te a d Up 2015
j i r n e e p o n e t i e f De
Beste lezer Voorwoord ‘Vroeger hebben we asbest als branche nog wel eens onderschat; inmiddels is het topprioriteit’, vertelde Titia Siertsema, voorzitter van UNETO-VNI op het laatste Nationale AsbestFeitenCongres. De voorzitter van de brancheorganisatie voor installateurs riep op om vooral goede afspraken met elkaar te maken. Dat is nodig, want ook al is asbest al meer dan 20 jaar verboden in Nederland, installateurs hebben er nog regelmatig mee te maken. In oudere gebouwen en in installaties van vóór 1993. Het goede nieuws is dat dit geen probleem hoeft te zijn. Asbest is prima beheersbaar met de juiste kennis en een gedegen aanpak. Verlaging van de grenswaarden, strengere controles door de Inspectie SZW; de instal2
latiebranche wordt op scherp gezet in de omgang met asbest. Deze publicatie geeft een overzicht van de laatste ontwikkelingen op het gebied van asbest in de installatiebranche. Aan de hand van trends, data en gesprekken met een aantal installatiebedrijven, leest u wat er speelt. Daarnaast geven we u ook een aantal adviezen mee voor uw dagelijkse praktijk. Waarom we dit doen? Omdat we geloven dat het onvoorwaardelijk delen van kennis onze leef- en werkomgeving veiliger maakt. Zeker nu de veranderingen in wet- en
ving e lg e g e r n e t e in w n e g n i r e d n a r e v jk i r g n la Zeker nu de e b t e h s i lgen, o v p o o p m e t g o elkaar in ho jven. li b e t k e r p s e g n om met elkaar i
regelgeving elkaar in hoog tempo opvolgen, is het belangrijk om met elkaar in gesprek te blijven. Dat doen we bijvoorbeeld met deze publicatie over asbest in de installatiebranche. Maar ook op het kennisplatform asbest en in diverse rondetafelbijeenkomsten door het land. Vertel ons vooral wat u nog meer wilt weten en deel deze kennis gerust weer met anderen! Udo Waltman Bedrijfsdirecteur SGS Search
3
Installatiebranche pakt asbest aan
Badkamer
Toilet
Dakbeschot
Imitatiemarmer achter wasbak
Standleiding
Schoorsteen
Riolering
Vloerzeil
Plafondbeplating
Ontluchtingskanaal
Rioleringspijp
Aftimmering rond rookafvoer
Vezelplaat achter tegelwand
Ontluchtingskanaal
Aandacht voor proces en kennis
Buitengevel en dak Schoorsteen Kit tussen kozijn en gevel
In de industrie en woning- en utiliteitsbouw is veel asbest verwerkt. Wie in de instal-
Sandwichpaneel in kozijn
latiebranche werkt, krijgt er geregeld mee te maken. Een aantal bedrijven en vereni-
Boeiboard Dakbeschot
gingen in de bouw- en installatiebranche zijn actief bezig om hun processen hierop
Daklei en gevelbeplating
in te richten. En hun medewerkers op te leiden op de juiste manier te reageren als ze onverwacht asbest aantreffen. Een heldere aanpak maakt asbest prima beheersbaar, laten zij zien. In deze publicatie zetten we de feiten voor u op een rij.
Grootste deel gebouwde omgeving bevat asbest
Balkon
Slaapkamer
Plantenbak
Koord achter kachel
Balkonvloer
Ontluchtingskanaal
Tussenschot
Vloerzeil
Knieschot
Wandbeplating
Trapkast Betimmering onderkant van de trap Zeil in kast Asbest in de deur Plaat aan de binnenkant van de deur
Asbest is aanwezig in meer dan 80% van alle gebouwen en installaties gebouwd vóór 4
1994. Vooral in de bouw en industrie is asbest verwerkt. Denk aan toepassingen in daken, vloeren, plafonds, installaties, leidingen, muren en isolatiemateriaal. Zeker nu de huidige markt zich vooral richt op het renoveren en herbestemmen van de bestaande gebouwde omgeving, is de kans reëel dat installateurs en monteurs asbest tegenkomen in hun werk.
Tuin
Woonkamer
Golfplaten borders
Vensterbanken
Plantenbak
Koord rondom rookgasafvoer
Asbestcement stoelen
Schouwplaat
Afscherming met golfplaat
Vinyltegels
Feit:
Meterkast
Asbest kent ruim 3.500 verschillende toepassingen.
Afdichting stoppenkast met asbestkoord
80% van alle asbest is toegepast in de bouw. Bijvoorbeeld:
Gang/entree/hal Bitumen lijmlaag op de vloer
Beplating deur
Vloerzeil op traptrede
Plaat boven meterkast
Kruipluik
Beplating achter stoppenkast
• in installaties • betimmering als isolatie • isolatie rondom leidingen
Kruipruimte
• pakkingen tussen leidingen
Riolering Isolatie leidingen Luik Asbestrestanten
Keuken
Schuur/garage
Geiser
Golfplatendak
Ontluchtingspijp
Plafondbeplating
Afzuigkap
Dakleien
Beplating onder kookplaat
De feiten op een rij
Dakgoot
Verschillende asbesttoepassin gen
1
Zolder
5
* Vezelequivalent (veq): chrysotiel = x1
I
Asbestgrenswaarden
Amfibool = x10
Veel asbestslachtof fers uit bouw- en installatiebranche Van oudsher is installateur één van de meest risicovolle beroepen als het gaat om voor de ontwikkeling van mesothelioom*. Dit blijkt uit de blootstellingscijfers (1950–
MILIEUTECHNISCHE GRENSWAARDEN
ARBOTECHNISCHE GRENSWAARDEN
het nog voor dat monteurs en installateurs tijdens hun werk worden blootgesteld aan
CHRYSOTIEL
asbest, als zij zonder de benodigde kennis werken aan oudere gebouwen en installaties. Niet voor niets erkent de Inspectie SZW in de publicatie Aanpak van Asbest 2012-2015 de installatiebranche als reële risicosector.
100.000 veq*/m
3
gebouw sluiten, direct actie
Figuur: Aantal asbestblootstellingen per branche (1950-1993) VÓÓR 1 JULI 2014
In welke sectoren hebben IAS-aanvragers gewerkt sinds 1950?
10.000 3 vezels/m
gebouw alleen betreden met adembescherming, direct actie
Bouw en installatie
1.000 veq/m
3
Industrie 6
10.000 veq/m3
Handel en diensten
bron opsporen
Transport Defensie
SINDS 1 JULI 2014
Delfstoffen
2.000
1.000 veq/m3 /m3
asbestvezels
2.000 3 asbestvezels/m
Energie Landbouw
TOETSWAARDE
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
Zeker blootgesteld
10.000 3 vezels/m
Misschien blootgesteld Bron: Instituut Asbestslachtoffers, IAS Monitor, www.ias.nl
Feit:
geen actie
MAX. AANTAL CHRYSOTIELVEZELS TIJDENS SANERING
NU
CHRYSOTIEL
1993) van de monitor van het Instituut Asbestslachtoffers (IAS). En ook anno 2015 komt
DATUM N.T.B.
MILIEUTECHNISCHE GRENSWAARDEN
ARBOTECHNISCHE GRENSWAARDEN
AMFIBOOL
asbest. De bouw- en installatiebranche is als hele beroepsgroep het meest kwetsbaar
Verlaging van de grenswaarden Dat het inademen van asbestvezels gevaarlijk is, weten we al een poos. Een onderzoek van de Gezondheidsraad in 2010 wees echter uit dat asbest schadelijker is dan tot dan toe werd gedacht. Deze constatering heeft een stroom van ontwikkelingen in Nederland in gang gezet. Eén daarvan is de verlaging van de grenswaarden van chrysotiel en
AMFIBOOL
ambibool asbest. De grenswaarde voor chrysotiel asbest is op 1 juli 2014 verlaagd naar 2.000 asbestvezels/m³ lucht. Voor amfibool asbest wordt de grenswaarde in 2015 of 2016 ook verlaagd naar 2.000 asbestvezels/m³ lucht. Op termijn streeft de overheid
100.000 veq*/m
3
ernaar om deze laatste te verlagen naar 300 asbestvezels/m³ lucht.
gebouw sluiten, direct actie
VÓÓR 1 JULI 2014
10.000 3 vezels/m
Wat betekent dit voor de installatiebranche?
10.000 veq/m3
De aanpassing van de grenswaarden brengt consequenties met zich mee voor de
gebouw alleen betreden met adembescherming, direct actie
1.000 veq/m
NU
3
STREVEN VOOR DE TOEKOMST
2.000
verwijderen, moet hij nu een gecertificeerde asbestverwijderaar inschakelen.
1.000 veq/m3 /m3
asbestvezels
300
nu in risicoklasse 2 worden ingedeeld. In de installatiebranche is dat vaak het geval bij asbesthoudende pakkingen en flenzen. Waar de installateur deze eerst zelf mocht
bron opsporen
VERWACHTE OVERGANGSGRENSWAARDE
hele asbestketen. Zo kunnen asbesttoepassingen die eerst in risicoklasse 1 vielen,
/m
asbestvezels
3
PROTECTIE FACTOR MASKER
geen actie
300 3 asbestvezels/m
DATUM N.T.B.
MAX. AANTAL AMFIBOOLVEZELS TIJDENS SANERING
Feit: Asbest hoeft niet altijd verwijderd te worden om een gebouw of woning
Bij het bewerken of slopen van asbest komen asbestvezels vrij. Die dringen
veilig te maken. Er bestaan goede beheerstechnieken en maatregelen.
diep in de longen door en kunnen leiden tot mesothelioom (longvliestumor)
Denk aan periodieke luchtmetingen, het maken van een gebruikers-
of andere vormen van kanker.
VERWACHTE OVERGANGSGRENSWAARDE
2.000 x 2.000 = 4.000.000 asbestvezels /m3
=2.000
De feiten een=rij 2.000 x op 2.000
4.000.000 asbestvezels /m3
instructie en het duurzaam afschermen van de toepassing. STREVEN VOOR DE TOEKOMST
2.000 x 300 = 600.000 asbestvezels /m3
7
Verscherpt toezicht
dat er asbest is gevonden, omdat dat ongewenste vertraging veroorzaakt.
In het verlengde van de scherpere wetgeving controleert de Inspectie SZW de afge-
Tijd om een brug te slaan tussen deze twee branches en samen om tafel te gaan.
lopen én komende jaren extra streng op het naleven van de asbestwetgeving. Daarbij
SGS Search biedt in het najaar van 2015 een eerste podium tijdens een rondeta-
5
richt zij zich voornamelijk op de zogenaamde risicosectoren, zoals de maritieme sector
felbijeenkomst over asbest voor beide marktpartijen.
en de installatiebranche, waar werknemers een reëel risico lopen op blootstelling aan asbest. Deze strengere controles ondervindt de markt tegenwoordig aan den lijve. Een grote installateur kreeg begin 2015 een boete van € 126.000 opgelegd door Inspectie SZW voor het onjuist verwijderen van asbesthoudende materialen. Het materiaal was verwijderd uit een gebouw van vóór 1994 en er was geen asbestinventarisatie opgesteld. Een installatiebedrijf uit Leeuwarden werd afgelopen zomer ook beboet door de Inspectie SZW voor het zagen in asbesthoudende vloeren. Er was wel een asbestinventarisatierapport aanwezig, maar de installateur was hier niet van op de hoogte.
Communicatie met de opdrachtgever
Tips voor de installatiebranche
Op het moment dat een installateur onverwacht asbest tegenkomt in zijn werkzaamhe8
den, is het zijn taak om het werk stil te leggen en de opdrachtgever te informeren. Door toenemende aandacht voor opleiding en training, weten de meeste installateurs dit.
1. Asbest: ja of nee?
Toch is het in de praktijk lastig om dit slechte nieuws te brengen aan de opdrachtgever:
Werkt u in een gebouw of installatie van vóór 1994? Vraag dan altijd om een
het zorgt waarschijnlijk voor uitloop in de planning en extra kosten. Een gerichte
asbestinventarisatierapport voordat u start met de werkzaamheden.
communicatietraining voor werkvoorbereiders kan uitkomst bieden. SGS Search
2. Breng asbest ter sprake
verzorgt deze trainingen speciaal voor de installatiebranche, neem contact met ons op
Maak het asbestvraagstuk bij elk (onderhouds)project bespreekbaar en leg
voor meer informatie.
eventuele afspraken vast in het contract.
3. Haal kennis in huis Samenwerking in de keten
Wet- en regelgeving verandert, nieuwe saneringstechnieken dienen zich aan.
Een effectieve aanpak van het asbestvraagstuk, vraagt om actieve samenwerking
Houd asbestkennis up-to-date met (herhalings)trainingen.
in de keten. Niet alleen met inspectiebureaus, saneerders en laboratoria; vooral ook
4. Communicatie is key
tussen opdrachtgever en aannemer. Neem als voorbeeld de industrie; een belangrijke
Asbest gevonden? Zorg voor heldere communicatie richting de opdrachtgever,
opdrachtgever voor de installatiebranche. Een vaak gehoorde opmerking namens
ook al zorgt het voor vertraging.
industriële organisaties is dat zij verwachten dat installateurs beschikken over de
5. Aan tafel met ketenpar tners
benodigde asbestkennis. En dat dit niet altijd het geval is. Anderzijds geeft de instal-
Zoek het gesprek op met de opdrachtgever en andere ketenpartners. Dat is de
latiebranche aan dat industriële organisaties vaak niet openstaan voor de boodschap
sleutel naar een gestroomlijnde aanpak.
De feiten op een rij
9
2 Uit de praktijk
Schindler Liften ‘Let op asbest: we zeggen het liever te vaak dan één keer te weinig’
Asbest onderdeel van veilig werken
Wereldwijd verplaatst Schindler een miljard mensen. Van boven naar beneden en
We zitten natuurlijk al in een kwetsbare sector. Mensen werken zelfstandig en met
andersom wel te verstaan. Met name bij onderhoud en modernisatie van liften, roltrap-
gevaarlijke machines. Onze organisatie doet per definitie al veel aan veiligheid. Asbest
pen en rolpaden krijgen de monteurs nog wel eens met asbest te maken. Chris Jakobs,
is daar onderdeel van’, aldus Jakobs. ‘Niet alleen vanuit een verplichting: je moet als
Safety & Health Manager bij Schindler Nederland, vertelt hoe hun vakmensen steeds
organisatie goed voor je werknemers zorgen.’ Dat betekent overigens ook dat niet
alert (moeten) blijven.
alleen de monteurs bewust worden gemaakt van asbest: het thema krijgt intern breder
‘De monteurs moet je steeds blijven opleiden. Zij zijn onze ogen en oren in het veld.
de aandacht.
10
Operatie asbesthoudende remschoenen
Steeds het geheugen opfrissen
‘Alweer heel wat jaren geleden zijn we begonnen met het in kaart brengen van asbest
De monteurs in de buitendienst zijn opgeleid om asbest te herkennen. Mensen kunnen
in onze eigen installaties. Het ging hier vooral om asbesthoudende remmaterialen
op basis van deze kennis goed inschatten of een situatie veilig is.’ Daarnaast maakt
in bestaande liften, die we hebben vervangen. Een groots opgezet project. In nauw
asbest onderdeel uit van de toolbox over veiligheid. Eigenlijk zeggen we continu: let
overleg met de Arbeidsinspectie konden we dit zelf doen’, legt Jakobs uit. Een ploeg
op asbest. Liever te vaak, dan één keer te weinig. Asbest is iets wat je niet dagelijks
speciaal opgeleide en uitgeruste monteurs ging hiermee aan de slag. Inmiddels is het
tegenkomt. Juist daarom moet je steeds weer het geheugen opfrissen. Uitleggen wat de
project alweer een tijdje afgesloten. Nu op grote schaal liften omgebouwd worden in
procedure is. Herhalen is over het algemeen het beste middel. Met succes: het aantal
bestaande gebouwen, speelt ook asbest in de machinekamers een belangrijke rol.
incidenten is zeer gering.
De feiten op een rij
11
we dan ook snel ter plaatse. Mochten we een ketel aantreffen met asbest, dan legt de
Standard Fasel ‘Klanten begrijpen dat asbest wet- en regelgeving snel verandert’
monteur zijn werk neer en wordt een inspecteur van Standard Fasel ingevlogen. Hij adviseert de opdrachtgever welke stappen hij moet ondernemen om het asbest snel en veilig te laten verwijderen.’
Met hoofdzakelijk klanten in de industrie, is slim plannen en snel schakelen voor Standard Fasel eerder regel dan uitzondering. In het dagelijkse onderhoud van de
Kennis door de hele organisatie
ketels die Standard Fasel levert, maar zeker ook in ad hoc situaties. Marcel Vrakking,
Binnen Standard Fasel is basiskennis van asbest een must. ‘Niet alleen monteurs en
Manager HSE bij Standard Fasel, vertelt welke rol het asbestvraagstuk speelt in hun
inspecteurs moeten weten waar ze mee te maken hebben. Ook de medewerkers op
dagelijkse werk.
kantoor en in salesfuncties moeten klanten kunnen informeren over asbest, of weten dat ze om een inventarisatie moeten vragen. Al onze medewerkers hebben daarom de training E-learning Asbest gevolgd; van werkvoorbereider tot project engineer.’
Standard Fasel is gespecialiseerd in het plaatsen, repareren en onderhouden van cilindrische stoomketels. Deze ketels gaan vaak wel 50 jaar mee. In de oudere ketels is vrijwel altijd asbest gebruikt als isolatiemateriaal. ‘In sommige gevallen komen we al jaren bij de klant, dat maakt de boodschap dat er “gevaarlijk” materiaal in de ketel zit 12
soms lastig. Gelukkig begrijpen veel klanten ook dat de wet- en regelgeving rondom asbest in de afgelopen decennia veel veranderd is’, vertelt Vrakking.
Grip op asbest
NEW Energy Services ‘Ons asbestbeleid is helder’ Marcel Joling is Manager QHSE bij NEW Energy Services. Een organisatie verantwoordelijk voor de uitvoering van onderhoudswerk aan industriële-, energie- en ketelinstallaties. Een helder asbestbeleid, (herhaald) opleiden en regelmatig aandacht schenken aan het thema, zorgt ervoor dat het aantal incidenten per jaar op één hand te tellen is.
‘Om een veilige werksituatie te creëren voor onze monteurs, hebben we een duidelijke
Herhalen, herhalen, herhalen ‘Alle buitendienstmedewerkers bij NEW krijgen een training asbest herkennen’, aldus Joling. Deze training wordt elke twee jaar herhaald. Daarmee zijn de monteurs in ieder geval gewapend met de belangrijkste basiskennis. Daar blijft het niet bij: asbest krijgt ook meerdere keren per jaar via andere kanalen onze aandacht. Bijvoorbeeld in bijeenkomsten voor de buitendienstmedewerkers en als onderdeel van toolboxmeetings.’
procedure als het op asbest aankomt. Als een ketel “asbestverdacht” is – gemaakt vóór 1994 – vragen we standaard een asbestinventarisatie op. We hebben een grote vaste
Procedure voor onverwachte asbestvondst
Medewerkers én klanten steeds bewuster
klantenkring, waar we de ketelparken op ons duimpje kennen. Hier zijn inventarisaties
‘Ons asbestbeleid is helder. Komen onze monteurs ergens asbestverdacht materiaal
‘Dat de inspanningen hun vruchten afwerpen, merken we omdat onze medewerkers
standaard. Bij nieuwe klanten wijzen we op de grote kans dat er asbest in een oudere
tegen dan onderbreken ze, volgens onze procedure, direct hun werkzaamheden en
zich beter bewust zijn van de gevaren verbonden aan asbest en dit in de praktijk veel
ketel zit en dat een asbestinventarisatie daar uitsluitsel over geeft.’
melden dit bij hun leidinggevende. De directie, manager QHSE en manager HRM worden
beter signaleren’, legt Joling uit. ‘Dit geldt ook voor onze klanten. Ze overleggen vaker
ingelicht. We maken een melding in het blootstellingsregister en waarschuwen de
en geven voor aanvang van de werkzaamheden de verplichte asbestinventarisatie of
Gepland en ongepland
klant. Dan is het aan de klant om de ruimte te laten inventariseren en als dat nodig
hebben deze ter inzage. Wordt er onverhoopt toch nog asbest gesignaleerd, dan vormen
Als onderhoudspartner voor de industrie heeft Standard Fasel te maken met gepland
blijkt te saneren. Onze monteur kan weer aan het werk als er een schriftelijke
communicatie en een aanvullende asbestinventarisatie de basis om verdere blootstel-
onderhoud, maar ook met calamiteiten. Vrakking: ‘In de industrie is het belangrijk dat
verklaring is dat de ruimte veilig is.’
lingen te voorkomen.’
het productieproces zo kort mogelijk stil ligt. Bij een calamiteit, zoals een lek, zijn
De feiten op een rij
13
3
4
Kennis basis asbestveilige
Verder praten over asbest
werkomgeving Welke training helpt wie?
Monteurs
Uitvoerende Calculatoren, Projectleiders, Directie, medewerkers, werkvoorbereiders Uitvoerders Leidinggevenden
Installateurs
14
E-learning Asbest
X
X
Asbestherkennen binnen de installatietechniek
X
X
X
X
Asbestherkennen toolbox (klassikaal/digitaal)
X
X
X
DAV training voor saneren van pakkingen
X
X
Decontaminatie procedure
X
X
Asbestdeskundige Asbesttrainingen in combinatie met VCA of BHV
X
www.asbest-search.nl
Nationale AsbestEnquête
Online platform kennisdeling en ontwikkelingen. Hier leest u
Jaarlijkse enquête die de feiten in de asbestbranche onder-
actuele berichten, achtergrondinformatie, interessante projecten
zoekt. Deelnemers aan de enquête zijn afkomstig uit gemeen-
en discussieert u mee over het onderwerp.
ten, saneringsbedrijven, woningcorporaties en de industriële sector. Ze beantwoorden onder anderen vragen over: het
X
X
X
Asbestfeiten
(asbest)beleid van hun organisatie, hun kennis van wet- en
X
X
X
X
X
Hét boek dat thuishoort in de kast van iedereen die beroepsmatig
regelgeving en dat van hun collega’s, kansen en knelpunten op
X
X
met asbest te maken heeft. Het boek neemt alle fasen in de keten
het gebied van asbest voor hun branche.
Begrijpend lezen en implementeren asbestinventarisaties
Asbestcommunicatie X X X Een training staat of valt met een goede docent. Elk van deze opleidingen wordt geleid door een ervaren docent met ruime kennis van de installatiebranche, wet- en regelgeving
stap voor stap op begrijpelijke wijze door. En biedt daarnaast handvatten voor de dagelijkse praktijk.
LinkedIn groep Asbestfeiten
Ook op www.asbestfeiten.nl staat veel van deze informatie.
Word lid van de grootste LinkedIn-groep van Nederland over asbest.
en de laatste ontwikkelingen. Zij geven de training in een van onze trainingscentra door heel Nederland. Of komen bij uw bedrijf langs voor een incompany training.
Nationale AsbestFeitenCongres Vragen?
Het grootste gratis congres op het gebied van asbest. Jaarlijks
Asbestfeiten Twitter
Heeft u vragen over deze publicatie? Neem dan contact op met een van onze
komen vertegenwoordigers uit de gehele keten samen om in
Volg ons: www.twitter.com/asbestfeiten
adviseurs op 020 506 16 16 of via
[email protected].
één middag bijgepraat te worden. Naast inspirerende sprekers, presenteert SGS Search ook de resultaten van de Nationale
AsbestfeitenApp
AsbestEnquête.
Bekijk de feiten over asbest op uw iPad of iPhone.
De feiten op een rij
15
de op n e t i e f n rij ee
Amsterdam
Heeswijk (hoofdkantoor)
Groningen
Rotterdam – SS Rotterdam
Petroleumhavenweg 8
Meerstraat 7
Stavangerweg 21-23
3e Katendrechtsehoofd 25
1041 AC Amsterdam
5473 AA Heeswijk (N.Br.)
9723 JC Groningen
3072 AM Rotterdam
Tel. +31 (0)20 506 16 16
Tel. +31 (0)413 29 29 82
Tel. +31 (0)50 571 24 90
Tel. +31 (0)413 29 29 82
Fax +31 (0)20 506 16 17
Fax +31 (0)413 29 29 83
Fax +31 (0)50 311 66 46
Fax +31 (0)413 29 29 83
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
www.searchbv.nl I www.asbest-search.nl I www.asbestfeiten.nl
