vgrp Someren De gemeentelijke watertaken uitgewerkt

vGRP Someren 2013-2017 De gemeentelijke watertaken uitgewerkt

Gemeente Someren 18 juni 2012 Definitief 9W5803.A0

A COMPANY OF

HASKONING NEDERLAN ND B.V. W WATER

Barbaross sastraat 35 Po ostbus 151 6500 AD D Nijmegen +31 (0)24 328 42 84

Telefoon

+31 (0)24 360 95 66

Faxx

info@nijm megen.royalhask koning.com www.royalhask koning.com Arnhem 09122561

Do ocumenttitel

vGRP Som meren 2013-2017 De gemee entelijke wattertaken uitg gewerkt

Verkorte do ocumenttitel

vGRP Som meren

Status

Definitief

Datum

18 juni 20 12

Pro ojectnummer

9W5803.A A0

Opdrachtgever

Gemeente e Someren

Referentie

Auteur(s) Collegiale toets Datum/paraaf egeven door Vrijge Datum/paraaf

9W5803.A A0/R007/JTV V/ABR/Nijm

Ir. J.T. Vlee shouwers ermann Ir. H. Herbe 2 18 juni 2012

…… ……………….

Ir. J.T. Vlee shouwers 2 18 juni 2012

…… ……………….

E-m mail Inte ernet KvK K

INHOUDSOPGAVE Blz. 1

Water in Someren Gemeentelijke zorgplichten Aanleiding en geldigheidsduur Procedure Leeswijzer

1 1 2 4 4 5

2

WETTELIJK EN BELEIDSKADER 2.1 Wettelijk en beleidskader hogere overheden 2.2 Gemeentelijk beleid

7 7 13

3

EVALUATIE GRP EN WATERPLAN

15

4

TOETSINGSKADER 4.1 Inleiding 4.2 Doelmatig inzamelen en transporteren van stedelijk afvalwater 4.3 Doelmatig inzamelen en verwerken van hemelwater 4.4 Voorkomen dat grondwater de bestemming van een gebied structureel nadelig beïnvloed 4.5 Uitwerking doelstellingen

17 17 18 18

5

HUIDIGE SITUATIE 5.1 Inleiding 5.2 Afvalwaterzorgplicht 5.2.1 Niet aangesloten bebouwing 5.2.2 Inventarisatie voorzieningen, inspecties en kwaliteitstoestand 5.2.3 Onderhoud en beheer van het rioolstelsel 5.2.4 Hydraulisch en milieutechnisch functioneren 5.3 Hemelwaterzorgplicht 5.3.1 Afkoppelen bestaande en nieuwe bebouwing 5.3.2 Beheer van hemelwatervoorzieningen 5.4 Grondwaterzorgplicht 5.5 Communicatie en samenwerking

27 27 27 27 27 32 33 35 35 37 38 38

6

BELEID PLANPERIODE 6.1 Inleiding 6.2 Beleid in- en uitbreidingen 6.3 Beheer afvalwater- en hemelwatervoorzieningen 6.4 Onderzoek en planvorming afvalwater- en hemelwaterzorgplicht 6.5 Investeringen afvalwater- en hemelwatervoorzieningen 6.6 Grondwaterzorgplicht 6.7 Overkoepelende activiteiten 6.7.1 Vergunningen en verordeningen 6.7.2 Gegevensbeheer 6.7.3 Interne communicatie 6.7.4 Externe communicatie, samenwerking

41 41 42 42 49 52 54 54 54 55 55 55

INLEIDING 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5

vGRP Someren Definitief

22 24

9W5803.A0/R007/JTV/ABR/Nijm -i-

18 juni 2012

7

57 57 57 57

MIDDELEN EN KOSTENDEKKING 7.1 Analyse personele middelen 7.2 Verordening rioolheffing 7.3 Financiële middelen, kostendekking

BIJLAGEN Bijlage 1: Bijlage 2: Bijlage 3: Bijlage 4: Bijlage 5: Bijlage 6:

Afkortingen en begrippen; Stand van zaken maatregelen overgangs-GRP, GRP 2008-2012; Taakopvatting hemelwater gemeente Someren; Doelen Functionele Eisen Maatstaven en Meetmethoden; Evaluatie waterplan, stedelijke wateropgave, uitvoeringsprogramma; Investeringen, exploitatielasten, kostendekkingsberekening.

9W5803.A0/R007/JTV/ABR/Nijm 18 juni 2012

vGRP Someren - ii -

Definitief

Samenvatting Inleiding Per 1 januari 2008 is de Wet gemeentelijke watertaken in werking getreden. Door invulling te geven aan deze wet is er sprake van een verbreed gemeentelijk rioleringsplan (vGRP). In het vGRP wordt naast de gebruikelijke inhoud van een GRP tevens inhoud gegeven aan de nieuwe zorgplichten van de gemeente: de hemelwaterzorgplicht en de grondwaterzorgplicht. Met dit Verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan geeft de gemeente Someren invulling aan een duurzame inzameling en verwerking van afvalwater, hemelwater en overtollig grondwater en een duurzaam beheer van het gemeentelijk rioolstelsel. Riolering draagt namelijk bij aan de Volksgezondheid, de kwaliteit van de leefomgeving en beschermt de bodem, het grond- en oppervlaktewater. De aanleg en het beheer van riolering zorgt dat verontreinigd afvalwater uit de directe leefomgeving wordt verwijderd en voorkomt de directe ongezuiverde lozing van afvalwater op bodem- of oppervlaktewater. Daarnaast zorgt riolering voor de ontwatering van de bebouwde omgeving door naast het afvalwater van huishoudens en bedrijven ook het overtollige regenwater van daken, pleinen, wegen e.d. en het eventuele overtollige grondwater in te zamelen en af te voeren. Afvalwaterzorgplicht De afvalwaterzorgplicht is grotendeels een voortzetting van het beleid zoals dat vroeger gold. Voor de afvalwaterzorgplicht streeft de gemeente Someren in haar gebied een duurzame en doelmatige inzameling en transport van afvalwater na tegen zo laag mogelijke maatschappelijke kosten. De gemeente Someren streeft een structurele en regelmatige wijze van inspecteren, meten en inventariseren na. De gemeente is begonnen met het opstellen van meerjarenplanningen. Daarnaast wordt er niet alleen steeds meer gebruik gemaakt van de hedendaagse (computer) technieken om de benodigde kennis van het rioolstelsel te vergaren en vast te leggen, maar worden er steeds meer manieren gezocht en gevonden om in de toekomst met minder inspanning tot dezelfde resultaten te komen. Op deze wijze is het mogelijk om op een efficiënte wijze de verworven kennis te waarborgen en toe te passen. De continuïteit van een goed beheer wordt hierdoor beter mogelijk gemaakt. Vervanging van riolering biedt mogelijkheden om anders om te gaan met het afvalwatersysteem en over te gaan tot ontvlechting van afvalwater en hemelwater (aanleg 2 stelsels). De gemeente wil dit soort projecten actief aangrijpen. Ook bij herontwikkelingsprojecten wil de gemeente nadrukkelijk meedenken en de mogelijkheden tot ontvlechting van hemelwater en afvalwater actief onderzoeken. Hemelwaterzorgplicht De taakopvatting voor de hemelwaterzorgplicht komt overeen met de taakopvatting voor de afvalwaterzorgplicht, echter de gemeentelijke beleidsvrijheid is bij de hemelwaterzorgplicht beduidend groter dan bij de afvalwaterzorgplicht. Voor de hemelwaterzorgplicht streeft de gemeente Someren in haar gebied een duurzame en doelmatige inzameling en afvoer van hemelwater na voor zover burgers en bedrijven zich daar redelijkerwijs niet van kunnen ontdoen tegen zo laag mogelijke maatschappelijke kosten. Het belangrijkste aandachtspunten in het gemeentelijk hemelwaterbeleid is het actief benutten van kansen om hemelwater van afvalwater te vGRP Someren Definitief

9W5803.A0/R007/JTV/ABR/Nijm - iii -

18 juni 2012

ontvlechten bij onder andere uitbreidingen, inbreidingen, wijkrenovatieprojecten, vervangingsprojecten en wegenprojecten. Grondwaterzorgplicht Grondwater en grondwaterstanden mogen geen aanleiding zijn tot overlast. Ook een te lage grondwaterstand kan problemen opleveren. De gemeente Someren geeft gehoor aan de verbrede zorgplicht, door binnen de grenzen van doelmatigheid en financiële en technische haalbaarheid maatregelen te treffen om structurele grondwateroverlast te voorkomen of te beperken. Hiertoe dienen de grondwaterpeilen inzichtelijk te worden gemaakt met behulp van het grondwatermeetnet dat de gemeente al heeft ingericht. Er zijn momenteel geen structurele grondwaterproblemen in Someren bekend. De gemeentelijke inspanningen voor de grondwaterzorgplicht zijn derhalve beperkt. Investeringen en exploitatielasten planperiode vGRP Navolgende tabel geeft een samenvatting van alle exploitatielasten en investeringen voor de planperiode van het vGRP. Lasten in euro’s *1.000 inclusief BTW

Omschrijving Lasten nieuwe investeringen Exploitatielasten

2013

2014

2015

2016

2017

1014

902

879

817

805

869

869

875

887

875

Financiële consequenties, kostendekking De ontwikkeling van de rioolheffing voor de periode tot 2030 is opgenomen in navolgende figuur (tarief woningen). Uit de figuur blijkt dat de rioolheffing in de planperiode van dit vGRP zal moeten stijgen naar circa € 153,- in 2017 (prijspeil 2012) en daarna tot circa € 175,-in 2022. De rioolheffing in de gemeente Someren is daarmee beduidend lager dan het landelijk gemiddelde (€ 177 in 2012).

Ontwikkeling rioolheffing

Tarief, euro

200,00 150,00 100,00 Tarief woningen

50,00

2013 2015 2017 2019 2021 2023 2025 2027 2029

0,00

Jaar


vGRP Someren - iv -

Definitief

1

INLEIDING

1.1

Water in Someren Inleiding

De Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) stelt dat waterlichamen in 2015 in een goede toestand verkeren. In het Nationaal Bestuursakkoord Water (NBW), het Nationaal Bestuursakkoord Water Actueel en het Nationale Waterplan (de opvolger van de nota waterhuishouding), is de nationale doorvertaling geregeld. De uitwerking van de wateropgaven waar de gemeente Someren voor staat zijn in eerste instantie op hoofdlijnen uitgewerkt in het waterplan (2005) en daarna in het kader van het gebiedsproces als uitvloeisel van het Nationaal Bestuursakkoord Water Actueel en het Nationale Waterplan. Tevens zijn de wateropgaven in het kader van het dossier doelmatigheid in het licht van het bestuursakkoord water 2011 geplaatst. Het watersysteem en de waterketen dienen, mede vanuit Europese en nationale wet- en regelgeving, steeds meer integraal te worden benaderd. Een voorbeeld hiervan is de verbreding van de gemeentelijke watertaken. Betrof het voorheen ‘slechts’ de zorg voor het afvalwater (puur onderdeel van de waterketen), sinds 1 januari 2008 dient de gemeente tevens zorg te dragen voor afvloeiend hemelwater en grondwater (onderdelen van het watersysteem). Voorheen dienden rioolstelsels hoofdzakelijk het doel van het verbeteren van de volksgezondheid en het voorkomen van emissies naar de omgeving. Door de integratie met andere watertaken dient tegenwoordig ook aandacht te worden gegeven aan thema’s als wateroverlast als gevolg van klimaatverandering, grondwateroverlast en ontvlechting van schone en verontreinigde waterstromen zodanig dat een gezond en duurzaam watersysteem niet onder druk komt te staan. Afvalwater-, hemelwater- en ontwateringstelsels in de gemeente Someren zijn daarbij middelen in de voortdurende opgave om het bebouwde stedelijke gebied en de natuurlijke omgeving op elkaar af te stemmen. Het voorliggende verbrede GRP geeft invulling aan en vertolkt het beleid van de gemeente Someren voor de afvalwaterzorgplicht, de hemelwaterzorgplicht en de grondwaterzorgplicht en draagt als zodanig, en in samenhang met andere gemeentelijke plannen, bij aan de waterbrede opgaven waar de gemeente voor staat. In dit vGRP zijn tevens activiteiten opgenomen uit het waterplan Someren voor zover deze verband houden met de wettelijke zorgplichten.

Samenwerking met de gemeente Asten

In 2010 is er een samenwerkingsovereenkomst gesloten tussen de gemeenten Asten en Someren. Besloten is gezamenlijk op te trekken bij het opstellen van de v-GRP’s. De samenwerking richt zich voornamelijk op de operationele aspecten van het rioleringsbeheer. Ten aanzien van het rioleringsbeleid worden de twee vGRP’s zoveel mogelijk op elkaar afgestemd. Dit betekent niet dat het beleid volledig


9W5803.A0/R007/JTV/ABR/Nijm -1-

18 juni 2012

hetzelfde is (geen doel op zich), er worden dan ook twee losse plannen opgesteld. Door samenwerking met de gemeente Asten wordt de kwetsbaarheid van de organisaties verminderd en wordt een hogere kwaliteit van de dienstverlening naar burgers en bedrijven bereikt. Ook worden er als gevolg van de samenwerking minder meerkosten verwacht die ontstaan als gevolg van de uitvoering van de nieuwe gemeentelijke watertaken. In het verdere samenwerkingstraject wordt dit duidelijk.

1.2

Gemeentelijke zorgplichten Zorgplichten

Vanaf 1 januari 2008 is de Wet verankering en bekostiging gemeentelijke watertaken in werking getreden. De regelgeving in de wet gemeentelijke watertaken is inmiddels geïntegreerd in de waterwet die acht voormalige waterwetten vervangt. De oude gemeentelijke zorgplicht voor de doelmatige inzameling en het transport van afvalwater zoals wettelijk vastgelegd in 1993 is met de komst van de nieuwe zorgplichten gewijzigd. Gemeenten hebben volgens de waterwet en de Wet Milieubeheer drie zorgplichten voor:  inzameling en transport van afvalwater (afvalwaterzorgplicht);  inzameling en verwerking van overtollig hemelwater (hemelwaterzorgplicht);  inzameling en verwerking van overtollig grondwater (grondwaterzorgplicht). Een specifieke zorgplicht voor het hemelwater bestond voor 1 januari 2008 niet maar in de praktijk gaf de gemeente Someren al min of meer invulling aan taken die samenhingen met de inzameling en verwerking van (overtollig) hemelwater. De zorgplicht voor grondwater betreft wel een geheel nieuw taakveld voor de gemeente. In het verleden was niet duidelijk welke instantie verantwoording droeg voor het oplossen van eventuele problemen met freatische grondwaterstanden in openbaar gemeentelijk gebied. Enkele belangrijke wettelijke verplichtingen van de gemeente zijn in onderstaande uitsneden samengevat. Uitsnede afvalwaterzorgplicht

Artikel 10.33 Wet Milieubeheer 1. De gemeenteraad of burgemeester en wethouders dragen zorg voor de inzameling en het transport van stedelijk afvalwater dat vrijkomt bij de binnen het grondgebied van de gemeente gelegen percelen, door middel van een openbaar vuilwaterriool naar een inrichting als bedoeld in artikel 3.4 van de Waterwet . Uitsnede hemelwaterzorgplicht

Artikel 3.5 Waterwet 1. De gemeenteraad of het college van burgemeester en wethouders dragen zorg voor een doelmatige inzameling van het afvloeiend hemelwater, voor zover van degene die zich daarvan ontdoet, voornemens is zich te ontdoen of zich moet ontdoen, redelijkerwijs 9W5803.A0/R007/JTV/ABR/Nijm 18 juni 2012

vGRP Someren -2-

Definitief

2.

niet kan worden gevergd het afvloeiend hemelwater op of in de bodem of in het oppervlaktewater te brengen. De gemeenteraad en het college van burgemeester en wethouders dragen tevens zorg voor een doelmatige verwerking van het ingezamelde hemelwater. Onder het verwerken van hemelwater kunnen in ieder geval de volgende maatregelen worden begrepen: de berging, het transport, de nuttige toepassing, het, al dan niet na zuivering, terugbrengen op of in de bodem of in het oppervlaktewater van ingezameld hemelwater, en het afvoeren naar een zuiveringtechnisch werk.

Uitsnede grondwaterzorgplicht

Artikel 3.6 Waterwet 1. De gemeenteraad of het college van burgemeester en wethouders dragen zorg voor in het openbaar gemeentelijk gebied treffen van maatregelen teneinde structureel nadelige gevolgen van de grondwaterstand voor de aan de grond gegeven bestemming zoveel mogelijk te voorkomen of te beperken, voor zover het treffen van die maatregelen doelmatig is en niet tot de zorg van het waterschap of de provincie behoort. 2. De maatregelen, bedoeld in het eerste lid, omvatten mede de verwerking van het ingezamelde grondwater, waaronder in ieder geval worden begrepen de berging, het transport, de nuttige toepassing en het, al dan niet na zuivering, op of in de bodem of in het oppervlaktewater brengen van ingezameld grondwater, en het afvoeren naar een zuiveringtechnisch werk. Functie afval-, hemelen grondwater voorzieningen

Openbare vuilwaterstelsels Een openbaar vuilwaterriool is een voorziening in beheer bij de gemeente voor het inzamelen en transporteren van stedelijk afvalwater; dat wil zeggen het afvalwater geproduceerd door huishoudens en al het water dat hier mee gemengd is zoals bedrijfsafvalwater en afvloeiend hemelwater. Onder het openbare vuilwaterstelsel vallen gemengde riolen, dwa-riolen, drukriolering en (vrijwel) alle transportleidingen.

Figuur 1.1: Principe gemengd rioolstelsel

Openbare hemelwaterstelsels Openbare (gemeentelijk) hemelwaterstelsels zijn voorzieningen voor de inzameling, transport en verwerking van uitsluitend afvloeiend hemelwater. Daaronder vallen onder andere hemelwaterriolen, infiltratievoorzieningen, doorlatende verharding, wadi’s en retentievijvers.



18 juni 2012

Openbarre ontwaterin ngsvoorzien ningen Ontwaterringstelsels zzijn voorzien ningen waarrmee (structturele) grondwatteroverlast w wordt voorko omen. Onde er openbare ontwateringsvoorzien ningen valle en bijvoorbee eld oppervlaaktewateren, en draina agenetwerke en. Drainage enetwerken kunnen ookk omgekeerd d werken en e in droge ttijden water aanvoeren om o grondwaaterstanden op peil te ho ouden. Ontw wateringsvoo orzieningen hebben eenn sterke samenha ang met (prim maire) afwateringsvoorz zieningen (zzoals greppe els, sloten, watergangen w , kanalen en n vijvers).

Foto 1: Re egistratie van d de grondwate erstand d.m.v. een peilbuis

1.3

Aan nleiding en n geldigheid dsduur Aanleiding

De wet Milieubeheer M r verplicht ie edere gemee ente een dooor het gemeentebestuur va astgesteld vG GRP te hebb ben, daarnaaast is er van nuit m voor 2013 het eerste vvGRP vast te t de Waterrwet een verrplichting om stellen. Het H voorgaan nde GRP ha ad een loopttijd van 20088 tot en met 2012.

Geld digheids-

ede gemeen ntelijke rioleringsplan he eeft een loopptijd van 201 13 Dit verbre tot en me et 2017. Mett behulp van n jaarschijve en wordt het bestuur jaarlijks op o de hoogte e gehouden van de uitvoering van ddit vGRP.

duurr

1.4

Pro ocedure Proc cedure

Volgens de Wet Milie eubeheer wo ordt het vGR RP opgestelld door Burgeme eester en We ethouders van een gem meente en vaastgesteld door de gemeenteraad. H Hierbij worde en provincie, waterbeheeerders en de e eid betrokken n. inspectie van de volkksgezondhe Gedurende het planp proces is er overleg gew weest met dee happen Aa e en Maas en de d Dommel en de provi ncie Noord-watersch Brabant. Het ontwerp p vGRP 201 13-2017 is in n mei 2012 vverzonden aan a de volgen nde instantie es met het verzoek v om hierop te reaageren:  Provin ncie Noord-B Brabant;

9W5 5803.A0/R007/JJTV/ABR/Nijm 18 ju uni 2012

vGRP Someren -4-

nitief Defin

 Waterschap Aa en Maas;  Waterschap de Dommel; en  Brabant Water. De tekst van het ontwerp vGRP is in 2011/2012 geschreven in opdracht van de afdeling Realisatie Beheer en Onderhoud. Planproces

Het vGRP is in 3 fasen opgesteld:  Fase I inventarisatie, evaluatie en visievorming;  Fase II beleidsuitwerking en concept vGRP;  Fase III kostendekkingsplan. De volgende afdelingen en instanties zijn betrokken bij het planproces:  Afdeling Burger en Bestuur; team Belastingen;  Bedrijfsbureau; team Financiën;  Afdeling Vrom; teams Beleid, Vergunningen en Handhaving.

1.5

Leeswijzer Algemeen

Het vGRP is opgebouwd volgens de richtlijnen van de Leidraad Riolering van de Stichting RIONED module A1050. Naast het inleidende hoofdstuk bevat het vGRP 6 hoofdstukken. De inhoud van deze hoofdstukken is hierna beknopt aangeduid.

Wetten en

Hoofdstuk 2 gaat in op de samenhang tussen het gemeentelijke rioleringsbeleid en beleid en wetgeving van andere overheden. Ook de samenhang met ander gemeentelijk beleid, zoals bijvoorbeeld verwoord in het waterplan komt in hoofdstuk 2 aan bod.

beleid

Evaluatie GRP 20082012 Toetsingskader

Huidige situatie

Beleid planperiode

In de evaluatie in hoofdstuk 3 wordt toegelicht hoe de zorg voor de riolering in de afgelopen jaren is ingevuld. Het beleid zoals verwoord in het vorige GRP 2008-2012 is hiervoor de basis geweest. In de visienota is de kijk van de gemeente Someren op de invulling van de zorgplichten voor elke zorgplicht via een missie en visie uitgewerkt. Met behulp van doelen, functionele eisen, maatstaven en meetmethoden wordt in hoofdstuk 4 het toetsingskader voor het te voeren beleid verder beschreven. Hoofdstuk 5 geeft inzicht in de omvang, de kwaliteitstoestand en het functioneren van de rioleringsobjecten die momenteel in beheer zijn bij de gemeente. Tevens is de stand van zaken ten aanzien van de twee nieuwe zorgplichten beschreven. De stand van zaken met betrekking tot interne en externe communicatie in relatie tot de rioleringszorg komt eveneens aan de orde. Het rioleringsbeleid voor de planperiode wordt beschreven in hoofdstuk 6. Hierbij is een indeling gemaakt naar beleid voor het beheer van voorzieningen, de aanleg van nieuwe voorzieningen en planvorming en onderzoek. Tot slot wordt aandacht gegeven aan de communicatieve aspecten van de rioleringszorg.



18 juni 2012

Personeel Financiën

Bijlagen

De personele en financiële aspecten van het beleid komen aan de orde in hoofdstuk 7. Op basis van een overzicht van de investeringen en jaarlijkse kosten voor de komende planperiode wordt de ontwikkeling van de rioolheffing in de gemeente voor de komende jaren met een doorkijk naar de lange termijn onderbouwd. Naast het vGRP is er een aantal bijlagen gemaakt die in een bijlagen rapport zijn opgenomen. Uitleg over afkortingen en begrippen is opgenomen in bijlage 1.


vGRP Someren -6-

Definitief

2

WETTELIJK EN BELEIDSKADER

2.1

Wettelijk en beleidskader hogere overheden Wettelijk en beleidskader hogere

Vanuit hogere overheden is er naast wetgeving een groot aantal beleidsstukken te noemen die van invloed zijn op het in het vGRP te verwoorden beleid. Figuur 2.1 geeft een beeld van deze stukken.

overheden

Kaderrichtlijn Water, Richtlijn Stedelijk Afvalwater, Grondwater Richtlijn EUROPA Doorvertaald in o.a.:

Wet gemeentelijke watertaken, Wm, Wwh, Wbb, lozingen- / activiteitenbesluit, beleidsbrief regenwater en riolering, rijksvisie waterketen, BWK, Waterwet, Waterschapswet, Kabinetsvisie, NBW-Actueel, Besluit Landbouw Milieubeheer WB21, Besluit Glastuinbouw, Blah, Blib, nWro, Wabo, CIW, RIONED

RIJK / Nationaal

Doorvertaald in o.a.:

PROVINCIE

Omgevingsvisie, provinciale milieuverordening

Doorvertaald in o.a.:

Waterbeheerplan, Keur, Riolerinsgbeleid.

WATERSCHAP

Afvalwaterakkoord

Stroomgebied -beheerplan

GEMEENTE

Waterplan, milieubeleidsplan, bouwbesluit.

V-GRP (2013 - 2017)

Figuur 2.1: Samenhangen wetgeving en beleid

Op nationaal niveau zijn Waterbeheer eenentwintigste eeuw (WB21), het Nationaal Bestuursakkoord water (NBW), het “Bestuursakkoord water actueel (NBW-a)” en het Nationaal Waterplan, de WABO en de wetgeving uit de Wet Milieubeheer en Waterwet zoals aangegeven in hoofdstuk 1 belangrijke uitgangspunten voor beleid. In april 2011 is daar het Bestuursakkoord Water bijgekomen. Deltaprogramma

Op landelijk niveau is een deltaprogramma ingesteld dat ervoor moet zorgen dat de Nederlandse delta op de lange termijn voorbereid is op de klimaatveranderingen (veiligheid tegen overstromen en voldoende zoet water van goede kwaliteit). Tegelijk wil het zorgen voor een aantrekkelijke woon- en leefomgeving. Centraal in het Deltaprogramma staat een vijftal belangrijke beslissingen die het kabinet in 2015 moet nemen voor de toekomst van onze delta, de zogenaamde deltabeslissingen. Dit zijn:  deltabeslissing waterveiligheid;  deltabeslissing zoetwaterstrategie;  deltabeslissing peilbeheer IJsselmeergebied;  deltabeslissing Rijn-Maasdelta;  deltabeslissing ruimtelijke adaptatie.



18 juni 2012

Deze deltabeslissingen worden voorbereid via een aantal landelijke en regionale deltadeelprogramma’s. De belangrijkste daarvan voor de gemeente Someren zijn het deltadeelprogramma Nieuwbouw en Herstructurering en het Deltaplan Hoge Zandgronden (onderdeel van het deltadeelprogramma Zoet water). Deltadeelprogramma nieuwbouw en hoge zandgronden

Het Deltadeelprogramma Nieuwbouw en Herstructurering (DPNH) verkent hoe ruimtelijke maatregelen kunnen bijdragen aan het beperken van de gevolgen van een overstroming, een hevige regenbui, langdurige droogte en extreme hitte. Dit mondt in 2014 uit in een Deltabeslissing ruimtelijke adaptatie. Stad en water komen elkaar steeds vaker tegen. Waterveiligheid is niet alleen meer een kwestie van dijken bouwen en onderhouden, maar ook van ruimtelijke inrichting. Daarnaast wordt die ruimtelijke inrichting van steeds groter belang bij het aanpakken van de problemen die heftige regens, droogte en hitte met zich meebrengen. Om nu, en in de toekomst, goed te kunnen wonen en werken in Nederland, moeten we de manier veranderen waarop we ons stedelijk gebied inrichten (klimaatbestendige stad), bijvoorbeeld door slim aangepast te bouwen. Het deelprogramma Nieuwbouw en herstructurering (DPNH) helpt daarbij. Naast de voorbereiding van de deltabeslissing ruimtelijke adaptatie is het doel van het DPNH voornamelijk het aanreiken van instrumenten voor het realiseren van een klimaatbestendige stad of dorp. Hierbij wordt gedacht aan: klimaatatlassen, klimaatwijzer (maatregelen), gidsmodellen, klimaatateliers e.d. Daarnaast worden juridisch / bestuurlijke knelpunten geïnventariseerd die het bereiken van de klimaatdoelstellingen in de stad belemmeren. Waar nodig vindt aanpassing plaats.

Deltaplan hoge zandgronden

Regionaal beleid waterschappen en provincies

Niet alleen leidt de klimaatverandering tot zwaardere buien in kortere tijd; ook zullen langere periodes van droogte optreden. Een voldoende aanvoer en beschikbaarheid van zoet water voor stad en platteland is daarbij van levensbelang. Dit geldt met name voor de hogere zandgronden (Brabant, Limburg en delen van oost-Nederland). Dit te waarborgen is dan ook de doelstelling van het Deltaplan Hoge Zandgronden (DHZ). Het DHZ is daarmee een regionaal project. Waterschap Aa en Maas voert daarbij de regie. Op dit moment zijn de knelpunten geïnventariseerd en mogelijke maatregelen verkend. Het komende jaar zullen de maatregelen verder worden uitgewerkt (omvang, kosten, lokale implicaties). In 2013 moet een voorkeursstrategie bekend zijn, die in 2014 kan worden meegenomen in de voorbereiding van de deltabeslissing rondom zoet water. Herstel van het watersysteem van Natura2000 gebieden en het voorkómen van wateroverlast krijgt de grootste prioriteit. Waterschap De Dommel en Waterschap Aa en Maas hebben samen met gemeenten en de provincie in 2007 en 2008 maatregelen bepaald om te voldoen aan de resultaatverplichtingen van de KRW.


vGRP Someren -8-

Definitief

Belangengroeperingen waren betrokken en konden hun wensen en ideeën inbrengen. De resultaten van dit (gebieds)proces hebben de waterpartners doorvertaald in het stroomgebiedbeheersplan. Waterschap Aa en Maas heeft in het Waterbeheerplan 2010-2015 “Werken met water voor nu en later” de volgende (maatschappelijke) doelstellingen geformuleerd (meer informatie is beschikbaar op www.aaenmaas.nl): 1. veilig en bewoonbaar beheergebied (veiligheid tegen overstromingen); 2. voldoende water (genoeg water voor de verschillende landgebruikfuncties); 3. schoon water (goed voor mens, dier en milieu); 4. natuurlijk en recreatief water (natuurlijk water dat een positieve bijdrage levert aan de leefomgeving). Dit draagt wezenlijk bij aan de leefbaarheid van de regio. Waterschap De Dommel heeft in het Waterbeheerplan 2010-2015 “Krachtig water” de volgende thema’s benoemd (meer informatie op www.dommel.nl):  droge voeten (aanleg van waterberging gebieden om wateroverlast te voorkomen);  voldoende water (gewenste regimes in het oppervlakte- en grondwater);  natuurlijk water (inrichten van de waterlopen waardoor aan o.a. de KRW wordt voldaan);  schoon water (samenwerken met gemeenten in de waterketen);  schone waterbodem (saneren van vervuilde waterbodems in samenhang met beekherstel);  mooi water (vergroten van de belevingswaarde van water voor de mens). Stedelijke wateropgave

In het Nationaal Bestuursakkoord Water (NBW-actueel, 2008) is afgesproken dat gemeente en waterschap het watersysteem op orde brengen en houden; de zogenaamde Stedelijke Wateropgave (SWO). De SWO bestaat uit de aanpak van wateroverlast  door overstromend oppervlaktewater;  in relatie tot rioolcapaciteit (hemelwater);  door het grondwater. De gemeente stelt daarbij doelen vast voor riolering en grondwater. Dit is nader uitgewerkt in dit GRP. Het waterschap onderzoekt samen met de gemeente de opgave m.b.t. overlast als gevolg van overstromend oppervlaktewater. De daadwerkelijke uitvoering van de SWO van het Waterschap De Dommel (deel Someren-Heide) moet nog worden uitgevoerd (zie bijlage 5). Voor het deel van de gemeente dat valt binnen de grenzen van het Waterschap Aa en Maas is in 2011 de SWO uitgewerkt. Conclusie uit deze toets is dat de gemeente Someren geen wateroverlast zal ervaren in het stedelijke gebied vanuit het



18 juni 2012

oppervlaktewatersysteem of door gestremde lozing van de riolering door te hoge oppervlakte-waterstanden nabij de overstorten. Er is dus voor het onderdeel oppervlaktewater geen opgave uit te voeren, ook niet vanuit waterkwaliteitsoogpunt. En dus zijn er in dit kader geen maatregelen voorzien. Doordat het voorkómen van wateroverlast één van de belangrijkste punten van waterbeheer in de 21e eeuw is, werd de watertoets een verplicht onderdeel bij ruimtelijke plannen sinds 1 november 2003. Het doel van de watertoets is om afstemming tussen waterbeheerder en de initiatiefnemer (welke we in sommige gevallen als gemeente kunnen zijn) te verbeteren en daardoor ruimte voor water te borgen in het plangebied. Het Provinciaal Waterplan (PWP) “Waar water werkt en leeft” van de provincie Noord-Brabant geeft de hoofdlijnen van het waterbeleid binnen de provincie Noord-Brabant. In de Waterwet (2009) is opgenomen dat iedere provincie een regionaal Waterplan moet opstellen. De provincies houden daarbij rekening met het landelijke en Europese beleid. Daarnaast zijn in het Nationaal Bestuursakkoord Water belangrijke afspraken gemaakt door rijk, provincies, waterschappen en gemeenten. Dossier doelmatigheid

Het kabinet heeft eind vorig jaar de Unie van Waterschappen (UvW) gevraagd om met voorstellen te komen tot een doelmatiger en efficiënter waterbeheer waarbij als opgave is meegegeven om tenminste te komen tot een ontlasting van de rijksbegroting met 100 miljoen euro e.e.a. mede in het licht van de economische crisis. De Unie van Waterschappen heeft een aantal voorstellen gedaan om tot deze ontlasting te komen. Een van de voorstellen betreft optimalisatie in de afvalwaterketen. Hierbij is aangegeven dat de rioleringstaak van de gemeente kan worden toegevoegd aan de afvalwatertransport- en zuiveringstaak van het waterschap. De besparingsmogelijkheden worden op termijn geraamd op 200 miljoen euro. De VNG heeft in een reactie aan het parlement (commissie van Verkeer en Waterstaat) het voorstel om de rioleringstaak over te dragen afgewezen omdat naar haar mening het voorstel voorbij gaat aan de complexiteit en financiering van het rioleringsbeheer. Het rioleringsbeheer in Nederland gaat over veel meer dan alleen een buis onder de grond voor de inzameling en transport van vuilwater. De grootste investeringen in het rioleringsbeheer hangen samen met de omgang van overtollig hemelwater in de bebouwde omgeving. De meest doelmatige aanpak van overlast bij hevige regenval vraagt integratie van de ondergrond (rioolbuizen) en de bovengrond (inrichting openbare ruimte). Voorbeelden hiervan zijn: het tijdelijk bergen van overtollig hemelwater tussen de stoeprand, goten, wadi's, waterpleinen e.d. Investeringsbeslissingen in de riolering moeten dus


vGRP Someren - 10 -

Definitief

in samenhang met investeringen in de openbare ruimte worden genomen. De voordelen van deze synergie zijn veel groter dan de voordelen in optimalisatie tussen riolering en afvalwaterzuivering. Daarom beschouwen de gemeenten de riolering als onderdeel van de zorg voor de openbare ruimte als hun kerntaak. Naar de mening van de VNG kan het realiseren van kostenbesparingen vooral werken door intensieve samenwerking bij de uitvoering van beheertaken. Dus met behoud van bestaande verantwoordelijkheden samen de uitvoering organiseren. Onderdelen waarbij de praktijk leert dat er kostenbesparingen optreden zijn:  gemalenbeheer;  meten en monitoren van rioolstelsels;  gecoördineerde planvorming;  uitwisseling en bundeling van personele capaciteit;  belastinginning. Deze samenwerking kan op meer plaatsen en uitgebreider worden gerealiseerd. Voor het vergroten van doelmatigheid in de afvalwaterketen is een breder vizier nodig. De samenhang tussen investeringen in de riolering en de openbare ruimte is hierbij cruciaal. Een optimalisatie van de waterketen, mag niet ten koste gaan van de synergievoordelen tussen riolering en de inrichting van de openbare ruimte. De uitdaging is om het perspectief van de waterketen te verbinden met het perspectief van de openbare ruimte. Einde 2009 heeft het kabinet bekend gemaakt op welke wijze het wil komen tot doelmatiger waterbeheer waarna opdracht is gegeven tot een landelijk feitenonderzoek vanuit onder andere de UvW, de VNG, de Vewin (vereniging van drinkwaterbedrijven) en het IPO (inter Provinciaal Overleg). Het landelijk feitenonderzoek Waterketen heeft laten zien dat de autonome kostenstijging tot 2020 (600 miljoen euro) vrijwel tot staan gebracht kan worden door binnen de waterketen de doelmatigheid te vergroten (besparing 550 miljoen euro). Belangrijke mechanismen hierbij zijn het bundelen van kennis en capaciteit en het verder professionaliseren van werkprocessen. De bevindingen uit het feitenonderzoek staan centraal in het Bestuursakkoord Water. De afspraken uit het landelijk Bestuursakkoord Water gaan uit van een besparing van 380 miljoen euro per jaar in 2020 voor de gehele afvalwaterketen. Deze besparingen zijn gebaseerd op het feitenonderzoek doelmatig beheer waterketen dat door de waterketenpartners (drinkwaterbedrijven, gemeenten, waterschappen, provincies en rijk) is uitgevoerd. De uitkomsten zijn in het bestuursakkoord bekrachtigd. De besparingen worden voor een belangrijk deel bereikt door horizontale samenwerking: gemeenten onderling en waterschappen onderling. Bij de kostenbesparing is een onderverdeling gemaakt naar vGRP Someren Definitief

9W5803.A0/R007/JTV/ABR/Nijm - 11 -

18 juni 2012

‘nieuwe opgaven’, ‘kapitaallasten’ en ‘operationele kosten’. In onderstaande tabellen zijn de besparingen opgenomen. Rioleringsbeheer

Besparingen in 2020

Bestuursakkoord

Bestuursakkoord

Water

Water

mln €/jr

% van totaal 1700 mln €/jr

Nieuwe opgaven

50

2,9%

Kapitaallasten

55

3,2%

Operationeel beheer

35

2,1%

Integratie afvalwaterketen

70

4,1%

210

12,3%

Totaal

In de gemeente Someren is de rioolheffing in verhouding tot het landelijke gemiddelde erg laag. Deze percentages zijn daarom niet 1 op 1 te vertalen naar de Somerense situatie. Zuiveringsbeheer

Bestuursakkoord

Bestuursakkoord

Water

Water

mln €/jr

Besparingen in 2020

% van totaal 1300 mln €/jr

Nieuwe opgaven

15

1,2%

Kapitaallasten

15

1,2%

Operationeel beheer

70

5,4%

Integratie afvalwaterketen Totaal

70

5,4%

170

13,1%

Nadrukkelijk wordt opgemerkt dat het Bestuursakkoord Water niet alleen financiële doelstellingen formuleert. In het akkoord is ook afgesproken dat het afvalwaterbeheer verder wordt geprofessionaliseerd, dat kennis wordt geïntensiveerd en wordt toegepast, duurzaamheid door innovaties wordt verhoogd en de personele kwetsbaarheid van het beheer wordt verminderd. Het initiatief ligt nu bij de regio’s om via regionale feitenonderzoeken een begin te maken met het verzilveren van de beoogde doelmatigheidswinst. Naast het regionale samenwerkingsverband van de Brabantse Peel-gemeenten (Asten, Deurne, Gemert-Bakel, Helmond, Laarbeek en Someren) heeft de gemeente Someren een intensieve samenwerking met de gemeente Asten. De Peel-gemeenten hebben een businesscase geschreven voor de samenwerking op het gebied van de gemeentelijke watertaken. De businesscase is goed ontvangen door de gemeentesecretarissen en de besturen. De projectgroep heeft opdracht gekregen om de businesscase verder uit te werken. 9W5803.A0/R007/JTV/ABR/Nijm 18 juni 2012

vGRP Someren - 12 -

Definitief

2.2

Gemeentelijk beleid Vorige GRP

Het in het vorige GRP verwoorde beleid is in het kader van het nieuwe vGRP geëvalueerd. De bevindingen zijn vastgelegd in de Kadernota Visie Gemeentelijke Watertaken. Een samenvatting van de belangrijkste bevindingen is opgenomen in het volgende hoofdstuk.

Waterplan

Het Waterplan Someren is in 2005 opgesteld. Het Waterplan beschrijft de gezamenlijke, samenhangende visie op het integrale watersysteem en de waterketen in de omgeving. Het waterplan is een soort “parapluplan” voor andere plannen voor water in het stedelijk gebied, zoals bijvoorbeeld het vGRP en het “Blauwe Aderen Plan”.

Plan Milieu

Het plan Milieu en Water betreft een uitvoeringsplan op het gebied van Milieu en Water voor de aspecten geluid, bodem, afval, energie en Water. In 2011 is het plan herzien op basis van een evaluatie van het plan uit 2010. In 2012 krijgt het plan een geheel ander opzet.

en Water


9W5803.A0/R007/JTV/ABR/Nijm - 13 -

18 juni 2012

3

EVALUATIE GRP EN WATERPLAN Evaluatie beleid

In 2006 heeft de gemeente besloten een zogenaamd ‘overgangs-GRP’ op te stellen. In 2006 was het nog niet mogelijk een volledige strategie voor de rioleringszorg vast te stellen. Om toch aan de wettelijke plicht te voldoen werd dit GRP voor één jaar vastgesteld. Dit GRP diende ook om goed voorbereid het GRP 2008-2012 op te kunnen stellen. In het kader van het ‘overgangs-GRP’ zijn diverse plannen opgesteld die als onderleggers voor het uiteindelijke GRP 2008-2012 dienden. Het betreft hier onder andere een vervangingsplan, uitvoeren van inspecties, opstellen van een programma ten behoeve van het gemalenbeheer en overige operationele plannen. Het beleid in het GRP 2008-2012 is uitgewerkt aan de hand van drie doelstellingen. De evaluatie van het beleid van het ‘overgangs-GRP’ en het GRP 2008-2012 is verwoord in de “Kadernota Visie Gemeentelijke Watertaken vGRP 2013-2017 Someren”, dit geldt ook voor het waterplan. In dit hoofdstuk is een korte samenvatting opgenomen.

Stand van zaken doelen

Tabel 3.1 geeft een algemeen beeld van de stand van zaken voor de drie hoofddoelen.

GRP

Tabel 3.1: Evaluatie doelen GRP 2008-2012

Doel 1. Uitvoeren structureel rioolbeheer en daarmee samenhangende onderhoudswerkzaamheden. 2. Binnen grenzen doelmatigheid en haalbaarheid beperken aanvoer water naar rwzi. 3. Binnen grenzen doelmatigheid en haalbaarheid treffen van maatregelen om grond- en hemelwateroverlast te voorkomen c.q. te beperken.

Stand van zaken Wordt in de komende periode verder versterkt, omdat er een vervangingspiek aankomt. Aan dit doel wordt in het algemeen goed voldaan. Aan dit doel wordt in het algemeen goed voldaan.

De voorziene maatregelen en onderzoeken zijn voor een belangrijk deel uitgevoerd of in uitvoering. Een aantal maatregelen en onderzoeken is niet meer noodzakelijk gebleken. Voor detailinformatie ten aanzien van de stand van zaken en voortgang van het beleid wordt verwezen naar bijlage 2. Hierin is de voortgang voor de maatregelen uit het overgangs-GRP en het GRP 2008-2012 gedetailleerd verantwoord. Doel waterplan en stand van zaken uitvoering

Het doel van het Waterplan was het bijeen brengen van alle aspecten die spelen rondom ‘water’ in de gemeente in een watervisie, een beleidskader en een uitvoeringsprogramma. Dit doel is uitgewerkt voor vier thema’s; Water en Ruimtelijke Ordening, Water en Riolering, Water en Milieu en communicatie. Voor een evaluatie van het


9W5803.A0/R007/JTV/ABR/Nijm - 15 -

18 juni 2012

waterplan aangevuld met een doorkijk inclusief uitvoeringsprogramma wordt verwezen naar bijlage 5. Financiële aspecten

De gemeente Someren heeft momenteel een rioolheffing van € 120,per heffingsplichtige (tarief voor een woning in 2012). Het niveau van de rioolheffing is beduidend lager dan het landelijk gemiddelde (circa € 177,- per heffingsplichtige). Dit wordt met name veroorzaakt doordat gemeente Someren relatief weinig middelen reserveert voor structurele vervanging van de bestaande rioolstelsels vanwege de nog jonge leeftijdsopbouw van het rioolstelsel. Verder zijn investeringen altijd direct afgeschreven waardoor er geen rentelasten zijn uit het verleden. In de komende decennia, vanaf 2020, zullen naar verwachting meer middelen worden vrijgemaakt om het rioolstelsel in stand te houden omdat er enerzijds op basis van de leeftijdsopbouw en recente rioolinspecties een vervangingsgolf wordt verwacht en anderzijds omdat de gemeente twee nieuwe zorgplichten erbij krijgt namelijk de hemelwaterzorgplicht en de afvalwaterzorgplicht. Naast het tarief voor woningen hanteert de gemeente nog twee andere tarieven voor niet woningen € 180,- per heffingsplichtige en voor objecten met een beperkt vloeroppervlak (40 m2) € 30,- per heffingsplichtige.

Benchmark

De Stichting RIONED voerde in 2010 de eerste landelijke Benchmark Rioleringszorg uit. In deze Benchmark keek RIONED naar de verschillende aspecten van de rioleringszorg. De uitkomsten zijn in het koepelrapport “Riolering in Beeld” samengevat. Per gemeente is een samenvatting gemaakt; de gemeenterapporten. Voor gedetailleerde informatie wordt verwezen naar de kadernota.

Personele

Uit de Benchmark Rioleringszorg blijkt dat de gemeente een relatief lage formatie binnendienst heeft voor wat betreft de gemeentelijke watertaken. De buitendienst is - eveneens - relatief klein ten opzichte van het landelijke gemiddelde.

middelen

De formatie binnendienst riolering is relatief klein (in vergelijking met het landelijk gemiddelde) maar in de dagelijkse praktijk wel werkbaar. De formatie buitendienst bestaat met name uit een monteur voor de gemalen en pompunits. Omdat de meeste rioolwerkzaamheden in het veld zijn uitbesteed is de formatie buitendienst voor de riolering beperkt. Samenvattend kan gesteld worden dat de gemeente Someren de zorg voor het afvalwater, hemelwater én grondwater redelijk goed tot goed op orde heeft.


vGRP Someren - 16 -

Definitief

4

TOETSINGSKADER

4.1

Inleiding Maatschappelijk

Historisch gezien is riolering aangelegd vanuit de volgende maatschappelijke doelstellingen:

belang riolering

1. Beschermen van de volksgezondheid; 2. Waarborgen van de veiligheid en kwaliteit van de leefomgeving in relatie tot het rioolstelsel met name het voorkomen of beperken van wateroverlast tot een acceptabel niveau; 3. Beschermen van natuur en milieu (kwaliteit bodem, grond- en oppervlaktewater).

Foto 2: Open riool sloppenwijk Mumbai (ter illustratie van doelstelling 1) Zorgplichten

Voor de specifieke zorgplichten die bij de gemeente liggen, vertaalt de gemeente Someren bovenstaande maatschappelijke doelstellingen naar de gemeentelijke zorgtaken. Hierdoor komt ze tot de volgende hoofddoelstellingen voor de komende planperiode: 1. Doelmatig inzamelen en transporteren van stedelijk afvalwater; 2. Doelmatig inzamelen en verwerken van hemelwater; 3. Voorkomen dat grondwater de bestemming van een gebied structureel nadelig beïnvloedt. In de navolgende paragrafen zijn de doelstellingen nader toegelicht, waarbij voor elke doelstelling een visie is geformuleerd. Paragraaf 4.5 gaat in op de uitwerking van de drie doelen volgens de DoFeMaMesystematiek (Doelen Functionele Eisen, Maatstaven en Meetmethoden maatstaven van de Stichting RIONED).


9W5803.A0/R007/JTV/ABR/Nijm - 17 -

18 juni 2012

4.2

Doelmatig inzamelen en transporteren van stedelijk afvalwater Visie

Voor de visie op de afvalwaterzorgplicht is het van belang te onderkennen dat de beleidsvrijheid die in de wetgeving wordt geboden niet zo groot is als bij de grondwater- en hemelwaterzorgplicht. De gemeente heeft de plicht het afvalwater in haar gebied in te zamelen en af te voeren. De visie op de afvalwaterzorgplicht is dan ook niet fundamenteel anders dan voorheen. De gemeente Someren streeft een structurele en regelmatige wijze van inspecteren, meten en inventariseren na. De gemeente is begonnen met het opstellen van meerjarenplanningen. Daarnaast wordt er niet alleen steeds meer gebruik gemaakt van de hedendaagse (computer) technieken om de benodigde kennis van het rioolstelsel te vergaren en vast te leggen, maar worden er steeds meer manieren gezocht en gevonden om in de toekomst met minder inspanning tot dezelfde resultaten te komen. Op deze wijze is het mogelijk om op een efficiënte wijze de verworven kennis te waarborgen en toe te passen. De continuïteit van een goed beheer wordt hierdoor beter mogelijk gemaakt. Potentiële gebreken kunnen door het nieuwe meerjarenprogramma voor rioolinspecties worden opgemerkt en in de gaten gehouden worden, zodat tijdig de benodigde maatregelen getroffen kunnen worden. Vervanging van riolering biedt mogelijkheden om anders om te gaan met het afvalwatersysteem en over te gaan tot ontvlechting van afvalwater en hemelwater (aanleg 2 stelsels). De gemeente wil dit soort projecten actief aangrijpen. Ook bij herontwikkelingsprojecten wil de gemeente nadrukkelijk meedenken en de mogelijkheden tot ontvlechting van hemelwater en afvalwater actief onderzoeken. De gemeente streeft een adequaat preventief beheer en onderhoud van het afvalwaterstelsel na. De gemeente wil een duidelijk aanspreekpunt zijn voor burgers en bedrijven voor afvalwatersysteem gerelateerde klachten en vragen. Ten aanzien van inzameling en transport van afvalwater heeft de gemeente enerzijds een regiefunctie en anderzijds een duidelijke uitvoerende functie.

4.3

Doelmatig inzamelen en verwerken van hemelwater Algemeen

Het vertrekpunt van de gemeente is een consistent hemelwaterbeleid, te voeren. Gebaseerd op een hemelwatervisie met daarbij horende ambities. Het is niet gewenst dat het hemelwaterbeleid met de economische winden mee waait. Tevens is het van belang het hemelwaterbeleid bij iedereen (intern en extern in de gemeente) tussen de oren te krijgen. Zodanig dat het vanzelfsprekend wordt om zelf maatregelen te treffen en dat er begrip ontstaat wanneer je wordt aangesproken op je verantwoordelijkheden die je hebt ten aanzien van het hemelwater. Communicatie over de noodzaak van het hemelwaterbeleid is daarbij erg belangrijk.


vGRP Someren - 18 -

Definitief

Naast een visie met ambitie(s) is ook een helder en eenvoudig kader nodig waar iedereen zich aan heeft te houden. Dit vergemakkelijkt de toepassing van maatregelen en de communicatie richting de burgers. In dat kader wordt onderscheid gemaakt tussen de verschillende doelgroepen (bijvoorbeeld nieuwbouw en bestaande bouw) en de verschillende geohydrologische omstandigheden. Het ondersteunend hemelwaterbeleid moet gericht zijn op spontane naleving zodat de handhaving zich kan beperken tot incidenteel noodzakelijke acties. Mensen moeten geprikkeld worden om mee te doen. Gestreefd moet worden naar een integrale aanpak. Niet alleen intern binnen de gemeente, maar ook bijvoorbeeld extern in het spel tussen aannemers en architecten. Door middel van (spraakmakende) voorbeeldprojecten binnen de eigen gemeente, kunnen betrokkenen geënthousiasmeerd worden. Een mooi doel is dat door het uitvoeren van opvallende hemelwaterprojecten, aannemers en ontwikkelaars in de rij staan om iets soortgelijks te mogen uitvoeren. Visie: Ontvlechting schoon hemelwater en afvalwater

Niet Openbaar terrein

Voor de visie op de hemelwaterzorgplicht is het van belang te onderkennen dat de beleidsvrijheid die in de wetgeving voor de hemelwaterzorgplicht wordt geboden groot is. Hierbij zijn duurzaamheid en doelmatigheid de criteria. In de visie wordt onderscheid gemaakt tussen bestaand gebied en nieuw te ontwikkelen gebied. Naast deze indeling is het stimuleren van burgers en bedrijven van belang bij de uitwerking van de visie op de hemelwaterzorgplicht. De gemeente Someren streeft naar een scheiding tussen schoon hemelwater aan de ene kant en (mogelijk) vervuild hemelwater en afvalwater aan de andere kant. De gemeente is van mening dat het scheiden van schoon hemelwater en afvalwater geleidelijk moet worden doorgevoerd in het rioolstelsel van de gemeente Someren. Scheiden van de waterstromen gebeurt door meeliften met infrastructurele ingrepen. De gemeente Someren wil het merendeel van de maatregelen op eigen (openbaar) terrein realiseren met centrale voorzieningen. Voor de niet openbare terreinen worden verschillende lijnen gevolgd. Particuliere woningbezitters De gemeente Someren wil woningbezitters in bestaande, gemengd gerioleerde gebieden, niet verplichten om op eigen terrein hemelwater te bergen en te infiltreren. De beheersbaarheid van deze systemen is lastig en kan ook niet overal worden toegepast. De gemeente wil alle burgers gelijk behandelen. Wel verplicht de gemeente Someren particuliere woningbezitters, bij nieuwbouw, het afvalwater en hemelwater gescheiden aan te bieden op de erfgrens. Bij vervanging van de hoofdriolering wordt het afkoppelen van de voorzijde van dakvlakken gepromoot, maar vooralsnog op vrijwillige basis. De gemeente bekostigt het afkoppelen van de voorzijde van daken bij rioolrenovaties, indien dit binnen de grenzen van doelmatigheid past.


9W5803.A0/R007/JTV/ABR/Nijm - 19 -

18 juni 2012

Woningcorporaties Ook bij deze partijen is afdwingen van afkoppelen vooralsnog niet gewenst. Wel zal hier de dialoog gevoerd worden om te onderzoeken of op basis van vrijwilligheid een oplossing op eigen terrein kan worden gevonden. De hemelwaterverordening kan daarbij een ondersteunend instrument zijn. Vaak leidt berging op eigen terrein (in geval van grote voorzieningen) tot een verbetering van de leefomgeving. Het zoeken van berging op eigen terrein geldt bij grotere complexen van woningcorporaties, niet bij losse woningen. Bedrijventerreinen Bij bedrijventerreinen is het soms mogelijk om ruimte vrij te maken voor de aanleg van berging op een zodanige manier dat de situatie beheersbaar is. In eerste instantie streeft de gemeente ernaar hemelwater van bedrijventerreinen af te koppelen naar openbare voorzieningen. Voorafgaand wordt een afweging gemaakt of aanleg van berging op eigen terrein mogelijk is. Woninguitbreidingslocaties

Uitbreiding bedrijventerreinen

Bij uitbreidingslocaties (woningbouw) wordt gekozen voor het afvoeren van het huishoudelijk afvalwater in een DWA-stelsel (Droog Weer Afvoerstelsel waarmee geen hemelwater wordt afgevoerd alleen huishoudelijk en/of bedrijfsafvalwater) en het afvoeren van hemelwater in bijvoorbeeld een HWA-stelsel richting een bovengrondse infiltratiec.q. bergingsvoorziening (wadi). De berging in de afkoppelvoorziening dient te voldoen aan de geldende ontwerpcriteria (regenduurlijn T=10 +10% zoals beide waterschappen voorschrijven). De oplossing voor het hemelwatervraagstuk wordt per uitbreidingslocatie afgewogen, beheersbaarheid en leefbaarheid zijn de basisgedachten. Bij een nieuw bedrijventerrein gaat, net als bij uitbreidingslocaties voor woningbouw, de voorkeur uit naar een systeem met twee typen afvoer: DWA (droogweerafvoer) en HWA (hemelwaterafvoer). Bij de hemelwaterafvoer kan het afhankelijk van mogelijke vervuiling van het afstromende water nodig zijn bron- c.q. filtermaatregelen toe te passen voordat het op oppervlaktewater wordt geloosd. Er worden in principe maximaal 2 systemen aangelegd (DWA-systeem en HWA-systeem). De meeste bedrijventerreinen zijn reeds (verbeterd) gescheiden aangelegd.

Sluis 11

Een gedeelte van bedrijventerrein Sluis 11 is gemengd gerioleerd. In dit stelsel is sprake van overlast bij hevige neerslag. Het ontvlechten van de waterstromen kan hier mede een katalysator voor revitalisatie zijn.

Bestaand

In bestaand gebied waar geen projecten plaats vinden gaat de gemeente Someren niet over tot actief ontvlechten van hemelwater en afvalwater. Het op grote schaal ontvlechten van hemelwater in gebieden waar de komende tijd geen projecten plaatsvinden en waar het afvalwaterstelsel vanwege de goede kwaliteitstoestand nog niet

gebied geen projecten


vGRP Someren - 20 -

Definitief

aan vervanging toe is acht de gemeente Someren niet doelmatig. Inbreidingsen wijkrenovatieprojecten

In principe worden inbreidingsprojecten behandeld zoals een uitbreidingslocatie. Het type werkmethode voor het verwerken van het hemelwater hangt echter wel af van vele factoren zoals: beschikbaarheid van oppervlaktewater, grondwaterstand, sociale aspecten. De gemeente Someren kiest, zoals bij uitbreidingen, voor een gescheiden stelsel waarbij het hemelwater wordt geïnfiltreerd of geborgen. Per situatie dient hier echter opnieuw een beslissing te worden genomen. Vaak passen inbreidingslocaties binnen bestaande bestemmingsplannen (geen bestemmingsplanwijziging nodig). Voor deze locaties wordt daardoor geen watertoetsprocedure doorlopen. Er moet voor gewaakt worden dat er geen extra verhard oppervlak op het gemengd riool wordt aangesloten. Deze niet watertoetsplichtige locaties moeten via het stand-still principe worden uitgevoerd. Onderzocht moet worden welke handvatten hiervoor ingezet kunnen worden. Als de gemeente in de toekomst het beheer krijgt over de openbare ruimte van een inbreidingslocatie is het vaak nodig overeenkomsten te sluiten. Bij het afkoppelen van bestaand gebied is een principeafspraak met de waterschappen van 15 mm berging. Dit is echter geen harde eis. Bij een wijkrenovatie kan er synergiewinst worden gehaald door hemelwater meteen ook af te koppelen. De methode van waterafvoer volgt vaak uit het type project waar wordt meegelift. Bij het renoveren van woningen kan huishoudelijk afvalwater en water van het dak worden gescheiden.

Wegenprojec ten en rioolvervangingsprojecten

Voorlichting particulieren

Hemelwaterbeleid

Taakop-

Bij uitvoering van wegrenovatieprojecten of rioolvervangingsprojecten zoekt de gemeente actief naar mogelijkheden om hemelwater te ontvlechten. Bij het vervangen van de riolering kiest de gemeente Someren ervoor om de straatkolken en de voorzijde van daken op een IT-riool of HWA-riool aan te sluiten tenzij dit niet binnen de grenzen van doelmatigheid past De gemeente wil burgers niet individueel financieel via subsidies stimuleren om zelfstandig verhard oppervlak af te koppelen. Wel is het nodig voorlichtingsmateriaal te maken waarin wordt aangegeven op welke wijze burgers zelf initiatieven kunnen ontplooien. De gemeente bekostigd het afkoppelen van de voorzijde van daken bij rioolrenovaties. Het is nodig het hemelwaterbeleid de komende jaren verder vorm te geven. Hiervoor dienen de komende jaren hulpmiddelen te worden ontwikkeld zoals het Blauwe aderenplan, hemelwaterverordeningen (nog te onderzoeken) en een lange termijn beeld voor het hemelwaterbeleid in relatie tot lange termijn doelstellingen in het waterplan. De gemeente zorgt voor het inzamelen en verwerken van afvloeiend


9W5803.A0/R007/JTV/ABR/Nijm - 21 -

18 juni 2012

vatting doelmatigheid

Overige aspecten

4.4

hemelwater van particulieren voor zover dit duurzaam en doelmatig is en redelijkerwijs niet van particulieren zelf kan worden verwacht. Dit is afhankelijk van:  het soort gebied (stedelijk versus landelijk);  de bestaande situatie (bestaande wijken versus in-/uitbreidingen en herinrichtingen);  de grootte van de percelen;  de mogelijkheden voor infiltratie (bodemgesteldheid en grondwaterstand);  de mogelijkheden voor afvoer naar oppervlaktewater;  het stelseltype van de bestaande riolering (vuilwater-, gemengde of gescheiden riolering);  de bestaande situatie en de termijn waarbinnen de afvoersituatie kan worden aangepast. Rekening houdend met deze criteria, is de taakopvatting van de gemeente opgenomen in bijlage 3. De gemeente streeft een adequaat preventief beheer en onderhoud van het hemelwatervoorzieningen na. De gemeente wil een duidelijk aanspreekpunt zijn voor burgers en bedrijven voor klachten en vragen die zijn gerelateerd aan de inzameling en afvoer van hemelwater. Ten aanzien van inzameling en transport van hemelwater heeft de gemeente enerzijds een regiefunctie anderzijds afhankelijk van de situatie een uitvoerende functie.

Voorkomen dat grondwater de bestemming van een gebied structureel nadelig beïnvloed Visie

Grondwater en grondwaterstanden mogen geen aanleiding zijn tot overlast. Ook een te lage grondwaterstand kan problemen opleveren. De gemeente Someren geeft gehoor aan de verbrede zorgplicht, door binnen de grenzen van doelmatigheid en financiële en technische haalbaarheid maatregelen te treffen om structurele grondwateroverlast te voorkomen of te beperken. Hiertoe dienen de grondwaterpeilen inzichtelijk te worden gemaakt met behulp van het grondwatermeetnet dat de gemeente al heeft ingericht. Er zijn momenteel geen structurele grondwaterproblemen bekend.

Verantwoor-

Van de perceeleigenaar mag worden verwacht dat hij de vereiste (waterhuishoudkundige en/of bouwkundige) maatregelen neemt om grondwaterproblemen te voorkomen of te bestrijden, voor zover deze problemen niet aantoonbaar worden veroorzaakt door onrechtmatig handelen of nalaten van een ander, particulier of overheid. Daarbij horen ook eigen wensen ten aanzien van het object, zoals wonen in de kelder.

delijkheid perceelseigenaar

Structureel nadelige gevolgen

De gemeentelijke taak richt zich op bebouwd gebied en begint als er sprake is van structureel nadelige gevolgen van de grondwaterstand. Bij incidentele grondwaterproblemen (bijvoorbeeld bij extreme


vGRP Someren - 22 -

Definitief

regenval) heeft de gemeente dus geen taak, deze overlast moet de perceeleigenaar accepteren c.q. de perceeleigenaar moet zelf maatregelen nemen. De gemeente bepaalt wanneer gesproken wordt van structurele problemen. Structurele grondwateroverlast dient:  wederkerend te zijn en gemeld (tenminste jaarlijks geregistreerd);  en gedurende langere tijd voor te komen (tenminste 1 maand continu);  en niet tijdelijk te zijn (tenminste 2 jaar);  én stabiel of toenemend te zijn. Nadelige gevolgen zijn:  chronische gezondheidsklachten,  of schade aan gebouwen of infrastructuur,  of het niet meer mogelijk zijn van de primaire functie. Doelmatigheid:  maatregelen dienen effectief te zijn (met de maatregelen worden de problemen voorkomen of aanzienlijk beperkt);  en maatregelen dienen efficiënt te zijn (geen alternatieven op de probleemlocatie die goedkoper of effectiever zijn);  en de kosten van de maatregelen dienen in verhouding te staan met de nadelige gevolgen. Per locatie wordt een afweging gemaakt op basis van doelmatigheid van de benodigde inzet. Bij het afwegen van de doelmatigheid worden de omvang en duur van de overlast, de functie van de grond, de hydrologische eigenschappen van de omgeving, het aantal getroffen percelen en de benodigde financiën meegewogen. Uitgesloten zijn:  situaties waarbij het de bouwkundige of waterhuishoudkundige verantwoordelijkheid betreft van de eigenaar (kelders en kruipruimtes);  gebeurtenissen van regionale en boven regionale oorsprong (hoge grondwaterstanden door hoge beekwaterstanden of zeer lage grondwaterstanden door lange perioden van droogte);  situaties die het gevolg zijn van de wijze van bouwrijp maken van de wijken die in het verleden (voor 2008) zijn aangelegd;  situaties waarbij het incidentele overlast door bijvoorbeeld zware regenval betreft. Bestemming

Voorwaarde voor maatregelen is dat de grondwaterstanden negatieve gevolgen moeten hebben voor de bestemming (bijvoorbeeld woonfunctie). Er moet dus een probleem zijn.

Inspannings-

De grondwaterstand is, zeker in bebouwd gebied, niet volledig te sturen. Daarom heeft de grondwaterzorgplicht van de gemeente het karakter van een inspanningsverplichting (‘zoveel mogelijk’) en wordt

plicht


9W5803.A0/R007/JTV/ABR/Nijm - 23 -

18 juni 2012

de gemeente niet verantwoordelijk voor de grondwaterstand. De gemeente kan wel aansprakelijk worden gesteld voor het nakomen van de grondwaterzorgplicht. Doelmatigheid

Andere overheden

4.5

In de afweging van gemeentelijke maatregelen moeten de financiële implicaties, de omvang en de duur van de problemen meegenomen worden, alsmede de verschillende mogelijke oplossingen om grondwateroverlast tegen te gaan (beïnvloeden van het grondwaterpeil in probleemgebieden versus laten nemen van bouwkundige maatregelen). De gemeentelijke zorgplicht geldt alleen voor maatregelen die niet tot de verantwoordelijkheid van het waterschap of de provincie behoren. Denk hierbij aan de verantwoordelijkheid voor het diepe grondwater (grondwaterwinning ed., taak provincie) en het grondwater in het landelijk gebied (taak waterschap).

Uitwerking doelstellingen DoFeMaMesystematiek Leidraad Riolering

De doelstellingen zijn in bijlage 4 verder uitgewerkt. Deze bijlage volgt de zogenaamde DoFeMaMe-systematiek (Doelen Functionele Eisen Maatstaven en Meetmethoden) als voorgesteld door de Stichting RIONED. De doelen geven aan wat de gemeente wil bereiken. Vanuit deze doelen worden de eisen afgeleid, die aan het functioneren van de (riolerings)systemen of aan de toestand van de objecten (riolen, putten, randvoorzieningen e.d.) worden gesteld; de zogenaamde functionele eisen. Via de Maatstaven en Meetmethoden zijn functionele eisen vervolgens meetbaar.

Foto 3: Vuilemissie vanuit rioolstelsel via een externe overstort naar open water Smuldersweg Someren-Heide Voorbeeld

Een voorbeeld van de systematiek is navolgend opgenomen voor de doelstelling: ‘Doelmatig inzamelen en transporteren van stedelijk afvalwater.’


vGRP Someren - 24 -

Definitief

Een functionele eis bij het bovenstaande doel is bijvoorbeeld: ‘Alle percelen binnen het grondgebied van de gemeente Someren waar huishoudelijk afvalwater of bedrijfsafvalwater met een huishoudelijk karakter wordt geproduceerd worden ontzorgd.’

Maatstaven zijn de getalsmatige uitwerking van de functionele eis. Een voorbeeld van een maatstaf bij de eerder genoemde functionele eis is: ‘Alle percelen in de gemeente Someren dienen te zijn voorzien van een aansluiting op de riolering, tenzij een individuele behandeling van afvalwater (IBA) doelmatiger is met het oog op kosten en milieu.’

Meetmethoden, ten slotte, geven aan op welke wijze wordt getoetst of aan de maatstaven wordt voldaan. Een voorbeeld van een gangbare meetmethode bij bovenstaande maatstaf is: ‘Registratie van alle percelen die niet zijn aangesloten op de riolering en de wijze waarop deze percelen het afvalwater lozen.’


9W5803.A0/R007/JTV/ABR/Nijm - 25 -

18 juni 2012

5 5.1

HUIDIGE SITUATIE Inleiding Algemeen

5.2

Afvalwaterzorgplicht Algemeen

5.2.1

Deze paragraaf gaat in op de stand van zaken voor de afvalwaterzorgplicht, hierbij is een onderscheid gemaakt tussen niet aangesloten bebouwing, inventarisatie voorzieningen, onderhoud en beheer van het rioolstelsel en het hydraulisch functioneren.

Niet aangesloten bebouwing Bebouwde kom

Binnen de woonkernen van de gemeente Someren zijn alle woningen en bedrijven aangesloten op de riolering.

Buitengebied

In de afgelopen tien jaar is hard gewerkt aan het saneren van de ongezuiverde afvalwaterlozingen in het buitengebied via aanleg van nieuwe drukriolering. Nagenoeg alle ongezuiverde lozingen van afvalwater in het buitengebied zijn gesaneerd. Er bestaan nog enkele lozingen die zijn aangesloten op lokaal aanwezige gierkelders.

Aansluitper-

Het aansluitpercentage in de gemeente Someren is door de inspanningen in de afgelopen planperiode verder opgelopen tot nagenoeg 100 % waarmee aan het hoofddoel, namelijk het doelmatig inzamelen van stedelijk afvalwater wordt voldaan.

centage

5.2.2

Dit hoofdstuk geeft voor de afvalwater-, hemelwater- en grondwaterzorgplicht een beschrijving van de huidige situatie en is daarmee het vertrekpunt voor het te voeren beleid in de planperiode zoals dat wordt beschreven in hoofdstuk 6. In de paragrafen 5.2 tot en met 5.4 is de huidige situatie ten aanzien van de 3 zorgplichten beschreven. Hoofdstuk 5.5 gaat tot slot in op communicatie en samenwerking.

Inventarisatie voorzieningen, inspecties en kwaliteitstoestand Bebouwde kom

Een uitgebreide beschrijving van de structuur van de verschillende rioolstelsels is te vinden in het Basisrioleringsplan van de gemeente Someren (april 2009). Paragraaf 5.2.4 gaat nader in op het BRP Someren. In de meeste gebieden zijn overwegend gemengde rioolstelsels aangelegd. In elke kern zijn er ook delen die aangelegd zijn met (verbeterd) gescheiden stelsels en delen waar in de afgelopen jaren een start is gemaakt met afkoppelen (ook een vorm van scheiden van waterstromen). Momenteel wordt bij uitbreidingen, inbreidingen en herstructureringen ruime aandacht gegeven aan het scheiden van afvalwater en hemelwater waarmee duurzame rioolstelseltypen zijn geïntroduceerd. Het afvalwater in de buitengebieden wordt hoofdzakelijk via


9W5803.A0/R007/JTV/ABR/Nijm - 27 -

18 juni 2012

drukrioleringssystemen ingezameld en afgevoerd. Een beknopt overzicht van aanwezige voorzieningen in de rioolstelsels is opgenomen in navolgende tabel 5.1. Tabel 5.1: Overzicht aanwezige voorzieningen Omschrijving

Omvang

Eenheid

Riolering gemengd 80,2 km Vrijverval riolering in het buitengebied 39,9 km Riolering gescheiden of verbeterd gescheiden of ITstelsels en bijbehorende DWA-stelsels 26,5 km Wadi’s en infiltratievoorzieningen 7 ha Drukriolering 114,6 km Transportleidingen 5,4 km Inspectieputten 2445 stuks Bergbezinkvoorzieningen 9 stuks Externe overstortputten (gemengd) 8 stuks Interne overstortputten/stuwputten (gemengd) 16 stuks Lozingspunten hemelwaterriolering 37 stuks Straat- en trottoirkolken * 7270 stuks Perceelaansluitingen ** 8100 stuks Gemalen 18 stuks Drukrioleringsunits 420 stuks * excl bouwrijpe uitbreidingslocaties of woonrijpe uitbreidingslocaties ** incl (indirect) aangesloten percelen op gemeentelijke waterlossingen

Leeftijd vrijvervalrioolstelsel

Figuur 5.1 geeft een beeld van de leeftijdsopbouw van het rioolstelsel in de bebouwde kom (1% komt daarbij overeen met circa 1km riolering), vooral in de jaren ’70 van de vorige eeuw zijn er veel riolen aangelegd. 25000 20000 15000 Gemengd stelsel, lengte m

10000

DWA, RWA, IT stelsel, lengte m

5000 0

Figuur 5.1: Leeftijdsopbouw riolering gemeente Someren


vGRP Someren - 28 -

Definitief

Inspectie rioolstelsel

Kwaliteitstoestand vrijvervalriolen

Een gedeelte van het rioolstelsel, circa 90% binnen de bebouwde kom is de afgelopen jaren (2006, 2009 en 2010) in detail geïnspecteerd door middel van tv.-camera inspectie (zie rapportage Beoordelen inspecties 2006-2010; augustus 2011). Het betreft circa 1800 leidingen met een totale lengte van circa 70 km. De inspectiecyclus die in de gemeente Someren wordt gehanteerd is 1x per 10 jaar. De kwaliteitstoestand van de rioolstelsels in de gemeente Someren is in zijn algemeenheid redelijk tot goed te noemen. Afgelopen periode is er een inhaalslag geweest. We hebben de levensduur van de riolering nader onder de loep genomen. De landelijke richtlijnen gaan uit van een levensduur van 60 jaar. Deze richtlijnen hebben we tot nu toe altijd aangehouden in Someren. In het kader van het rioleringsplan hebben we een groot deel van de riolering gedetailleerd beoordeeld aan de hand van inspectiebeelden. Op basis van deze beoordeling hebben we gemiddelde levensduur van de riolering bij kunnen stellen naar 70 jaar (10 jaar langer dan de landelijke richtlijn). Door het oprekken van de levensduur kunnen we de prognose van vervangingsinvesteringen significant omlaag bijstellen. Verder kunnen we behoorlijk besparen door vaker te kiezen voor sleufloze renovatiemethoden in plaats van vervangingen.

Prognose vervangingsinvesteringen

Figuur 5.2 geeft op basis van de resultaten van de inspecties een overzicht van te verwachten vervangingsinvesteringen. Dit overzicht is gebaseerd op een koppeling van het berekende vervangingsjaar per geïnspecteerde streng met eenheidsprijzen uit de leidraad riolering. 9000000 8000000 7000000 6000000 Vervangings‐ investeringen gemengd stelsel, euro

5000000 4000000 3000000

Vervangings‐ investeringen DWA, RWA, IT, euro

2000000 1000000 0

Figuur 5.2: Inschatting vervangingsinvesteringen op basis van de rapportage “Beoordelen inspecties 2006-2010” (exclusief BTW)

Voor de korte termijn tot en met 2013 zijn de vervangingsinvesteringen vervolgens bijgesteld op basis van een nadere beoordeling waarbij een afweging is gemaakt tussen vervanging en renovatie. Voor de periode vanaf 2013 zijn op basis van het plan de navolgende vGRP Someren Definitief

9W5803.A0/R007/JTV/ABR/Nijm - 29 -

18 juni 2012

benodigde budgetten berekend:  kosten plaatselijk onderhoud (reparaties) en kosten rioolrelining en aanvullende kosten: € 334.000-;  kosten rioolvervanging (Wijtenhofstraat): € 30.500,-. De voorziene vervangingsinvesteringen op de korte termijn (5 jaar) zijn relatief beperkt. Op de middellange termijn wordt wel een vervangingspiek verwacht. Blijvende aandacht is nodig voor operationalisering van de inspectieresultaten. Kwaliteitstoestand rioolgemalen en drukrioolunits

Het rioolstelsel van de gemeente Someren kent in totaal 18 rioolgemalen De kwaliteitstoestand van 14 rioolgemalen is in 2011 vastgelegd in een rapportage (inventarisatie 14 hoofdgemalen, augustus 2011) Over het algemeen genomen is de kwaliteitstoestand matig tot redelijk. In nagenoeg alle gemalen zijn reparaties of vervanging van onderdelen voorzien. Het totaal budget voor deze reparaties is indicatief geraamd op € 250.000,Voor het uitvoeren van het werk is een planning opgezet voor de jaren 2011-2012 (circa € 150.000,-) de rest wordt later in de planperiode van dit vGRP (circa € 100.000,-). Voor 4 gemalen (Vaandrig, Achterweg, Eggendreef, Hoevenstraat) zijn nog geen inspecties uitgevoerd, deze gemalen zijn nog relatief jong. De hoofdgemalen worden bij de jaarlijkse service beurt ook globaal geïnspecteerd.

Foto 4: Drukrioolunit


vGRP Someren - 30 -

Definitief

Foto 5: Schakelkast drukrioolunit

In totaal zijn er circa 420 drukrioolunits aanwezig. De kwaliteitstoestand van de drukrioolunits wordt jaarlijks op hoofdlijnen geïnventariseerd waarbij onder andere is gekeken naar de betonkwaliteit, de vervuilingsgraad en de oliekwaliteit. Op basis van praktijkervaring (inspectie, onderhoud en klachten) bestaat er het vermoeden dat er op locaties hemelwater wordt afgevoerd via het drukrioolsysteem. Het systeem is niet ontworpen om dergelijke afvoerpieken te verwerken en daardoor ontstaan er problemen (wateroverlast, storingen). Er is onderzoek nodig om te bepalen of op de probleemlocaties hemelwaterafvoeren zijn aangesloten op het drukrioolstelsel zodat vervolgens in een handhavingstraject maatregelen kunnen worden getroffen. Vervangings -waarde

De totale vervangingswaarde van het rioolstelsel (exclusief BBB’s) is uitgaande van gemiddelde eenheidsprijzen, berekend op circa 81 miljoen miljoen euro. De vervangingswaarde van de vrijvervalstelsels is geraamd op circa 72 miljoen euro. De vervangingswaarde van gemalen, drukrioolunits en persleidingen is geraamd op circa 9 miljoen euro. Om de kwaliteit van het rioolstelsel op peil te houden zijn aanzienlijke vervangingsinvesteringen nodig. Bij een gemiddelde levensduur van het vrijvervalrioolstelsel van 70 jaar betekent dit een gemiddelde vervangingsinvestering van circa 1 miljoen euro per jaar. Vanwege de goede kwaliteitstoestand van het rioolstelsel zijn de verwachte vervangingsinvesteringen voor de korte termijn lager dan het hiervoor berekende gemiddelde. Tevens kiest de gemeente waar mogelijk voor renovatie door middel van relining in plaats van vervangen. Hierdoor vallen vervangingskosten ook lager uit.


9W5803.A0/R007/JTV/ABR/Nijm - 31 -

18 juni 2012

5.2.3

Onderhoud en beheer van het rioolstelsel Operationeel beheer

Het rioolstelsel in de gemeente wordt al sinds jaren op basis van een praktische insteek van de medewerkers onderhouden en beheerd. Het beheer en onderhoud van de rioleringsvoorzieningen in de gemeente Someren gebeurt vanuit de afdeling Realisatie, beheer en onderhoud. Administratief gezien zijn de werkzaamheden ondergebracht onder de producten riolering en waterlossingen en ingedeeld in een aantal hoofdposten. Tabel 5.2 geeft de hoofdverdeling hiervan weer. Tabel 5.2: Administratieve hoofdverdeling riolering

Riolering  Drukriolering  Riolering en kolken  Rioolgemalen  Straatreinigen [*]  Grondwateronderzoek Waterlossingen  Waterlossingen / hemelen grondwater [ ] * dekking voor 50% uit de voorziening riolering

Bijlage 6 geeft een overzicht van de verdere onderverdeling. Gegevensbeheer

Het gegevensbeheer van de riolering is redelijk op orde. Het bijwerken van revisiegegevens na uitvoering van rioleringswerken blijft continu een punt van aandacht. Geconstateerd is dat er een meetronde nodig is om de ligging van het stelsel te bepalen (x,y,z- coordinaten) en binnenonderkant buis van de bestaande riolen op tenminste elke straathoek.

Grondroerdersregeling

De ondergrond van Nederland is rijk aan kabels en leidingen. Bij het uitvoeren van graafwerkzaamheden worden regelmatig kabels en leidingen beschadigd, jaarlijks gaat het om 40.000 graafincidenten waarbij de directe schade landelijk is begroot op 75 miljoen euro per jaar. Naast de directe economische schade leiden graafincidenten tot onderbrekingen in de levering van bijvoorbeeld gas, elektriciteit of water en kunnen er gevaarlijke omstandigheden voor de omgeving ontstaan. Om dit zoveel mogelijk te beperken is de Wet Informatieuitwisseling Ondergrondse Netwerken (WION) in het leven geroepen waaraan kabel- en leidingbeheerders dienden te voldoen vóór 1 juli 2009. In essentie komt de grondroerdersregeling erop neer dat de grondroerder (meestal de aannemer van een werk) wettelijk verplicht is kabel- en leidinginformatie bij het kadaster op te vragen en dat de netbeheerders (voor het rioolstelsel meestal de gemeente) de


vGRP Someren - 32 -

Definitief

wettelijke plicht hebben te zorgen voor betrouwbare tekeningen (actueel, nauwkeurig en volledig; ook voor leidingen die buiten gebruik zijn). De informatie-uitwisseling van en naar beheerder en grondroerder vindt nu plaats via het Kadaster. Klic-online is het verplichte digitale informatie-uitwisselingsplatform voor kabel- en leidingenbeheerder en roerder. De gemeente Someren heeft aan alle eisen die de WION stelt voldaan. Dit betekent dat:  alle data over de eigen kabels en leidingen op orde zijn (fase 1);  alle processen en de organisatie voor het beheer daarvan op orde moet zijn (fase 2);  en alle benodigde technieken (ICT voorzieningen) op orde zijn (fase 3). Voor de riolering dient het volledige leidingenstelsel actueel gehouden te worden en gedigitaliseerd beschikbaar te worden gesteld via het klic-online systeem zodat grondroerders over de informatie kunnen beschikken. 5.2.4

Hydraulisch en milieutechnisch functioneren Vorige GRP en BRP

Nieuw BRP

De waterschappen hebben vergunning verleend voor alle riooloverstorten in de gemeente Someren. Voor de gemeenten Someren, Asten en Deurne is een OAS studie uitgevoerd om het milieutechnisch functioneren van de betreffende stelsels te controleren. Het stedelijk afvalwater van de gemeente Someren wordt afgevoerd naar RWZI Asten In 2009 is een nieuw BRP vastgesteld. De vrijvervalstelsels van Kernen Lierop, Someren-Heide, Someren-Eind en Someren zijn opnieuw hydraulisch getoetst omdat de vorige berekeningen meer dan 10 jaar oud waren. Uitgangspunt voor de nieuwe toetsing is een gegevensbestand van de situatie 2007. In het BRP is een plan uitgewerkt tot 2015 (plansituatie). De hydraulische toetsing betreft voornamelijk een controle van de afvoercapaciteit van de stelsels in situaties met neerslag. In de loop der tijd is het afvoerend verhard oppervlak toegenomen en hebben we te maken met een verandering van het klimaat (extreme neerslaggebeurtenissen). In praktijk is gebleken dat er ook regelmatig water op straat voorkomt in de gemeente (situaties die ook leiden tot meldingen). Daarom zijn bij het toetsen met de modelberekeningen meerdere ontwerpbuien gebruikt om de gevoeligheid van het systeem te verkennen. De daadwerkelijk toets is uitgevoerd met een theoretische bui met een statistische herhalingstijd van 1x per 2 jaar (bui 08). De modelberekeningen zijn gecombineerd met de meldingen die de gemeente de afgelopen jaren heeft ontvangen. Op basis van zowel de praktijkervaringen als het theoretisch model zijn er voor alle kernen


9W5803.A0/R007/JTV/ABR/Nijm - 33 -

18 juni 2012

maatregelen in beeld gebracht waarmee het risico op overlast kan worden verkleind. De maatregelen om de ontwerpbui (criterium: bui 08) goed te kunnen afvoeren bestaan uit het vergroten van riooldiameters (waar vervanging nodig is) en door het leggen van nieuwe verbindingen (vermazen van het stelsel). Met name in de kern Someren wordt op een aantal locaties water op straat berekend die daadwerkelijk herkend worden in de praktijk waarbij naast eerder genoemde maatregelen (diametervergroting in onder andere Lieropsedijk en Someren-Noord en het leggen van nieuwe verbindingen) ook andere maatregelen nodig zijn. Er is hierbij niet gekeken naar de effecten van afkoppelen en ook niet naar het openzetten van een riooloverstort. Het betrekken van afkoppelmaatregelen biedt kansen om te komen tot meer doelmatige oplossingen voor wateroverlast. In het BRP 2009 is geen definitief maatregelenplan opgesteld voor de kern Someren. Maatregelen in het BRP zijn niet uitgevoerd omdat de water op straat berekeningen niet voldoende aansluiten bij de praktijk. In de planperiode van dit GRP is daarom een nadere uitwerking c.q. verfijning nodig zijn van het BRP om tot een definitief maatregelenoverzicht te komen. In het “Blauwe aderen plan” (2012) zijn de kansen voor het afkoppelen nader uitgewerkt (korte termijn en lange termijn), zie ook paragraaf 5.3 Hemelwaterzorgplicht. Deze kansen moeten in de uitwerking van het BRP concreet gemaakt worden tot een definitief maatregelenplan. De wvo-vergunning is in het kader van nieuwe regelgeving komen te vervallen. Voor gedetailleerde informatie van de stelselgegevens, overstorten en gemalen wordt verwezen naar het BRP. Gemeente zal hierover nog overleg voeren met de waterschappen. Meten

De ervaring leert dat het werkelijke gedrag van rioolstelsels behoorlijk kan afwijken van het theoretische gedrag op basis van modelberekeningen. Door metingen uit te voeren wordt het mogelijk hydraulische berekeningen en verbeteringsmaatregelen te toetsen. De Commissie Integraal Waterbeheer (CIW) heeft in haar rapport “Monitoring riooloverstorten” 3 sporen onderscheiden: Spoor 1: Spoor 2: Spoor 3:

Meetprogramma Someren

Verkrijgen van basaal inzicht in locatie, frequentie en duur van overstortingen; Verkrijgen van inzicht in functioneren van rioolstelsels; Verkrijgen van inzicht in de relatie met oppervlaktewaterkwaliteit.

In de gemeente Someren zijn alle externe overstorten voorzien van een randvoorziening en meetapparatuur (drukopnemers) die via telemetrie zijn verbonden met de hoofdpost. Een uitwerking van de doelstellingen toegesneden op de gemeente Someren en optimalisatie van het bestaande meetnet wordt regionaal opgepakt. Deze


vGRP Someren - 34 -

Definitief

optimalisatie sluit aan bij spoor 2 metingen zoals afgesproken in de OAS Asten. OAS

5.3

Hemelwaterzorgplicht Algemeen

5.3.1

In 2009 is een OAS-studie uitgevoerd (optimalisatiestudie afvalwatersysteem) samen met de gemeente Asten, Deurne en waterschap Aa en Maas. Doel van de OAS-studie was verschillende maatregelscenario’s te vergelijken om zo te komen tot een pakket maatregelen tegen de laagste maatschappelijke kosten. Voor Someren is geconcludeerd dat er twee beperkte waterkwaliteitsknelpunten zijn (leggerwatergang achter waterberging Slievenstraat en de kleine Aa in Someren). In overleg met waterschap Aa en Maas zullen deze knelpunten worden aangepakt (zie bijlage 5).

Deze paragraaf gaat in op de stand van zaken voor de hemelwaterzorgplicht, hierbij is een onderscheid gemaakt tussen afkoppelen bij bestaande en nieuwe bebouwing en het beheer en onderhoud van de voorzieningen.

Afkoppelen bestaande en nieuwe bebouwing Afkoppelprojecten

Relatief recent wordt in Nederland het “afkoppelen” van verhard oppervlak en “niet aankoppelen” van verhard oppervlak toegepast. Hierbij wordt voorkomen dat hemelwater het rioolstelsel bereikt zodat het niet wordt vervuild met afvalwater en het niet behoeft te worden gezuiverd. Het relatief schone hemelwater kan normaliter zonder problemen lokaal worden opgevangen en worden afgevoerd naar oppervlaktewater of in de bodem worden geïnfiltreerd. De gemeente Someren heeft sinds 2009 een aantal projecten uitgevoerd waarbij hemelwater is afgekoppeld in bestaand stedelijk gebied. Bij elke nieuwe uitbreiding wordt hemelwater niet meer afgevoerd naar de RWZI maar lokaal verwerkt. Tabel 5.3 geeft een overzicht van de uitgevoerde projecten en de projecten die nog in uitvoering zijn. In totaal is in de periode 2008-2011 ruim 3 hectare verhard oppervlak afgekoppeld. Tabel 5.3: Afgekoppelde verharde oppervlakken

Jaar 2008 2009 2011 2011 2011

Kern Someren Someren-Heide Someren-Heide Someren Someren

Locatie Sonnehove Diversen Brinkweg Tuinstraat Laan ten Roode


Afgekoppeld 0,57 ha 0,04 ha 0,22 ha 0,63 ha 1,66 ha 3,12 ha

9W5803.A0/R007/JTV/ABR/Nijm - 35 -

18 juni 2012

Foto 6: Wadi Afkoppelstudies

In 2009 is het “Masterplan Afkoppelen Hemelwater Someren” opgesteld. In 2012 is dit verder uitgewerkt tot het “Blauwe aderen plan Someren”. Het plan gaat in op zowel afkoppelkansen voor de korte als lange termijn (visie). Het merendeel van de kansen betreft de lange termijn, waarbij er werk met werk gemaakt kan worden en op die manier kosten voor het afkoppelen beheersbaar blijven. De lange termijn bestaat uit een visie voor de aanleg van hoofdstrengen (de blauwe aderen) door de kernen (inclusief diameters en de globale hoogteligging). Uitgangspunt is een visie voor de ontvlechting die bij projecten, waar bijvoorbeeld riolering wordt vervangen, opgepakt wordt en op projectniveau wordt uitgewerkt zodat er geen “versnippering” ontstaat. Met het “Blauwe aderen plan” is inzichtelijk gemaakt welke kansen er liggen om verhard oppervlak af te koppelen, waarbij rekening is gehouden met duurzame lange termijn oplossingen waarbij de bestaande wateroverlastlocaties (water op straat bij extreme neerslag) worden opgeheven of verminderd en tevens wordt geanticipeerd op de gevolgen van de klimaatverandering. Naast de lange termijn liggen er op korte termijn ook kansen, met name in de kern Someren waar het aantal locaties met water op straat het grootst is. Er zijn kansen geïdentificeerd voor onder andere de omgeving van de Slievenvijver, de Lieropsedijk, het Julianapark en Sluis 11.


vGRP Someren - 36 -

Definitief

Gescheiden en verbeterd gescheiden stelsels

Watertoets

5.3.2

Een gedeelte van de rioolstelsels is gescheiden of verbeterd gescheiden gerioleerd. Voor sommige van deze rioolstelsels is het nodig onderzoek te doen omdat het vermoeden bestaat dat foutieve aansluitingen aanwezig zijn. Het betreft de stelsels:  industrieterrein omgeving Trasweg (Someren-Eind);  uitbreiding omgeving Esdoornstraat (Someren-Eind);  Kanaaldijk zuid (Someren-Eind);  Pasakkers (Someren). Bij ruimtelijke ontwikkelingen wordt per situatie met de waterschappen aandacht besteed aan ruimte voor water, de zogenaamde watertoetsprocedure. Daarbij wordt, in overleg met de waterbeheerders, gestreefd naar doelmatigheid waarbij hydrologisch neutraal ontwikkelen een belangrijk uitgangspunt is. Schoon water wordt daarbij niet naar de RWZI afgevoerd. Dit beleid wordt voortgezet.

Beheer van hemelwatervoorzieningen Complexere systemen

Gladheid en onkruid

Het beheer van openbare voorzieningen voor de inzameling, berging en het transport van hemelwater krijgt met de komst van de hemelwaterzorgplicht extra aandacht. Hemelwatersystemen die worden aangelegd zijn ten opzichte van het verleden complexer van karakter. Het is daarom wenselijk in de komende planperiode richtlijnen te ontwikkelen voor ontwerp, uitvoering en beheer van hemelwatervoorzieningen en deze in te bedden in de werkmethodes van de gemeente zodat beheerproblemen in de toekomst worden voorkomen. Na verloop van tijd is bij burgers kennis over de wenselijke gang van zaken mogelijk verminderd dan wel helemaal verdwenen (vertrekken van bewoners/nieuwe bewoners in de wijk). Blijvende informatie aan bewoners over het gebruik van de rioleringsvoorzieningen is nodig. In gebieden waar het hemelwater separaat van het vuilwater wordt ingezameld, dient rekening te worden gehouden met mogelijke vervuilingsbronnen doordat ongezuiverd wordt geloosd op oppervlakte- of grondwater. Een mogelijke vervuilingsbron is strooizout. In de gemeente wordt gladheid bestreden volgens de natzoutmethode. Bij het nat-zout strooien wordt minder zout gebruikt en ook is deze methode aanzienlijk milieuvriendelijker (minder verwaaiing van het strooimiddel naar bermen). Het merendeel van de gebruikte zoutstrooiers is uitgevoerd als snelheidsonafhankelijke strooiers. De norm waarvan uitgegaan wordt is de norm die het CROW aangeeft in haar publicatie nr. 152: Gladheid, preventie en bestrijding, tabel 4.4 doseringsaanbeveling wegenzout bij verschillende gladheidstypen. Afhankelijk van de omstandigheden kan deze hoeveelheid bijgesteld worden.


9W5803.A0/R007/JTV/ABR/Nijm - 37 -

18 juni 2012

Ook bestrijdingsmiddelen die ingezet worden ter bestrijding van onkruid zijn een vervuilingsbron voor het ontvangende oppervlakte- en grondwater. In september 2011 heeft de Tweede Kamer een motie ingediend om ‘een verbod in te stellen voor gebruik van gewasbeschermingsmiddelen met glyfosaat voor niet-commerciële doeleinden’ (TK 2010-2011, 32 372, nr. 65). Deze motie richt zich op het gebruik door (of: in opdracht van) particulieren, terreinbeheerders en overheidsinstellingen. Staatsecretaris Atsma heeft een reactie naar de Tweede Kamer geschreven dat hij de motie gaat uitvoeren. Per wanneer het verbod ingaat, is niet bekend. De gemeente werkt in de huidige situatie met chemische bestrijdingsmiddelen, maar dan een infrarood-scanner (DOB methode).

5.4

Grondwaterzorgplicht Algemeen

5.5

Tot op heden heeft de gemeente maar een beperkte rol gespeeld in aspecten die spelen rondom het grondwater in het bebouwde gebied. Enerzijds omdat de gemeente op grondwatergebied nog geen wettelijke bevoegdheden had. Anderzijds omdat er geen problemen met betrekking tot grondwater bekend zijn. De gemeente Someren heeft recent een grondwatermeetnet ingericht in de woonkernen. Met name buiten de kernen waren daarnaast al peilbuizen aanwezig van het waterschap, de provincie en Rijkswaterstaat. Daarnaast kunnen we een inschatting maken aan de hand van de peilen in bestaande watergangen en waterpartijen. In verdere invulling van de grondwaterzorgplicht voor de komende planperiode is nodig, hiervoor wordt verwezen naar hoofdstuk 6.

Communicatie en samenwerking Klant contact centrum.

Samenwerking met gemeente Asten

De gemeente Someren is sinds 2008 het aanspreekpunt voor een burger als het gaat om problemen met grondwater, zo bepaalt de wetgever. De gemeente heeft een loketfunctie. Dit zogenaamde waterloket heeft een functie die verder gaat dan alleen het grondwater. De burger kan hier terecht voor vragen of klachten over alle water gerelateerde zaken in de gemeente. Het idee achter de loketfunctie is dat degene met een vraag of melding bij de gemeente terecht kan. De gemeente, op haar beurt, faciliteert in het zoeken naar een oplossing. Momenteel is de ingang naar het waterloket in het klant contact centrum (KCC) nog niet vormgegeven. In het kader van het opstellen van het GRP zijn er met de gemeente MGA-sessies gehouden. MGA staat voor Mutual Gains Approach. In deze sessies zijn de mogelijkheden onderzocht op het gebied van samenwerking in de riolering. Er zijn 4 sessies gehouden met medewerkers: 1. verschillende vakdisciplines betreffende de openbare ruimte; 2. bestuurlijk; 3. afdeling ‘vergunningen en handhaving’;


vGRP Someren - 38 -

Definitief

4. afdeling ‘financiën en belastingen’. Uit deze sessies kwamen de volgende samenwerkingspunten op het gebied van riolering en water naar voren: 1. het is de intentie dat de buitendiensten van de twee gemeenten worden geïntegreerd, dit proces is al in gang gezet, werkzaamheden die heel goed samen kunnen worden uitgevoerd zijn bijvoorbeeld kolken zuigen, beheer van rioolgemalen en reiniging en inspectie van vrijvervalriolering; 2. beleidsmatige zaken op het gebied van riolering en water kunnen worden afgestemd waarbij de gemeenten zoveel mogelijk van elkaar leren en indien gewenst overnemen, een voorbeeld hiervan zijn de vGRP’s die in nauwe samenspraak worden opgesteld; 3. handhavingsaspecten in relatie tot afvalwater dienen te worden versterkt onder andere bij foutieve aansluitingen in het buitengebied maar in relatie tot afvalwaterlozingen van bijvoorbeeld glastuinbouw- en pluimveebedrijven; 4. onderzoeken of het financiële beleid in relatie tot riolering kan worden gestroomlijnd, met respect voor de verschillen die mogelijk niet direct kunnen worden weggenomen; 5. samenwerken op het gebied van automatisering, dit proces is al in gang gezet, een voorbeeld hiervan is het gebruik van eenzelfde rioolbeheersysteem (dgDIALOG);


9W5803.A0/R007/JTV/ABR/Nijm - 39 -

18 juni 2012

6

BELEID PLANPERIODE

6.1

Inleiding Algemeen

In dit hoofdstuk wordt het beleid voor de drie zorgplichten voor de komende planperiode gepresenteerd. Het beleid is een samenstel van beheeractiviteiten, (beheer)maatregelen, onderzoek, benodigde middelen en tijd. Naast het beleid voor de drie zorgplichten wordt tevens het beleid voor activiteiten beschreven die voor alle drie de zorgplichten overkoepelend van belang zijn zoals bijvoorbeeld interne en externe communicatie, vergunningen en handhaving.

Kader

Het kader voor de formulering van het beleid in dit hoofdstuk is via het toetsingskader beschreven in hoofdstuk 4. Dit kader is samen met het voorkeursscenario voor de zorgplichten zoals beschreven in de Kadernota Visie Gemeentelijke Watertaken leidend geweest voor de formulering van het beleid in dit hoofdstuk. Het voorkeursscenario zoals verwoord in de Kadernota Visie Gemeentelijke Watertaken is afgestemd met het college en de commissie Ruimte in december 2011.

Zorgplichten

In de tekst van dit hoofdstuk zijn de verschillen tussen de zorgplichten met de navolgende symbolen verhelderd. De (nieuwe) zorgplichten zijn aangeduid met een groen kader: de afvalwaterzorgplicht via een rioolbuis, de hemelwaterzorgplicht via een paraplu, de grondwaterzorgplicht via een grondwaterstand. Zorgplicht

Symbool

Afvalwaterzorgplicht

Hemelwaterzorgplicht

Grondwaterzorgplicht

Financiële gevolgen en planning

Leeswijzer

De financiële gevolgen en planning van het beleid zijn opgenomen in bijlage 6. Alle kosten in deze bijlage zijn inclusief alle overige kosten (zoals kosten voor voorbereiding, aanbesteding en toezicht en aannemersopslagen) exclusief BTW op prijspeil 2012. Hoofdstuk 7 gaat nader in op de financiële gevolgen van het beleid voor de ontwikkeling van de rioolheffing. Gekozen is voor een geïntegreerde beschrijving van de afvalwater- en hemelwaterzorgplicht omdat deze zorgplichten in de praktijk vaak sterk aan elkaar raken.


9W5803.A0/R007/JTV/ABR/Nijm - 41 -

18 juni 2012

Het beleid voor in- en uitbreidingen is verwoord in paragraaf 6.2. Paragraaf 6.3 gaat in op het beheer van bestaande afvalwater- en hemelwatervoorzieningen. De noodzakelijke onderzoeken en nieuwe investeringen voor de afval- en hemelwaterzorgplicht komen aan bod in de paragrafen 6.4 en 6.5. Het beleid voor de grondwaterzorgplicht komt aan de orde in paragraaf 6.6. Paragraaf 6.7gaat tot slot in op beleid voor overkoepelende activiteiten die voor alle 3 de zorgplichten gelden zoals communicatie.

6.2

Beleid in- en uitbreidingen In- en uitbreidingen

Tabel 6.1 geeft een overzicht van nieuwbouwplannen in de gemeente Someren voor de periode tot en met 2020 voor woningen en tabel 6.2 voor bedrijventerreinen. Tabel 6.1: In- en uitbreidingen (woningbouw)

Kern Lierop

In- en uitbreiding Uitbreiding Lierop Wijzigingsgebied 1 Wijzigingsgebied 2 Someren Beatrixlaan Loovehof Waterdael III Grootte Hoeven Petrusschool Paulusschool Someren-Eind De Brim IV Kom Someren-Eind Centrumplan Harmonielaan Someren-Heide Someren-Heide Zuid

Omvang 83 woningen 2 woningen 4 woningen 2 woningen 36 woningen 302 woningen 152 woningen 13 woningen 15 woningen 41 woningen 10 woningen 61 woningen 4 woningen 43 woningen

Periode 2011-2014 2011 2015 2011 2012-2013 2011-2020 2016-2020 2013 2014 2011-2013 2012 2016-2020 2013 2011-2014

Tabel 6.2: In- en uitbreidingen (bedrijventerreinen)

Kern Someren-Eind Someren Someren Someren

Bedrijventerrein Vaartje 1 Lauruscomplex Lage Akkerweg Van Dijk / Broekstraat

Omvang 2,6 ha 5,7 ha 4,6 ha 2,4 ha

Periode 2012-2013 2014-2020 2014-2020 2012

Opgemerkt wordt dat de nieuwbouwplannen in verband met de onzekere economische situatie kunnen veranderen. De kosten voor aanleg van rioleringsvoorzieningen worden vanuit de exploitatie van het plan gedekt en komen derhalve niet ten laste van de rioolheffing.

6.3

Beheer afvalwater- en hemelwatervoorzieningen Beheerstrategie

De basis van het beheerproces is de gekozen beheerstrategie. Het beheerproces bestaat uit de volgende vier stappen die telkens


vGRP Someren - 42 -

Definitief

opnieuw worden doorlopen:  Onderzoek (inventarisatie, inspectie, berekenen en controle).  Beoordelen onderzoeksresultaten.  Planvorming onderhoudsmaatregelen.  Uitvoering maatregelen. Een andere pijler voor de implementatie van een goed beheerproces is een efficiënt gegevensbeheer in combinatie met gestructureerde planvorming. Het periodiek vaststellen van de benodigde middelen (financiën) en de wijze van kostendekking is ook een onderdeel in het beheerproces. In het kader van dit vGRP zijn de beheerkosten in beeld gebracht en zijn nieuwe ontwikkelingen in het beheer vastgesteld. Tevens is afstemming van de onderhoudsmaatregelen met derden onderdeel van het proces (bijvoorbeeld afstemming van het programma met andere vakdisciplines). Doordat het rioolstelsel zich de komende jaren verder uitbreid nemen de beheer- en onderhoudswerkzaamheden in de gemeente toe. De belangrijkste nieuwe beheer- en onderhoudswerkzaamheden de komende jaren worden veroorzaakt door:  Aanleg van nieuwe woonwijken en bedrijventerreinen (uitbreidingen, inbreidingen).  Het ontstaan van verschillende typen rioolsystemen in bestaand stedelijk gebied als gevolg van het ontvlechten van hemelwater en afvalwater in bestaand stedelijk gebied. Rioolvervangingsprojecten

Het rioolstelsel van de gemeente Someren is kwalitatief in relatief goede staat waardoor voor de korte termijn geen omvangrijke rioolvervangingen te verwachten zijn. De investeringen voor rioolvervangingen voor de planperiode van dit vGRP zijn, los van de resterende investeringen voor de rioolrenovaties (zie hoofdstuk 5), daardoor relatief beperkt ten opzichte van de vervangingswaarde van het rioolstelsel. Voor de onderbouwing van grootschaligere vervangingsmaatregelen in het kader van de afvalwaterzorgplicht is het gewenst op structurele basis (bijvoorbeeld één keer per 2 jaar) per kern een integrale afweging voor vervanging van riolering en wegen te maken. Ook eventuele maatregelen in relatie tot toekomstige bouwontwikkelingen dienen in deze plannen te worden betrokken. Rioleringsvervangingsprojecten inclusief het afkoppelen van hemelwater worden gedekt vanuit de rioolheffing. De kosten van het opbreken en herstellen van verhardingen voor zover noodzakelijk in het betreffende project worden meegenomen in deze projecten uitgaande van herstel van de oude situatie. Het herinrichten van straten bij rioolvervanging anders dan het terugbrengen van de oude situatie kan, als dat meerkosten oplevert, vanwege de aard van de rioolheffing (doelheffing) niet uit de rioolheffing worden gefinancierd. Als richtlijn hiervoor wordt aangehouden dat herstraten van het volledige profiel uit de voorziening riolering wordt bekostigd bij smalle


9W5803.A0/R007/JTV/ABR/Nijm - 43 -

18 juni 2012

(woon)straten met een breedte van circa 8 meter verharding (inclusief trottoirs). Dit is echter mede afhankelijk van het aantal te leggen buizen (alleen vuilwater of vuil- en hemelwater), de ligging van de riolering in het dwarsprofiel (in het midden of aan de zijkant van de straat) en de opbouw het dwarsprofiel (denk aan groenstroken en losliggende voetpaden). Bij bredere straten wordt alleen de herstrating over de sleufbreedte van de ontgraving bekostigd en de huis- en kolkaansluitingen.

Foto 7: Rioolvervanging Laan ten Roode nabij Kerkstraat

Als er vanuit andere vakdisciplines aanvullende wensen zijn voor de herinrichting van de openbare ruimte bij een rioolvervangingsproject dan wordt in overleg een bijdrage in de kosten vastgesteld. Wanneer er vanuit meerdere vakdisciplines een integrale behoefte bestaat om beheer- en grootschalige onderhoudswerkzaamheden uit te voeren,


vGRP Someren - 44 -

Definitief

worden de meerkosten naar evenredigheid in overleg bepaald.

Investering rioolrenovaties planperiode € 334.000,-Vervanging drukriolering

Het drukrioolstelsel in de gemeente Someren is grotendeels relatief nieuw. Een klein deel is aangelegd in de jaren tachtig. Voor de nieuwe systemen zijn de komende tijd geen omvangrijke vervangingen van elektromechanische of bouwkundige elementen te verwachten. De oudere systemen zijn na 2012 volledig gerenoveerd. De komende jaren worden geen grootschalige vervangingen verwacht. Wel is rekening gehouden om de invoerpunten (circa 26 locaties) te onderzoeken en waar nodig aan te passen zodat aantasting door H2S gassen zoveel mogelijk wordt voorkomen.

Investering aanpassen inprikpunten planperiode € 100.000,-Onderhoud riolering

Het onderhoud aan de riolering in de gemeente Someren bestaat uit een groot aantal activiteiten die in tabel 6.3 zijn opgenomen. Enkele activiteiten worden navolgend nader belicht. Tabel 6.3: Onderhoudswerkzaamheden riolering

Onderhoudswerkzaamheden  Reinigen vrijverval riool  Rioolinspectie  Reparatie herstel vrijverval riool  Ontstoppen vrijverval riool  Beheer stuwputten  Beheer overstortputten  Bergbezinkvoorzieningen  Beheer rioolgemalen  Reinigen persleidingen pompputten  Beheer drukriolering  Kolken reparatie en herstel  Kolken reinigen  Storten rioolslib  Straatvegen Reiniging en inspectie

Het rioolstelsel van de gemeente Someren bestaat uit veel verschillende objecten die in het kader van de afval-, hemelen grondwaterzorgplicht door de gemeente worden beheerd en onderhouden. Vanwege de aard van het water dat wordt getransporteerd is het nodig de objecten regelmatig te reinigen en de objecten te inspecteren. Voor de reiniging en inspectie worden daarbij de frequentie en methode afgestemd op de functie en toegankelijkheid


9W5803.A0/R007/JTV/ABR/Nijm - 45 -

18 juni 2012

van het object. Het rioleringsbeheer in de gemeente Someren kan voor wat betreft reinigings- en inspectieactiviteiten verder worden geoptimaliseerd. In de komende planperiode krijgt dit aspect nadere aandacht in een reinigings- en inspectieplan.

Kolken reinigen en storten rioolslib

Klein onderhoud

Kolken worden minimaal 1 maal per jaar en bij infiltratievoorzieningen 2 maal per jaar gereinigd, waarbij het vrijkomende rioolslib op verantwoorde wijze wordt verwerkt. Voor meer onderhoudsgevoelige locaties is het gewenst de reinigingsfrequentie waar nodig te verhogen. In de komende planperiode krijgt dit aspect nadere aandacht in een reinigings- en inspectieplan.

Het klein onderhoud bestaat uit het uitvoeren van kleinschalige reparaties en herstel van vrijvervalriolering en kolken en het verhelpen van meldingen gerelateerd aan kolken huisaansluitingen (verstoppingen). Tevens zijn elk jaar middelen nodig om op basis van een bestek kleine rioolwerkzaamheden kleinschalige onderhoudswerkzaamheden te verrichten voor stuwputten en overstorten.

Foto 8: Wortels Nachtegaallaan


vGRP Someren - 46 -

Definitief

Reiniging, inspectie en onderhoud gemalen en drukriool-

Gemalen vormen een essentieel onderdeel in het transport van afvalwater, maar zijn ook een kwetsbaar onderdeel waardoor ten opzichte van het beheer van riolen extra aandacht noodzakelijk is. Een gemaal is bedrijfszeker als het naar behoren en zonder storingen werkt.

units

Foto 9: Doekjes vast in pomp

Rioolgemalen, bergbezinkbassins en pompunits worden een keer per jaar gereinigd en geïnspecteerd waarbij kleine gebreken meteen worden gerepareerd. Verder zijn de gemalen, bergbezinkbassins en pompunits, via telemetrie aangesloten op een hoofdpost om storingen direct te kunnen detecteren.


9W5803.A0/R007/JTV/ABR/Nijm - 47 -

18 juni 2012

Afkoop investeringen en exploitatielasten (dubbelfunctie)

In Someren staan 4 waterschapsgemalen, namelijk gemaal Lierop, gemaal Noord, gemaal Zuid en gemaal Ploegstraat. Deze gemalen hebben een dubbelfunctie. Zij dienen zowel voor het bemalen van het gemeentelijke rioolstelsel (gemeentelijke taak) als voor het transport van het rioolwater naar de RWZI in Asten (waterschapstaak). De gemeente zamelt het afvalwater en een deel van het regenwater in en transporteert dit naar de overnamepunten (waterschapsgemalen). Hier neemt het waterschap het afvalwater over en transporteert het verder naar de Rioolwater-zuiverings-inrichting (RWZI) in Asten. De overname en doorvoer van het afvalwater alsmede de daaraan verbonden kosten zijn in het verleden contractueel vastgelegd tussen de gemeente Someren en het toenmalige waterschap De Aa (overeenkomst van 31 december 1982). De exploitatielasten zijn niet afgekocht in de overeenkomst van 31 december 1982. Jaarlijks betaalt de gemeente hiervoor de werkelijk gemaakte kosten (circa € 35.000). De renovatiekosten zijn destijds wederzijds afgekocht, onder de voorwaarde dat er geen capaciteitsaanpassing is. 3 van de 4 waterschapsgemalen in Someren zijn of worden op korte termijn gerenoveerd. Hierbij is of wordt de capaciteit vergroot. Voor de verdeling van de kosten voor capaciteitsvergroting is in de overeenkomst van 31 december 1982 een verdeelsleutel opgenomen waarmee deze kosten naar rato van ieders taak worden verdeeld. Het bestuur van het waterschap stelt voor om te stoppen met de onderlinge verrekening voor de dubbelfunctie door de gemeente een eenmalige afkoopsom aan te bieden. De hoogte van deze afkoopsom is gebaseerd op het nog eenmalig meebetalen aan de investeringskosten. De jaarlijkse verrekening van exploitatiekosten komt hierbij te vervallen zonder dat hiervoor een afkoopsom voor wordt gerekend. De volgende (voorlopige) afkoopsommen per gemaal zijn bepaald conform verdeelsleutel uit de overeenkomst van 31 december 1982:  Someren Noord € 178.940,- (renovatie medio 2012);  Someren Zuid € 215.920,- (renovatie medio 2012);  Someren-Heide € 76.500,- (reeds gerenoveerd in 2010);  Lierop € 5.460,- (later stadium). In totaal komen de kosten op €476.820,00 euro (inclusief btw). Het grootste voordeel voor de gemeente is dat de jaarlijkse exploitatie kosten komen te vervallen. De eenmalige afkoopsom voor de capaciteitsvergroting bij de renovatie van de waterschapsgemalen wordt betaald uit de voorziening riolering. Gemaal Lierop (Schutterstraat) wordt in een later stadium aangepast omdat er nu geen aanleiding is tot renovatie of capaciteitsvergroting. Investering afkoop dubbelfunctie planperiode € 400.689,--

Straatvegen

Tussen straatvegen en de afvalwaterzorgplicht bestaat een duidelijke samenhang. Bij een adequaat straatveegbeleid wordt de belasting van


vGRP Someren - 48 -

Definitief

het rioolstelsel met slib verminderd waardoor bij een goede onderhoudssituatie van het rioolstelsel de kosten voor reiniging van kolken en riolen en de stortkosten van rioolslib kunnen worden verlaagd. Veel gemeenten in Nederland rekenen daarom een gedeelte van de kosten van straatvegen toe aan de rioolheffing. In de gemeente Someren komt gedeeltelijke toerekening van straatreiniging en stortkosten van veegvuil, voor zover er een duidelijke samenhang is met kolkenreiniging, naar de rioolheffing in aanmerking. De huidige praktijk waarbij de kosten van straatvegen voor 50% worden betaald uit de algemene middelen en voor 50% uit de rioolheffing wordt in de planperiode voortgezet.

Gladheid en onkruid

Jaarlijkse exploitatielasten

6.4

Het huidige beleid ten aanzien van onkruidbestrijding wordt herzien op basis van nieuwe wetgeving. Het beleid voor gladheid in relatie tot hemelwatervoorzieningen wordt voorlopig ongewijzigd voortgezet. 'In 2012 wordt er een pilot gestart met alternatieve methoden van onkruidbestrijding.

Een overzicht van de jaarlijkse exploitatielasten op basis van de begroting van 2012 is opgenomen in bijlage 6. In deze bijlage is tevens een inschatting opgenomen van de verwachte meerkosten in verband met nieuwe beheeractiviteiten en is een prognose opgesteld voor de periode na 2012.

Onderzoek en planvorming afvalwater- en hemelwaterzorgplicht Onderzoek afvalwater-en hemelwaterbeleid

Aspecten van het afvalwater- en hemelwaterbeleid die nadere aandacht behoeven de komende jaren zijn:  het beheer van de bijzondere objecten in het afvalwatersysteem, zoals gemalen en overstortputten, wordt in de planperiode versterkt, hier is reeds een start mee gemaakt;  vastleggen van hemelwatervoorzieningen (anders dan leidingen) in een beheersysteem en versterken van het beheer van hemelwatervoorzieningen;  onderzoek ter ondersteuning van het te voeren hemelwaterbeleid; hierbij kan worden gedacht aan een verdere uitwerking per project van het “Blauwe aderen plan”;  ontwikkeling van ontwerprichtlijnen voor hemelwatervoorzieningen en onderzoeken of de ontwikkeling van maatwerkvoorschriften en verordeningen waarmee de uitvoering van het hemelwaterbeleid kan worden gestimuleerd nodig is, de nieuwe wetgeving biedt de gemeente in principe via verordeningen en maatwerkvoorschriften mogelijkheden om het afstromende hemelwater gescheiden in te zamelen en beleid op dit punt daadwerkelijk vorm te geven, in de


9W5803.A0/R007/JTV/ABR/Nijm - 49 -

18 juni 2012

planperiode onderzoekt de gemeente hoe deze instrumenten kunnen worden ingezet.

Investering pve hemelwatervoorzieningen planperiode € 20.000,-Investering structureren beheer gemalen en overstorten planperiode € 20.000,-Meten en monitoren

Om meer inzicht te krijgen in het werkelijk hydraulisch functioneren van het rioolstelsel en infiltratievoorzieningen, wordt het meet- en monitoringsplan in regionaal verband uitgewerkt. Dit vloeit voort uit de Optimalisatiestudie Afvalwatersysteem (OAS) van de gemeenten Deurne, Asten, Someren en Waterschap Aa en Maas. Investering meten en monitoren planperiode € 50.000,--

Klimaateffecten

Het is niet zeker of in de toekomst met de huidige standaard ontwerpbuien een voldoende veiligheid tegen wateroverlast wordt geboden mede in verband met klimaatontwikkelingen. Wateroverlast in stedelijk gebied kan nooit voor alle omstandigheden worden voorkomen. Het is zaak voor de gemeente te leren omgaan met de risico’s die kunnen optreden. Hierbij is het uiteraard niet de bedoeling risicovolle wateroverlastsituaties te laten voortbestaan. Zeker niet wanneer die maatschappelijk gezien niet worden geaccepteerd. In de planperiode wordt het BRP daarom in twee stappen geactualiseerd. In 2013 ondergaat het huidige BRP een verdiepingsslag waarin de voorziene maatregelen mede in het licht van het “Blauwe aderenplan” worden geplaatst en aandacht wordt gegeven aan de samenhang van verbeteringsmaatregelen met klimaateffecten. Vervolgens wordt het BRP aan het einde van de planperiode opnieuw geactualiseerd, deze actualisatie is gericht op calibratie van het rioleringsmodel op basis van meetresultaten uit het meet – en monitoringprogramma.


vGRP Someren - 50 -

Definitief

Foto 10: Retentiebekken Slievenstraat

Bij bekende probleemgebieden wordt gekozen om in de basisrioleringsplannen met zwaardere buien te rekenen aan maatregelen. Hierbij kan naast afkoppelen en rioolverzwaringen bijvoorbeeld ook worden gedacht aan het aanpassen van de inrichting van de straat in verband met het benutten van het straatprofiel voor het opvangen van uittredend water, of het afleiden van uit het rioolstelsel tredend water naar locaties waar geen overlast ontstaat. Het is ook goed mogelijk dat op basis van een inschatting van risico’s waterhinder als gevolg van extreme regenbuien kan worden geaccepteerd in bepaalde gebieden.

Investering actualiseren BRP planperiode € 65.000,-Investering projecten met waterschappen € 135.000,--

Foutaansluitingen

Op een aantal locaties in de gemeente Someren is bekend of bestaat het vermoeden dat hemelwater- en afvalwateraansluitingen niet goed zijn aangesloten op de openbare riolering. Op de volgende locaties in de gemeente Someren worden onderzoeken naar foutaansluitingen uitgevoerd (zie ook paragraaf 5.3.1):  In het buitengebied worden foutaansluitingen opgespoord op initiatief van de gemeente. Het oplossen van de foutaansluitingen wordt daarna via handhaving bij de betreffende particulier neergelegd. In dit vGRP is budget opgenomen voor voorbereiding, begeleiding en afhandeling van onderzoek naar foutaansluitingen en handhaving tijdens en na aanpassing van de aansluiting. De


9W5803.A0/R007/JTV/ABR/Nijm - 51 -

18 juni 2012

voorlopige inschatting is dat dit op maximaal 100 locaties aan de orde kan zijn. De kosteninschatting is hierop gebaseerd.  De bedrijventerrein Trasweg en Kanaaldijk Zuid is gescheiden gerioleerd. In Kanaaldijk Zuid is een noodoverlaat aanwezig vanuit het vuilwaterstelsel via het hemelwaterstelsel op oppervlaktewater. Dit is geen wenselijke situatie, zeker omdat het vermoeden bestaat dat er dakoppervlak is aangesloten op het vuilwaterriool. De situatie bij bedrijventerrein Trasweg is vergelijkbaar, hier zijn 3 verbindingsleidingen aangebracht tussen het vuilwater en schoonwaterriool. Daarnaast is het gemaal zelf ook een verbinding, doordat het gemaal beide stelsels bemaalt. Voor onderzoek onder andere via het uitvoeren van bedrijfsbezoeken en het verhelpen van knelpunten is budget opgenomen in dit vGRP. De uiteindelijke kosten van dit traject hangen af van het aantal foutaansluitingen.  Voor de gebieden Pasakkers en diverse uitbreidingslocaties wordt een foutaansluitingenonderzoek uitgevoerd. Op basis van dit onderzoek kunnen foutaansluitingen worden gelokaliseerd en worden opgelost. In dit vGRP is alleen budget opgenomen voor uitvoering van het onderzoek uitgaande van circa 3 km te onderzoeken riolering. Investering onderzoek en oplossen foutaansluitingen planperiode € 385.000,-IncidentenPlan

In de komende planperiode wordt in overleg met het waterschap de brandweer en de politie een incidentenplan riolering worden opgesteld waarin incidenten die specifiek voor de riolering gevaarlijke situaties kunnen opleveren worden geanalyseerd en waarbij deze worden uitgewerkt tot een kader waarbij de verantwoordelijkheden van de verschillende partijen in geval van incidenten worden vastgelegd. Investering incidentenplan planperiode € 10.000,--

VGRP/bench mark

6.5

Aan het einde van de planperiode wordt een nieuw vGRP opgesteld. Tevens is in 2012 en 2015 een bijdrage nodig voor deelname aan de landelijke verplichte benchmark rioleringszorg.

Verbetermaatregelen afvalwater- en hemelwatervoorzieningen Verbeterings maatregelen oude GRP

Een aantal maatregelen uit het vorige BRP GRP zijn (nog) niet uitgevoerd. Het BRP zal in 2013 een verdiepingsslag ondergaan (zie paragraaf 6.4). Hierna zal duidelijk worden welke maatregelen doelmatig zijn en/of prioriteit hebben.

Investering verbeteringsmaatregelen BRP € 992.453,-Investering afkoppelen Verdonkstraat € 32.430,--


vGRP Someren - 52 -

Definitief

Afkoppelen algemeen

Afkoppelen bij wegrenovatie

Omvormen groen

De gemeente Someren heeft voor burgers geen stimuleringsregeling voor afkoppelen van verhard oppervlak. De afgelopen jaren is wel het beleid gevoerd om bij rioolvervangingsprojecten burgers mee te laten doen met afkoppelen.

De belangrijkste afkoppelkans die zich bij het uitvoeren van wegrenovatieprojecten (los van rioolvervangingswerkzaamheden) voordoet is het omvormen van deze wegen en bijbehorende groenvoorzieningen zodanig dat het hemelwater oppervlakkig naar bermpassages kan afstromen en aldaar kan infiltreren in bermen of kan worden afgevoerd naar watergangen. Bij herstraatwerkzaamheden Door de straten langs watergangen zodanig af te laten lopen dat de oppervlakkige afvoer richting bermen plaatsvindt, kan vrij eenvoudig worden afgekoppeld zonder daarvoor een ondergrondse voorziening aan te leggen. Ook bij verhardingsprojecten voor het omvormen van moeilijk te onderhouden groenvoorzieningen ziet de gemeente afkoppelkansen. In de planperiode wordt een bijdrage ter beschikking gesteld.

Investering omvormen groen planperiode € 10.000,-Drukrioolsysteem Someren Eind

In Someren Eind zijn er momenteel problemen in een van de clusters van het drukrioolsysteem. Het betreffende cluster is te groot en wordt opgeknipt in twee delen. Hiervoor wordt circa 650 meter drukriolering aangelegd. Investering aanpassen drukriolering Someren Eind planperiode € 30.000,--

Foto 11: Drukrioolunit vGRP Someren Definitief

9W5803.A0/R007/JTV/ABR/Nijm - 53 -

18 juni 2012

Wateroverlast Sluis 11

Op bedrijventerrein Sluis 11 zijn regelmatig meldingen van wateroverlast. In de planperiode van dit vGRP worden deze meldingen onderzocht en wordt een ontwerp gemaakt van verbeteringsmaatregelen waarbij uitgegaan wordt van afkoppelen. De verbeteringsmaatregelen worden uitgevoerd in de planperiode. De gemeente heeft de wens Sluis 11 te revitaliseren; waar mogelijk worden de verbeteringsmaatregelen hiermee gecombineerd. Voor het project is PHP subsidie aangevraagd, hiermee is in de kostenramingen rekening gehouden. Investering aanpak wateroverlast Sluis 11 planperiode € 515.000,--

Communicatie

De communicatiesystemen van hoofdrioolgemalen en drukrioolunits dienen te worden aangepast. Het betreft 44 locaties waar analoge systemen worden vervangen en GSM-systemen worden aangebracht. Een adequate doormelding van storingen is met deze maatregel verzekerd. Investering communicatie gemalen en drukrioolunits planperiode €15.000,--

6.6

Grondwaterzorgplicht Grondwater Meetnet

Data opname en gegevens

Er zijn momenteel geen structurele grondwaterproblemen bekend in de gemeente Someren. Om eventuele toekomstige meldingen te kunnen behandelen is het nodig het bestaande peilbuizennet te optimaliseren door peilbuizen vanuit het watertoetsproces te integreren in het meetnet.

Opname van meetgegevens in het grondwatermeetnet gebeurt met automatische drukopnemers die 2x per jaar worden uitgelezen.

verwerking

6.7

Overkoepelende activiteiten

6.7.1

Vergunningen en verordeningen Verordeningen

De gemeente gaat in de planperiode de bestaande verordeningen in relatie tot afval-, hemelen grondwater evalueren en past deze waar nodig aan. Onder andere de aansluitverordening en de heffingsverordening komen daarbij aan bod.


vGRP Someren - 54 -

Definitief

Investering vergunningafhandeling planperiode € 10.000,--

6.7.2

Gegevensbeheer Nieuwe beheeractiviteiten

In verband met de nieuwe hemelen grondwaterzorgplicht zijn een aantal nieuwe beheeractiviteiten naar voren gekomen. Deze nieuwe beheeractiviteiten betreffen onder andere het beheer van hemelwatervoorzieningen zoals wadi’s en infiltratieriolen, aangepast onderhoud en onkruidbestrijding in gebieden met hemelwatervoorzieningen.

Investering gegevensbeheer planperiode € 75.000,-Gegevensbeheer

Met de uitbreiding van voorzieningen om hemelwater en grondwater doeltreffend en doelmatig in te zamelen en te verwerken dienen de gegevens van deze voorzieningen ook structureel te worden opgenomen in het beheerssysteem. Niet alleen is dit voor de rioolbeheerder van belang, veelal wordt het dagelijks onderhoud van dergelijke systemen door groenbeheerders gedaan. In de planperiode wordt het gegevensbeheer voor hemelen grondwatervoorzieningen verbeterd. Ook het gegevensbeheer van rioolgemalen wordt verder verbeterd. In de planperiode wordt voorafgaand aan de verdiepingsslag van het BRP gewerkt aan het actueel houden van de verhardingenkaart zodat een goede basis aanwezig is voor hydraulische analyses van rioolsystemen. Inmeting van putten en riolen krijgt daarom eveneens aandacht in de planperiode. Voor de riolering dient het volledige leidingenstelsel actueel gehouden te worden zodat grondroerders over de informatie kunnen beschikken in het kader van de WION.

6.7.3

Interne communicatie Interne communicatie

6.7.4

De interne communicatie wordt waar nodig en mogelijk voor de hoofdpunten die volgen uit de MGA versterkt. Hiervoor wordt verwezen naar hoofdstuk 5.

Externe communicatie, samenwerking Waterpartners

Overleg en afstemming vindt met de waterschappen op regelmatige basis plaats. Ook met gemeente Asten is op diverse vlakken goed


9W5803.A0/R007/JTV/ABR/Nijm - 55 -

18 juni 2012

overleg; iedereen weet elkaar goed te vinden en kennis wordt zeer gemakkelijk uitgewisseld. Naast de samenwerking met Asten kan tevens de samenwerking tussen de Peelgemeenten worden aangehaald. De gemeenten Someren, Deurne, Gemert-Bakel, Helmond, Laarbeek en Asten hebben recent de mogelijkheden voor samenwerking verkend. Nadere afspraken over een vervolg op deze verkenning worden in 2012 gemaakt. Bij glastuinbouw- en pluimveebedrijven hebben de gemeente Someren en waterschap Aa en Maas de intentie om samen op te trekken bij handhavingsacties in relatie tot (afval)waterlozingen. Waterloket voor burgers en bedrijven

Vanuit de Wet gemeentelijke watertaken is de gemeente verplicht een loketfunctie te vervullen. Met het in te richten waterloket en de website van de gemeente worden de burgers en bedrijven periodiek geïnformeerd. In het ‘watergedeelte’ van de gemeente website wordt de meest voorkomende termen beschreven, als ook de werking van voorzieningen voor de omgang met water en riolering. In de planperiode zal het waterloket waar nodig verder worden versterkt als onderdeel van het gemeenteloket. Investering loketfunctie planperiode € 20.000,--

Ten aanzien van de communicatie naar de burgers is het gewenst om met name op het gebied van afkoppelen en het gebruik van ‘rioolvoorzieningen’ (dus ook wadi’s en dergelijke) te beschikken over voldoende brochure- en voorlichtingsmateriaal. Het blijft van belang om periodiek mensen op de hoogte te houden van de werking van stelsels en geplande rioleringswerkzaamheden. Investering informatiemateriaal € 10.000,--


vGRP Someren - 56 -

Definitief

7

MIDDELEN EN KOSTENDEKKING

7.1

Analyse personele middelen Analyse bezetting

Conclusie en advies

7.2

Uit de raming blijkt dat de personele bezetting in de gemeente Someren (2 formatieplaatsen) redelijk goed overeenstemt met de landelijke richtlijnen. Op het punt van controle en handhaving in relatie tot riolering en water is er een tekort, gedurende enkele jaren zal hier een extra inspanning nodig zijn. Aanpassingen aan de personele bezetting worden in de planperiode echter niet geadviseerd. Als gedurende de planperiode blijkt dat vanwege de hemelwaterzorgplicht en grondwaterzorgplicht er substantieel meer taken bijkomen dan is het wenselijk een heroverweging uit te voeren.

Verordening rioolheffing Verordening rioolheffing

7.3

De personele consequenties van de nieuwe zorgplichten voor de gemeente Someren zijn op hoofdlijnen ingeschat op basis van een richtlijn van de overkoepelende stichting RIONED (RIOlering NEDerland, module D2000 personele middelen, deze module is nog gebaseerd op de oude zorgplicht, de grond- en hemelwaterzorgplicht zijn daar dus nog niet in opgenomen. Uit deze analyse is gebleken dat de formatiebehoefte bij voortzetting van de huidige werkpraktijk, waarbij een deel van de werkzaamheden in huis wordt uitgevoerd en een deel van de werkzaamheden worden uitbesteed, circa 2,5 formatieplaatsen is.

De kosten gemoeid met de rioleringszorg dekt de gemeente Someren uit de rioolheffing. Op basis van de Gemeentewet artikel 228a heeft de gemeente de Verordening rioolheffing 2010 vastgesteld. Met de verordening kan de gemeente Someren kosten verhalen die verbonden zijn aan de afvalwater-, de hemelwater en de grondwaterzorgplicht. De belasting wordt geheven van de gebruiker van een perceel van waaruit water direct of indirect op de gemeentelijke riolering wordt afgevoerd. Hierbij is een onderverdeling gemaakt naar woningen, niet woningen en bebouwingen waar een kwart woningtarief op van toepassing is. Vanuit de afdeling belastingen bestaat de wens om deze verordening aan te passen. Dit wordt separaat van dit VGRP uitgewerkt door de afdeling belastingen.

Financiële middelen, kostendekking Inleiding

Deze paragraaf gaat in op de kostendekkingsberekening die ten behoeve van dit vGRP is uitgevoerd. Het doel van deze berekening is de ontwikkeling van de rioolheffing voor de planperiode van dit vGRP inzichtelijk te maken en tevens een doorkijk te geven naar de middellange termijn. Allereerst worden de uitgangspunten voor de


9W5803.A0/R007/JTV/ABR/Nijm - 57 -

18 juni 2012

kostendekkingsberekeningen ten aanzien van de lasten en baten behandeld. Vervolgens zullen de resultaten worden behandeld en in het licht worden geplaatst van cijfers van de stichting RIONED, het COELO (Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden) en de heffingsituatie voor 2009 in omliggende gemeenten. Het hoofdstuk wordt afgesloten met een evaluatie en een advies voor de ontwikkeling van de heffing voor de komende planperiode Lasten

In bijlage 6 zijn de verschillende lasten ten behoeve van het kostendekkingsplan voor dit vGRP opgenomen waarbij een doorkijk is gemaakt tot 2042. De volgende lastensoorten zijn in bijlage 6 onderscheiden:  exploitatielasten in verband met het beheer en onderhoud van het rioolstelsel, hierbij is een indeling gemaakt naar de drie zorgplichten en naar lasten voor overkoepelende activiteiten;  lasten in verband met nieuwe investeringen voor instandhouding en verbetering van het rioolstelsel en uitvoering van de nieuwe zorgplichten. Tabel 7.1 geeft een overzicht van deze lasten voor de planperiode van dit vGRP. Tabel 7.1: Lasten in euro’s *1.000 inclusief BTW

Omschrijving Lasten nieuwe investeringen Exploitatielasten

2013 1015

2014 903

2015 879

2016 818

2017 805

869

869

875

887

875

Bij investeringen voor rioolvervanging is als uitgangspunt gekozen dat zoveel mogelijk verharding zal worden afgekoppeld binnen de kaders van doelmatigheid. De meerkosten van afkoppelen bij rioolvervanging zijn dan ook in de investeringsbedragen meegenomen. In het scenario met lage tot gemiddelde ambitie uit de kadernota is uitgegaan van 10% meerkosten voor afkoppelen bij rioolvervangingen. In de definitieve kostendekkingsberekening is gerekend met 20%. Baten

De baten worden gevormd door de rioolheffing zoals uitgewerkt in de heffingsverordening. De rioolheffing 2012 voor de drie tariefgroepen is als volgt: Woningen: €120,-; Niet woningen: €180,-; Gebouwen kwart tarief: € 30,-. De totale opbrengst voor 2012 is geraamd op € 1.093.322,-. Voor 2012 is het aantal heffingsplichtigen als volgt: Woningen: 7375;


vGRP Someren - 58 -

Definitief

Niet woningen: 930; Gebouwen kwart tarief: 195. Het aantal heffingsplichtigen zal de komende jaren (tot 2021) op basis van actuele woningbouwprognoses aangroeien tot 7.952. Deze aangroei is in de kostendekkingsberekeningen meegenomen. Overige uitgangspunt en

Berekeningsresultaten

Overige belangrijke uitgangspunten voor de kostendekkingsberekening zijn:  de kostendekkingsberekeningen zijn voor de periode vanaf 2013 uitgevoerd;  de stand van de voorziening riolering per 01-01-2013 is op basis van de huidige inzichten ingeschat op € 2.408.054,-;  de voorziening riolering mag niet negatief worden op grond van de regelgeving die is opgenomen in het Besluit Begroting en Verantwoording;  ter vaststelling van de geraamde kosten BTW is gerekend met een BTW percentage van 19 %, dit percentage is in verband met het BTW compensatiefonds toegepast op alle lasten uitgezonderd de personele kosten;  ten aanzien van afschrijvingstermijnen is er voor gekozen de huidige praktijk in de gemeente te volgen, investeringen worden daarbij direct afgeschreven;  berekeningen zijn uitgevoerd op prijspeil 2012, exclusief correctie voor inflatie;  het rentevoordeel (4,5%) wordt ten gunste van de voorziening riolering gebracht (conform huidige werkwijze). De resultaten van de berekeningen zijn voor de komende 10 jaar opgenomen in figuur 7.1 voor het tarief van de woningen. Voor gedetailleerde berekeningsresultaten wordt verwezen naar bijlage 6. Uit figuur 7.1 blijkt dat de rioolheffing in de planperiode, exclusief correctie voor inflatie, zal moeten stijgen van 120 euro in 2012 naar circa 153 euro in 2017. Het betreft een stijging van 5% per jaar gedurende de planperiode. Op langere termijn is een verdere (weliswaar beperktere) stijging nodig omdat dan de investeringen voor rioolvervangingen naar verwachting sterk zullen gaan toenemen ten opzichte van nu, vanwege vervanging van riolering aangelegd in de periode 1950-1970. Het afbuigen van de kostenstijging voor de gemeentelijke watertaken sluit aan bij het Nationaal Bestuursakkoord Water. Een gedeelte van de vervangingen met name voor grote diameters zal sleufloos worden uitgevoerd via renovaties wat een besparing zal opleveren. Ca. 30% sleufloos renoveren met een besparing van 1/3 t.o.v. vervanging resulteert in een besparing op de vervangingsinvesteringen van 10%. Verder zal op locaties waar sleufloos wordt gerenoveerd niet worden afgekoppeld. Ook dit brengt een besparing van de totale meerkosten van afkoppelen met zich mee. We stellen nu een stijging voor van 5 % per jaar tot en met 2017


9W5803.A0/R007/JTV/ABR/Nijm - 59 -

18 juni 2012

en laten het voordeel van deze keuzes pas na de planperiode terugzien.

Ontwikkeling rioolheffing

Tarief, euro

200,00 150,00 100,00

Tarief woningen

50,00

2013 2015 2017 2019 2021 2023 2025 2027 2029

0,00

Jaar Figuur 7.1: Ontwikkeling rioolheffing woningentarief prijspeil 2012 Berekeningsresultaten in perspectief

Advies planperiode vGRP

Het COELO (Centrum voor Onderzoek naar de Economie van Lagere Overheden) van Stichting RIONED heeft de gemiddelde rioolheffing voor 2012 in Nederland berekend op € 177,-, 3 % hoger vergeleken met het jaar 2011. De rioolheffing in de gemeente Someren is beduidend lager. In dit vGRP is het beleid voor de afvalwaterzorgplicht, en de nieuwe zorgplichten voor hemelwater en grondwater uitgewerkt. De zorgplichten brengen ten opzichte van het verleden nieuwe lasten met zich mee. Om de nieuwe zorgplichten in de planperiode van dit vGRP verantwoord te kunnen invullen is in de planperiode van dit vGRP een stijging van de heffingen noodzakelijk tot € 153 in 2017 (exclusief inflatiecorrectie).


vGRP Someren - 60 -

Definitief

vgrp Someren De gemeentelijke watertaken uitgewerkt

Recommend Documents