Verwijderen prostaat, kijkoperatie
H.341860.0913
(laparoscopische radicale prostatectomie)
Inhoudsopgave Inleiding De prostaat Prostaatkanker De regieverpleegkundige oncologie
4 4 4 5
Wat is een kijkoperatie (laparoscopie) Waarom een kijkoperatie Kan een kijkoperatie altijd
6 6 6
Kunnen er complicaties optreden
7
Operatieplan
7
Pré-operatief onderzoek in het ziekenhuis
7
Fysiotherapie
8
Opname Wat neemt u mee Waar meldt u zich Vóór de operatie Elastische kousen
8 8 8 8 8
Operatie Voorbereiding Ingreep Dag van de operatie
9 9 9 9
Na de operatie Eerste dag Tweede dag Derde dag
10 10 11 11
2
Naar huis
11
Afspraken
12
Problemen thuis
12
Nazorg thuis Katheter Verzorging Verwijderen katheter
12
Incontinentie, tijdelijk of blijvend Materiaal Adviezen
13 14 14
Seksualiteit
15
Vragen
16
Belangrijke telefoonnummers
16
13 13
3
Inleiding Uw arts heeft u verteld dat u in aanmerking komt voor een operatie waarbij de prostaat in het geheel wordt verwijderd via een kijkoperatie. Het kan zijn dat de situatie voor u persoonlijk iets anders is dan hier beschreven. De regieverpleegkundige oncologie belt u binnen enkele dagen na het gesprek met de uroloog om kennis te maken en eventueel uw vragen te beantwoorden. De prostaat De prostaat is een klier ter grootte van een walnoot. Hij bevindt zich rondom de plasbuis onder de blaas. Tussen de blaas en de prostaat bevindt zich de blaashals, de sluitspier zit onder de prostaat. De prostaatklier produceert vloeistof, het prostaatvocht. Het prostaatvocht komt samen met het zaad (dat in de zaadbal wordt gemaakt) tijdens een zaadlozing naar buiten (sperma), en houdt de zaadcellen in leven tijdens hun tocht naar de eicel. Prostaatkanker Een kwaadaardig gezwel ontstaat meestal aan de rand van de prostaat, soms in het prostaatweefsel rond de plasbuis. Het gezwel groeit doorgaans langzaam. De kans op het krijgen van prostaatkanker is afhankelijk van de leeftijd: hoe ouder iemand is, hoe groter de kans. Zo is bij een man van 50 jaar die kans ongeveer 15 %, en bij iemand van 100 jaar vrijwel 100 %. Voor prostaatkanker bestaat een groot aantal behandelingmogelijkheden. De uroloog heeft bij u een operatie voorgesteld, waarbij de prostaat wordt verwijderd. Hierbij worden ook de zaadblaasjes weggenomen, waardoor u onvruchtbaar wordt. Wanneer u geconfronteerd wordt met de diagnose kanker, brengt dit vragen en onzekerheden met zich mee. Niet alleen u, maar ook uw naasten krijgen veel te verwerken.
4
De regieverpleegkundige oncologie De regieverpleegkundige oncologie heeft zich gespecialiseerd op het gebied van kanker. Zij begeleidt patiënten met kanker en hun naasten. U kunt bij haar terecht voor informatie en voor ondersteuning bij het omgaan met de ziekte. De regieverpleegkundige oncologie werkt nauw samen met uw behandelend arts en met andere hulpverleners binnen en buiten het ziekenhuis. De regieverpleegkundige is in staat om u te volgen in elke fase van onderzoek, behandeling of nazorg. U kunt uw naasten meenemen naar het gesprek. Als u tijdens het gesprek vragen wilt stellen, kunt u deze eventueel van te voren opschrijven, zodat u zeker weet dat al uw vragen besproken worden.
5
Wat is een kijkoperatie (laparoscopie) Bij een kijkoperatie wordt in principe hetzelfde gedaan als bij een ‘gewone’ operatie, alleen hoeft hiervoor geen grote buiksnede gemaakt te worden. De buik wordt eerst opgeblazen met koolzuurgas (CO2), om meer ruimte te maken tussen de verschillende organen en zo voldoende zicht te hebben op het operatiegebied. Daarna worden 3 tot 5 buisjes in de buik ingebracht, deze zijn 0,5 tot 1 centimeter dik. Door één van de buisjes wordt een camera ingebracht zodat de uroloog op een televisiescherm de buikinhoud kan zien. Door de andere buisjes worden de instrumenten ingebracht die de uroloog nodig heeft om de operatie uit te voeren. Het opereren gebeurt via het televisiescherm, vandaar de benaming ‘kijkoperatie’. Om de prostaat te verwijderen is het nodig één van de sneetjes iets groter te maken, maar dit is nog altijd minder groot dan bij een gewone operatie. Aan het eind van de ingreep wordt eerst al het koolzuurgas verwijderd waarna de wondjes gesloten worden. Soms wordt een wonddrain achtergelaten om het wondvocht af te laten lopen. Waarom een kijkoperatie? Ondanks het feit dat een kijkoperatie technisch lastiger is omdat de operateur via een beeldscherm werkt en dus niet met zijn handen bij het operatiegebied kan en de operatie langer duurt, zijn er ook een aantal grote voordelen. De operateur kan tijdens de ingreep alle details in het lichaam beter zien omdat door de camera alles vergroot wordt. Hierdoor treedt er in het algemeen beduidend minder bloedverlies op en heeft de patiënt, ondanks de langere operatieduur, minder narcosemiddelen nodig omdat er minder zenuwen geprikkeld worden. Verder gaat het herstel in het algemeen sneller, waardoor het ziekenhuisverblijf korter is. Dit komt met name door de kleinere wondjes, waardoor er ook minder pijnklachten zijn. Ook thuis zal de herstelfase sneller verlopen; werkhervatting 3-4 weken na een grote kijkoperatie is geen uitzondering. Tot slot is er natuurlijk het cosmetisch aspect; de littekens zijn een stuk kleiner dan bij een gewone operatie. Kan een kijkoperatie altijd Nee, maar in de meeste gevallen wel. Soms blijkt tijdens een kijkoperatie dat toch een gewone operatie nodig is. Dit kan verschillende oorzaken hebben. Soms kan de uroloog de prostaat of de belangrijkste bloedvaten niet goed in beeld krijgen, bijvoorbeeld door verklevingen door eerdere operaties, door overgewicht of door een afwijkende ligging of bloedvoorziening van de prostaat.
6
Zodra de uroloog er niet 100 % zeker van is dat de operatie veilig kan worden uitgevoerd, zal hij overgaan op een gewone operatie. Kunnen er complicaties optreden Ja. Bij elke ingreep, hoe klein ook, kunnen er problemen optreden. Na een kijkoperatie kan, net als bij een ‘gewone’ operatie, een nabloeding of een wondinfectie optreden. Verder kunt u trombose in de benen krijgen. Om dit te voorkomen worden een aantal maatregelen genomen die verderop in deze folder worden uitgelegd. Littekenbreuken komen zeer zelden voor omdat de wondjes zo klein zijn. De eerste en soms tweede dag na de ingreep kunt u schouderpijn hebben door prikkeling van koolzuurgas dat in de buik kan zijn achtergebleven. Ook kan het bij hoge uitzondering voorkomen dat er beschadigingen aan andere organen optreden. Operatieplan Meestal staat het operatieplan van tevoren vast. Uw uroloog heeft dit met u besproken. Soms blijkt echter tijdens de operatie pas dat: meer weefsel moet worden weggenomen dan gedacht, waardoor bijvoorbeeld niet zenuwsparend kan worden geopereerd; verwijdering van de tumor niet goed mogelijk is; Na de operatie bespreekt de arts dit met u. Pré-operatief onderzoek in het ziekenhuis Vanaf de poli Urologie wordt u doorgestuurd naar de poli anesthesie. De anesthesioloog (narcotiseur) wil de narcosevorm zo goed mogelijk op uw wensen en gezondheidstoestand afstemmen. Hij stelt u daarom een aantal vragen over uw gezondheid, verricht zonodig lichamelijk onderzoek en laat eventueel bloed afnemen. Verder informeert hij u over de pijnbehandeling na de operatie. Breng bij deze afspraak de verpakking van uw medicijnen mee. Ook krijgt u een intakegesprek met de verpleegkundige zodat bijzonderheden al bekend zijn en daar vóór of bij opname meteen op gereageerd kan worden. De afspraak duurt 20-30 minuten en kan gecombineerd worden met een bezoek aan de regieverpleegkundige oncologie als u dat wenst.
7
Fysiotherapie U krijgt voor opname een afspraak bij de fysiotherapie voor bekkenbodemspieroefeningen. Ook krijgt u adviezen over toilethouding en -gedrag. Hierdoor kunt u het urineverlies, dat kan ontstaan na de operatie, verminderen of voorkomen (zie ook de folder over bekkenbodemfysiotherapie). Opname Eén en ander is beschreven zoals het in het algemeen bij deze operatie verloopt. Ieder mens is echter anders, en het verloop kan bij iedereen dus ook verschillend zijn. Wat neemt u mee Uw medicijnen in de originele verpakking. Uw patiëntenkaart. Nachtkleding, ondergoed, toiletartikelen, enz. Waar meldt u zich Meestal wordt u op de dag van de operatie opgenomen. U meldt zich bij de receptie in de centrale hal. Voor de operatie op de verpleegafdeling Nuchter blijven; de dag voor de operatie kunt u tot 24.00 uur normaal eten en drinken, daarna mag u niet meer eten en drinken. Laxeren; de avond voor de operatie neemt u een tabletje bisacodyl. U krijgt dit om de darmen leeg te maken. Scheren en medicijnen; het scheren van de beharing op de buik is bij deze ingreep niet nodig. Elastische kousen De kijkoperatie, de operatieduur, bekkenchirurgie en oncologische chirurgie zijn allen een risico voor het krijgen van trombose in het been. Daarom krijgt u elastische kousen aangemeten, die u tijdens de operatie moet dragen tot 6 weken na de operatie. Deze kousen draagt u om de kans op trombose in de benen te verkleinen. Ook krijgt u een medicijn ter voorkoming van trombose (fraxiparine). Dit medicijn wordt dagelijks met een kleine injectienaald onderhuids ingespoten.
8
Operatie Voorbereiding De operatie vindt meestal ’s morgens plaats, een enkele keer ’s middags. Tijdens de operatie mag u geen ring, horloge, contactlenzen, gebit of bril dragen. U krijgt een operatiejasje aan. Ook draagt u de aangemeten elastische kousen. Daarna krijgt u de premedicatie voor de narcose, dit zijn medicijnen waarvan u wat slaperig wordt, zodat u rustig naar de operatiekamer gaat. Ook krijgt u een pijnstiller. De verpleegkundige brengt u naar de operatiekamer. Ingreep De prostaat en omliggende lymfeklieren worden in hun geheel verwijderd. Een deel van het weggenomen weefsel wordt in het laboratorium verder onderzocht (PA- onderzoek). Dag van de operatie Na de operatie ontwaakt u op de uitslaapkamer. Als u goed wakker bent gaat u terug naar de verpleegafdeling. Daar controleert de verpleegkundige regelmatig uw bloeddruk en pols en vraagt naar de pijn die u heeft. U heeft een infuus in de arm (voor het toedienen van vocht). U heeft een slangetje in de buurt van de wond voor het afvoeren van wondvocht (wonddrain). U heeft een blaaskatheter in de plasbuis, deze zorgt ervoor dat de urine gemakkelijk kan afvloeien. Als u na de operatie een sterke aandrang tot plassen krijgt, waarschuw dan de verpleegkundige. Het kan zijn dat de blaas reageert op de katheter of dat de katheter verstopt is. Bij verstopping kan er urinelekkage langs de katheter zijn. De urine kan er bloederig uitzien. De verpleegkundige spoelt de blaaskatheter indien nodig door of geeft u een medicijn tegen blaaskrampen. Soms heeft men een zuurstofslangetje in de neus; uiterst zelden een slang via de neus in de maag tegen het braken (maagsonde). Afhankelijk van de soort narcose een dun slangetje in de rug voor pijnbestrijding (epidurale katheter). Uw scrotum en penis kunnen na de operatie opgezwollen zijn door vocht. Dit is een opeenhoping van vocht ten gevolge van de operatie. Dit moet vanzelf overgaan. Het vocht moet weer door het lichaam opgenomen worden. Scrotum en penis hoog leggen door er een opgerolde handdoek onder te leggen kan dit bevorderen. Scrotum en penis kunnen ook blauw verkleurd zijn door een bloeduitstorting. Ook dit moet vanzelf overgaan.
9
U draagt de elastische kousen. De uroloog belt met uw familie na de operatie over het verloop van de operatie. Op de operatiedag heeft u bedrust. Als u niet misselijk bent mag u ’s avonds voorzichtig beginnen met eten en drinken. De arts heeft met u afgesproken welke pijnstillers u krijgt. Blijft u toch pijn houden, geef dit dan altijd door aan de verpleegkundige. Deze overlegt dan met de arts over extra of andere medicijnen. Voor uw herstel is het namelijk van belang dat u optimale pijnstilling heeft. Dit geldt gedurende de gehele opname. Na de operatie Eerste dag De verpleegkundige helpt u indien nodig bij uw lichamelijke verzorging U mag onbeperkt mobiliseren, de eerste keer helpt de verpleegkundige u bij het uit bed komen. Als het goed gaat mag u er hierna ook zelf uitgaan. Als u dit nog niet durft vraag dan de verpleegkundige om hulp. Probeer tenminste twee keer uit bed te gaan vandaag. Als u een slangetje in de rug heeft voor pijnbestrijding ( epidurale katheter ), is het mogelijk dat u onvoldoende kracht in uw benen heeft om te staan of te lopen. U mag normaal eten en drinken als u dit verdraagt. Door het koolzuurgas dat tijdens de operatie is gebruikt of door de pijnstilling kunt u wat langer misselijk zijn, vraag bijtijds naar medicijnen hiertegen. Om te voorkomen dat u harde ontlasting krijgt, krijgt u Movicolon. Dit is een poeder om de ontlasting zacht te houden en om te voorkomen dat u hard moet persen bij de ontlasting. Persen veroorzaakt teveel druk in het wondgebied, wat niet bevorderlijk is voor de genezing. Als u toch last heeft van harde ontlasting, meldt dit dan aan de verpleegkundige. U gebruikt Movicolon gedurende twee weken. Er wordt bloed afgenomen. De elastische kousen blijft u tot 6 weken na de operatie dragen. Bij voldoende mobiliseren hoeft dit alleen nog overdag. Voor de nacht kunt u de kousen weer uit doen.
10
Tweede dag U mag uzelf op de rand van het bed wassen of als u het kunt mag u gaan douchen. U mag onbeperkt mobiliseren, probeer dit vandaag tenminste drie keer. U kunt normaal eten en drinken. Als dit goed gaat, wordt het infuus verwijderd. Het is wel verstandig minimaal 2,5 liter vocht te drinken om verstopping van de blaaskatheter tegen te gaan. e e De wonddrain gaat er meestal de 1 of 2 dag na de operatie uit. Derde dag U kunt uzelf verzorgen onder de douche en zelfstandig naar het toilet gaan. U mag zoveel als u wilt op een stoel zitten. Vaak zult u op deze dag al wat op de gang lopen. De verpleegkundige demonstreert de verzorging van de blaaskatheter en eventuele wondjes. Naar huis Na drie tot vier dagen gaat u weer naar huis. U houdt dan nog de blaaskatheter in. Ook geeft de verpleegkundige u een startset mee voor de verzorging van de katheter. Deze bevat instructies, materialen en hoe je de materialen kunt bestellen. De eerste zes weken na de operatie doet u het rustig aan. U mag wel autorijden, maar niet fietsen, niet zwaar tillen, geen zwaar huishoudelijk werk (zoals stofzuigen) verrichten en niet baden of zwemmen in openbare gelegenheden. Na zes weken kunt u deze activiteiten weer langzaam opbouwen. De elastische kousen moet u ongeveer tot 6 weken na de operatie overdag blijven dragen. De kousen kunt u gewoon in een lauw sopje wassen. Ze mogen niet in de droogtrommel. In het algemeen kunnen er na een operatie, in combinatie met de narcose vermoeidheidsklachten optreden. Dit kan dus ook het geval zijn na de operatie die u hebt ondergaan. De ernst van de vermoeidheid verschilt per persoon. U moet er rekening mee houden dat het tot een half jaar kan duren voordat u de conditie terug heeft van voor de operatie. Als u pijn heeft kunt u paracetamol nemen, maximaal viermaal per dag één à twee tabletten van 500 mg.
11
Afspraken U krijgt een afspraak mee voor het verwijderen van de blaaskatheter, ongeveer 1 week na de operatie. De uitslag van het PA-onderzoek krijgt u binnen twee weken na de operatie. U krijgt hiervoor een afspraak mee. Voor of na de operatie krijgt u ook een afspraak op de poli urologie met de incontinentieverpleegkundige waarin zaken zoals incontinentie met u worden besproken. Er wordt dan ingegaan op leefregels, bekkenbodemspieroefeningen enz. Ook krijgt u dan een startset mee met incontinentiemateriaal met instructies. De controles bij de uroloog vinden doorgaans in het eerste jaar elke drie maanden plaats, in het tweede, derde en vierde jaar elke zes maanden, en daarna eenmaal per jaar. Problemen thuis Waarschuw uw arts als: u aanhoudende pijn heeft die met paracetamol niet verdwijnt; de katheter eruit is gegaan (uw huisarts mag deze niet vervangen); u koorts heeft boven 38 C of als u een koude rilling heeft gehad; er gedurende twee tot drie uur geen urine afvloeit en als uw urine erg bloederig is en dit met veel drinken niet verdwijnt. Nazorg thuis Katheter De blaaskatheter zorgt ervoor dat de aanhechting van de urinebuis, die tijdens de operatie is losgemaakt en weer opnieuw is vastgemaakt, goed kan genezen. Hierom moet de katheter nog ongeveer een week blijven zitten. Via de blaaskatheter loopt de urine in de katheterzak. Het kan gebeuren dat, tijdens uw verblijf thuis, urine langs de katheter gaat lekken. Deze urine kan er bloederig uitzien. Dit komt het meest voor als u vanuit rust gaat lopen of als u op het toilet ontlasting krijgt. Dit is niet verontrustend maar wordt door de meeste mannen als zeer vervelend ervaren. In de meeste gevallen is hieraan helaas weinig te doen. U moet er wel zeker van zijn dat er urine in de katheterzak komt, controleer dit regelmatig. Dit om er zeker van te zijn dat de katheter niet verstopt is. Bij twijfel altijd contact opnemen met de poli urologie.
12
Verzorging Maak bij elke wasbeurt het katheterslangetje schoon met lauw water op de plek waar de katheter in het plasgaatje verdwijnt. Drinken en plassen: het is van belang dat u zolang u een katheter heeft extra drinkt en per dag minimaal 1,5 liter urine produceert. Katheterzakken: van de verpleegkundige op de afdeling heeft u instructies gekregen over de verzorging van de katheter. Belangrijk is in ieder geval om voor en na het verwisselen van de katheterzak steeds uw handen te wassen. Ook zit er in de startset die u gekregen heeft nog instructies en materialen. Verwijderen van de katheter De katheter wordt na één week verwijderd. Dit gebeurt tijdens een dagopname (terugkomdag) of met één nacht opname. Er wordt dan gecontroleerd of het plassen goed op gang komt. Nadat de blaaskatheter is verwijderd, kunt u gedurende één à twee dagen een geïrriteerd gevoel hebben bij het plassen. Dit verdwijnt vanzelf.
Incontinentie, tijdelijk of blijvend Het is mogelijk dat u na het verwijderen van de katheter tijdelijk onvoldoende controle over de sluitspier heeft. Hierdoor kan ongewild urineverlies optreden (incontinentie). Bijna alle patiënten hebben hier in meer of mindere mate last van. De hinder zal het grootste zijn tijdens hoesten, onverwachte bewegingen, traplopen, enz. In 90 % van de gevallen verdwijnt dit na verloop van tijd geleidelijk. Bij de overige 10 % is de incontinentie blijvend. Het is belangrijk dat u na de operatie oefeningen doet om de bekkenbodemspieren te versterken. Dit kan u helpen om de incontinentie onder controle te krijgen. Van tevoren heeft uw arts u doorgestuurd naar een fysiotherapeut die zich gespecialiseerd heeft in bekkenbodemspieroefeningen. Als u na ongeveer drie tot zes maanden nog steeds regelmatig urine verliest, bespreek dit dan met uw behandelend arts.
13
Materiaal Bij ontslag of eerder krijgt u een startpakket incontinentiemateriaal mee. Hierin zitten verschillende soorten incontinentiemateriaal; informatie hierover en hoe meer materiaal is te bestellen. Breng het incontinentieverband altijd zorgvuldig aan, zodat geen lekkage langs het verband optreedt. Het is belangrijk om het verband voor gebruik eerst in de lengterichting te vouwen en zo een ‘plasgootje’ te creëren. Zorg er ook voor dat het verband goed bij de liezen aansluit. Draag een goed passende slip of netbroekje zodat het verband op zijn plaats blijft. Mocht u nog vragen hebben over incontinentiemateriaal, dan kunt u terecht bij de incontinentieverpleegkundige op de polikliniek urologie. Adviezen Drink per dag 1,5 tot 2 liter vocht. Als u te weinig drinkt heeft u meer kans op urineweginfecties, nierstenen en obstipatie (harde ontlasting). Streef ernaar om regelmatig het toilet te bezoeken om te plassen, ongeveer zes keer per dag. Let er bij het plassen op dat u niet geforceerd plast, dus niet met de buik persen. Gebruik geen of zo min mogelijk zeep om de huid te reinigen. Het is beter de huid wat vaker te wassen met alleen lauw water. Bescherm uw huid zonodig met een speciaal hiervoor ontwikkelde crème, zodat de urine niet op de huid kan inwerken. Gebruik geen crѐmes die de huid zacht maken, zoals vaseline of babycrѐme. Bij de thuiszorg zijn plastic hoezen verkrijgbaar om uw matras en stoel te beschermen.
14
Seksualiteit De operatie heeft in het begin altijd gevolgen voor uw seksueel functioneren. Omdat de prostaat en zaadblaasjes verwijderd zijn, is het niet meer mogelijk een zaadlozing te krijgen. Het is nog wel mogelijk een orgasme te krijgen, maar omdat dit orgasme plaatsvindt zonder zaadlozing noemt men het ook wel een droog orgasme. Ook kan het voorkomen dat er tijdens de operatie zenuwen beschadigd worden, hierdoor kan een erectiestoornis optreden. Vanzelfsprekend probeert de uroloog de zenuwen zoveel mogelijk te sparen, tijdens de operatie is niet altijd te beoordelen of dit ook is gelukt. Herstel van de potentie (het vermogen om een erectie te krijgen) duurt meestal één tot twee jaar. Bij beiderzijds zenuwsparend opereren komt bij ongeveer 60-70 % de potentie weer terug, bij zenuwsparend opereren aan één kant komt bij ongeveer 30 % de potentie terug; wanneer niet zenuwsparend geopereerd kan worden, komt bij ongeveer 5 % de potentie terug (voorwaarde hierbij is dat u voor de operatie goede erecties kon krijgen en bij een leeftijd rond de 60 jaar). Als u geestelijk en lichamelijk voldoende hersteld bent van de operatie en u voelt de behoefte om weer seksueel actief te zijn, dan kunt u het beste weer gaan uitproberen wat er lukt. U moet er wel rekening mee houden dat het in het begin misschien nog niet lukt om bijvoorbeeld een erectie te krijgen. Dit hoeft niet altijd aan de operatie te liggen maar kan ook veroorzaakt worden door de spanning van de eerste keer en de gedachte: ‘werkt het allemaal nog wel?’. Laat u zich niet te snel ontmoedigen en bespreek uw verwachtingen en onzekerheden met uw partner. U kunt uw ervaringen ook bespreken met uw uroloog. Hij kan u adviseren over mogelijke therapieën en u verwijzen naar een seksuoloog voor verdere begeleiding.
15
Vragen Als u geopereerd bent in verband met kanker, in uw geval van de prostaat, is dat een ingrijpende gebeurtenis, zowel voor u als voor uw omgeving. Het is dan ook begrijpelijk dat u vragen heeft na de operatie. Bespreek deze met uw uroloog, bij wie u onder controle blijft. Ook kunt u voor meer informatie terecht bij: Stichting Contactgroep Prostaatkanker (SCP) Postbus 443 1400 AK Bussum 088 – 0029768 Email:
[email protected] E-mail voor lotgenotencontact:
[email protected] Website: www.prostaatkankerstichting.nl www.kwfkankerbestrijding.nl
Belangrijke telefoonnummers: Poli urologie: 0523-276325 Van maandag tot en met vrijdag van 9.00 – 12.00 uur en 14.00 – 16.00 uur. Regieverpleegkundige oncologie: 0523-276348 Van maandag tot en met vrijdag van 9.00 – 9.30 uur en 13.15 – 14.00 uur. E-mail:
[email protected] In het weekend kunt u contact opnemen met de huisartsenpost 0900 333 6 333
16
