetten, toen men bij de sloop oude muurhuisjes aantrof. Huisjes die nergens bekend waren en daardoor ook niet op de monumentenlijst stonden. Sloop kon worden voorkomen indien het monumenten zouden betreffen en Stadsherstel binnen drie dagen zeventigduizend gulden op tafel zou leggen. Een onmogelijk voorstel maar de gemeente had buiten toenmalig directeur Wim Eggenkamp gerekend. Binnen 24 uur stonden de pandjes op de monumentenlijst en had hij het geld - toegezegd door de Vrienden - op zak om ze te kopen. De huisjes waren gered.

NIEUW ELAN Het belang van de Vrienden wordt niet alleen geheel onderschreven door de huidige directeur, Onno Meerstadt, maar hij weet ook het enthousiasme voor de Vrienden in de organisatie over te brengen zodat wij nu zijn gekomen tot een bloeiende vereniging die samen met Stadsherstel optrekt, een eenheid vormt. Een vereniging die zich inzet om grotere bedragen binnen te halen, waardoor Stadsherstel onrendabele panden kan kopen en redden van de sloop. Raamsteeg 6 is hiervan een mooi voorbeeld. Daarnaast zien subsidiegevers graag dat de subsidievrager een grote achterban heeft. Nu, die is er! Ruim 2.500 leden. Stadsherstel en haar medewerkers stralen iets bijzonders uit en daar zijn wij allen trots op. De vereniging bloeit als nooit tevoren. De leden zijn trouw en enthousiast. Er is een voortreffelijk team van vrijwilligers, ledenvergaderingen worden massaal bezocht, de Vriendenwandeling is een ‘must’ en de rondvaart verveelt nooit. Dan is het zijn van voorzitter van de Vereniging van Vrienden een voorrecht.

MUURHUISJES, DECOLLETÉS EN ANDERE VROLIJKE ZAKEN

OVER MUURHUISJES, DECOLLETÉS EN ANDERE VROLIJKE ZAKEN

SAMENWERKEN MET IJ-PRIJSWINNAAR ANDRÉ VAN STIGT

SAMENWERKEN MET IJ-PRIJSWINNAAR ANDRÉ VAN STIGT

20

SAMENWERKEN MET ARCHITECT ANDRÉ VAN STIGT Het is niet de gemakkelijkste opdracht. Goed samenwerken met bouwmeester Andre van Stigt (1959). Tegelijkertijd zit daar ook de kracht van het verbond. Het noodzaakt tot intense overlegmomenten met de persoon die een mening heeft over de grote lijnen en over de details. Die alles heeft bedacht en het plan ook precies zó wil uitvoeren. Zo min mogelijk compromissen. Betrokkenheid all the way, met prachtig resultaat aan het eind. Die soms extreme betrokkenheid en het hebben van een gefundeerde mening over de grote lijnen én de details wordt verklaard, zo zegt zijn partner Jet van den Heuvel, door de opvatting van André dat ‘ideeën consequenties hebben’.

“Ideeën hebben consequenties” André van Stigt

Stadsherstel werkt nu ruim twintig jaar samen met André van Stigt. Van Vondelkerk tot Hal 17. Paul Morel is Van Stigts counterpart bij Stadsherstel. In de beginjaren was dat Maarten de Boer (eveneens architect) van het Amsterdams Monumenten Fonds. Beiden benadrukken dat samenwerken met de geroemde architect een ‘intensieve en constructieve bezigheid’ is.

DE IJ-PRIJS De jury van de IJ-prijs is lovend over de bijdrage van Van Stigt aan de economische ontwikkeling en de internationale allure van de stad Amsterdam. Als architect én als ondernemer. Het project De Hallen van de Tram Remise Ontwikkeling Maatschappij (TROM) in Amsterdam “De jury wil met de toekenning West is daarvan een van deze prijs haar waardering sprekend voorbeeld. uiten voor het feit dat André Van Stigt bevindt zich in een illuster gezelvan Stigt met zijn projecten schap van zestien anhet historische karakter en dere laureaten, waarde internationale allure van onder Mariss Jansons Amsterdam versterkt en daarmee en Jan Raes van Het bijdraagt aan de economische Koninklijk Concertgebouworkest. ontwikkeling van de stad”

Voormalige paardentramremise, Hal 17, in haar nog ruwe vorm. Ook wel de 'kleine passage' genoemd, omdat men zich in een soort kashba zal wanen als deze passage straks klaar is. Het is tevens een verbindingsweg tussen de Tollenstraat en de Bilderdijkkade Foto Aart Jan van Mossel

Uit juryrapport IJ-prijs 2014 Het project De Hallen staat nu vol in de publiciteit. De passage is sinds april in gebruik en nog steeds openen nieuwe huurders de deuren. Van Stigt is zowel initiator als architect van het project. Nu is Hal 17 aan de beurt, met het tweede deel van de Passage. En voor dat gedeelte is de eigenaar Stadsherstel Amsterdam de opdrachtgever.

21

SAMENWERKEN MET IJ-PRIJSWINNAAR ANDRÉ VAN STIGT

Voor insiders is het niet verwonderlijk dat dit jaar de prijs voor de Amsterdamse ondernemer 2014, de IJ-prijs, aan architect André van Stigt is toegekend. Hij nam de onderscheiding op 22 oktober jl. in ontvangst in ‘zijn’ Hallen. Van Stigt is ook Stadsherstels architect voor de restauratie van de tot het complex behorende - Hal 17. Hoe is dat? Samenwerken met een man die zichzelf omschrijft als ‘geen gemakkelijke jongen in het proces’. Een blik Monique Hollenkamp op vijfentwintig jaar samenwerking.

SAMENWERKEN MET IJ-PRIJSWINNAAR ANDRÉ VAN STIGT

22

In 1980 sluit het bisdom de kerk. De herbestemming is gestrand, de aannemer failliet en niet veel later vinden krakers er hun thuis. Het is tegen deze achtergrond dat de Stichting Vondelkerk wordt opgericht met als doel de kerk “Samenwerken is niet zijn sterkste van de sloop te redkant, maar hij heeft wel het hart den. Het blijkt moeiop de juiste plaats” lijk om een geschikte rendabele invulling Maarten de Boer - Stichting AMF te vinden. Reden om contact te zoeken met Andre van Stigt voor een verbouwingsplan. Van Stigt is nog jong als hij in 1981 bij het architectenbureau van zijn vader, Joop van Stigt, werkt. Hij staat erom bekend dat hij voor een redelijke prijs een goed plan kan maken. Mede dankzij doortastend optreden van Dorien van der Waerden wordt de kerk van de sloop gered en aangekocht. Met behulp van een lening, subsidies van lokale, provinciale en landelijke overheden, bijdragen van particulieren en de start van aannemer Kneppers zonder vooruitbetaling, begint de verbouwing. De kerk wordt volgens plan van Van Stigt verbouwd en geschikt gemaakt voor gedeeltelijke verhuur. Het centrale deel van de kerk blijft een open en voor publiek toegankelijke ruimte. De herbestemming van de Vondelkerk is achteraf bezien een doorbraak geweest in het denken over restauratie en herbestemming van kerken.

MONUMENTENREDDERS De betrokken, actieve Amsterdammers van de Stichting Vondelkerk, waaronder Maarten de Boer en Andre van Stigt, richten in 1990 de stichting Amsterdams Monumenten Fonds (AMF) - op. Met als doel met sloop bedreigde of noodlijdende monumenten te behouden voor de stad. Het AMF wordt een N.V. in 1992 en ontwikkelt zich in de jaren erna tot een ‘reddingsvlot’ voor grote gebouwen die niet of nauwelijks geschikt zijn voor een woonfunctie. In 2000 fuseert AMF met Stadsherstel Amsterdam. Die actieve Amsterdammers en medeoprichters blijven nadrukkelijk betrokken bij het redden van monumenten. Dorien van der Waerden als bestuurslid van de Vereniging Vrienden van Stadsherstel. Maarten de Boer, die in 1998 al publiekelijk riep dat ‘de tramremise Oud-West, De Hallen dus, zou moeten worden gered’, tegenwoordig als bestuurslid van de stichting AMF.

Voormalig koelpakhuis Pakhuis de Zwijger. Sinds de voltooiing van de renovatie in 2006 bewaakt Stichting Pakhuis De Zwijger het concept. Bijna dagelijks zijn er lezingen, debatten en muziek, rondom de thema’s creatieve industrie en stedelijke ontwikkeling. Foto archief Stadsherstel

De Vondelkerk, Bijzondere Locatie van Stadsherstel en deels herbestemd als kantoorruimte, 2011, Ernest Annyas

DRIE KERKEN, EEN PAKHUIS EN EEN TOREN Van Stigt maakt in de jaren 80 en 90 herbestemmingsplannen voor respectievelijk de Vondelkerk, Posthoornkerk en Majellakerk. Voor die laatste kerk zelfs tweemaal. Voor het eerst in 1992 en daarna voor een derde leven van de kerk in 2012. Altijd gaat het om restauratie, om (gedeeltelijke) herbestemming en om res“Hij is één van die mensen met pect voor de stijl van het meest bijzondere ruimtelijk de oorspronkelijke arinzicht. Een man met een chitect, zodanig dat ongelooflijk wiskundig hoofd die, de ruimtelijke strucen dat is wel irritant, door zijn tuur en het openbare karakter kan worden extreme werkuren altijd eerder behouden. De samenklaar is dan de rest” werking wordt in 2005 Paul Morel – Stadsherstel vervolgd door de renovatie van Pakhuis De Zwijger aan de Piet Heinkade en die van de Muiderkerktoren in 2012. En nu is er dan Hal 17 in het complex De Hallen. Van de Vondelkerk van toen naar De Hallen van nu is een sprong van ruim vijfentwintig jaar. Waarin drie kerken, een pakhuis en een toren een nieuw leven kregen.

De Majellakerk huisvest sinds 2012 het Nederlands Philharmonisch Orkest en het Nederlands Kamer Orkest. Het is de tweede renovatie. Ook de eerste (in 1992) werd uitgevoerd door Architectenbureau J. van Stigt. Foto Hoen Suyk (ANP)

NIEUWE AMSTERDAMSE HOTSPOT Het complex De Hallen, de oude tramremise, heeft lang gewacht op een nieuwe bestemming. Het is een uniek complex van tien geschakelde hallen in de Kinkerbuurt. Eén ervan is Hal 17. Deze hal ontstond door uitbreiding van de van de Gemeentetram in 1908. Levensader van De Hallen is de Passage, die de Bilderdijkkade en Ten Katemarkt met elkaar verbindt. De Passage bestaat uit twee delen. Het eerste deel loopt van de Ten Katemarkt tot de Tollensstraat. Het tweede deel bevindt zich in Hal 17, de vroegere paardentramremise, en loopt van de Tollensstraat tot de Bilderdijkkade. Dit pronkstuk is nu al hard op weg een regelrechte hotspot voor Amsterdammers te worden. Met de opening van het tweede deel van de Passage door Hal 17 heeft de stad er deze Kerst een vrolijk uitziende passage bij. Kleinschalig. Een soort ‘overdekte Herenstraat’, zegt Morel, die het open karakter van Hal 17 benadrukt. “Niet alleen is de passage heel toegankelijk door de lange openingstijden maar ook door de kleinschaligheid van de bedrijven/winkels die zich er vestigen en last but not least door het glazen dak waar je onderdoor flaneert.

Wat Stadsherstel betreft heeft de samenwerking met André van Stigt zijn beste tijd nog niet gehad. Samenwerken met een architect die zich net als Stadsherstel tot het uiterste wil inzetten om monumentale gebouwen te redden en ze een nieuw leven te geven is een inspannende zaak. Met André van Stigt samenwerken betekent een exercitie in “Met André maak je dingen bezieling, flexibiliteit en geduld. Niet gehaalbaar die je met anderen niet makkelijk, maar altijd kunt realiseren” inspirerend. En Morel en Van Stigt hebben Paul Morel – Stadsherstel wel wat van elkaar weg. De fascinatie voor de bijna-onhaalbare projecten, zo lijkt. Samen streven naar het beste resultaat. Dat mag nog wel even voortduren.

23

SAMENWERKEN MET IJ-PRIJSWINNAAR ANDRÉ VAN STIGT

VONDELKERK: VOORBEELD VOOR HERBESTEMMING Maar het begon allemaal in de jaren 80 met de Vondelkerk. De in verval geraakte en met sloop bedreigde kerk van P.J.H. Cuypers.

“Het is een mooie en lichte plek waarmee ik mezelf mag feliciteren. Muzikanten en televisiemakers worden vaak beter als je ze een thuisgevoel kunt geven op een mooie locatie. Dat is wat wij graag willen in onze nieuwe behuizing: gastvrijheid in een ontwapenend theater.”

EEN BEETJE VERLIEFD…

Jan Douwe Kroeske

Het Zonnehuis in Amsterdam-Noord, een monument in het hart van Tuindorp Oostzaan waar velen een beetje verliefd op zijn. Maar is schoonheid en verliefd zijn genoeg voor een goede exploitatie? En welke rol spelen buurt en de vele ‘eigenaren’ van dit markante gebouw? We vroegen het de pioniers van het Zonnehuis, Paul Morel en Emmy Schouten van Stadsherstel, Jan Douwe Kroeske van Double2 en Maarten Voogel van Opus One. Jeanette Tromp

EXPLOITATIE ANNO NU “De schoonheid van een gebouw en het nostalgische gevoel dat het bezoekers kan geven is mooi en tegelijkertijd gevaarlijk, omdat je te snel denkt dat veel mensen erheen zullen komen om het gebouw, maar niets is minder waar, het gaat om een goede, attractieve functie”, zegt Paul Morel. Om een gebouw te redden, te restaureren en te exploiteren is geld nodig, en bovenal veel ideeën. En betrokkenheid van en samenwerking met huurders, de buurt en instanties zoals de gemeente.

25

Het Zonnehuis is een goed voorbeeld van exploitatie anno nu. Het pand kwam in 2002 op verzoek van Stadsdeel Noord in handen van Stadsherstel , voldeed niet meer aan veiligheidseisen en was in slechte staat. Na restauraties in 2005 en 2009 ging een paar jaar later de huurder die destijds de exploitatie verzorgde failliet. Door de oorspronkelijke functie als verenigingsgebouw is het gebouw van iedereen, waardoor bewoners en burgerinitiatieven menen veel aanspraak te kunnen maken op het ge-

bouw. “Je kunt als eigenaar niet zomaar zeggen, dit gaan we met het gebouw doen. Je moet een nieuwe vorm van verhuur zoeken met ondernemende partners en daarbij de bestaande functie als buurtgebouw handhaven. Door grotere initiatieven, ankers uitgooien en te gek zijn” zoals Morel dat zegt, “is het verdienmodel haalbaar. Er is niet zomaar één gebruik, één huurder en één huurcontract, je hebt met vele vormen van gebruik en diverse partners te maken”.

EEN BEETJE VERLIEFD...

EEN BEETJE VERLIEFD...

24

Jungle Book OpusOne Theaterproducties kan inmiddels haar eigen producties uitbrengen in de theaterzaal. De succesvolle familievoorstelling Jungle Book is sinds november geprogrammeerd in het Zonnehuis.

SAMENWERKING 3.0 “Met Opus One en Double2 zijn we er helemaal ingedoken. Maanden is er hard gewerkt en liepen muzikanten en architecten, bouwvakkers en inspectiemensen door elkaar. Ondernemen, deadlines en overheidsregulering leverde spanning op en kostte veel energie”. Maar het resultaat mag er zijn. Het Zonnehuis is een culturele hot spot met plaats voor 425 bezoekers, horeca en repetitieen kantoorruimten. Al bij de entree voel je: hier staat iets te gebeuren. De indeling van de zaal, de ruimtelijke vormgeving en de ronding in het plafond geven je een gevoel van warmte en comfort. Zowel in kleine als grote groepen voel je je op je gemak. Alles is exact in verhouding met het toneel, wat juist deze zaal uniek maakt. Inmiddels is het Zonnehuis integraal in gebruik genomen. Alleen nu met een functie die verder reikt dan de stad Amsterdam, en waar naast commerciële en culturele activiteiten nog steeds ruimte is voor buurtactiviteiten zodat dit monument haar oorspronkelijke functie van verenigingsgebouw behoudt.

Door al deze initiatieven, die het Zonnehuis aantrekkelijk maken voor bezoekers, huurders en de buurt, is een gezonde exploitatie mogelijk. Ja en dan gaan een beetje verliefd zijn op een pand en een goede exploitatie prima samen! Het Zonnehuis is alle dagen beschikbaar voor onder meer theatervoorstellingen, try-outs, recepties, presentaties, diners, workshops en concerten. www.stadsherstel.nl | [email protected] | 020 520 00 90

“Het is een droom om alles onder één dak te hebben: kantoor en theater. Bovendien is er behoefte aan theaters op deze schaal. Oude theaters met specifieke afmetingen waar kleine intieme musical- en theaterproducties, cabaret en muziek tot hun recht komen.” Maarten Voogel

Cemil

Romy

Ahmed

BLIKSEMSTAGE: NAAR DE BAKE

BLIKSEMSTAGE: NA AR DE BAKENESSERKERK EN HET GLASATELIER

26

Het is bijzonder om met kinderen op stap te gaan en ze iets bij te brengen over het vak waar je ooit zelf voor hebt gekozen. Niets zo leuk als het jeugdige enthousiasme (en soms verveeldheid), de eerlijkheid en spontaniteit van de kinderen. En ook de voldoening achteraf als blijkt dat ze het leuk en interessant hebben gevonden. Dit keer was wel heel speciaal. Kijken en luisteren in combinatie met zelf doen. Zo proberen we jongeren te inspireren voor cultureel erfgoed.

STRIP GLAS-IN-LOODRAAM Met de leerlingen van de Don Bosco school uit Haarlem gingen we op weg naar de Bakenesserkerk in diezelfde stad. Daar wordt juist nu hard gewerkt aan het laatste strip glas-in-loodraam dat nog moet worden geplaatst in de kerk. Door middel van bijdragen gekregen via crowdfunding, sponsoring en van fondsen kunnen we de geplande zes stripramen aanbrengen. Ze zijn uitgevoerd in glas-in-lood en zullen de huidige niet-monumentale, glas-inloodramen van blank glas vervangen.

STRIPRAMEN IN DE BAKENESSERKERK De stripramen vertellen het verhaal over de geschiedenis van Haarlem, de kerk en het gebruik van een deel van de kerk door de Archeologische Dienst van de gemeente Haarlem. De glas-inloodramen, vormgegeven als strip, blijken uitermate geschikt om jongeren te vertellen over de historie. Ze luisterden met interesse naar het verhaal van restauratiearchitect Martin Busker. Nadat Martin ook het restauratieproces had uitgelegd, vetrokken we op de fiets door Haarlem naar glas-in-lood Atelier Schmit, een familiebedrijf dat sinds 1935 is gevestigd in hartje centrum. Vroeger werd er van stad naar stad verhuisd en van project naar project naar daar waar glas-in-lood nodig was. Michiel Schmit leerde het vak van zijn vader en vertelde met veel enthousiasme over zijn werk en over deze mooie en leuke opdracht.

Munak

Cansu

Sinem

Alperen

NESSERKERK EN HET GLASATELIER AAN DE SLAG MET DE VLAMMENWERPER Nadat de verhalen waren opgeslurpt en de aandacht verslapte was het tijd voor grover geschut. Gelukkig kon Michiel Schmit dat goed oplossen met, zoals leerling Cemil dat zo mooi noemt, ‘te verschijnen met een vlammenwerper’. Daarmee konden de kinderen zelf met glas-in-lood aan de slag gaan. Terug op school kregen de kinderen tijd om of een verslag én een tekening te maken over deze dag of zelf een glas-in-lood raam te ontwerpen. De dag was geslaagd en daar ging het om.

SAMENWERKING MET JINC De Bakernesserkerk is gratis te bezoeken op werkdagen  van 13.0016.30 uur. Naast het glas- in- lood en de expositie, is het werk van de archeologen te bewonderen.

Stadsherstel maakt van elk restauratieproject een leerlingbouwplaats. Daarnaast proberen we ook op andere magebouwd erfgoed. Zo doen we bijvoorbeeld graag mee met de bliksemstages van JINC, die jongeren van 8 tot 17 jaar op weg helpt naar een goede start op de arbeidsmarkt. JINC vindt dat elk kind een eerlijke kans verdient op de arbeidsmarkt, ook als het opgroeit in een omgeving met minder voorbeelden en rolmodellen om zich aan op te trekken. Om die reden organiseren zij bliksemstages en doen wij daar graag aan mee.

De Bakenesserkerk is een van de tien Leerlingen aan het werk met de vlammenwerper, 2014, Stella van Heezik

Noord-Hollandse iconen die een bijdrage van de provincie hebben gekregen in het kader van de viering van 200 jaar koninkrijk. De jury was unaniem van mening dat er bij deze site sprake was van een groot maatschappelijk bereik en gepastheid

Stella van Heezik

binnen de identiteit van Haarlem als stripstad. De realisatie van het zesde en laatste stripraam is mogelijk gemaakt door: Leerlingen in het glasatelier waar Michiel uitleg geeft over zijn vak. Op de voorgrond is een deel van het laatste glas-in-loodraam te zien, dat is ontworpen door striptekenaar Joost Swarte, 2014, Stella van Heezik

Mijn tip voor Stadsherstel is: Tijdens de bliksemstage heb ik:

Deze beroepen heb ik gezien:

Genoten (Ahmed 12 jaar)

Glazenierwinkel, lasser, verteller van het oude spullen die gevonden zijn. (Alperen)

Geleerd dat je nopjes voor het glas in lood met vuur maakt (Cansu 10 jaar)

Het leukste tijdens de bliksemstage vond ik: Dat ik glas mocht snijden en dat ik ijzer mocht smelten met een vlammenwerper (Cemil 12 jaar)

Doe wat meer met cursussen voor kinderen, en lessen voor grote mensen om meer geld te verdienen zodat je nieuw materiaal kunt kopen of om uit te breiden. (Romy 11 jaar)

het was heel leuk en hoe jullie het deden (Ilknur 11 jaar)

Dat we ijzer mochten laten smelten (Mohammed 11 jaar)

Niks alles is perfect, vooral de smurfen in de grond (Tuvana 12 jaar)

dat ik het leuk vond en heel leerzaam (Sinem 12 jaar)

Verder wil ik nog graag zeggen:

27

nieren jongeren te interesseren voor BLIKSEMSTAGE: NA AR DE BAKENESSERKERK EN HET GLASATELIER

Mohammed

SPINHUISSTEEG 12 Aangekocht mede dankzij een bijdrage van de Vrienden.

GISTEREN, VANDAAG EN MORGEN

Midden in het oude stadscentrum staat dit prachtige 18e-eeuwse monument aan de Spinhuissteeg 12. Dit juweeltje, met een zwam ZAANDIJKERKERK Kerkstraat 9-10 (Zaandijk) Planontwikkeling p. 8

N: S AA VIE AD

uitbloei over vele vierkante meters, kon Stadsherstel mede dankzij de vriendenvereniging aankopen. Met behoud van de bijzondere elementen kan dit bedreigde pand straks weer pronken in de stad. Het pand met klokgevel verslechterde in zijn onderhoudstoestand.

CA SS AB LA N

Reden om contact te zoeken met de eigenaren. Eind september kon Stadsherstel het pand aankopen en op zeer korte termijn

Ë, ZANZIBA CA NESI R O D , SU R IN AME, IN

zullen wij starten met de restauratie. Dat is nodig ook, want de gemeente stelt de eigenaar verplicht snel tot restauratie over te gaan. Ondertussen groeien in het pand gigantische zwammen met een lengte van een paar meter.

GEMAAL KADOELEN Landsmeerderdijk 213 Opgeleverd p. 44

GISTEREN, VANDA AG EN MORGEN

28

BAKENESSERKERK Vrouwestraat 12 (Haarlem) Verfraaiing met Vriendenbijdrage p. 26

KERK LANDSMEER Noordeinde 124 In restauratie

INGENIEURSWONING ZUIDER GASFABRIEK Korte Ouderkerkerdijk 45 Opgeleverd met Vriendenbijdrage p. 14

WILHELMINAPLEIN 4-6 (Heemstede) In restauratie

29

GISTEREN, VANDA AG EN MORGEN

PASTORIE BEVERWIJK Breestraat 101 In restauratie

SPUISTRAAT 61 Opgeleverd met Vriendenbijdrage p. 4

ZONNEHUIS Zonneplein 28-30 Opgeleverd p. 24 KLOVENIERSBURGWAL 44 Opgeleverd p. 34 KORTE LEIDSEDWARSSTRAAT 70 Opgeleverd p. 40

Daarnaast:

33 Onderhouden we meer dan 575 panden 33 Zijn we bezig met een twintigtal haalbaarheidsonderzoeken zoals:

33 33 33 33 33 33 33

VENSERMOLEN Venserkade 112 (Diemen) Opgeleverd

Huis ter Kleef en het Rosenstock Huessy huis (Haarlem) Molen de Otter (Amsterdam) Forten van de Stelling van Amsterdam Rietveldschool (Badhoevedorp) Synagoge (Zaandam) Brandweerkazerne (Wormerveer) Pastorie van Bleys (Diemen)

33 Geven we advies in binnen- en buitenland 33 Vinden er jaarlijks ruim 900 (culturele) activiteiten plaats in onze bijzondere locaties.

PRINSENGRACHT 1075 In restauratie

DE HALLEN/HAL 17 Hannie Dankbaarpassage In restauratie p. 20

NIEUWE PRINSENGRACHT 43-53 In restauratie

Vergadering van toekomstige aandeelhouders. Op het scherm een Amsterdams rendementsmodel, 2014, archief Stadsherstel

BUITENLAND KORT NIEUWS Ook in het buitenland leeft het Stadsherstel Amsterdam concept. Verschillende landen en steden vragen ons om onze ervaringen met herstellen en herbestemmen van in verval geraakt monumentaal erfgoed met hen te delen. In het magazine blikken we telkens terug en soms vooruit op de ontwikkelingen. Dit keer Suriname en Zanzibar. Paul Morel

Mogelijk te verwerven pand uit de portfolio 2014, archief Stadsherstel Straatbeeld, de lokale markt en de achterkant van het overheidsgebouw, 2014, archief Stadsherstel

PARAMARIBO In Paramaribo heeft de NV Stadsherstel Suriname inmiddels drie huizen gekocht. Het eerste aan de Julianastraat werd in 2012 gerestaureerd en de onlangs gekochte huizen aan de Coster- en Prinsessestraat zijn momenteel in restauratie. De Surinaamse aandeelhouders hebben aankoop en restauratie mogelijk gemaakt en bij hen voegt zich binnenkort een Nederlandse investeerder. Men heeft aangekondigd nog even af te zien van dividend om deze start mogelijk te maken. Zo bestaat er nu ver buiten Nederland een restaurerende instelling, die erg veel op onze eigen NV lijkt. De portfolio in Suriname is groot en de volgende aankoop wordt al weer onderzocht.

ZANZIBAR Elders in de wereld zit men ondertussen ook niet stil. In Zanzibar zijn zeven Tanzaniaanse bedrijven bereid aandeelhouder te worden van een NV die erg lijkt op de onze en die in het Swahili de naam Hifadhi zal krijgen. De werelderfgoedsite (sinds 2000) Stone Town op het eiland Zanzibar is gebouwd door de Sultans uit Oman en ondanks verval van uitzonderlijk schoonheid. Maar ook en vooral bijzonder levendig, met een enorme mix aan mensen. Vanuit vrijwel elk punt in deze stad is de zee zichtbaar. Er is eigenlijk maar één belangrijke bron van inkomsten op het eiland en dat is toerisme. De toekomstige aandeelhouders zijn van mening dat toerisme, ondanks de aantrekkelijke zee en de mogelijkheden om te duiken, vooral draait om de kwaliteit en authenticiteit van het gebouwde erfgoed, materieel en immaterieel, in Stonetown. Daar ligt de blijvende en duurzame aantrekkingskracht van het eiland. Ook in Zanzibar is ondertussen een behoorlijk uitgewerkte portfolio van mogelijk te verwerven panden. Met de overheid is gesproken over de overname van een groot gebouw aan de lo-

kale markt. De stad Amsterdam bestudeert nog de mogelijkheid op welke wijze aan te sluiten. Het project wordt financieel gesteund door de Nederlandse Ambassade in Dar es Salaam, waardoor werkbezoeken vanuit Nederland kunnen worden betaald. Bijzonder was dat tijdens dit laatste bezoek in oktober vooral Stadsherstel Suriname als voorbeeld werd getoond om te laten zien hoe de opbouw van de NV daar tot stand is gekomen. De beelden lijken ook op elkaar, aandeelhouders die in een informele formatie buiten zitten te vergaderen, een in de wind wapperend scherm waarop beelden van Amsterdam voorbij komen. Het zou niet verbazen als Hifadhi Zanzibar in 2015 wordt opgericht en het eerste pand wordt aangekocht. Dan zouden in samenwerking met Amsterdam, twee NV’s Stadsherstel buiten Europa actief zijn. Niet gek!

BUITENLAND KORT NIEUWS

31

Vereniging Vrienden van Stadsherstel Een vereniging van erfgoedliefhebbers

Graag laten we de resultaten van uw steun aan u zien. Dat doen we tijdens drie vriendenactiviteiten die altijd worden afgesloten met een Vriendenborrel. Voor deze activiteiten krijgt u een aparte uitnodiging per post toegestuurd, maar schrijf vooral de volgende data alvast in uw agenda.

Jozet van Sloten kreeg het ‘houden van Amsterdam’ met de paplepel ingegoten. Ze ging als klein meisje af en toe op zondag samen met haar vader de stad in, waar hij dan foto’s maakte. Piet van Sloten was een geboren Amsterdammer die nog van nabij de oprichting van Stadsherstel heeft meegemaakt. Hij was vanuit een politieke jeugdvereniging (VDJO) goed bevriend met Goos van ‘t Hull, wethouder Publieke Werken tijdens de oprichting van Stadsherstel en later president-commissaris van het bedrijf. Piet van Sloten werkte en woonde in Amsterdam en hielp mee de historische stad te bewaren.

VERENIGING VRIENDEN VAN STADSHERSTEL

32

Zo was hij betrokken bij het behoud van de Kromhoutwerf, een werf die later door Stadsherstel werd gered en gerestaureerd. En natuurlijk was hij vanaf het eerste uur Vriend van Stadsherstel en bezocht vaak de ledenverJozet van Sloten in gaderingen. Jozet kwam tijdens haar de Posthoornkerk als werk voor de gemeente Amsterdam, vrijwilliger tijdens een openstelling, 2012, als bewonersbegeleider en later als Thomas Schlijper beleidsadviseur regelmatig Stadsherstel tegen, zoals bijvoorbeeld bij de Kadijken waar Stadsherstel in de jaren 80 een groot renovatie- en restauratieproject had. In 2004 reageerde Jozet op een oproep in ons magazine en werd één van onze vijftig vrijwilligers. Ze zette zich na haar werkzame leven in als vrijwilligerscoördinator en nu staat ze nog steeds als gastvrouw en gids klaar tijdens openstellingen van onze bijzondere monumenten. Daarnaast helpt ze mee historische beschrijvingen te maken.

Wij zijn Jozet, Mineke en Piet van Sloten en hun familie en vrienden zeer dankbaar voor hun bijdrage aan onze vriendenvereniging.

Vriendenwandeling met het thema Joods Amsterdam

Vriendenrondvaart met het thema 200 jaar koninkrijk

VASTE VRIENDENACTIVITEITEN 33

NOG STEEDS WORDEN ER MONUMENTEN GESLOOPT! Stadsherstel werkt hard aan het behoud van erfgoed. Nog steeds worden er monumenten en monumentale panden gesloopt of hollen ze qua onderhoudstoestand achteruit, waardoor historische elementen verloren gaan. Gelukkig heeft Stadsherstel ook in 2014 weer panden kunnen redden. Maar dat deden we niet alleen. Bijdragen van onder andere particulieren zijn van grote waarde voor het behoud van erfgoed. Daardoor kunnen niet alleen wij maar ook volgende generaties ervan blijven genieten. Dat genieten doen we tijdens de activiteiten die we speciaal voor de Vrienden organiseren. Hiernaast een terugblik op 2014.

Mede mogelijk gemaakt door de Vrienden van Stadsherstel in 2014

Jozet en haar zus Mineke vierden onlangs hun verjaardagen met familie en vrienden in de Amstelkerk. Als cadeautje vroegen ze de genodigden geld te geven aan één van de door hun uitgezochte goede doelen. Eén daarvan was onze vriendenvereniging. Zo kreeg de Vereniging Vrienden van Stadsherstel € 500. Een mooi gebaar. Bovendien kreeg de vereniging een bijdrage uit de nalatenschap van Piet van Sloten.

Jozet op de fiets op de Keizersgracht bij de Brouwersgracht, 1961, Piet van Sloten

VRIENDEN AGENDA 2015

Van sloop gered Joods historische erfgoed aan de Foeliedwarsstraat

Restauratie van de gevelsteen van het pand aan de Prins Hendrikkade 101

ZONDAG 31 MEI DE VRIENDENWANDELING Gelegenheid om panden in restauratiefase en gerestaureerde panden te bezoeken. Projectleiders en vrijwilligers vertellen u graag over hun projecten. DINSDAG 16 JUNI DE ALGEMENE LEDENVERGADERING De Algemene Ledenvergadering wordt elk jaar georganiseerd in een gerestaureerd pand of in een pand in de restauratiefase. Tijdens de vergadering vertellen we u ook over andere projecten waar we mee bezig zijn. ZONDAG 27 SEPTEMBER DE VRIENDENRONDVAART We genieten vanaf het water van diverse panden van Stadsherstel met Stadsherstel gidsen. 33 Ook kunt u met uw Vriendenpas met korting genieten van culturele evenementen in onze twaalf Bijzondere Locaties, zoals De Duif, de Posthoornkerk en het Zonnehuis. Zie onze cultuuragenda verderop in dit magazine en op www.stadsherstel.nl EN VERDER ONTVANGT U: 33 Tweemaal per jaar ons magazine. 33 Maandelijks onze digitale nieuwsbrief. 33 5% korting op de zaalhuur wanneer u een Bijzondere Locatie van Stadsherstel reserveert.

VERENIGING VRIENDEN VAN STADSHERSTEL

SAMEN GENOTEN ZE VAN AMSTERDAM

KLOVENIERSBURGWAL 44 Beelden van tijdens en na de restauratie.

35

KLOVENIERSBURGWAL 44

KLOVENIERSBURGWAL 44

34

Antiquariaat De Kloof op nummer 44 van de Kloveniersburgwal heeft een gedaantewisseling ondergaan. Het rijksmonument met vijf grote verdiepingen is flink onder handen genomen. Uit dendrochronologisch onderzoek blijkt dat het huis rond 1650 is gebouwd. Vervolgens is het pand verbouwd in de achttiende, negentiende en twintigste eeuw. Nu, na de restauratie, heeft het pand drie etages met ruime appartementen en een grote conceptstore in de plint. Gekocht in 2012 en afgelopen zomer Alex Blommestijn gereedgekomen.

BOUWHISTORIE In 2012 werd begonnen met de fundering. Vastgesteld werd dat de oude zware vloerbalken van de begane grond aan twee zijden waren ingerot, waardoor alle koppen moesten worden vervangen. Het huis heeft een enorme kelder, verdeeld in een diepe voorkelder en een iets hoger gelegen achterkelder. Op de begane grond is dit ook zichtbaar. Het geeft optisch meer ruimte. De bel-etage is waarschijnlijk altijd een winkel of magazijn geweest. Het houtskelet op de begane grond en de eerste verdieping is gedeeltelijk bewaard gebleven. Dat wat nog van het houtskelet zichtbaar is, geeft een goed beeld van de complete constructie zoals deze er ooit heeft uitgezien. De houtconstructie van het pand in combinatie met de stenen gevelv is van een grote bouwhistorische waarde. In de kruipruimte zijn sporen van een 18e-eeuwse kelderwoning zichtbaar.

Deed het pand rond 1900 dienst als groothandel met de naam ‘Twentsche goederen en tricotages’ en was het hele pand van top tot teen als zodanig in gebruik, tegenwoordig doet alleen een deel ervan nog dienst als winkelruimte. De etages erboven zijn mooie, ruime appartementen geworden. Het bovenste zelfs met een prachtig dakterras.

Foto's Alex Blommestijn en Monique Hollenkamp

Het Straatje is een nieuwe vaste rubriek in het Magazine. Telkens komt een andere straat of buurt met monumenten aan bod. Voornamelijk monumenten die we zelf hebben gerestaureerd en waarin na restauratie een winkel of horeca werd gevestigd. Deze panden vergroten de leefbaarheid van een gebied omdat er weer bedrijvigheid is. En - niet onbelangrijk – ze zijn van binnen te bekijken. Monique Hollenkamp

2

Kruidenwinkel en Drogisterij Jacob Hooy & Co. op no. 10-12 Geen pand van Stadsherstel maar wel heel bijzonder en met een lange geschiedenis. Hofleverancier Jacob Hooy, sedert 1743. Het winkelinterieur lijkt vrijwel onveranderd. De van oudsher kruidenwinkel en drogisterij verkoopt tegenwoordig ook homeopathische producten, natuurlijke cosmetica, reformartikelen en voedingssupplementen. Alle dagen open behalve zondag.

HET STR A ATJE: DWALEN OVER ‘DE KLOOF’

36

MET DE BLIK OMHOOG In de jaren 90 is veel geïnvesteerd in de leefbaarheid van de bestaande stad. Het verpauperde gebied rond de Zeedijk, bekend van de overlast van harddruggebruikers, wordt gerenoveerd en omgevormd tot een aantrekkelijk uitgaansgebied. De Nieuwmarktbuurt is daardoor een gezellige plek geworden met veel winkels, cafee tjes en terrassen. Een leuke start voor een korte wandeling. Dit keer loop ik langs een paar Stadsherstelpanden op de Kloveniersburgwal. We hebben daar op no. 44 net een mooi pand gerestaureerd. Start is bij de Nieuwmarkt waar op dit uur de zondagsmarkt nog wordt opgebouwd.

3 3

Thais restaurant Song Kwae op no. 14 Hier is op de begane grond het Thaise restaurant Song Kwae gevestigd.

1 4

Asia reisbureau Mandon Travel Services op no. 22-24 Twee afzonderlijke panden, die waarschijnlijk in de 19de eeuw achter één gevel zijn geplaatst.

6

Restaurant Nyonya Maleisia op no. 38 Op de hoek met de Boerensteeg staat het pand met een 18e-eeuwse klokgevel op nummer 38. Gerestaureerd in 1969. Op de begane grond en in het souterrain is een knus restaurant/eethuisje gevestigd. De recensies over het eten en de bediening zijn uiterst positief. Wijlen Johannes van Dam gaf het een 9+. Wel reserveren of komen vóór zes uur. Het eethuis heeft namelijk maar dertig zitplaatsen. Buurhuis no. 40 Heeft een fraaie, rijk gevormde klokgevel uit circa 1725. Versierd met de afbeelding van een ontbladerde boom en Lodewijk XIV ornamenten.

7

4 Foto’s Monique Hollenkamp

5

6

NO. 11-13

Barndesteeg 1 2 3

Koestraat 4

Bethaniënstraat

Klovenierssteeg NO. 23

37

7

ANNA+NINA Conceptstore voor cadeaus en interieur op no. 44 Ons nieuwste pand op de Kloveniersburgwal. In de zomer van dit jaar opende een tweede winkel van de eigenaressen die dezelfde voornamen hebben als de naam van hun winkels, ANNA + NINA. Een conceptstore om precies te zijn. Een soort grote ‘cadeauwinkel plus’ zou je kunnen zeggen, met een mooie verzameling accessoires, interieurspulletjes, sieraden en een verrassende serie vintage meubilair.

5

7

aat Nieuwe Hoogstr

Oude Hoogstraat

Onkelboerensteeg

8

Spinhuissteeg 12 Midden in het oude stadscentrum staat dit prachtige 18e-eeuwse pand aan de Spinhuissteeg 12. Dit juweeltje kon Stadsherstel mede dankzij de Vriendenvereniging aankopen.

NO. 29

6

NO. 50

Zandstraat

8

steeg Spinhuis

t grach Raam

nd Rusla

82 RIJKSMONUMENTEN De Kloveniersburgwal telt maar liefst 82 rijksmonumenten. Loop vooral nog even door en kijk omhoog om ze te bewonderen. Aan de even zijde Het Compagnietheater op no. 50, en een monument uit 1611 op no. 90-92. Aan de oneven zijde op no. 95 het Poppenhuis, op no. 77 een prachtig pand naar een ontwerp van Philips Vingboons. Het Trippenhuis op no. 29 en

Nieuwmarkt

Kloveniersburgwal

HET STRAATJE: DWALEN OVER ‘DE KLOOF’

De Bekeerde Suster op no. 6-8 Deze huizen zijn in 1722 neergezet. De gevels verkeren nog grotendeels in originele staat, met de oorspronkelijke vensterindeling. De smalle halsgevels hebben in hun top de borstbeelden van respectievelijk Izaäk en Abraham. Sinds 1992 is hier een brouwerij gevestigd, De Bekeerde Suster. Het pand staat op het terrein van het vroegere Bethaniënklooster, toevluchtsoord voor prostituees met berouw. Deze ‘gevallen’ vrouwen werden na hun intrede in het klooster Bekeerde Susters genoemd.

5

Kloveniersburgwal

1

NO. 77

een woonhuis uit de 17e eeuw met een zesraams gevel op no. 23. U begrijpt, dit is maar een greep uit al het moois. Begin en eindig op de Nieuwmarkt. Dan pikt u aan het eind op no. 11-13 ook nog de befaamde visen garnalenhandel Fa. Tel mee. Alleen is die jammer genoeg niet open op zondag.

NO. 95 NO. 90-92

CULTUUROVERZICHT 14x culturele tips

11 december 2014 UVA-ORKEST J.PZN SWEELINCK

30 december – 1 januari KAMERMUZIEKFESTIVAL AMSTERDAM

Concert van het oudste symfonieorkest van Amsterdam met werken van Prokofiev, Richard Strauss en Hugo Bouma (opdrachtcompositie).

JUBILEUMEDITIE: de vijfde editie waarbij Ella van Poucke en haar muzikale vrienden vanuit de hele wereld bij elkaar zullen komen om all-time favorites, minder bekende meesterwerken en vernieuwend kamermuziek repertoire uit te voeren in de intieme setting van de Amstelkerk.

16 december 2014 ERARD ENSEMBLE JUBILEUMSERIE



NedPho-Koepel | 20:15 uur

38

Met werken van drie romantische componisten geeft het Erard Ensemble een opmaat voor vrolijke Kerstdagen.



Amstelkerk | 20:15 uur

“Al 10 jaar inspireert de Amstelkerk ons tot het spelen van mooie programma’s voor een enthousiast publiek. Een bijzondere plek en ons muzikale thuis in het hart van Amsterdam”. Edward Janning, Erard Ensemble.



30 december 2014, 20:15 uur 31 december 2014, 15:00 uur 1 januari 2015, 16:00 uur - Oliebollenconcert Amstelkerk

SO WHAT KINDERCONCERT Klassieke, jazzy en speelse klanken voor kinderen van 2 tot 100!



Zondag 7 december Zondag 4 januari Zondag 1 februari Zondag 1 maart De Duif | 15:00 uur

VAN HOUTENSALONS

39

24 januari 2015 NAARDENS KAMERORKEST Sprookjesachtig Russisch concert o.l.v. Jeppe Moulijn.



De Duif | 20.00 uur

1 maart 2015 7 juni 2015 Van Houtenkerk Chocoladekerkje | 20.15 uur

27 | 28 | 29 maart 2015 ANTIEK BROCANTE KUNST EN DESIGN BEURS Gratis toegang

NICOLAS VAN POUCKE & FRIENDS

21 december 2014 THE ROYAL WIND MUSIC Uniek internationaal consort van renaissanceblokfluiten. A Cosmography of Polyphony: een constellatie van Europese meesterwerken uit drie eeuwen.



De Duif | 15:00 uur

21 december 2014 OPERA PER TUTTI! Opera voor iedereen met Mylou Mazali en een keur aan operasolisten.



Vondelkerk | 15:00 uur

Nicolas van Poucke, een van de meest veel belovende Nederlandse pianisten, programmeert zijn gloednieuwe pianoserie met jonge toppianisten in de Amstelkerk.



Zondag 18 januari - Caspar Vos Zondag 15 februari - Nicolas van Poucke Zondag 19 april - Sophiko Simsive Amstelkerk | 16:00 uur

Oneiros Ensemble met Liesbeth Vreeburg, harp; Johan Olof, viool; Lieske Deij, viool; Adriaan Breunis, altviool en Timothée Busch, cello. ‘Verhalen uit de Salon’.

Schuilkerk De Hoop | 15:00 uur

Geniet deze kerst met het hele gezin van deze veelgeprezen familiemusical in het Zonnehuis. Met kleurrijke decors, beestachtige kostuums en Bollywood choreografieën.

25 januari 2015 MATANGI QUARTET

Zonnehuis | 20:30 uur

29 december 2014 PARADISO PRESENTEERT: ALAIN CLARK Alain Clark sluit zijn theatertour ‘Walk With Me’ af in de sfeervolle ambiance van De Duif.



De Duif | 20:30 uur

Het Matangi Quartet is uitgegroeid tot een vaste speler op de kamermuziekpodia in Nederland en daarbuiten. Met hun gloedvolle spel en vlotte presentatie zijn Maria-Paula, Daniel, Karsten en Arno boegbeelden van een nieuwe generatie klassieke musici.



Posthoornkerk

14 & 15 APRIL 2015 RONDANE KWARTET SPEELT SIMEON TEN HOLT In samenwerking met Stadsherstel voert het Rondane Kwartet voor het zevende jaar op rij twee avondvullende composities uit van componist Simeon ten Holt in De Duif. Canto Ostinato en Incantati IV

25 januari 2015 KAMERMUZIEK IN DE HOOP

26 december 2014 JUNGLE BOOK MUSICAL





De Duif | 20:15 uur

OPENSTELLING MONUMENTEN Beleef Monumentale Momenten De Duif, Vondelkerk en Posthoornkerk zijn iedere eerste woensdag en derde zondag van de maand van 12.00 tot 16.00 uur geopend voor het publiek. Beleef monumentale momenten en proef de historie van onze bijzondere locaties.



De Duif, Vondelkerk en Posthoornkerk 12-16 uur

Amstelkerk | 15:30 uur KIJK VOOR ALLE CONCERTEN, VOORSTELLINGEN EN EVENEMENTEN IN ONZE BIJZONDERE LOCATIES OP: WWW.STADSHERSTEL.NL

KORTE LEIDSEDWARSSTRAAT 70 TOEN EN NU

Vijftig jaar geleden bijna, leunt de familie The uit het raam van hun huis in de Korte Leidsedwarsstraat op no. 70, archief familie The

Kijk ze eens uit het raam leunen. De bewoners van toen, hier op de foto uit 1964. Bij de feestelijke oplevering na restauratie van dit pandje waren ze erbij en deden ze dat nog een keer, speciaal voor onze fotograaf. Ze hebben bijna vijftig jaar met plezier in dit huis in de Korte Leidsedwarsstraat gewoond. Hun zoon, toen net geboren, staat ook nu weer op de foto. De familie The heeft het huis aan Stadsherstel verkocht om ervoor te zorgen dat het in goede staat behouden blijft voor de toekomst. Gijs Hoen en Monique Hollenkamp

KORTE LEIDSEDWARSSTR A AT 70, TOEN EN NU

40

Het rijksmonument Korte Leidsedwarsstraat 70, onderdeel van een tweelingpand in het centrum van Amsterdam, is na een grondige restauratie weer klaar voor nieuwe bewoners. Dit karakteristieke pandje met authentieke versieringen en klokgevel is feestelijk opgeleverd en geopend door de oud-bewoners.

De tijdens de restauratie ontdekte plavuizenvloer van de begane grond, die uit allerlei verschillende plavuizen met verschillende afmetingen bestond, is elders in het huis teruggeplaatst. Ze sieren nu de vloeren van de keukens en een toilet. Het pand heeft een aan de achterzijde uitgebouwde keuken, zoals vroeger gebruikelijk was. De restauratie is soepel verlopen dankzij een goede samenwerking tussen het bouwbedrijf, de architect en de adviseur op constructief vlak. Onze stagiair, Quinten Boumann, is zelfs een paar maanden extra bij Stadsherstel gebleven om dit project te kunnen afronden Beide woningen zijn sinds de zomer weer bewoond door huurders die zich, naar wij hopen, net zo prettig voelen in het huis als vroeger de familie The.

De familie The leunt opnieuw uit het raam, net als bijna vijftig jaar geleden, 2014, Juan Hernández

GEVELORNAMENTEN In de officiële monumentenomschrijving van het pand staat: ‘topgevel later versoberd en door rollagen afgedekt’. Dit betekent dat deze klokgevel wellicht vroeger een zandstenen omlijsting heeft gehad die later is verwijderd. Een rollaag is een rij op de kant gemetselde stenen, meestal een halve steen hoog, hier één steen hoog. Een rollaag heeft meerdere functies. Hier wordt ze gebruikt als afdekking van een gevel. GRIEKSE ACANTHUSPLANT SIERT TOPGEVEL De topgevel van het pand is voorzien van klauwstukken. Dit zijn versieringselementen die aan beide zijden van het middendeel zijn geplaatst. Dit bouwelement verbreedt het gevelvlak en zorgt voor een geleidelijke overgang tussen de verticale en horizontale richting. In dit pand gaat het om een versiering door krullen. De vorm van de krullen is afgeleid van de acanthusplant. Het motief vinden we terug op Korinthische zuilen maar ook als ornament op klokken, huizen, beeldengroepen meubels en zilver vanwege het weelderige alle kanten ‘opgolvende’ blad van de acanthus. Steenhouwers leverden klauwstukken vaak uit voorraad maar het was bepaald geen massaproductie: ieder klauwstuk is uniek.

41

KORTE LEIDSEDWARSSTR A AT 70, TOEN EN NU

DE RESTAURATIE In februari 2013 werd gestart met de restauratie van dit vroeg 18e-eeuwse rijksmonument. De fundering werd vernieuwd tegelijkertijd met de fundering van het buurpand, de andere helft van de tweeling. No. 70 bestond vermoedelijk uit twee woningen, dat verklaart ook dat de woning twee deuren heeft, aan elke zijde van de pui één. Later is het pand verbouwd tot één woning en nu na restauratie heeft het weer twee verschillende woningen.

Beelden van na de restauratie tijdens de oplevering in juni, 2014, Juan Hernández

15.0 ANBI STATUS VOOR DE VERENIGING VRIENDEN VAN STADSHERSTEL Fantastisch nieuws: onze Vriendenvereniging heeft de culturele ANBI status gekregen. Daardoor is het mogelijk dat u als gever ongeveer 50% van uw gift kunt terugkrijgen van de belastingdienst en wij geen schenkbelasting hoeven te betalen. De gift komt dus voor de volle 100% ten goede aan het behoud en restauratie van monumenten.

NIEUW RIJKSMONUMENTENBORDJE Eerste rijksmonumentenbordje nu ook op een pand van Stadsherstel! De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed ontwikkelde het bordje op verzoek van gemeenten en eigenaren van rijksmonumenten. Hierdoor worden historische binnensteden en gebouwen beter zichtbaar voor het publiek.

VOOR ONDER DE BOOM

NIEUWS IN HET KORT

Op zoek naar een leuk en origineel cadeautje voor Sinterklaas of voor onder de kerstboom? Denk dan eens aan een lidmaatschap van de Vereniging Vrienden van Stadsherstel. Naast het feit dat u daarmee ons erfgoed ondersteunt, is het voor de ontvanger altijd leuk om ons Magazine te krijgen en bijvoorbeeld samen met u mee te doen aan de Vriendenwandeling of een Stadsherstel monument te bezoeken.

Aanmelden kan door de aanmeldkaart in dit magazine in te vullen of dit digitaal via de website te doen. Wij zorgen voor een snelle verzending!

DUURZAAM: ZON OP DE ZWIJGER Stadsherstel, Stichting de Groene Grachten en de gemeente Amsterdam hebben samen het initiatief genomen om een prijsvraag uit te schrijven: 'Zon op de Zwijger'. Hierin wordt de markt uitgedaagd om met de meest innova-

De Groene Grachten is een initiatief van Wubbo Ockels en zet zich in om Amsterdam en de rest van Nederland duurzaam te maken. Stadsherstel is één van de founding partners van de Groene Grachten.

tieve oplossingen te komen voor het plaatsen van zonnepanelen op Pakhuis de Zwijger. Het rijksmonument is in 2006 gerestaureerd en herbestemd door Stadsherstel als gebouw voor de creatieve industrie. De lessen die uit

deze prijsvraag worden geleerd, zullen worden toegepast op andere monumentale panden. In december wordt de winnaar bekend gemaakt.

rd u e k ge d e o l g Een oed doe g

Mocht het zo zijn dat u Stadsherstel Amsterdam al in uw testament heeft opgenomen, dan moet daar helaas schenk- of nalatenschapbelasting over worden betaald omdat Stadsherstel geen ANBI is. Maar als u de begunstigde verandert naar de Vereniging Vrienden van Stadsherstel dan komt het bedrag ten goede aan het werk van Stadsherstel. Zie pagina 48 voor meer uitleg.

15.000 BEZOEKERS TIJDENS DE OPEN MONUMENTENDAGEN Zo’n 15.000 geïnteresseerden bezochten Stadsherstel monumenten, die we dankzij onze vrijwilligers, projectleiders en huurders konden openstellen. Bij De Hallen en de pastorie in Beverwijk, die voor het eerst tijdens de open monumentendag waren opengesteld, kwamen de meeste bezoekers. In Museum Werf ’t Kromhout was een speciaal programma, Wine&Dine genaamd, waarbij bezoekers konden picknicken, luisteren naar lezingen en genieten van het monument, muziek en dans.

TERUGGEVONDEN BOUWTEKENING VAN HET SCHOOLTJE VAN DIK TROM Tot 6 april is naar aanleiding van een teruggevonden bouwtekening de tentoonstelling ‘Het schooltje van Dik Trom toont eigen ontstaan’ te zien in dit door crowdfunding geredde monument. Nu kan eindelijk de vraag worden beantwoord hoe de leerlingen in Kieviets tijd naar binnen gingen, waar het kolenhok zich bevond en of Kieviet uit zijn onderwijzerswoning binnendoor in het schooltje kon komen. Ook zijn er veel leuke wetenswaardigheden, in het daar ter plaatse in te kijken, ‘Feitenboek’ verzameld. www.hetschooltjevandiktrom.nl

PRACHTIG HISTORISCH BOEK OVER DE PASTORIE IN BEVERWIJK Het Historisch Genootschap MiddenKennemerland heeft een boek uitgebracht dat geheel is gewijd aan de geschiedenis en de restauratie van dit opmerkelijke pand. Aan bod komt de bouwgeschiedenis van het monument. Ook de bewonersgeschiedenis en het proces van de restauratie worden in verschillende hoofdstukken uitgebreid behandeld. Het 160 pagina’s tellende boek is voor € 17,– te bestellen via www.hgmk.nl.

43

NIEUWS IN HET KORT

NIEUWS IN HET KORT

42

S!

ER K E O Z E 00 B

VIER GEMALEN OP EEN RIJ Werken, muziek luisteren, eten, proeven, kijken of kantoor houden. Dat kan in onze gemalen. We hebben er nu vier, alhoewel de laatste toevoeging, het gemaal Kadoelen, een tijdelijke aanwinst is. Het wordt niet gesloopt en we mogen het de komende 25 jaar beheren. Wat maakt die gemalen bijzonder? Hoe komt Stadsherstel eraan en hoe kunt u er van genieten? We zetten ze voor u op een rij naar aanleiding van de oplevering van onze laatste aanwinst, het Werk- en Concertgemaal Kadoelen.

RIOOLGEMAAL F Het eerste gemaal dat in bezit kwam van Stadsherstel. Ooit verworven door in te schrijven op en het winnen van een prijsvraag van de gemeente voor de herbestemming van het gemaal. Na restauratie werd het gebruikt als kantoorruimte, met als pré een enorme binnentuin, grenzend aan het Karel Willink Plantsoen. Vanaf de Hobbemakade zie je het gemaal haast niet liggen. Wel de muur er omheen, waardoor het lijkt op een vesting.

Rioolgemaal F werd in 1924 gebouwd als onderdeel van het rioleringssysteem, dat vanaf 1913 door de gemeente Amsterdam werd aangelegd voor de 19e-eeuwse uitbreidingswijken buiten de Singelgracht. Het rioolwater werd tot die tijd op de grachten geloosd. Het nieuwe riool moest de groeiende vervuiling van de grachten en de daarmee gepaard gaande stankoverlast en slechte hygiëne tegen gaan. De gemeente besloot tot de aanleg van in totaal zeven gemalen (A t/m F). Gemaal F is ontworpen door de dienst Publieke Werken en heeft tot 1987 dienst gedaan.

Monique Hollenkamp 45 Afbeelding links: De Boerenwetering met gezicht op het rioolgemaal van het GEB, sectie F. Ruysdaelkade 4-2, achteraan de nummers 3-19. Gezien vanaf de Hobbemakade, 1992, Stadsarchief Amsterdam Opening Werk- en Concertgemaal, 2014, Jeroen van Dalen

Afbeelding rechts: Klassieke muziek tijdens de eerste klassieke concertavond, 2014, Jeroen van Dalen

Rioolgemaal F in 2014, archief Stadsherstel

WERK- EN CONCERTGEMAAL KADOELEN De titel geeft het al aan. Een tweeledige exploitatiemogelijkheid. Stadsherstel bedacht in samenwerking met Stadsdeel Noord, Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier en Bureau Broedplaatsen een plan om het oude gemaal de komende 25 jaar een goede functie voor Amsterdam Noord te geven. Daarna staat de bouw van een nieuw gemaal op precies deze plek in de planning. Het gemaal is nu bestemd om jonge, creatieve academici en ondernemers van vaste en flex werkplekken te voorzien. Voor langere tijd en tegen een lage huur. De invulling van het plan werd bedacht door de Stichting Broedstraten en kwam van de grond gekomen door subsidie en de inzet van de vier initiatiefnemers. Tien keer per jaar wordt er gemusiceerd en worden unieke en intieme, klassieke concerten georganiseerd. Vandaar de naam Concertgemaal. De data van de concerten zijn terug te vinden op concertgemaal.nl

Het oude gemaal Kadoelen werd als stoomgemaal in 1875 gebouwd. Het polderwater uit Waterland werd met schepraderen naar het hoger gelegen kanaal gepompt. Vanaf 1920 werd het door elektriciteit aangedreven en kwamen de pompen binnen het gebouw te liggen. Na de bouw van het nieuwe gemaal in 1988 (dat er naast staat) verloor het oude gemaal zijn functie en werd het buiten gebruik gesteld. En nu is het dus voor de komende 25 jaar gered.

HOOFDRIOLERINGSGEMAAL ZEEBURG/ BAR-RESTAURANT POMPSTATION Dit gemaal is openbaar toegankelijk, althans een deel ervan. Het werd in 1997 op verzoek van de gemeente overgenomen. Het complex bestond uit het gemaal, een school en de voormalige directeurswoning op de Zeeburgerdijk. Tegenwoordig is Bar-Restaurant Pompstation er gevestigd. Een bezoek waard, al was het alleen maar om het interieur te bewonderen. Bijzonder. Maar je kunt er dus ook eten, in de zomer zelfs buiten op een prachtig groot terras aan de achterkant. Open vanaf 17.00 uur behalve op maandag en met live muziek in het weekend.

Toen de gemeente in 1907 het besluit nam om de stad buiten de Singelgracht van riolering te voorzien en het afvalwater in de Zuiderzee te lozen, werd gestart met de bouw van Hoofdrioolgemaal Zeeburgerdijk. Het gemaal werd in 1913 geopend. Het afvalwater werd via het hoofdriool onder de Stadhouderskade aangevoerd. Halverwege de twintigste eeuw worden de dan in gebruik zijnde stoomketels vervangen door elektromotoren. Het gemaal, gebouwd in de stijl van Berlage, is nog in werking. De pompen staan tegenwoordig onder de grond.

Afbeelding links: Hoofdrioolgemaal Zeeburgerdijk in aanbouw, Stadsarchief Amsterdam

Rioolgemaal/BarRestaurant Pompstation anno nu, Monique Hollenkamp

VIER GEMALEN OP EEN RIJ

VIER GEMALEN OP EEN RIJ

44

Ook als buurtbewoner maakte Willem F. Korthals Altes het werk van Stadsherstel mee. Zoals bij de restauratie van de toen in zeer slechte staat verkerende panden aan de Reguliersgracht 65 en 67, en later nummer 63. De panden liggen naast de Amstelkerk en tegenover zijn eigen huis.

Flevogemaal eind 19e eeuw, Stadsarchief Amsterdam Foto rechts: Flevogemaal, nu Distilleerderij 't Nieuwe Diep, na restauratie in 2012, Monique Hollenkamp

Het Flevogemaal stond er voordat er een park omheen werd ontworpen. Het stoomgemaal is gebouwd in 1880 op de funderingen van een windmolen. Aanleiding hiervoor was dat het polderbestuur de bemaling, die voordien met een vijzelmolen werd gedaan, wilde moderniseren. De stoommachine is later weer vervangen door een elektromotor en in 1984 is het gemaal buiten werking gesteld.

Stella van Heezik

RIOOLGEMALEN

Het ophalen van fecaliën met de beerwagen of Boldootkar bij de Tweede Looiersdwarsstraat 16-18, 1928, Stadsarchief Amsterdam

VAN HUURDER VAN EEN STUDENTENWONING NAAR PERIODIEK GEVER

Vóór de 19e eeuw deed men de behoefte gewoon buiten of werd het emmertje poep in een gracht, sloot of beerput geleegd. Met de industrialisatie nam de stedelijke bevolking sterk toe. De stank in de steden werd vooral ‘s zomers ondraaglijk. Gemeenten besloten daarom poep op te halen. Dit gebeurde met een strontkar of beerwagen. De emmers poep werden dagelijks opgehaald. De strontkar werd ook wel spottend de Boldootkar genoemd. Boldoot was in vroeger jaren een bekend merk eau de cologne. Met de riolering en wc’s verdween de strontkar uit het straatbeeld. Voor plaatsen die nog niet op de riolering waren aangesloten, werd het afvalwater opgeslagen en regelmatig leeggezogen door een gierwagen, de moderne versie van een beerwagen.

Wat zijn beweegredenen van onze weldoeners? Waarom willen ze Stadsherstel financieel helpen? Hoe doen ze dat het liefst? En welke mogelijkheden zijn er nog meer. Hieronder het verhaal van Willem F. Korthals Altes. Met de heer Willem F. Korthals Altes (64) heeft Stadsherstel een lange relatie opgebouwd. Om precies te zijn al sinds 1970. Hij was toen student en woonde in het B.E.E.T.S.-huis, een dispuutshuis aan de Keizersgracht 323. Stadsherstel kocht het pand in dat jaar en startte de restauratie, waarbij zoveel mogelijk werd geprobeerd om de studenten in het pand te laten wonen. Hij is tijdens de verbouwing daadwerkelijk als één van de weinigen in het pand gebleven. Hij fungeerde als een soort huismeester. Datzelfde dispuut had in de jaren 80, vóór de restauratie een inauguratiebijeenkomst gehouden in de Amstelkerk. “Ja toen kon dat nog”, zegt Korthals Altes. Nu zou zo’n feest hier niet meer kunnen en dat geeft direct

aan in wat voor toestand de zeer verwaarloosde Amstelkerk zich toen bevond. Het orgel, dat toen wel aanwezig was, is tijdens de restauratie trouwens gerestaureerd dankzij een bijdrage van de Vriendenvereniging. Korthals Altes was van 1990 tot 2011 bestuurslid van de stichting die het dispuutshuis beheerde, waardoor hij contact bleef houden met Stadsherstel. Rond 2010 is hij begonnen om Stadsherstel periodiek te steunen met een vaste bijdrage. Stadsherstel is daar natuurlijk enorm blij mee. Willem F. Korthals Altes geeft hij aan dat hij het gemakkelijk vindt om dat op deze manier te regelen en dat hij enorm achter het werk van Stadsherstel staat. “De panden in de stad stonden er zo’n veertig jaar geleden heel anders bij. Zelfs op de gracht waar ik ben geboren. Daarom wil ik deze prachtige instelling graag steunen.” Willem F. Korthals Altes Op de vraag of hij nog tips heeft voor onze organisatie geeft hij aan dat het hem erg goed lijkt dat we particulieren de mogelijkheid geven om zelf te bepalen aan welk project ze extra willen

geven. Ik vertelde hem dat we dat zullen blijven doen, zoals we dat eerder deden bij het schooltje van Dik Trom en nu doen bij de Zaandijkerkerk. En ook dat nu de Vereniging Vrienden van Stadsherstel de ANBI status heeft gekregen, er aantrekkelijke mogelijkheden zijn voor grotere giften. Zo bieden we nu bijvoorbeeld het schenken door middel van een Fonds op Naam aan. “Een goede ontwikkeling”, zegt Korthals Altes. We zijn Willem F. Korthals Altes zeer Bekijk op de volgende pagina hoe gemakkelijk het is om periodiek te schenken of op een andere manier te schenken aan Stadsherstel

dankbaar voor zijn periodieke steun en ook voor het steunen van Stadsherstel door bijeenkomsten in onze bijzondere gebouwen te organiseren. Voor zijn werk heeft de heer Korthals Altes namelijk de trend gezet om ook de locaties van Stadsherstel te huren. U ziet er zijn verschillende manieren hoe u met ons monumentale gebouwen kunt behouden. Elke bijdrage en anier is zeer welkom!

47

VAN HUURDER VAN STUDENTENWONING NA AR PERIODIEK GEVER

VIER GEMALEN OP EEN RIJ

46

FLEVOGEMAAL/DISTILLEERDERIJ ‘T NIEUWE DIEP Alweer een gemaal dat te bezoeken is, midden in het Flevopark op no. 13. Distilleerderij ‘t Nieuwe Diep is er gevestigd. Dit voormalige stoomgemaal kwam in 2005 in het bezit van Stadsherstel. Nadat de dienstwoning van het gemaal in 2004 wordt verlaten schrijft het stadsdeel een prijsvraag uit om burgers een publieke functie voor het gemaal en de dienstwoning te laten bedenken. Het idee van stichting De Oude Pijl wint. Het produceren van diverse jenevers en likeuren op basis van de eigen fruitteelt vormt de kern van het plan. Stadsherstel is eigenaar en restaureert het gemaal. De nieuwe huurders vervaardigen zo’n honderd eigen jenevers en likeuren, die je ter plekke kunt proeven. Vooral in de zomer een idyllisch plekje met een schilderachtig terras aan het water. In de winter is het proeflokaal open van dinsdag t/m zondag van 15.00 tot 18.00 uur.

PERIODIEK SCHENKEN, FISCAAL VOORDELIG SIMPEL SCHENKEN FISCAAL AFTREKBAAR

REKENVOORBEELD PERIODIEK SCHENKEN:

Monumenten ook voor volgende generaties behouden? De Vereniging Vrienden van Stadsherstel en Stadsherstel Amsterdam doen dat graag mét u!

U verdient € 35.000 per jaar en schenkt vijf jaar lang € 750 d.m.v. een schenkingsovereenkomst. U kunt t/m 2017 1,25 x en in 2018 1x het bedrag aftrekken van de belastingen, wat inhoudt dat de belastingdienst vier jaar lang 52% meebetaalt per jaar en € 393,75 teruggeeft.

U kunt ons steunen op een manier die bij u past. Het is zelfs mogelijk dat u bepaalt aan welk doel of project u wilt geven. Iedere bijdrage is van harte welkom!

GEVEN KAN OP DE VOLGENDE MANIEREN

“Ik adviseer u graag bij het maken van uw eigen, persoonlijke keuze. Ik hou ervan dromen te verwezenlijken” Stella van Heezik

Eenmalig, bijvoorbeeld aan de Zaandijkerkerk (zie pagina 8) 33 Door middel van een periodieke schenking. 33 Door middel van een fonds op naam. 33 Of door ons op te nemen in uw testament.

PERIODIEK SCHENKEN KAN NU ZONDER TUSSENKOMST VAN EEN NOTARIS! Wanneer u Stadsherstel optimaal en voor minimaal vijf jaar wilt steunen, kunt u kiezen voor een periodieke schenking. Dat mag sinds 2014 met een schenkingsovereenkomst die u hiernaast als uitscheurbare variant aantreft. Ook kunt u de overeenkomst op onze website invullen zie www.stadsherstel.nl.

U KRIJGT ONGEVEER DE HELFT VAN UW GIFT TERUG VAN DE BELASTINGDIENST! Door deze overeenkomst en omdat wij een culturele ANBI status hebben krijgt u ongeveer de helft van uw schenking terug van de belastingdienst. Door de Geefwet mag u tot en met 2017, 1,25 x uw gift aftrekken van uw inkomstenbelasting of 1,5 x van uw vennootschapsbelasting. (Vanaf 2018 vervalt de extra 0,25x of 0,5 x). Daarnaast geldt bij het periodiek schenken geen drempel en maximumbedrag. Het bedrag is dus geheel aftrekbaar. Uw bijdrage komt voor de volle 100% ten goede aan de monumenten, omdat wij geen schenkbelasting hoeven te betalen.

HEEFT U VRAGEN? Als u met ons van gedachten wilt wisselen, mogelijkheden wilt bespreken, of als u andere vragen heeft dan horen wij dat graag. Dat kan telefonisch, per mail of in een vrijblijvend gesprek bij ons op kantoor, in de mooie Amstelkerk, of desgewenst bij u thuis. Wij zullen alles doen om uw wensen met zorg te realiseren!

Uw jaarlijkse netto schenking bedraagt dan € 357 terwijl wij € 750 kunnen besteden aan de monumenten. U kunt er ook voor kiezen het belastingvoordeel te gunnen aan de monumenten. Uw bruto schenking is dan € 1.293, u krijgt € 543,00 terug van de belastingdienst en netto heeft u dan € 750,00 geschonken. Met uw extra bijdrage kunnen wij nog mooiere dingen doen! Op www.stadsherstel.nl/ kunt u meer lezen en met de schenkcalculator precies uw situatie invullen en uitrekenen welk bedrag u terugkrijgt.

Contactpersoon: Stella van Heezik [email protected] 020-5200075 Vereniging Vrienden van Stadsherstel IBAN: NL66INGB0005659267

PERIODIEK SCHENKEN IN 5 STAPPEN GEREGELD: 1. Vul de overeenkomst in en stuur hem naar ons op. 2. Wij vullen ons deel in en sturen u een kopie terug. 3. Wij bewaren één exemplaar in onze administratie en u bewaart een exemplaar in uw administratie. 4. Wij sturen u jaarlijks een acceptgiro of in geval van machtiging innen wij jaarlijks het bedrag. 5. U geeft bij uw belastingaangifte uw schenking op en uw schenking wordt in mindering gebracht op uw inkomstenbelasting.

COLOFON Magazine nr. 78 - november 2014 Een uitgave van Stadsherstel Amsterdam REDACTIE Monique Hollenkamp Stella van Heezik Jeanette Tromp AUTEURS Alex Blommestijn Stella van Heezik Ruud van Helden Monique Hollenkamp Gijs Hoen Willem van Iterson Onno Meerstad Paul Morel Jeanette Tromp

Stadsherstel Magazine Wilt u dit magazine ook graag thuis ontvangen? Als Vriend ontvangt u dit magazine twee keer per jaar.

Word vriend! Meld u aan via: www.stadsherstel.nl

Digitale Nieuwsbrief In onze Digitale Nieuwsbrief leest u bijzondere nieuwtjes zoals zoals: Bedreigde Foeliepanden gered Op vrijdag 16 mei kocht Stadsherstel, mede dankzij een bijdrage van de Vereniging Vrienden, deze zeer verwaarloosde panden aan.  Dichtgetimmerde en deels onbewoonbaar verklaarde panden die straks na de restauratie weer reuring geven aan dit vroeger zo levendige straatje in de voormalige Jodenhoek.

CONTACT Bezoekadres Amstelveld 10 1017 JD Amsterdam Postadres Postbus 3777 1001 AN Amsterdam T 020 52 000 60 F 020 638 20 40 [email protected] www.stadsherstel.nl

Aanmelden voor de nieuwsbrief via www.stadsherstel.nl

VORMGEVING Ruigwerk Foto omslag Juan Hernández DRUKWERK Zwaan printmedia

Facebook Oplevering Bloemgracht 36! Ons pandje Bloemgracht 36 uit halverwege de 18e eeuw, met twee voordeuren, een tuintje en zicht op de Westertoren is klaar. Foto’s van vóór en na renovatie. De ramen moeten wel nog even worden gelapt.

Dit magazine is geheel FSC-gecertificeerd geproduceerd

Meer dan 1700 mensen hebben dit bericht gezien.

“Onze rijksmonumenten in de Bergstraat voor en na restauratie. Toen ‘red light district’ pand. Nu studentenwoningen!”

www.facebook.com/stadsherstel

@stadsherstel

38 likes

VERENIGING VRIENDEN VAN STADSHERSTEL De Vrienden van Stadsherstel spelen een belangrijke rol bij de aankopen en restauraties van de panden. Niet alleen zorgen zij ervoor dat unieke elementen worden teruggebracht in originele staat, maar dankzij hun financiële bijdrage kan Stadsherstel monumenten verwerven die anders verloren zouden zijn gegaan en restauraties uitvoeren die zonder die bijdragen niet haalbaar zijn. SUBSIDIES EN FONDSEN Stadsherstel vraagt voor diverse projecten een bijdrage aan subsidiegevers en fondsen voor het restaureren en onderhouden van haar panden. Zonder de subsidiegevers en fondsen zou het niet mogelijk zijn om het werk te blijven uitvoeren. Wij danken deze organisaties dan ook hartelijk voor hun bijdragen.

Twitter

4 reacties

15x

8x