KLASSEPLANNL
onderwijs, de ontwikkelingen op een rij Veel scholen zijn begonnen met het werken met groepsplannen. Anderen zijn zich aan het oriënteren hierop. Om groepsplannen goed in te kunnen voeren is het belangrijk om de achtergrond goed te kennen. Om daarbij te helpen hebben we een aantal onderwijsontwikkelingen voor u op een rij gezet. In een ander artikel op deze site, Werken met groepsplannen, gaan we in op de praktische uitvoering van het werken met groepsplannen.
1. de belangrijkste trends op een rij trend 1:passend onderwijs Passend onderwijs is in het kort de opdracht aan het schoolbestuur om elke leerling die op een van haar scholen zit of zich aanmeldt bij een van haar scholen een passend onderwijsaanbod te doen. Dat betekent niet dat elke school alle leerlingen op haar school moet plaatsen: dit noemen we inclusief onderwijs. Het betekent wel dat een bestuur goed in kaart moet brengen welke leerlingen het op zijn eigen scholen verder kan helpen en voor welk type leerling ze afspraken met andere scholen of schoolverenigingen moet maken. Daarbij is de opdracht naar de scholen toegekomen om helder te hebben aan welke leerlingen wel en aan welke leerlingen geen passend aanbod gedaan kan worden. Om dit in kaart te brengen zijn en worden er schoolprofielen opgesteld. Deze moeten inzicht geven in de zorgbreedte van de school. Impliciet zit er wel de opdracht achter Passend onderwijs om zoveel als mogelijk is de leerlingen op een reguliere school een aanbod te doen. En dat betekent dat er goed gekeken moet worden naar de kwaliteit van het onderwijs en dus van de leerkrachten. Zijn we in staat om meer verschillende leerlingen een passend aanbod te doen? En hoe ziet dat er dan uit in de praktijk? Dat is de vraag waar veel scholen over nadenken als het gaat over Passend onderwijs. trend 2: van een individuele naar een groepsgerichte aanpak De laatste jaren zijn veel scholen al bezig geweest om het onderwijs zo goed mogelijk af te stemmen op haar leerlingen. Steeds vaker leidde dat tot een aanpak die specifiek afgestemd was op een bepaald kind. Dat was in sommige gevallen ook nodig omdat er altijd de kans was dat er LGF financiering aangevraagd moest worden. Daarvoor moest de aanpak goed op het kind zijn afgestemd en was het erg belangrijk het dossier heel nauwkeurig bij te houden. Dit was een van de oorzaken die leidden tot steeds meer individuele handelingsplannen. En hiermee nam de administratieve last en de werkdruk voor de leerkracht in zijn geheel steeds meer toe. Ook kwam en komt het regelmatig voor dat een leerling werd losgekoppeld van de groep en een eigen leerlijn kreeg. Uiteindelijk is dat niet vol te houden en is het de vraag of het de
Convergente differentiatie wordt dikwijls geplaatst tegenover divergente differentiatie, maar ook staat convergente differentiatie tegenover star klassikaal onderwijs, waar geen differentiatie plaatsvindt.
meest efficiënte manier is om alle kinderen een goed onderwijsaanbod te doen. De tijd en kwaliteit van de instructie aan te veel verschillende niveaus in een groep nemen daarmee ook nog eens af. Uit onderzoek is gebleken dat het effectiever is om uit te gaan van convergente differentiatie. Convergente differentiatie wil zeggen dat er wel differentiatie is in je groep, maar dat de groep wel zoveel mogelijk bij elkaar blijft. Gebleken is dat de kenmerken van een effectieve aanpak juist inhouden dat de risicoleerlingen zoveel mogelijk bij de groep gehouden worden, waardoor ze met de goede leerlingen optrekken. Deze risicoleerlingen kunnen binnen de groep opgevangen worden en meer tijd krijgen. De leerkracht kan na de groepsinstructie door verlengde instructie aandacht aan hun problemen besteden. En dus… is de trend nu steeds meer: inzetten op convergente differentiatie, houd de groep bij elkaar en stem door goed klassenmanagement af op de deelgroepen in je groep. Meer over deze aanpak en het bewijs erachter is te lezen in een artikel op www.onderwijsmaakjesamen.nl: http://www.onderwijsmaakjesamen.nl/actueel/omgaan-metverschillen-nader-bekeken-wat-werkt/ trend 3: handelingsgericht werken Een aantal jaren geleden is er een boek geschreven door onder andere Noelle Pameijer over het onderwerp handelingsgericht werken. Dat boek heeft veel invloed op het onderwijs en wordt door veel scholen gebruikt bij het begin van een verandertraject. De uitgangspunten van handelingsgericht werken: 1
De onderwijsbehoeften van leerlingen staan centraal: Wat hebben zij nodig om bepaalde onderwijsdoelen te behalen? Het gaat om afstemming en wisselwerking tussen deze leerling, deze groep, deze leerkracht, deze school en deze ouders. 2 Samenwerking tussen leerkrachten, leerlingen, ouders, interne en externe begeleiders is noodzakelijk om passend onderwijs te kunnen realiseren. 3 Het schoolteam formuleert lange- en korte termijndoelen voor het leren, de werkhouding en het sociaal-emotioneel functioneren van alle leerlingen en evalueert deze in een cyclus van planmatig handelen. Het groepsplan staat hierbij centraal. 4 De onderwijs- en begeleidingsroute verloopt systematisch, in stappen en transparant. Het is een ieder duidelijk hoe de school wil werken en waarom.
Wat opvalt is dat er bij handelingsgericht werken (hgw) meer gefocust wordt op wat een leerling nodig heeft in plaats van wat een leerling niet kan. Uiteraard begin je wel met een goede analyse, maar die is toch nadrukkelijker dan voorheen gericht op de vraag wat de leerling nodig heeft. Dat vraagt dus om een goede planning, en een goed klassenmanagement. Hierbij wordt het groepsplan genoemd als een belangrijk instrument. Voor een goede samenvatting van het boek zie: http://prezi.com/bxso3c6bh6cb/handelingsgericht-werken-inde-klas/ trend 4: Opbrengstgericht werken De onderwijsinspectie vraagt aan scholen om duidelijk te maken wat hun opbrengsten zijn. Zij proberen het opbrengstgericht werken van scholen te stimuleren. In een onlangs verschenen rapport staat: ‘’ Onderzoek toont aan dat de leerresultaten verbeteren als scholen daadwerkelijk opbrengstgericht gaan werken. Doelen stellen, zicht hebben op leerresultaten, planmatig en resultaatgericht werken zijn essentieel voor het bereiken van zo hoog mogelijke opbrengsten voor alle leerlingen. Als een school systematisch en doelgericht werkt aan het maximaliseren van de prestaties van haar leerlingen is er sprake van opbrengstgericht werken’’ Verder stelt het rapport ‘’ Samenvattend kan worden gesteld dat opbrengstgericht werken, met positieve trends van de leerresultaten tot effect, met name bepaald wordt door: schoolniveau: een goede kwaliteitszorg waarin systematisch aandacht is voor het evalueren van leerresultaten gedurende de schoolperiode, het trekken van conclusies uit opbrengstenanalyses, en de aanwezigheid van een opbrengstgerichte cultuur op de school; groepsniveau: leraren die blijk geven van hoge verwachtingen van hun leerlingen en die een goed leerstofaanbod ontwerpen voor leerlingen die het eindniveau van groep 8 niet halen. Bovendien stemmen leraren het leerstofaanbod en de instructie bewust af, waarbij gestreefd wordt naar convergente differentiatie en procesgerichte feedback wordt gegeven; Leerlingniveau: hulp aan zorgleerlingen die wordt verleend door leraren met voldoende orthodidactische kennis in het maken van grondige analyses van de problemen die zorgleerlingen ervaren. Scholen die hun leerresultaten willen verbeteren moeten zich vooral op bovengenoemde punten richten.’’
Voor het volledige rapport zie: http://www.onderwijsinspectie.nl/actueel/publicaties/Opbrengs tgericht+werken+in+het+basisonderwijs.html
trend 5: 1-zorgroute, onderwijsarrangementen en groepsplannen Bovengenoemde ontwikkelingen en trends hebben geleid tot een groot aanbod aan begeleiding en cursussen voor scholen om die stappen ook daadwerkelijk te kunnen zetten:
Opbrengstgericht werken zou je kunnen zien als een onderdeel van handelingsgericht werken, maar heeft toch een ander uitgangspunt. Handelingsgericht werken begint met de vraag wat de onderwijsbehoefte
De 1-zorgroute De 1-zorgroute is een manier van werken die uitgaat van de onderwijsbehoeften van het kind. Deze route zet in op het werken met groepsplannen. Op schoolniveau betekent de 1-zorgroute dat er groepsbesprekingen georganiseerd worden en dat er een duidelijke lijn is naar de leerlingbespreking. De 1-zorgroute brengt een samenhangende manier van werken op alle niveaus in de schoolorganisatie. Veel onderwijsadviesbureaus bieden begeleiding aan onder de noemer van de 1-zorgroute.
van het kind is. Opbrengstgericht werken kijkt waar het kind uit moet komen en hoe dit het beste gerealiseerd kan worden. In de praktijk kan dit tot dezelfde aanpak leiden, maar er zitten toch zeker accentverschillen in.
Onderwijsarrangementen Een onderwijsarrangement is een samenhangend onderwijsaanbod voor een groep leerlingen. Een arrangement bestaat uit een leerstofaanbod, daarbij samenhangend klassenmanagement en didactische en pedagogisch handelen. Het leerstofaanbod is een onderdeel van een vastgestelde leerlijn. Op het moment dat je je groep opsplitst in drie subgroepen en je handelen en aanbod op die groepen afstemt stel je dus drie onderwijsarrangementen vast.
meer informatie: Voor meer informatie kun je contact opnemen met Maarten van der Steeg via
[email protected] of via 06-13027919.
Samenvatting en conclusie De belangrijkste conclusies uit deze ontwikkelingen zijn: We moeten nog meer dan voorheen kijken naar de onderwijsbehoefte van de leerlingen. Dat lijkt wat tegenstrijdig met de volgende conclusie: het is heel belangrijk om duidelijke doelen te stellen voor de leerlingen. En dat niet per leerling apart, maar een doelgericht aanbod voor (tijdelijke) subgroepen in je groep. De indeling in die groepen, de doelen en de werkwijze leg je vast op het groepsplan. Dat doe je per vak per subgroep. Een onderwijsbehoefte bestaat uit een cognitieve behoefte (welke leerstof bieden we deze leerling aan) en een pedagogisch/didactische behoefte (welke leerstijl heeft de leerling, bij welke aanpak heeft hij baat enz). Wat hier echt een grote meerwaarde heeft is het meer planmatig werken. Niet alleen de methode volgen per dag, maar eerst naar het grotere geheel kijken, doelen stellen, je aanpak afstemmen op wat de leerlingen nodig hebben. En dan de stap maken naar het aanbod uit de methodes. Heel belangrijk bij al deze ontwikkelingen is om niet alleen naar je eigen groep te kijken, maar om deze werkwijze eenduidig in de hele school en schoolvereniging in te voeren.
