verslagboek van het Forum Acties en Beleidslijnen voor Gendergelijkheid

versl agboek van he t Forum

Acties en Beleidslijnen voor Gendergelijkheid Brussel, 3-5 december 2007

Dit verslagboek van het internationale forum Dynamic Cities Need Women werd gepubliceerd in het Frans, het Nederlands, het Engels en het Spaans en werd gerealiseerd onder leiding van het kabinet van staatssecretaris Brigitte Grouwels. Contact : Regering van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Kabinet van staatssecretaris Brigitte Grouwels Sint-Lazaruslaan, 10 – 1210 Brussel Tel. : 0032 (0)2 517 13 33 www.brigittegrouwels.com [email protected] Ontwerp en realisatie : Kaligram Foto’s : Marcel Vanhulst Verantwoordelijke uitgever : Brigitte Grouwels

3

Inhoudsopgave

Inleiding.................................................................................................................................................................................7 Inleiding en verwelkoming door mw. Brigitte Grouwels, Staatssecretaris voor Gelijke Kansen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en medevoorzitter van ‘Dynamic Cities Need Women’................................................................................................................. 8 Inleiding en verwelkoming door mw. Francine Senécal, Medevoorzitter van het Metropolis Women International Network, vice-voorzitter van het Montréal Executive Committee (Canada) en medevoorzitter van ‘Dynamic Cities Need Women’.............................9

Openingsceremonie...............................................................................................................................................11 Openingstoespraak door dhr. Guy VANHENGEL, Minister van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest voor Externe betrekkingen....................................................................12 Openingstoespraak door mw. Brigitte GROUWELS, Staatssecretaris voor Gelijke Kansen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest....................................................................13 Toespraak door mw. Francine SENÉCAL, Medevoorzitter van het Internationaal Vrouwennetwerk van Metropolis............................................................................15 Toespraak door dhr. Vladimir SPIDLA, Europees commissaris voor Arbeid, Sociale Aangelegenheden en Gelijke Kansen...........................................................17 Toespraak door mw. Sarra KANOUN JARRAYA, Tunesisch minister voor Vrouwenzaken, Gezin, Kinderen en Ouderen..............................................................................18 Toespraak door dr. Anna KAJUMULO TIBAIJUKA, Onder-secretaris-generaal & directeur van VN-HABITAT Directeur-generaal van het Kantoor van de Verenigde Naties in Nairobi, Kenia.................................................................22

Samenvatting van de workshops. .....................................................................................................27

A. Regionale workshop ‘Sociale en economische uitdagingen’ Maandag 3 december 2007, 14:00 – 16:30.......................................................................................................................28 A1 Vergrijzing, immigratie en sociale cohesie (Europa en Noord-Amerika).............................................................29 Voorzitter mw. Michèle SABBAN....................................................................................................................................29 Expert mw. Karine HENROTTE FORSBERG...................................................................................................................30 Spreker mw. Francine SENÉCAL...................................................................................................................................31 Spreker mw. Emine BOZKURT......................................................................................................................................32 Debat en conclusies......................................................................................................................................................33

A2 De vrouw in de Arabische wereld. ..........................................................................................................................34 Voorzitter mw. Hiam KALIMAT TUGUZ...........................................................................................................................34 Spreker mw. Nawal EL SAADAWI..................................................................................................................................35 Spreker mw. Arwa BALKER..........................................................................................................................................36 Debat en conclusies......................................................................................................................................................37

A3 Statuut van de Afrikaanse vrouw (Subsaharisch Afrika).......................................................................................38 Voorzitter mw. Mame BOUSSO SAMB...........................................................................................................................38 Expert mw. Albertine TSHIBILONDI NGOYI....................................................................................................................38 Spreker mw. Salimata KOUYATÉ...................................................................................................................................39 Spreker mw. Nomasomi MPOFU...................................................................................................................................40 Sprekers mw. Jeanne Françoise LECKOMBA LOUMETO en mw. Yvonne Adélaïde MOUNDELE-NGOLLO.............................................................................................................42 Debat en conclusies......................................................................................................................................................43

4 Acties en Beleidslijnen voor Gendergelijkheid

A4 Gendergelijkheid in Azië. .........................................................................................................................................44 Voorzitter mw. Vandana H. CHAVAN..............................................................................................................................44 Expert mw. Sijal AZIZ....................................................................................................................................................45 Spreker mw. Hyun-Kyung PARK....................................................................................................................................46 Spreker mw. Aurora JAVATE DE DIOS...........................................................................................................................47 Debat en conclusies......................................................................................................................................................49

A5 Stedelijke armoede en migratie van vrouwen (Latijns-Amerika)..........................................................................50 Voorzitter mw. María Ignacia BENÍTEZ PEREIRA............................................................................................................50 Expert mw. Elisabeth MALUQUER.................................................................................................................................50 Spreker mw. Cleidy LACAVERATZ ................................................................................................................................51 Spreker mw. Diana Mirian MILOSLAVICH TÚPAC...........................................................................................................53 Debat en conclusies......................................................................................................................................................54

B. Algemene workshop ‘Economische uitdagingen’ Dinsdag 4 december 2007, 09:30 – 11:30.........................................................................................................................55 B1 Vrouwen, arbeid en gelijkheid van kansen.............................................................................................................56 Voorzitter mw. Sabine DE BETHUNE.............................................................................................................................56 Expert mw. Linda G. BASCH.........................................................................................................................................57 Spreker mw. Dominique GAUTHIER..............................................................................................................................59 Spreker mw. Fatemeh GHAYOUR RAZMGAH................................................................................................................61 Debat en conclusies......................................................................................................................................................62

B2 Vrouwen en ondernemerschap. ..............................................................................................................................64 Voorzitter mw. Françoise FONING.................................................................................................................................64 Expert mw. Astrid PREGEL...........................................................................................................................................65 Spreker mw. Iram MASUD............................................................................................................................................66 Spreker mw. Ann Leduc................................................................................................................................................67 Spreker mw. Yvonne-Adelaïde MOUNDELE-NGOLLO....................................................................................................68 Spreker mw. Vandana CHAVAN.....................................................................................................................................69 Debat en conclusies......................................................................................................................................................70

B3 Vrouwen en technologie. .........................................................................................................................................71 Voorzitter mw. Ana María SCHWARZ GARCÍA...............................................................................................................71 Expert mw. Micheline BRICLET.....................................................................................................................................71 Spreker mw. Dominique LALLEMENT............................................................................................................................73 Spreker mw. Vera ENGELEN.........................................................................................................................................74 Sprekers Thera VAN OSCH en Joanna SEMENIUK........................................................................................................75 Debat en conclusies......................................................................................................................................................76

B4 Balans werk en gezin...............................................................................................................................................78 Voorzitter Maite ARQUÉ I FERRER................................................................................................................................78 Expert mw. Janine HADDAD.........................................................................................................................................79 Spreker mw. Annemie PERNOT....................................................................................................................................80 Spreker mw. Sara PAIT.................................................................................................................................................81 Spreker mw. Martine BLANC.........................................................................................................................................82 Debat en conclusies......................................................................................................................................................83

Inhoudsopgave

5

B5 Opvoeding, vorming en inzetbaarheid. ..................................................................................................................84 Sprekers : mw. Lut MERGAERT, mw. Mieke VERLOO en mw. María BUSTELO – QUING.................................................84 Spreker dhr. Alexander A. MEJÍA...................................................................................................................................89 Debat en conclusies......................................................................................................................................................90

C. Workshop ‘Uitdagingen van het milieubehoud in steden’ Dinsdag 4 december 2007, 14:00 – 16:30.........................................................................................................................91 C1 Vrouwen en duurzame ontwikkeling.......................................................................................................................92 Voorzitter mw. María Ignacia BENÍTEZ PEREIRA............................................................................................................92 Expert mw. Adela MARTÍNEZ CACHÁ MARTÍNEZ..........................................................................................................93 Spreker mw. Sémia AKROUT -YAïCHE..........................................................................................................................94 Spreker mw. Hilde CREVITS..........................................................................................................................................95 Debat en conclusies......................................................................................................................................................97

C2 Vrouwen, water en stedelijk afvalbeheer. ..............................................................................................................98 Voorzitter mw. Mame BOUSSO SAMB...........................................................................................................................98 Expert mw. Anna GONZÁLEZ BATLLE...........................................................................................................................99 Spreker mw. Joke MUYLWIJK.....................................................................................................................................100 Spreker mw. María Angélica ALEGRÍA CALVO.............................................................................................................101 Spreker dhr. Dagbénaho Basile GBAGUIDI..................................................................................................................102 Debat en conclusies....................................................................................................................................................103

C3 Veiligheid in steden. ...............................................................................................................................................104 Voorzitter mw. Brigitte GROUWELS.............................................................................................................................104 Expert dhr. Serges BRUNEAU.....................................................................................................................................105 Spreker mw. Elizaveta BOZHKOVA..............................................................................................................................106 Spreker mw. Tina MUSUYA.........................................................................................................................................107 Spreker mw. An WUYTS.............................................................................................................................................108 Spreker mw. Diana Mirian MILOSLAVICH TÚPAC.........................................................................................................109 Debat en conclusies....................................................................................................................................................110

C4 Natuurrampen en wederopbouw. .........................................................................................................................111 Voorzitter mw. Roula AJOUZ SIDANI...........................................................................................................................111 Expert mw. Ndioro NDIAYE.........................................................................................................................................112 Spreker mw. Jany HANSAL.........................................................................................................................................113 Spreker mw. Sara GOULD...........................................................................................................................................114 Spreker mw. Arwa BALKER........................................................................................................................................115 Debat en conclusies....................................................................................................................................................116

D. Algemene workshop ‘Toegankelijkheid van diensten’ Woensdag 5 december 2007, 09:30 – 11:30...................................................................................................................117 D1 Huisvesting..............................................................................................................................................................118 Voorzitter mw. Cecilia De Wulf-Roux............................................................................................................................118 Expert mw. Wandia SEAFORTH..................................................................................................................................118 Spreker mw. Ligia PIMENTA ROSA RESENDE.............................................................................................................120 Spreker mw. Alejandra SADA......................................................................................................................................121 Spreker mw. Diana Mirian MILOSLAVICH TÚPAC.........................................................................................................122 Debat en conclusies....................................................................................................................................................123


D2 Vrouwen en stedelijke mobiliteit...........................................................................................................................124 Voorzitter mw. Maria KRAUTZBERGER........................................................................................................................124 Expert mw. Diana RUNGE...........................................................................................................................................125 Spreker mw. Elisabeth IRSCHIK..................................................................................................................................126 Spreker mw. Anne LEEMANS......................................................................................................................................127 Spreker dhr. Houshang KHANDANDEL........................................................................................................................128 Debat en conclusies....................................................................................................................................................129

D3 Basisonderwijs........................................................................................................................................................130 Voorzitter mw. Irini (Hera) VALSAMAKI-RALLI...............................................................................................................130 Spreker mw. Albertine TSHIBILONDI NGOYI................................................................................................................131 Spreker mw. Wanda BÉDARD.....................................................................................................................................132 Debat en conclusies....................................................................................................................................................133

D4 Gezondheid.............................................................................................................................................................134 Voorzitter mw. Jeanne Françoise LECKOMBA LOUMETO............................................................................................134 Spreker dhr. Ivan HERMANS.......................................................................................................................................135 Spreker mw. Semiye TAS............................................................................................................................................137 Spreker dhr. Stéphane HEYMANS...............................................................................................................................138 Debat en conclusies....................................................................................................................................................139

D5 Gender en toewijzing van middelen. ....................................................................................................................140 Voorzitter mw. Mercedes María de MORAES RODRIGUES...........................................................................................140 Expert mw. Joya DE FOOR.........................................................................................................................................141 Spreker mw. Nadège CHELL.......................................................................................................................................142 Spreker mw. Sharon ALLEN........................................................................................................................................143 Debat en conclusies....................................................................................................................................................144

Panel van burgemeesters Woensdag 5 december 2007, 15:00 – 16:30...................................................................................................................145 Moderator Rita Rachele DANDAVINO..........................................................................................................................146 Mw. Maite ARQUÉ I FERRER.......................................................................................................................................147 Mw. Arti MEHRA.........................................................................................................................................................148 Mw. Françoise FONING...............................................................................................................................................150 Mw. Marina SEQUEIROS MONTESINOS......................................................................................................................151 Mw. Saida ALLAGUI....................................................................................................................................................152 Mw. Luz BORRERO in naam van mw. Shirley Franklin..................................................................................................154 Debat.........................................................................................................................................................................156

Slotverklaring en conclusie................................................................................................................157 Slotverklaring............................................................................................................................................................158 Conclusie door mw. Brigitte Grouwels, Staatssecretaris voor Gelijke Kansen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en medevoorzitter van ‘Dynamic Cities Need Women’..................................................................................................160

Inleiding

7

Inleiding


Inleiding en verwelkoming door mw. Brigitte Grouwels, Staatssecretaris voor Gelijke Kansen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en medevoorzitter van ‘Dynamic Cities Need Women’ Volgens de VN woont de helft van de bevolking op deze planeet dit jaar in

Als hoofdstad van de Europese Unie en een belangrijk internationaal

steden. Tegen 2050 zou dit aandeel tot 70% opgelopen zijn. De specta-

beslissingscenter – en als multiculturele stad – vormde Brussel een

culaire ontwikkeling van de steden is een van de belangrijkste kenmerken

geschikte achtergrond voor dit forum. Het Brussels Hoofdstedelijk

van de moderne tijden – en dan vooral in de groeilanden. Dit betekent dat

Gewest werkt sinds 2004 een alomvattend beleid voor gelijke kansen

steden van essentieel belang zijn voor de toekomst van de bevolking van

uit, dat vrouwen en vrouwenorganisaties meer kansen moet bieden en

de aarde, waarvan meer dan de helft door vrouwen wordt gevormd. En

hen een grotere rol moet bezorgen in alle aspecten van het leven in de

vrouwen zijn van essentieel belang voor de toekomst van steden.

stad. In december 2005 bracht het regionale colloquium ‘Women Build

Dat feit vormde het startpunt voor ‘Dynamic Cities Need Women’, een internationale conferentie die zich specifiek zou buigen over vragen rond gendergelijkheid en de rol van vrouwen in belangrijke stedelijke centra. We hebben experts, decision makers, maatschappelijke organisatoren enz… uit steden van alle continenten op de conferentie uitgenodigd. Hier zullen ze hun ervaringen en knowhow kunnen uitwisselen over de uitdagingen en de kansen waarmee vrouwen in steden worden geconfronteerd. Het initiatief kwam van het Metropolis Women International Network en mezelf als de staatssecretaris voor Gelijke Kansen van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Het idee werd gelanceerd tijdens de UN Conference on Gender Equality for National and Local Government, die in november 2006 in Atlanta plaatsvond. Binnen een jaar slaagden we erin om ongeveer 700 deelnemers uit 72 landen samen te brengen. Zij ontmoetten elkaar in 20 workshops en luisterden er naar 80 sprekers. Samen behandelden ze de vele uitdagingen waarmee steden en vrouwen in die steden worden geconfronteerd.

Brussels’ al honderden experts samen. Ook de burgers werden bij het project betrokken. Deze organisatie vormde de ideale opstap naar het meer ambitieuze en breder mikkende internationale forum ‘Dynamic Cities Need Women’. In december 2008 volgt nog een tweede editie van ‘Women Build Brussels’. Dit evenement zal in het teken staan van een van de belangrijkste thema’s die tijdens ons internationale forum aan bod kwam : veilige steden. ‘Dynamic Cities Need Women’ was geen eenmalig evenement. Het was bedoeld als een startpunt voor een voortdurende internationale dialoog. Dat is de reden waarom we het van essentieel belang vonden om alle besprekingen en bijdragen te documenteren en in dit rapport een samenvatting te bieden van dit alles. Dit rapport moet dienst doen als permanent archiefstuk en tool – niet alleen voor de deelnemers aan het forum, maar ook voor al wie actief is op het vlak van gendergelijkheid en stedelijke ontwikkeling. We hopen dat dit rapport op heel wat belangstelling zal mogen rekenen en dat het dienst kan doen als basis voor toekomstige internationale fora. Dat is ook de onderliggende boodschap van de eindverklaring die na afloop van ‘Dynamic Cities Need Women’ werd goedgekeurd. Daarin wordt verwezen naar de enorme inspanningen die nog moeten worden geleverd om vrouwen de kans te bieden om hun volledige en essentiële rol te vervullen in onze steden. De eindverklaring maakt er ons terecht attent op dat gendergelijkheid een zaak is die zowel mannen als vrouwen aangaat en die van belang is voor alle instellingen en alle overheidsniveaus. Ik was erg trots dat ik als gastvrouw mocht optreden voor ‘Dynamic Cities Need Women’. En ik ben er zeker van dat het werk van dit forum, waarvan u in dit verslag een samenvatting vindt, een bron van inspiratie zal vormen voor mannen en vrouwen in steden overal ter wereld. Brigitte Grouwels

Inleiding

9

Inleiding en verwelkoming door mw. Francine Senécal, Medevoorzitter van het Metropolis Women International Network, vice-voorzitter van het Montréal Executive Committee (Canada) en medevoorzitter van ‘Dynamic Cities Need Women’ Het internationale forum ‘Dynamic Cities Need Women : Actions and

De overvloed en de rijkdom van de tussenkomsten vormen een duidelijk

Policies for Gender Equality’ dat in december van vorig jaar in Brussel

bewijs van onze wil om sprekers de kans te bieden om vrijuit te praten

plaatsvond, was een groot succes. Dat hebben we te danken aan het

– niet alleen over de problemen, maar ook over de mogelijke benaderin-

engagement van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en het Metropolis

gen en de aanbevolen oplossingen.

Women International Network, het grote aantal en de diversiteit van de deelnemende steden, de discipline van de organisatoren en de kwaliteit van de sprekers.

Dit verslag is dan ook niet alleen bedoeld voor de vrouwen die aan het forum hebben deelgenomen. Het is ook bedoeld voor andere vrouwen, die niet de mogelijkheid hadden om hier aanwezig te zijn, voor de

U ontving van ons het verslag van dit forum. U vindt hierin de letterlijke

mannen, die onze partners zijn, voor de politici en voor de experts die

weergave van de tussenkomsten, de vragen, de antwoorden en de

over de macht beschikken om deze zaak vooruit te helpen.

debatten. Als vrouw, als plaatselijk verkozene en als voorzitter van een internationaal netwerk ben ik erg trots op wat hier werd gerealiseerd.

Vrouwen moeten een plaats veroveren op dit vlak, zodat ze tot ware ontwikkelingspartners kunnen uitgroeien. Een gelijke vertegenwoordi-

De gelijkheid tussen mannen en vrouwen is een principe dat in onze

ging is zeker een van de middelen die ervoor kunnen zorgen dat zowel

maatschappij wordt erkend. De vrouwen die aan dit forum deelnamen,

met de behoeften van vrouwen als die van mannen rekening wordt

wilden echter nog verder gaan dan dit principe en wilden deze gelijkheid

gehouden.

in het dagelijkse leven en in verschillende activiteiten vertalen.

Ik hoop dat de voorbeelden die in dit document worden aangehaald, een

De afgelopen jaren beleefden onze maatschappijen belangrijke veran-

bron van inspiratie kunnen zijn bij de uitwerking van praktische oplos-

deringen op economisch, sociaal, cultureel, institutioneel en politiek

singen in de steden.

vlak. De deelnemers aan het forum wilden ervoor zorgen dat de vrouwen hun voordelen behouden en hun evolutie in de richting van gendergelijkheid kunnen voortzetten.

Ik zou hierbij nog eens iedereen willen bedanken die bijgedragen heeft tot het succes van dit forum. Ik denk dan vooral aan mw. Brigitte Grouwels, staatssecretaris voor Gelijke Kansen in het Brussels

Meer dan ooit wordt aan vrouwen gevraagd om actief deel te nemen aan

Hoofdstedelijk Gewest, dhr. Guy Vanhengel, minister van Buitenlandse

de uitvoering van beslissingen die hen aangaan en aan de beïnvloeding

Zaken van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, evenals hun respectie-

van verschillende autoriteiten met beslissingsmacht. Zij worden aange-

velijke teams, dhr. Jean-Paul Huchon, de voorzitter van Metropolis, voor

moedigd om zelf als ‘agents of change’ op te treden en om een solida-

zijn steun en al mijn naaste medewerkers, mw. Rita Rachele Dandavino

riteit op te bouwen die verder reikt dan plaatselijke grenzen.

en dhr. Amara Ouerghi, voor al hun toewijding. Speciale dank is er ten

Meer dan ooit worden vrouwen betrokken bij plaatselijke en regionale ontwikkeling in hun hoedanigheid van gebruikers van diensten, kiezers, deelnemers aan ontwikkelingsprojecten en decision makers.

slotte ook nog voor mw. Liesbet De Keersmaecker, voor al haar inspanningen om van dit verslag een onschatbaar document te maken. Veel leesplezier. Francine Senécal


Openingsceremonie

11

Openingsceremonie Maandag 3 december 2007, 09:30 – 11:30


Openingstoespraak door dhr. Guy VANHENGEL, Minister van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest voor Externe betrekkingen Mevrouw, Mevrouwen ministers, Mevrouw de staatssecretaris, Geachte hoogwaardigheidsbekleders, Dames en heren aanwezigen, Welkom !

Een stad kan alleen maar vrouwelijk zijn. Niémand tekent een vierkant op een kaart om een stad voor te stellen. Een stad begint als een ronde stip, een eicel, en ontwikkelt tot een embryo, een ademende, bewegende entiteit, symbool van leven en groei. In een ‘dynamische’ stad, ons onderwerp van vandaag en de komende

Brussel is een grootstad met een naam die bekender is dan het land

dagen, ontwikkelt het embryo verder op zijn vrouwelijk X chromosoom

waarvan ze de hoofdstad is.

– hoera, een meisje.

Brussel is een gecultiveerde dame met een rijk verleden.

Een stad is niets zonder aandacht voor haar vrouwen, voor alle

Ze woont op een knooppunt van wegen die heel Europa ontsluiten en alle continenten rechtstreeks bevliegen. Haar huis is de hoofdstad van Europa, zetel van belangrijke instellingen.

vrouwen, voor vrouwelijke invalshoeken in het bestuur, voor vrouwen zélf in het bestuur. In het beste geval moet een stad ook een baarmoeder zijn, warm en voedend en omsloten, voor wie een veilige haven nodig heeft. En laat

In haar salons : een smeltkroes van culturen, een talenlaboratorium en

dat nu, niet toevallig, ook weer in grote mate vrouwen zijn… De groot-

natuurlijk ook plaats voor internationale bijeenkomsten en congressen.

stedelijke functies trekken immers vooral kansarme alleenstaande

Daarnaast is ze ook sympathiek en ‘gemütlich’ gebleven, ze geeft zich

vrouwen met kinderen aan.

uit vrije wil aan wie achter de officiële bureaucratische façade of de

Ook dié dynamiek van een grootstad is uitermate belangrijk voor het

statige middeleeuwse trapgevels wil kijken.

welzijn van de mensheid in het algemeen, maar van vrouwen in het

Ze leert u het goede leven kennen, schotelt een heerlijke keuken voor, weet dat u snakt naar een fris biertje wanneer u bij haar aankomt. Ze verwent u als een kind met chocolade. Ze houdt van kinderen, welke andere stad heeft immers een guitig plassend ‘manneke pis’ als icoon… Ik hou van Brussel, ze is tegelijk mijn echtgenote, minnares, moeder en vriendin. Begint het u op te vallen dat ik over haar spreek in vrouwelijke termen ? Wel, dat is normaal.

bijzonder. Het is dan ook bijzonder belangrijk dat u de komende dagen een toekomst uitstippelt voor dynamische vrouwen in steden, maar ook voor vrouwen in dynamische steden. De nuance is niet onbelangrijk. Als minister voor Externe Betrekkingen van het Brussels Gewest, zeg maar onze ‘buitenlandse zaken’ ben ik bijzonder blij dat deze internationale bijeenkomst vandaag in Brussel opent, want wij proberen deze beide ‘dynamische’ pistes reeds lang te bewandelen. U zult alvast met elkaar gemeen hebben dat u alle steden ter wereld even vrouwelijk als Brussel wil maken, en ik hoop dat wij daaraan ons steentje kunnen bijdragen. Ik wens u allen een vruchtbaar congres en interessante contacten toe. ■

Openingsceremonie

13

Openingstoespraak door mw. Brigitte GROUWELS, Staatssecretaris voor Gelijke Kansen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Mevrouw,

Ook uit mijn eigen ervaring in de ontwikkelingssamenwerking weet ik dat

Geachte heer Europees commissaris,

vrouwen een onmisbare rol spelen in de economische en sociale ontwik-

Dames en heren ministers,

keling van een land. Een land dat niet investeert in vrouwen gooit de helft

Mevrouw de onder-secretaris-generaal,

van zijn menselijk kapitaal weg. En dat kan niemand zich veroorloven.

Vereerde gasten, Het is een eer om u hier, samen met collega Guy Vanhengel, te mogen verwelkomen namens het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en haar regering.

Hetzelfde geldt trouwens voor bedrijven, de academische en culturele wereld, enzovoort. Ik zou hier trouwens ook willen wijzen op de belangrijke rol die vrouwen zelf spelen, o.m. via de opvoeding van de kinderen. Het zijn ook de

Als beleidsverantwoordelijke voor het gelijkekansenbeleid in Brussel, wil

moeders die roldoorbrekend kunnen zijn en die hun kinderen van jongs

ik graag deze gelegenheid te baat nemen om te wijzen op de uitdagingen

af aan respect kunnen bijbrengen voor de gelijkheid van beide geslach-

waar we voor staan. Uitdagingen die in grote mate het hoe en waarom

ten en die zowel meisjes als jongens kunnen stimuleren om zich volop

van dit Forum verklaren.

te ontplooien.

Het feit dat in de afgelopen decennia heel wat vrouwen, door hun eigen

We hebben reeds heel wat vooruitgang geboekt sinds de Vierde

kracht en doorzettingsvermogen, erin geslaagd zijn om op te klimmen

Wereldvrouwenconferentie te Peking in 1995. Maar er is nog heel wat

tot academische, economische, sociale en politieke topposities, en het

te doen, in alle landen van de wereld. Zeker als we de Millennium

feit dat steeds meer vrouwen volwaardig deelnemen aan het openbare

Ontwikkelingsdoelstellingen voor gelijkheid en ontwikkeling van vrouwen

leven in al zijn diversiteit, mag ons niet doen vergeten dat de gelijkheid

willen bereiken. Dat was, denk ik, ook de conclusie van de VN-Conferentie

van kansen voor, en de gelijke behandeling van, vrouwen in alle delen

over Gendergelijkheid voor Nationale en Lokale Overheden die een jaar

van de wereld nog altijd een na te streven doel is en niet – nog niet – een

geleden plaatsvond in Atlanta.

bereikt resultaat.

Dit geldt a fortiori ook voor grote steden, die de focus vormen van dit

Vrouwen zijn nog altijd ondervertegenwoordigd in beslissingsorganen ;

Forum. Ook in steden hebben vrouwen een onmisbare rol : in het eco-

verdienen nog altijd minder – vaak veel minder – dan mannen ; zijn nog

nomische en sociale leven, in de gezondheidszorg en het onderwijs,

altijd slachtoffer van huiselijk en ander geweld. Meer dan dat : het per-

maar ook in de inrichting van de publieke ruimte en de veiligheid. Een

spectief van de vrouwen – hun noden en verlangens – is nog te veel

stad waar vrouwen zich onvoldoende veilig voelen om alleen op straat

afwezig in het beleid, of het nu gaat om het personeelsbeleid van grote

te lopen, is geen leefbare stad. Dat is slechts één voorbeeld van de vele

bedrijven, het infrastructuurbeleid in grote steden, of het beleid inzake

problematieken die op dit forum aan bod zullen komen.

economische ontwikkeling in vele landen.

Het verheugt mij dat sinds de laatste gemeenteraadsverkiezingen in het

Dit is niet alleen onrechtvaardig ten aanzien van vrouwen die toch onge-

Brussels Hoofdstedelijk Gewest, in 2006, het percentage vrouwelijke

veer de helft van de wereldbevolking uitmaken. Het is ook dom en kort-

gemeenteraadsleden gestegen is tot meer dan 42%. Ook in het Brussels

zichtig, want de verspilling aan onderbenut vrouwelijk talent is een

Hoofdstedelijk Parlement zijn vrouwen sterk vertegenwoordigd, met 37

gemiste kans voor de hele samenleving.

op 89 leden. Maar u ziet het, een volledig evenwicht hebben we nog niet

Het Global Gender Gap Report 2007 van het World Economic Forum besloot na een vergelijkende studie van 128 landen dat er een verband

bereikt, zeker niet op het uitvoerende vlak : slechts 3 van de 19 Brusselse burgemeesters zijn vrouwen.

is tussen de welvaart van een land en de kansen die vrouwen er hebben.

Telkens wanneer ik dit soort cijfers aanhaal en erop wijs dat we dus nog

Hoe meer kansen een land biedt aan vrouwen, hoe groter de kans dat

niet het echte evenwicht bereikt hebben, zie ik vaak mannelijke collega’s

er meer welvaart en welzijn is voor iedereen.

ongemakkelijk worden. Maar ik stel iedereen gerust : wij vrouwen willen niet alle macht. 50% volstaat.


Overigens meen ik dat ook voor mannen een belangrijke rol is weggelegd

Want laat dit vooral de boodschap zijn die uitgaat van dit Forum. Wij zijn

in de bevordering van gelijke kansen. Ik zie mannen niet als tegenstan-

hier niet bijeen om aan te klagen wat vrouwen wordt aangedaan. Wij

ders, maar wel als partners, in een gezamenlijke poging om een samen-

gaan het hier hebben over wat vrouwen zelf doen. Over wat vrouwen

leving uit te bouwen waarin iedereen zich kan herkennen. Een samen-

realiseren – dag in en dag uit, in steden over de hele wereld en op allerlei

leving waarin vrouwen hun eigen rol kunnen spelen.

domeinen van het maatschappelijke leven. En over het vele dat vrouwen nog meer kunnen en willen doen. Omdat de toekomst van onze steden niet kan opgebouwd worden zonder de vrouwen. Omdat steden op maat van vrouwen ook steden zijn die goed zijn voor iedereen. Of zoals de titel van ons forum luidt : ‘Dynamic Cities Need Women’. Ik dank U hartelijk voor uw komst en wens U een zeer leerrijk Forum. ■

Openingsceremonie

15

Toespraak door mw. Francine SENÉCAL, Medevoorzitter van het Internationaal Vrouwennetwerk van Metropolis Uwe Koninklijke Hoogheid,

Dit internationale forum past goed in de context van het Europees Jaar

Mevrouw de staatssecretaris voor Gelijke Kansen,

voor gelijke kansen. Specifiek voor dit forum is dat het betrekking heeft

Mevrouw de directrice van VN-Habitat,

op steden, vandaar de benaming ‘Dynamic Cities Need Women’.

Dames en heren ministers, Dames en heren ambassadeurs en leden van het Corps Consulaire, Dames en heren burgemeesters en plaatselijke verkozenen, Beste vrienden, In de eerste plaats zou ik de organisatoren van dit internationale forum, en in het bijzonder mw. Brigitte Grouwels, staatssecretaris voor Gelijke Kansen van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, willen danken voor en

Gelijkheid tussen mannen en vrouwen is een erkend principe in onze samenleving, maar we moeten erop toezien dat het vertaald wordt in het dagelijkse leven. In sommige landen vertegenwoordigen de vrouwen meer dan de helft van de bevolking, maar ze tellen nog lang niet voor de helft mee in de politieke en administratieve beslissingen van de steden.

feliciteren met het warme onthaal dat alle deelnemers te beurt gevallen

Er zijn bepaalde factoren die de deelname van vrouwen aan het

is. Dit is een blijk van de gastvrijheid en gulheid, niet alleen van Brussel,

gemeenteleven in de weg staan. Het verzoenen van het werk met het

maar van heel België.

gezinsleven is ongetwijfeld het grootste probleem, vooral bij vrouwen

Samen met alle deelnemers aan dit internationale forum dank ik u hiervoor van harte. Toen mw. Grouwels en ikzelf in september 2006 in Atlanta dit initiatief voorstelden, kregen we alleen maar positieve en zelfs heel enthousiaste reacties. Sinds onze respectieve beslissingsorganen in december 2007

met jonge kinderen. De steden hebben een belangrijke rol te spelen om vrouwen meer toegang te geven tot de beslissingsmacht. De gemeentelijke overheden moeten de uitdagingen kennen en weten met welke hinderpalen de vrouwen geconfronteerd worden, om ze zo beter te kunnen helpen.

besloten ons voorstel te steunen, werd er snel tot actie overgegaan.

De gelijke vertegenwoordiging is zeker een van de middelen om ervoor

Proficiat voor iedereen die de concrete uitwerking van dit initiatief moge-

te zorgen dat er in de planning en het bestuur van de gemeente rekening

lijk maakte en ervoor gezorgd heeft dat we hier vandaag samen zijn.

gehouden wordt met de noden van vrouwen en mannen.

Bij wijze van inleiding zou ik u graag kort het Internationaal

Parallel hiermee ondergaan de vrouwen ook de gevolgen van de mondi-

Vrouwennetwerk van Metropolis willen voorstellen. De meesten onder u

alisering. Ze houden verband met de ongelijke plaats die ze innemen op

kennen de internationale vereniging van grote metropolen met de naam

de arbeidsmarkt en de lagere waardering voor hun werk.

Metropolis al. Dit is een netwerk van 90 grote steden met meer dan een miljoen inwoners, verspreid over alle continenten. Brussel is een van de actieve leden van Metropolis. Metropolis is bijzonder begaan met de genderproblematiek en de gelijkheid tussen mannen en vrouwen. Het is in dit kader dat de vereniging het Internationaal Vrouwennetwerk heeft opgericht, waarvan ik voorzitter ben samen met mijn collega, mw. Irini Valsamaki-Ralli, viceburgemeester van Athene, die ik hierbij groet. Dit netwerk wordt gecoördineerd door een secretariaat dat in Montreal gevestigd is en door antennes gevestigd in Barcelona en Athene voor Europa, in Bamako, Dakar en Abidjan voor Afrika, in Santiago en Mexico voor Latijns-Amerika, in Mashhad en Amman voor het Midden-Oosten.

Iedereen weet dat de vrouwen in een aantal Aziatische en LatijnsAmerikaanse landen laaggeschoolde jobs hebben die weinig voldoening schenken. In Afrika en andere ontwikkelingslanden is de plaats van de vrouw beperkt tot de landbouw en de traditionele economie. In de Oost-Europese landen is, na de val van de communistische regimes, de overgang van een centrale naar een markteconomie niet zonder gevolgen gebleven voor de vrouwen. Terwijl de meesten van hen voorheen een bepaalde economische zekerheid genoten, worden opgeleide vrouwen nu tot de werkloosheid veroordeeld. Sinds het begin van het derde millennium dringen vragen in verband met duurzame ontwikkeling zich op in de media en in de samenleving in het algemeen.


Iedereen weet dat duurzame ontwikkeling een evenwicht veronderstelt

Parallel hiermee voeren vele vrouwen met overtuiging strijd voor demo-

tussen sociale, economische, milieugebonden en politieke factoren. In

cratie, rechten en vrijheden : denken we maar aan mw. Benazir Bhutto

dit kader leveren vrouwen een aanzienlijke bijdrage tot de duurzame

in Pakistan en aan mw. Ingrid Betancourt die in Colombia vastgehouden

ontwikkeling.

worden. Deze vrouwen verdienen al onze bewondering en wij verklaren

We weten allemaal welke rol vrouwen spelen in de ontwikkeling van het

ons solidair met hen.

gezin, de opvoeding van de kinderen en de verzorging van zieken en

Maar ondanks dit baanbrekende werk is er nog geen sprake van gelijkheid.

ouderen, maar in veel landen zijn ze het slachtoffer van geweld en

In de meeste landen ligt onze aanwezigheid in de besluitvormingsorganen

agressie.

immers lager dan een derde. Er is dus nog veel werk aan de winkel.

Wat het milieu betreft, tonen studies aan dat vrouwen meer recycleren

We weten allemaal dat duurzame ontwikkeling niet mogelijk is zonder

en meer gebruikmaken van het openbaar vervoer dan mannen. In feite

gelijkheid tussen mannen en vrouwen. Om lokale, nationale en interna-

dragen de vrouwen bij tot de bescherming van de Aarde en geven ze een

tionale engagementen concreet vorm te geven, moeten vrouwen inspraak

antwoord op de uitdagingen inzake klimaatverandering.

hebben in het beleid en de acties en moet er rekening gehouden worden

Op economisch vlak zijn almaar meer vrouwen actief op de arbeidsmarkt

met hun bekommernissen.

of richten ze ondernemingen op. Zo dragen ze bij tot de economische

In dit kader is internationale samenwerking en solidariteit nodig, zodat

ontwikkeling en de welvaart.

de vrouwen over de grenzen heen onderlinge samenwerkings- en bij-

Toch stellen we nog altijd onrechtvaardige verschillen vast tussen de lonen van mannen en die van vrouwen. Zelfs in bepaalde ontwikkelde landen is het verschil aanzienlijk. Op politiek vlak zijn er almaar meer vrouwen die zich op alle niveaus engageren. Vandaag de dag worden heel wat steden geleid door vrouwen. Atlanta is een goed voorbeeld met mw. de burgemeester Shirley Franklin, die hier vandaag aanwezig is en die ik hierbij groet. Op nationaal niveau werd mw. Ellen Johnson-Sirleaf in 2005 verkozen tot eerste vrouwelijke president van Liberia en Afrika.

standsverbanden tot stand kunnen brengen. Deze internationale samenwerking, samen met de ontwikkeling van nieuwe technologieën en nieuwe mogelijkheden, betekent een stimulans voor de vrouwen en is bevorderlijk voor de gelijke kansen. Dit internationale forum biedt de mogelijkheid kennis en goede praktijken uit te wisselen en draagt bij tot de verwezenlijking van een van de millenniumdoelstellingen (het bevorderen van de gelijkwaardigheid tussen mannen en vrouwen en de autonomie van de vrouw). Ik hoop dan ook dat dit forum goede resultaten oplevert en tot de nodige concrete elementen leidt. Bedankt voor uw aandacht.

■

Openingsceremonie

17

Toespraak door dhr. Vladimir SPIDLA, Europees commissaris voor Arbeid, Sociale Aangelegenheden en Gelijke Kansen Dames en heren, Ik vraag u eerst en vooral me te verontschuldigen voor mijn afwezigheid en voor het onpersoonlijke karakter van deze opname. Ik weet hoe belangrijk dit forum is, maar verplichtingen op het laatste moment verhinderen me hier vandaag aanwezig te zijn. Gelijke kansen staan centraal in het Europese sociale model en vormen de basis voor een concurrerende economie die iedereen de mogelijkheid biedt zich volop te ontplooien. Ik herinner eraan dat het economische overwegingen zijn die aan de basis liggen van de Europese wetgeving voor gelijkheid tussen mannen en vrouwen. Sinds 1957 bepaalt het Verdrag van Rome dat de Gemeenschap in elk communautair beleid de gelijkheid tussen mannen en vrouwen moet bevorderen. Op dit vlak is de Europese wetgeving, die de voorbije vijftig jaar ontwikkeld werd, een van de meest ontwikkelde ter wereld.

Om op dit elan voort te gaan, heeft de Europese Commissie een roadmap goedgekeurd voor de gelijkheid tussen mannen en vrouwen voor de periode 2006-2010. Deze roadmap heeft tot doel de gelijkheid in alle Europese beleidslijnen te bevorderen, en bepaalt de prioritaire actiedomeinen, zoals het combineren van privé-, gezins- en beroepsleven. De actie van de Commissie krijgt de steun van de lidstaten op het allerhoogste niveau. In maart 2006 hebben de staatshoofden en regeringsleiders het Pact voor gendergelijkheid goedgekeurd. Tot slot is 2007 uitgeroepen tot het Europees jaar voor gelijke kansen. Dit is een uitstekende gelegenheid om ons engagement voor het bevorderen van de gelijkheid op alle niveaus van de samenleving opnieuw te bevestigen. Dames en heren, Vijftig jaar Europese wetgeving en initiatieven hebben sterk bijgedragen

De wetgeving mag dan wel een essentieel instrument zijn, voor een echt

tot de gendergelijkheid in Europa, maar om tot een feitelijke gelijkheid

doeltreffend beleid op het vlak van gelijkheid tussen mannen en vrouwen

te komen, moeten er nog veel gebeuren.

hebben we een globale benadering nodig. Deze moet een wetgevend deel omvatten, maar ook positieve acties, en ze moet rekening houden met de gelijkheid tussen mannen en vrouwen in andere beleidsdomeinen.

Tijdens dit forum – waarvan ik hoop dat het een succes wordt – kunt u goede praktijken uitwisselen, nagaan wat werkt en wat niet. Vandaag de dag moet Europa twee boodschappen uitdragen : gelijkheid is een

Sinds de lancering van de Strategie van Lissabon in 2000 zijn zes van

recht, maar gelijkheid is ook een motor voor groei, werkgelegenheid en

de acht miljoen nieuwe arbeidsplaatsen in de Europese Unie ingenomen

sociale cohesie.

door vrouwen.

■


Toespraak door mw. Sarra KANOUN JARRAYA, Tunesisch minister voor Vrouwenzaken, Gezin, Kinderen en Ouderen Uwe Koninklijke Hoogheid,

Het proces ter bevordering van de positie van de Tunesische vrouw werd

Mevrouw de staatssecretaris Brigitte GROUWELS, staatssecretaris voor

aanzienlijk versterkt na de veranderingen van 7 november 1987. Deze

Gelijke Kansen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest,

hervorming toont aan dat de Tunesische aanpak succesvol was in het

Mevrouw Francine SENECAL, voorzitter van het Vrouwennetwerk van

verzoenen van authenticiteit en modernisme en het oordeelkundig op

Metropolis,

elkaar afstemmen van specifieke socio-culturele kenmerken en univer-

Excellenties,

sele waarden. Dit proces werd gekenmerkt door de bekommernis om de

Dames en heren,

rechten van de vrouw als noodzakelijk deel van de rechten van de man te

Het is me een waar genoegen deel te nemen aan de openingszitting van dit forum met als thema : ‘Dynamische steden en vrouwen : acties en beleidslijnen voor gendergelijkheid’. Sta me bij deze gelegenheid toe de organisatoren te feliciteren met de oordeelkundige keuze van de thematiek van dit internationale forum, waarvan de zittingen opgeluisterd worden door de aanwezigheid van eminente persoonlijkheden, die de reflectie en de debatten ongetwijfeld zullen verrijken. Uwe Koninklijke Hoogheid, Excellenties, Dames en Heren, Is het verband leggen tussen dynamische steden en vrouwen al niet een manier om de positie van de vrouw, de rol die ze speelt in de stad en haar deelname aan alle domeinen van het leven te duiden ? In deze optiek

zien. Daarnaast wilde men de problemen die verband houden met de evolutie van haar situatie aanpakken op basis van een planning volgens gender, en van de integratie van de vrouw in de ontwikkeling en toepassing van de gelijkheid tussen mannen en vrouwen een van de hoofddoelstellingen van de ontwikkeling van het land maken. De situatie van de vrouw, zowel in haar familie als in de samenleving, en haar rol en plaats in het ontwikkelingsproces werden herzien en verstevigd in het kader van een vrouwgericht beleid. Centraal in dit beleid stonden de verwerping van elke vorm van discriminatie en de verwezenlijking van de gelijkheid van kansen in alle sectoren en in alle omgevingen. Binnen het gezin heeft de wetgever een reëel partnership tussen de echtgenoten ingesteld. Bovendien werd de verplichting om de principes met betrekking tot het persoonlijk statuut na te leven, ingeschreven in de grondwet.

wil ik u, geachte toehoorders, het beleid van mijn land ter bevordering

Deze juridische verworvenheden, die de rol van de vrouw in het gezin

van de emancipatie van de vrouw toelichten, een beleid dat overigens

versterkt hebben, hebben de weg voor haar uitgetekend en haar een

nog steeds evolueert.

gelijkwaardige positie toegekend in de samenleving. Met andere

Er is in Tunesië immers bijzondere aandacht uitgegaan naar de verbetering van de situatie van de vrouw in alle opzichten. Dankzij de ‘Code du statut personnel’, die in 1956 bij het begin van de onafhankelijkheid werd uitgevaardigd, kreeg de Tunesische vrouw goede vooruitzichten op vooruitgang op weg naar vrijheid en gelijkheid. Dit is een mooie illustratie van de voortrekkersrol die Tunesië in de Arabischislamitische omgeving speelde op het vlak van modernisering en sociale promotie, en van de inspanningen die de elite leverde om de religieuze geboden te hervormen en op een verlichte manier te interpreteren. Dit wetboek schafte polygamie en verstoting af, reglementeerde de echtscheiding en bepaalde de wettelijke minimumleeftijd voor het huwelijk. De Tunesische grondwet van 1959 heeft het principe van gelijke rechten voor mannen en vrouwen in alle domeinen bekrachtigd.

woorden, het partnership tussen de echtgenoten kreeg concrete vorm in de samenleving, waar de vrouw voortaan een gelijkwaardige partner is in het werken aan de vooruitgang van het land. Parallel hiermee en in het verlengde van de wetgevende amendementen werd een institutioneel instrument ingevoerd om te waken over de versterking van de rechten van de vrouw, maar ook over de toepassing ervan, met als doel de impact ervan tastbaar te maken in het leven van de vrouwen.

Openingsceremonie

19

Bij wijze van voorbeeld verwijzen we naar het ministerie van

Op een ander vlak werden er begeleidingsmaatregelen genomen om de

Vrouwenzaken, Gezin, Kinderen en Ouderen, waarvan de prerogatieven

vrouw in staat te stellen haar gezinsleven en beroepsverplichtingen te

in de loop van de ontwikkelingsplannen uitgebreid werden en het budget

verzoenen. In het kader van de toepassing van het Presidentieel pro-

verhoogd werd, het Onderzoeks-, Studie-, Documentatie- en

gramma 2004-2009 biedt een wet, die in 2006 werd uitgevaardigd en

Informatiecentrum over de Vrouw (CREDIF), de Nationale Raad voor de

sinds 1 januari 2007 van kracht is, de werkende vrouwen die dat wensen

Vrouw, het Gezin en de Ouderen, waarin het comité voor gelijke kansen

de mogelijkheid om halftijds te werken voor 2/3 van het loon en met

zetelt, dat moet nagaan op welke manier de wetten worden toegepast

behoud van alle sociale voordelen. Daarnaast werkt ons departement

en nageleefd, en de commissie voor de opvolging van het imago van de

een strategie uit om de dekkingsgraad van de regio’s door crèches,

vrouw in de media. We vermelden ook nog de commissie ‘Vrouw en

kleuterscholen, schoolopvang en dagopvangcentra voor bejaarden te

Ontwikkeling’, die in 1992 de opdracht kreeg de deelname van de

verbeteren. Dit beleid heeft tot gevolg dat de vrouw in toenemende mate

vrouwen te plannen aan de voorbereiding, het ontwerp en de opvolging

aanwezig is in alle activiteitsdomeinen en -sectoren.

van de vijfjaarlijkse ontwikkelingsplannen, waardoor er sinds 1997 een hoofdstuk ‘Vrouw en gezin’ in deze ontwikkelingsplannen wordt opgenomen. En tot slot vermelden we de nationale commissie die de uitvoering opvolgt van het actieplan voor de emancipatie van de vrouwen op het platteland. Dankzij het juridische arsenaal, in combinatie met het institutionele instrument, is het statuut van de vrouw in de verschillende sectoren veranderd ; getuige hiervan de volgende indicatoren : in het onderwijs heeft het Tunesische beleid voor gelijke kansen tussen jongens en meisjes ruimschoots zijn vruchten afgeworpen op alle onderwijsniveaus. De scholingsgraad van de meisjes is op 6-jarige leeftijd op het niveau gekomen van die van de jongens met 99% in 2004. En het percentage meisjes aan de universiteit bereikte in 2007 59% van het totale aantal studenten. Op gezondheidsvlak heeft Tunesië een ambitieus beleid gevoerd om de demografische groei onder controle te houden : het totale vruchtbaarheidscijfer bedraagt nu 2,04.

Volgens de volkstelling van 2004 vertegenwoordigen de vrouwen 26,6% van de actieve bevolking in Tunesië. Het aantal vrouwen-bedrijfsleiders is opgelopen tot 18.000. De werkende vrouwelijke bevolking vertegenwoordigt 46,9% in de handels- en dienstensector, 26,4% in de verwerkende nijverheid, 16,7% in de landbouw en visvangst. Op een ander vlak hebben de besluitvormers bijzondere aandacht besteed aan de vrouwen op het platteland. Er werd een actieplan opgesteld om hun situatie te verbeteren, met als doel de verschillen te verkleinen en ze dezelfde kansen te geven als de vrouwen in een stedelijke omgeving. In het openbare leven gaat de aanwezigheid van de Tunesische vrouw erop vooruit. Zo namen de vrouwen in 2007 24,5% van de beslissingsfuncties in, en dit percentage zou tegen 2009 30% moeten bereiken. Ze vertegenwoordigen 15% van de regeringsleden en 15,2% van de senaatsleden, en in de Kamer van Volksvertegenwoordigers is hun aantal tussen 1999 en 2004 verdubbeld, namelijk van 11,5% naar 22,7%. Volgens een presidentiële beslissing zullen ze bij de volgende parlementsverkiezingen in 2009 en de volgende gemeenteraadsverkiezingen

Wat de deelname van de vrouw aan het economische leven betreft,

in 2010 minstens 30% innemen van de lijsten van de Rassemblement

garandeert de nationale arbeidswetgeving zowel in de openbare als in

constitutionnel démocratique (RCD). De andere politieke partijen worden

de privésector uitdrukkelijk gelijke kansen en gelijke behandeling in de

opgeroepen niet achter te blijven.

tewerkstelling, zonder discriminatie tussen de seksen op het niveau van aanwerving, promotie en loon. De wetgever heeft ook in faciliteiten voorzien voor de werkende vrouw, zoals vervroegd pensioen, deeltijds werken

In de adviserende raden vertegenwoordigen ze 20% van de economische en sociale raad en 25% van de constitutionele raad.

in de privésector, halftijds werken in de openbare sector en het in dis-

Op regionaal vlak bestaan de regionale raden voor 32% uit vrouwen en

ponibiliteit stellen. Tegelijkertijd werd rekening gehouden met de moe-

de gemeenteraden voor 27%.

derrol van de werkende vrouw : de Tunesische vrouw heeft recht op 2 maanden betaald zwangerschapsverlof en op 4 maanden postnataal verlof tegen half loon. Bovendien heeft een moeder die borstvoeding geeft, recht op een uur borstvoeding per werksessie en in ondernemingen waar minstens 100 vrouwen tewerkgesteld zijn moeten borstvoedingslokalen ingericht worden.


Uwe Koninklijke Hoogheid,


Excellenties,

Excellenties,

Dames en heren,

Dames en heren,

De stedelijke ruimte neemt overal ter wereld proporties aan die doen

Gesterkt door de politieke wil van onze president Zine El Abidine Ben Ali

nadenken over een nieuw ontwerp van deze vitale ruimte voor de

die blijft hameren op de noodzaak om de vrouwen te betrekken bij de

moderne man en vrouw.

uitbouw van een modern Tunesië, vervulden de vrouwen met een lei-

De inrichting van de steden wordt heel vaak geconcipieerd en gerealiseerd door mannen, op basis van noden die geen rekening houden met de aanwezigheid van vrouwen, en dit speelt in het nadeel van de belangrijke rollen die ze vandaag in die steden vervullen.

derspositie en in het bijzonder de vrouwelijke ministers bevoegd voor het dossier vrouwenemancipatie de rol van katalysator om vooruitgang te boeken bij het verbeteren van het statuut van de vrouw en haar positie in alle sectoren van de maatschappij. Zij hebben verschillende initiatieven op hun actief staan die ertoe bijdragen dat de Tunesische stad meer

De vrouwen spelen natuurlijk een belangrijke rol als moeders die voor

openstaat voor vrouwen. In dit verband verwijs ik naar de verschillende

het gezin zorgen. Door hun groeiende deelname aan de arbeidsmarkt en

programma’s van gemeentelijke ontwikkeling die de voorbije twintig jaar

hun bijdrage tot het inkomen, worden ze ook belangrijker voor het over-

ontwikkeld werden en waarbij vrouwen betrokken zijn. Of nog de ontwik-

leven van de stedelijke gezinnen. Daarnaast spelen ze een cruciale rol

keling van een mechanisme om vrouwelijke productieactiviteiten te

in de organisatie en het beheer van de stedelijke gemeenschappen,

ondersteunen. Dit wordt toegepast in het kader van een partnership met

vooral in arme wijken.

verenigingen en vormt een aanvulling op nationale structuren zoals de

De organisatie van de steden weerspiegelt tegenwoordig gedeeltelijk de traditionele verschillen tussen mannen en vrouwen. De stereotiepen van gisteren zijn nog zichtbaar in de functionering van de steden. Bovendien vinden we het paradoxaal dat de vrouwen enerzijds een groep vormen die in het bijzonder getroffen wordt door de woonomstandighe-

Banque tunisienne de Solidarité en het rijksfonds voor werkgelegenheid, met als doel kleine ondernemingen van vrouwen promoten. Zij hebben ook de impuls gegeven voor de ontwikkeling van buurtdiensten om gezinsleven en werk beter met elkaar te verzoenen, zoals crèches, kleuterscholen, schoolopvang, enz.

den, de openbare diensten en de stedelijke omgeving in het algemeen,

Ik ben er van overtuigd dat de doelstelling van gelijke kansen een werk

en dat ze zich anderzijds niet meer inlaten met het gemeentelijke werk

van lange adem is, dat alleen maar kan slagen als iedereen zijn steentje

en onvoldoende deelnemen aan de gemeenteraden die zich inzetten voor

bijdraagt. Daarom, en vanuit hetzelfde engagement als dat van mijn

de verbetering van de leefomstandigheden en het beheer van de stad.

voorgangsters en van alle Tunesische vrouwen die meer emancipatie

Maar er zijn aanwijzingen die tot optimisme stemmen. De minister die bevoegd is voor stedenbouw en ruimtelijke ordening is een vrouw, en vandaag de dag zijn 25% van de architecten en 50% van de architectuurstudenten vrouwen.

willen, bestaat mijn opdracht erin aandacht te hebben voor en te waken over de concrete uitwerking van de avant-gardistische maatregelen ten gunste van vrouwen, naar de vrouwen te luisteren en de vrouwen ertoe aan te zetten meer aanwezig te zijn in alle sectoren, maar ook meer beslissingsfuncties in te nemen. De taak die mij te beurt valt is zeker

En, zoals ik al zei, bedraagt het aantal vrouwelijke gemeenteraadslieden

belangrijk in een land als Tunesië, dat naar uitmuntendheid streeft, en

meer dan 27% en zou in 2010 30% moeten bereiken.

voor alles wat betrekking heeft op de emancipatie van de vrouw. Mijn

Aangezien de economische toekomst nauw verbonden is met de goede organisatie en het goede bestuur van onze steden, moet er ruimte zijn voor innovatie en aanpassing om meer welzijn en sociale cohesie te creëren, evenals een betere levenskwaliteit. In dit verband moeten de vrouwen op alle niveaus van het maatschappelijke leven hun persoonlijke toets en inzichten aanbrengen, die noodzakelijk zijn om tot gelijke kansen te komen.

inspanningen en die van mijn collega’s en medewerkers, evenals die van de verenigingen en onderdelen van de burgermaatschappij, zullen toegespitst zijn op de ontwikkeling van de vaardigheden van de vrouwen. Het aanbod aan opleidingsprogramma’s zal nog uitgebreid worden om meer vrouwelijke groepen te bereiken, met als doel het leadership, het privé-initiatief en de beheerscapaciteiten te ontwikkelen, en de vrouwen ertoe aan te zetten meer aanwezig te zijn in alle domeinen, met name in de beslissingsfuncties. Zo kunnen ze van hun kant een bijdrage leveren

Openingsceremonie

21

tot de wijdverspreide verbetering van de situatie van de vrouw en van de


rol van hun landgenotes. Wij zetten ons in opdat de vrouwen nog meer

Excellenties,

voordeel halen uit de verschillende mechanismen die in Tunesië inge-

Dames en heren,

voerd werden om het privé-initiatief aan te moedigen en ondernemingen op te richten. Zo kunnen ze op gelijke voet komen met de mannen. We zullen de inspanningen voortzetten om gezin en werk effectiever met elkaar te verzoenen. Daarnaast blijven we ons inzetten om via een betere sensibilisering van de mannen de rolverdeling in het gezin vrouwvriendelijker en rechtvaardiger te maken. We zullen het netwerk van vrouwenverenigingen ontwikkelen om de vrouwen aan te moedigen een

Ik zou op een positieve noot willen eindigen in verband met de toekomst van de vrouwen in de steden : ontmoetingen zoals deze van vandaag zijn een middel om te zien hoe het leven van de vrouwen in de 21e eeuw evolueert. Zij moeten tegen elke prijs de moeilijkheden overwinnen die hun volle deelname aan het actieve, economische, politieke en openbare leven in de weg staan.

grotere plaats te veroveren in alle domeinen van het openbare leven, en

Ik ben er eveneens van overtuigd dat de werken van dit forum een bij-

om de strijd aan te gaan met alles wat hun streven naar meer emanci-

drage betekenen voor de uitbouw van een betere toekomst voor onze

patie en een effectiever partnership met de mannen zou kunnen afrem-

steden, aangepast aan onze manier om als mannen en vrouwen samen

men, en in het bijzonder om in te gaan tegen alle vormen van discrimi-

te leven.

natie en geweld tegen vrouwen, in het kader van de recente strategie die Tunesië opzette om geweld tegen vrouwen in de verschillende levensfasen tegen te gaan.

Tot slot breng ik nogmaals hulde aan de organisatoren en dank ik de autoriteiten van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest voor hun warm onthaal. Ik hoop dat ons werk succesvol zal zijn. Ik dank u voor uw aandacht.

■


Toespraak door dr. Anna KAJUMULO TIBAIJUKA, Onder-secretaris-generaal & Directeur van VN-HABITAT Directeur-generaal van het Kantoor van de Verenigde Naties in Nairobi, Kenia Uwe Koninklijke Hoogheid,

Het forum vormt een mijlpaal omdat het gendergelijkheid meer op het

Dhr. Vladimir Spidla, Europees commissaris voor Werkgelegenheid,

voorplan brengt en de positie van de vrouw in de steden wil versterken,

Sociale Zaken en Gelijke Kansen,

waar de meeste van de bovenvermelde problemen geconcentreerd zijn.

Mw. Sarra Kanoun Jarraya, Tunesisch minister voor Vrouwenzaken,

Dit geeft duidelijk aan dat er veel belang gehecht wordt aan de verwe-

Gezin, Kinderen en Ouderen,

zenlijking van de millenniumdoelstellingen, het Beijing Platform voor

Mevrouw Brigitte Grouwels, staatssecretaris voor Gelijke Kansen,

Actie, de Habitat-agenda en andere relevante internationaal goedge-

Brussels Hoofdstedelijk Gewest,

keurde engagementen ten voordele van vrouwen.

Mevrouw Francine Sénecal, voorzitter van het Internationaal Vrouwennetwerk van Metropolis, Ambassadeurs en hoge vertegenwoordigers, Geachte afgevaardigden, Dames en heren,

Het thema is ‘Dynamic cities need women’. Dit is absoluut waar, want vrouwen vormen een essentieel onderdeel van het leven in de stad. Maar het probleem is dat er niet genoeg erkenning is voor de rol die vrouwen gespeeld hebben en kunnen spelen om het leven in de stad minder seksistisch en leefbaarder te maken. Tenzij vrouwen de erkenning krijgen

Het is me een eer en een genoegen een thematoespraak te geven op dit

die ze verdienen voor de positieve bijdrage die ze kunnen en moeten

eerste internationale forum met als onderwerp Dynamic Cities Need

leveren aan de vormgeving, de planning en het bestuur van de steden,

Women. Ik ervaar het als een voorrecht dat ik mijn inzichten als vrouwe-

het voorzien in basisdiensten en infrastructuur, het aanmoedigen van

lijke leider, activiste en jarenlange verdediger van vrouwenrechten in

plaatselijke economische ontwikkeling en van veiligheid, zullen steden

Afrika met u kan delen.

niet dynamisch zijn, maar er sociaal en economisch op achteruitgaan en

In de eerste plaats wil ik mijn waardering uitdrukken voor de inspanningen die de Europese Unie levert om gelijke kansen voor mannen en vrouwen te bevorderen. Dit gebeurt vooral door het invoeren van beleidslijnen en het wettelijke kader dat nodig is om gendergelijkheid aan te moedigen en seksuele discriminatie tegen te gaan.

op lange termijn in verval raken. Dames en heren, De 21e eeuw is het millennium van de stad. 2007 werd gekenmerkt door een wereldwijde verschuiving in stedelijke bevolking : de helft van de mensheid woont in steden. En elk jaar komen daar 70 miljoen mensen

Het Vrouwencharter om regionale en landspecifieke acties te begeleiden,

bij. Vandaag de dag leven 1 miljard mensen in sloppenwijken en infor-

en het uitroepen van het jaar 2007 tot het Jaar van gelijke kansen voor

mele nederzettingen over de hele wereld, en als er niet onmiddellijk actie

iedereen, zijn twee stappen in de goede richting. Wij danken het Brussels

wordt ondernomen, zal dit aantal tegen 2030 waarschijnlijk verdubbeld

Hoofdstedelijk Gewest van België, het Internationaal Vrouwennetwerk

zijn. De meeste sloppenwijken zijn terug te vinden in Afrika en Zuidoost-

van Metropolis en andere partners die op diverse manieren bijgedragen

Azië. Het is ook in deze twee continenten dat de aangroei van de stede-

hebben tot het organiseren van deze bijeenkomst.

lijke bevolking het hoogst ligt, namelijk bijna 4,5 procent.

Dit forum vindt plaats op een ogenblik dat de wereld het hoofd moet bieden aan tal van economische, politieke, sociale, demografische en ecologische uitdagingen. Klimaatverandering, armoede, terrorisme, conflicten en onveiligheid, mobiliteit, mensenhandel – vooral van vrouwen en kinderen – zijn belangrijke problemen waarmee de meesten van ons te maken krijgen.

Openingsceremonie

Ongeveer de helft van de wereldbevolking is jonger dan 24 jaar. Ongeveer 1,2 miljard mensen op onze planeet is jonger dan 15. Terwijl het totale aandeel van de kinderen en jongeren in de wereldbevolking terugloopt als gevolg van de dalende fertiliteit, zijn er in absolute cijfers vandaag de dag meer jongeren dan ooit tevoren. De leeftijdscategorie 15-24 jaar vertegenwoordigt 85 procent van de werkende jongeren, en ze leven in de derde wereld, voornamelijk in Zuid-Azië en Afrika. De minst-ontwikkelde landen hebben een jongere bevolking dan de rest van de wereld. In 2005 was de mediaanleeftijd wereldwijd 28 jaar, maar in de 10 minst-ontwikkelde Afrikaanse landen bedroeg de mediaanleeftijd 16 of jonger.

23

Dames en heren, Steden zijn motoren van klimaatverandering. Het zijn warme eilanden door al het beton en asfalt en de dichte bevolking. Ze genereren 80 procent van de broeikasgassen die verantwoordelijk zijn voor de opwarming van de aarde en zijn verantwoordelijk voor 75 procent van de totale energieconsumptie, vooral door de verbranding van fossiele brandstoffen voor het stadsvervoer en voor de energievoorziening in gebouwen en voor diverse apparaten die gebruikt worden om te overleven in de stad. Het stadsvervoer is de snelstgroeiende bron van broeikasgassen ter wereld. In vele steden in ontwikkelingslanden neemt de uitstoot van

Rekening houdend met deze realiteit hebben we informatie over de situ-

broeikasgassen exponentieel toe. Op ecologisch vlak leidt dit vooral tot

atie van vrouwen en meisjes nodig die gebaseerd is op bewijzen en

hogere temperaturen, een concentratie van broeikasgassen en de

onderscheid maakt naar leeftijd, om gendergelijkheid en de vooruitgang

schade die hierdoor toegebracht wordt aan de menselijke gezondheid

van vrouwen in steden op te volgen en te verdedigen. Vrouwen zijn geen

en activiteiten.

homogene groep, dus hebben we ook gegevens nodig om onrechtvaardige situaties in steden te achterhalen, en vooral het verschil tussen vrouwen in de rijke en arme delen van de stad en in de landelijke gebieden te kennen. Dit is nodig om de overtuiging te ontkrachten dat alles goed gaat in de steden, zonder rekening te houden met de verschillen binnen de stad. In dit verband moeten ook ongelijkheden tussen vrouwen als gevolg van inkomen en sociale klasse aan het licht gebracht worden, om de solidariteit tussen vrouwen te verbeteren en ervoor te zorgen dat de politieke wil er is om de armen in de steden meer mogelijkheden te geven over de genderlijnen heen.

Steden zijn niet alleen de oorzaak van het klimaatveranderingsprobleem, ze zijn ook een deel van de oplossing ervan. De totale impact van deze ecologische ramp kan ingedijkt worden door de ruimtelijke ordeningsplannen te herzien, evenals de vervoerswijzen en het ontwerp en de renovatie van gebouwen. Tegelijker tijd moeten de CO2handelsmechanismen en -instrumenten gereglementeerd worden. Er zijn unieke mogelijkheden voorhanden om de wereldwijde inspanningen om de uitstoot onder controle te krijgen te combineren met plaatselijke inspanningen. Zo kan de productiviteit van de steden en de levenskwaliteit verbeterd worden door een vermindering van de verkeersopstop-

Zo is er meer kans dat jonge vrouwen en mannen die in de arme delen

pingen, de verbetering van de lucht- en waterkwaliteit en de algemene

van de stad, in sloppenwijken en informele nederzettingen wonen, op

vermindering van de ecologische impact. Steden en lokale besturen in

zeer jonge leeftijd kinderen hebben, trouwen of gezinshoofd zijn dan hun

sommige landen beschikken over enorme macht, middelen en invloed

leeftijdsgenoten die in de rijke delen van de stad wonen. Meisjes en

om zowel de oorzaken van klimaatverandering aan te pakken als mee te

jonge vrouwen die in armoede in de stad leven, hebben het moeilijker

werken aan oplossingen om het klimaat te beschermen via een beleid

dan mannen om de kennis en vaardigheden te verwerven die nodig zijn

van matiging en aanpassing.

om gezond en productief te leven.

Vrouwen, jongeren en kinderen zouden dan ook actief betrokken moeten

Momenteel is er te weinig informatie over de situatie van vrouwen in

worden bij het debat over klimaatverandering, en hun vooruitzichten

steden in het algemeen en over gender en lokaal bestuur in het bijzonder.

zouden gebruikt moeten worden in het beleid, de programma’s en de

Gender en lokaal bestuur is een verwaarloosd onderdeel in de discussie

implementatie op plaatselijk niveau. De kennis van vrouwen en hun erva-

rond gender en ontwikkeling. Dit leidt tot een vertekening van de realiteit,

ringen met het milieu op plaatselijk niveau zouden benut moeten worden

en beperkte reacties op lokaal niveau op de reeks problemen die voort-

bij het opstellen van matigings- en aanpassingsstrategieën op het vlak

vloeien uit de snelle verstedelijking, vooral wat ontwikkeling betreft.

van klimaatverandering. De klimaatveranderingsnetwerken van vrouwen

Inspanningen om de gelijke deelname van vrouwen en mannen aan de

en kinderen zouden versterkt moeten worden, om ervoor te zorgen dat

besluitvorming te bevorderen, bleken meer gericht te zijn op vrouwen

de stem van vrouwen, jongeren en kinderen gehoord wordt in elke afge-

met leidende posities en op de politieke besluitvorming op nationaal

sproken actie om klimaatverandering aan te pakken, een thema dat

niveau dan op plaatselijk niveau. Nochtans is het noodzakelijk dat zowel

wereldwijd hoog op de politieke agenda staat. In dit verband hoop ik dat

de numerieke als de wezenlijke vertegenwoordiging van vrouwen in het

onze aanbevelingen een belangrijke input zullen vormen op de klimaat-

besluitvormingsproces op het niveau van de stad en op plaatselijk niveau

conferentie (COP-13) die binnen enkele dagen gehouden wordt in Bali.

opgevolgd wordt, om de positie van vrouwen in dynamische steden te

Uit alle bewijzen blijkt dat de armen het meeste risico lopen getroffen te

versterken. Ook overzichten van het gezinsbudget kunnen op stadsni-

worden door de klimaatverandering. Aangezien vrouwen en de door hen

veau meer duidelijkheid geven over de situatie van gezinnen die geleid

onderhouden kinderen het grootste deel uitmaken van de arme en

worden door een vrouw in verschillende inkomenssituaties.

gemarginaliseerde bevolking in de steden, zijn zij een belangrijke betrokken partij op de conferentie van Bali. Ik dring er sterk op aan dat u deze conferentie in gedachten houdt bij de verdere discussies op dit forum.


Dames en heren,

Dames en heren,

Dit forum vindt plaats tijdens de 16 dagen van activisme tegen geweld

We kunnen het niet over vrouwen in steden hebben zonder de problemen

op vrouwen en ter bevordering van de mensenrechten van vrouwen.

in verband met eigendomsrecht, grond, huisvesting en erfenisrechten te

Aansluitend hierbij moet de veiligheid in steden aan bod komen, met

onderzoeken. Een aantal vrouwen blijft in een relatie waar misbruik

bijzondere aandacht voor het geweld tegen vrouwen in de privésfeer en

heerst omdat ze geen plaats hebben die ze hun thuis kunnen noemen.

de stedelijke omgeving. Vrouwen, jongeren, kinderen, armen en ouderen

Bij gedwongen uitzettingen worden vrouwen en kinderen het zwaarst

zijn het meest kwetsbaar als het op stedelijk geweld aankomt. Door het

getroffen. Vele vrouwen hebben geen grond of woning en slapen op

geweld en de angst voor geweld zijn vrouwen in bepaalde gebieden

straat, omdat ze geen grond mogen bezitten of eigendom kunnen erven

minder vrij om te kiezen waar ze wonen en werken. Het heeft een nega-

als gevolg van genderdiscriminatie en de toepassing van gewoonterecht

tieve invloed op hun mobiliteit, veiligheid en volwaardige deelname aan

en traditionele praktijken. Bovendien heeft niet elke vrouw de financiële

het stadsleven.

middelen om zelf een stuk grond en eigendom te kopen, en voor vele

Vrouwen en meisjes zijn bekommerd om hun veiligheid op de straat, maar ook in en rond hun huis, in de buurt en in de stad. De scheiding

vrouwen is het niet gemakkelijk aan een hypotheek te raken. Uit een onderzoek van VN-HABITAT naar ongelijkheid in steden, dat

tussen privé- en openbare ruimtes, vooral residentiële, commerciële en

uitgevoerd werd in verschillende Afrikaanse steden, bleek dat de meer-

recreatieve gebieden, brengt de veiligheid van vrouwen in openbare

derheid van de dakloze vrouwen in onder meer Lagos en Addis Ababa

ruimtes nog meer in het gedrang. Waterbronnen, openbare toiletten,

weduwen en gescheiden vrouwen waren. Een ander onderzoek van

markten, gezondheidsvoorzieningen, scholen, bushalten, stations

VN-HABITAT over verhuur toonde aan dat sommige alleenstaande

vormen een bedreiging voor de veiligheid van vrouwen. Dit zijn nochtans

vrouwen soms gediscrimineerd worden door verhuurders, die bang zijn

plaatsen waar vrouwen dagelijks moeten zijn.

dat de vrouwen de huur niet zullen kunnen betalen. Soms worden lenin-

Een belangrijke boodschap in het ‘Global Report on Human Settlements’ (2007) van VN-HABITAT, met als titel ‘Enhancing Urban Safety and

gen aan vrouwen geweigerd omdat ze geen vast adres hebben of geen onderpand, wat hun economische vooruitgang belemmert.

Security in Cities’, is dat ruimtelijke ordening een bijzonder efficiënt

Hoewel er veel aandacht besteed is aan de ontwikkeling van genderge-

instrument is dat stadsbesturen kunnen gebruiken om de uitbreiding van

voelig beleid inzake grondbezit en wetshervormingen, is er minder aan-

menselijke nederzettingen en infrastructuur te regelen en zo het risico

dacht uitgegaan naar huisvestingsbeleid en -wetgeving, grondbeheer,

op problemen te verminderen. Het zou nuttig zijn om kritisch te onder-

grondgebruik en -planning, grondbelasting en grondregistratie, en de

zoeken op welke manier ruimtelijke ordening en de rol van lokale over-

impact van deze elementen op het continuüm van rechten van vrouwen op

heden kunnen bijdragen tot de veiligheid van vrouwen in steden.

grond, huisvesting en op hun eigendomsrecht. Dit is gedeeltelijk te wijten

Hoewel stadsplanning tot doel heeft de fysieke, sociale en gezondheidsaspecten van stedelijke gebieden te verbeteren met het oog op meer economische welvaart en welzijn voor de gemeenschappen, houdt stadsplanning vaak geen rekening met de situatie van mannen en vrouwen, jongens en meisjes. Vrouwen zijn verkracht, aangerand, aangevallen, bestolen en misbruikt in metro’s, in donkere hoeken van gebouwen, in parken en parkeerterreinen, in openbare toiletten, bij het verlaten van de bushalte op weg naar huis. Het is gebleken dat stadsplannen, reglementen en richtlijnen geen rekening houden met gender. Maar het is ten zeerste aanbevolen om dit wel te doen, zowel in theorie als in de praktijk. Dit vereist constructieve samenwerking met een reeks professionals : architecten, stadsplanners, transportplanners, stadsingenieurs en de politie. De opleiding van stadsplanners en architecten zou verrijkt kunnen worden door genderperspectief en audits inzake vrouwenveiligheid op te nemen in het studiepakket. Bovendien zouden stadsplanners en architecten die samenwerken met lokale besturen en andere organisaties betrokken bij stadsplanning een opleiding kunnen volgen in genderanalyse en in het gebruik van gendergevoelige planningsinstrumenten en richtlijnen. Wat de politie betreft, is het hoog tijd dat gendersensibilisering een verplicht onderdeel van het opleidingsprogramma wordt.

aan het feit dat er geen vrouwenvoorvechters zijn in deze beroepen. Daarnaast hebben genderdeskundigen zich niet genoeg ingelaten met deze gespecialiseerde beroepen. De enkele vrouwelijke landmeters, architecten en grondbelastingsspecialisten werken geïsoleerd en zijn zelf niet noodzakelijk gendergevoelig. Terwijl er bijvoorbeeld verenigingen zijn van vrouwelijke rechters die de vrouwenrechten in het rechtswezen verdedigen, zijn er voor zover ik weet geen verenigingen van vrouwelijke landmeters of grondspecialisten. Dit zou aangemoedigd moeten worden.

Openingsceremonie

Wat de toegang tot grond en eigendom betreft, is er ook het onopgeloste probleem van het gebrek aan politieke wil om de erfeniswetgeving te herzien, die vaak discriminerend is voor vrouwen. In vele eigendomssystemen die op gebruiken en geloof gebaseerd zijn, hebben vrouwen niet het recht om grond en eigendom te bezitten in hun echtelijke huis of hebben ze minder rechten dan mannen met betrekking tot hun geboortehuis. Daarom kunnen vrouwen in vele Afrikaanse gemeenschappen alleen veilig grond verwerven en onafhankelijke boeren worden, door grond te kopen. Dit heeft vele vrouwen naar stedelijke gebieden gedreven om via prostitutie geld te verdienen. Dan pas kunnen ze terugkeren naar hun dorp om grond te kopen en fatsoenlijke boeren te worden ! Met de verspreiding van HIV/aids lopen vrouwen hierdoor meer risico dan ooit tevoren. Ik vraag dit forum om dit probleem te bespreken en manieren te vinden om deze vrouwen te helpen, zodat ze niet overgaan tot risicovolle seksuele praktijken en activiteiten bij wijze van economische overlevingsstrategie. Uiteraard moeten de rechten en de veiligheid van sekswerkers beschermd worden en is het verstrekken van gezondheidsinformatie aan hen absoluut noodzakelijk en een topprioriteit. Maar de samenleving moet ook de onderliggende oorzaken van het probleem aanpakken. Vrouwen economisch sterker maken, onder meer via opleiding en het bijbrengen van vaardigheden, is het ultieme antwoord.

25

Dames en heren, Als onderdeel van de toepassing van het genderbeleid van de VN-HABITAT en ter uitvoering van het engagement voor gendergelijkheid binnen het VN-systeem, steunt VN-HABITAT een reeks programma’s in diverse regio’s van de wereld. Er werden Women Land Access Trusts (WLAT’s) aangesteld om als financiële tussenorganisatie op te treden tussen woningcoöperatieven voor vrouwen met een laag inkomen en financiële instellingen, regeringen, lokale overheden en andere actoren, om de financiering van woningen en de aankoop van grond en een woning mogelijk te maken. Het Global Land Tool Network ontwikkelt armoedeverminderende en gendergevoelige grondbeheersinstrumenten die gebruikt kunnen worden door regeringen, lokale overheden, NGO’s, de burgermaatschappij, grassroots-organisaties, en mannen en vrouwen in hun pogingen om problemen met grond, huisvesting en eigendomsbeheer op te lossen. Ik heb begrepen dat enkele van de WLAT’s die we steunen, onder meer van Tanzania en Kenia, op deze vergadering aanwezig zijn. Zij kunnen u ongetwijfeld vertellen hoe gecompliceerd het is om vrouwen met een laag inkomen die in de stad wonen in staat te stellen een hypothecaire lening te bemachtigen. Zonder een financiële tussenpersoon lukt het de gemiddelde vrouw niet, alleen al door de tijd die je hieraan moet besteden. Wat de WLAT’s betreft, vraag ik gastland

Met andere woorden, dit forum zou moeten nagaan hoe het eigendoms-

België en de vertegenwoordigers van donorregeringen en -agentschap-

recht verbeterd kan worden, en hoe vrouwen effectief beter grond en

pen om na te gaan hoe u dit nieuwe innovatieve mechanisme waarmee

een woonplaats kunnen verwerven. Dit gaat verder dan het formuleren

vrouwen grond en een woning kunnen verwerven, kunt ondersteunen in

van een beleid en het herzien van wetgeving : vrouwen moeten geholpen

plaats van er alleen maar over te praten.

worden om eigenaar te worden van grond en een woning, hetzij individueel of via een coöperatieve, door de toegang tot goedkopere institutionele kredieten te verbeteren. Dames en heren, Een reactie op de vorige kwestie brengt ons bij de discussie over de financiering van gendergelijkheid in steden. Hoeveel geld wordt er aan de ondersteuning van gendergelijkheid en de initiatieven voor vrouwenrechten besteed op het samenlevings-, het stedelijke en het gedecentraliseerde niveau door zowel centrale als lokale overheden, nutsbedrijven, de privésector, de burgermaatschappij en andere dienstverleners en via donaties ? Wat zijn de uitgavenpatronen van empowerment-programma’s voor vrouwen ? Aan de hand van deze informatie kunnen alle

In Azië, het Stille-Oceaangebied, Latijns-Amerika en het Caraïbisch gebied worden awards uitgereikt en wedstrijden georganiseerd voor vrouwvriendelijke steden en lokale besturen. De bedoeling is plaatselijke overheden en andere partners, gemeenschappen en individuele personen ertoe aan te zetten meer te doen voor vrouwen. De strategie met betrekking tot veiligheid in steden die onlangs gelanceerd werd, legt de nadruk op planning, bestuur en het gebruik van audits inzake de veiligheid van vrouwen om steden tot een veiliger omgeving voor vrouwen te maken. VN-HABITAT moedigt de lokale dialoog aan om de samenwerking tussen vrouwen en stadsbesturen en lokale overheden te verbeteren bij het aanpakken van gemeenschapsproblemen en om vrouwen meer te betrekken bij de besluitvorming.

betrokken partijen nagaan hoeveel waarde er gehecht wordt aan gen-

Er worden inspanningen geleverd om gender te integreren in de activi-

dergelijkheidprogramma’s. Het zal ook een aanwijzing geven van de mate

teiten van het Water and Sanitation Trust Fund, vooral voor waterpro-

waarin steden en lokale overheden er effectief naar streven hun rege-

gramma’s voor Afrikaanse en Aziatische steden, evenals voor het water-

ringsengagementen op het vlak van gendergelijkheid na te komen.

en waterzuiveringsinitiatief aan het Victoriameer. Binnenkort zullen een

Ik meen dat u via het uitwisselen van beste praktijken ook in staat zult zijn lessen te trekken uit de ervaringen van die steden en lokale overheden die genderbudgettering ingevoerd hebben als instrument om overheidsuitgaven en -inkomsten in het voordeel van vrouwen op te volgen.

aantal hulpmiddelen gepubliceerd worden, onder meer een bronnenboek over gendergelijkheid en -rechtvaardigheid bestemd voor de opleiding van plaatselijke overheden, en professionele handleidingen over heropbouw na een crisis, bestuur na een crisis en grondbeheer. Er wordt ook gewerkt aan een publicatie over beste praktijken in gender en de ontwikkeling van menselijke nederzettingen. Het strategisch en institutioneel plan op middellange termijn 2008-2013 aanziet gender als een transversaal vraagstuk, en in 2008 zal een actieplan voor gendergelijkheid ontwikkeld worden om gendermainstreaming in onze normatieve en operationele activiteiten te versterken


Dames en heren, Tijdens jullie besprekingen over vrouwen in dynamische steden zou u moeten overwegen de partnerships te verstevigen via samenwerking tussen steden, waarbij vrouwen uit het noorden en het zuiden betrokken worden, evenals samenwerking in het zuiden via uitwisseling tussen collega’s en het gebruik van ICT. Het is hoog tijd dat belangrijke problemen die vrouwen in steden aanbelangen, daadwerkelijk op de agenda geplaatst worden van de Commissie voor de Status van de Vrouw, de Commissie Duurzame Ontwikkeling, en de VN-commissie voor het Verdrag inzake de uitbanning van alle vormen van discriminatie van vrouwen. Ik verwijs in het bijzonder naar de problemen op het vlak van eigendomsrecht, het verwerven van grond en aangepaste huisvesting, decentralisering en lokaal bestuur, en het leveren van basisdiensten aan de armen in de steden. Ik hoop dat de besprekingen op dit forum tot een versterkte basis zullen

Ik hoop u in Bali terug te zien op de COP-13-onderhandelingen waarvan eerder sprake. Ter afronding zou ik u ook allemaal willen uitnodigen op de vierde editie van het Wereldforum Urbanisatie in Nanjing (China) in oktober 2008. Daar kunt u uw stem laten horen en uw kennis over het onderwerp overdragen op een breder stedelijk publiek. Als directeur van VN-HABITAT sta ik in voor de convocaties voor het Wereldforum Urbanisatie in naam van de Algemene Vergadering. Ik zal een rapport over de resultaten van het Wereldforum Urbanisatie voorleggen aan de beheerraad van VN-HABITAT, die in april 2009 in Nairobi samenkomt, en verder aan de ECOSOC en aan de Algemene Vergadering. Zo zullen de belangrijke aanbevelingen die u maakt hun weg vinden naar hogere beslissingsorganen van de internationale gemeenschap. Vanuit dat oogpunt is dit een strategische vergadering. Het verheugt me dat ik aan dit forum kon deelnemen en ik dank u voor de uitnodiging.

leiden, die blijft vechten voor vrouwenrechten in steden op wereld-,

Ik wens u heel succesvolle besprekingen toe en dank u hartelijk voor uw

regionaal, nationaal, stedelijk en lokaal niveau.

aandacht.

■

Samenvatting van de workshops

27

Samenvat ting van de workshops

A

Regionale workshop ‘Sociale en demografische uitdagingen’

B

Algemene workshop ‘Economische uitdagingen’

C

Workshop ‘Uitdagingen van het milieubehoud in steden’

D

Algemene workshop ‘Toegankelijkheid van diensten’

E

Panel van burgemeesters


A

Regionale workshop ‘Sociale en demografische uitdagingen’ Maandag 3 december 2007, 14:00 – 16:30


29

Regionale workshop ‘Sociale en demografische uitdagingen’ Vergrijzing, immigratie en sociale cohesie (Europa en Noord-Amerika)

A1

Vergrijzing, immigratie en sociale cohesie (Europa en Noord-Amerika) Voorzitter Mw. Michèle SABBAN Vice-voorzitter van de Conseil Régional d’Île-de-France belast met personeel, algemene administratie en overheidsopdrachten; Vice-voorzitter van de Socialist International Women; Eerste vice-voorzitter

van de Vergadering van de Regio’s van Europa Sociale en economische uitdagingen tegenover de vergrijzing van de bevolking en inaanmerkingneming van de genderdimensie in het immigratiebeleid Volgens een rapport van de Verenigde Naties zal de stadsbevolking de

De verschillende rapporten benadrukken de noodzaak om met de ver-

komende jaren wereldwijd met meer dan 50 % toenemen.

grijzing rekening te houden om alle sociale en economische parameters

Metropoolbewoners zullen weldra 20 % uitmaken van de wereldbevol-

te integreren in het overheidsbeleid.

king en 40 % van de stadsbevolking wereldwijd. Europa en NoordAmerika zullen voor enorme sociale en demografische uitdagingen komen te staan. We weten allemaal dat onze maatschappijen nu al volop veranderen en dat de sociale uitdagingen groot zijn. In deze context staat de kwestie van de immigratie centraal. Het laatste rapport van de Verenigde Naties merkt op dat de helft van de migranten van vandaag vrouwen zijn. Met het oog op vooruitgang en ontwikkeling is het dus noodzakelijk om onze inspanningen te concentreren op gendergelijkheid en de naleving van de verbintenissen die ons land is aangegaan tijdens de Millenniumtop. Bovendien moeten we ook rekening

In deze context kan immigratie de economische dynamiek bevorderen als migranten worden opgenomen in deze demografische toekomstperspectieven. Zowel wat de vergrijzing als de immigratie betreft, zijn het de metropoolbewoners die de vooruitgang van de mensheid en het behoud van de sociale cohesie in de steden en grote metropolen moeten waarborgen. De grote economische, sociale en politieke evoluties die de vooruitgang in de wereld en in onze maatschappijen hebben bepaald, zijn ontstaan in de metropolen van het Noorden.

houden met de analyse van de Internatonale Organisatie voor Migratie

Daarom vragen wij u om ons uw deskundige kijk te geven op de demo-

die aanstipt dat de meeste internationale migranten zich in Europa,

grafische uitdagingen, rekening houdend met de genderdimensie die

Noord-Amerika en Azië bevinden.

noodzakelijkerwijs een ontwikkelingsfactor is en een symbool voor de

In deze context weten we dat migranten op economisch vlak bereid zijn om het werk te doen waarvoor de inwoners van de gastlanden hun neus ophalen. We weten echter ook dat alle rapporten eensluidend verklaren dat migranten de vraag stimuleren en globaal gezien bijdragen tot betere

politieke maturiteit van onze maatschappijen. Ook kunt u voorbeelden geven van goede praktijken zodat we, gesteund door uw deskundigheid, een betere kijk krijgen op belangrijke onderwerpen zoals vergrijzing, immigratie en sociale cohesie in de genderdimensie.

economische resultaten van het land. Ze consolideren ook de pensioen-

Tijdens de rondetafel zullen experts en sprekers een uiteenzetting geven

fondsen in de landen waarvan de bevolking vergrijst. We kunnen dus

over de sociale en economische uitdagingen tegenover de vergrijzing van

stellen dat dit de sociale cohesie bevordert en onze demografische daling

de bevolking en de inaanmerkingneming van de genderdimensie in het

opvangt om te beantwoorden aan de uitdagingen van morgen.

immigratiebeleid.

Om het sociale evenwicht en de sociale cohesie te behouden, kunnen

Meteen kunnen al de volgende vragen worden gesteld :

we niet voorbij aan het risico dat de economische en maatschappelijke dimensie van de vergrijzing het evenwicht verstoren. Heel wat experts en politici nemen de demografische kwesties – de vergrijzing van de bevolking en de daling van het geboortecijfer – zeer ernstig.

- ‘Kan immigratie een antwoord bieden op het probleem van de vergrijzing ?’ - ’Kan economische immigratie in een context van gemondialiseerde economie een beleidslijn zijn ten gunste van integratie en sociale cohesie ?’

■


Expert Mw. Karine HENROTTE FORSBERG De Europese situatie van vrouwen en gendergelijkheid Sinds de ondertekening van het Verdrag van Rome in 1957 werd op het

mensenhandel een duidelijk voorbeeld gesteld. Dit verdrag werd onlangs

vlak van de situatie van vrouwen en gendergelijkheid in Europa heel wat

van kracht. Het toenemende geweld tegen vrouwen op straat, in parken

vooruitgang geboekt. Toch moeten ook nu nog heel wat inspanningen

of in het openbaar vervoer wordt veroorzaakt door het gebrek aan vei-

worden geleverd. Met name op de volgende drie vlakken staat er nog

ligheidsmaatregelen in steden. Een toenemend probleem is het geweld

heel wat werk voor de boeg : economie, geweld tegen vrouwen en

tegen ouderen – zowel bij hen thuis als in instellingen. Door hun hogere

betrokkenheid van vrouwen in de beslissingsprocessen.

levensverwachting zijn de meeste bejaarden vrouwen die volledig afhan-

Op economisch vlak is in Europa momenteel een ingrijpende demografische verandering aan de gang. De geboortecijfers zijn aan het dalen en de bevolking is aan het vergrijzen. Daarnaast kampt een groot aantal Europese landen met een langzame economische groei, een minder sterke toename van de werkgelegenheid en hardnekkige ongelijkheden tussen mannen en vrouwen. De afname van de actieve bevolking blijft een grote uitdaging voor Europa. Die uitdaging zal slechts met succes kunnen worden aangegaan als meer vrouwen op de arbeidsmarkt actief worden en als vrouwen daar gelijk worden behandeld als mannen. Europese staatshoofden en regeringsleiders hebben er zich toe verbonden om in overeenstemming met de Lissabon-strategie 60% van de vrouwen tegen het jaar 2010 op de arbeidsmarkt te krijgen. Vrouwen moeten ook een gelijk loon voor een gelijkwaardig werk en gelijke pensioenen ontvangen. Europese vrouwen worden tegenwoordig geconfronteerd met discriminatie in de vorm van een gemiddeld loonverschil van 15%. Vrouwen worden ook gediscrimineerd bij aanwerving en promotie, waardoor velen op lage loonniveaus blijven hangen. Zelfs in de rijkere landen is een toenemende vervrouwelijking van de armoede aan de gang ten gevolge van het hogere aantal echtscheidingen en de ongelijke pensioenstelsels. Hoge financiële regeringsfuncties in Europa worden vandaag de dag meestal door mannen

kelijk zijn van de minimale uitkeringen die door het sociale zekerheidsstelsel worden betaald. Zij worden geconfronteerd met moeilijkheden zoals lage inkomens, ondermaatse huisvesting en een gebrekkige toegang tot informatie- en communicatietechnologieën, wat bijdraagt tot hun sociale uitsluiting. Hun toestand wordt nog verergerd door hun minder goed betaalde jobs, onderbrekingen in hun carrière of de onmogelijkheid om aan pensioensparen te doen. Vermeldenswaardig in dit verband is het feit dat het ook nog altijd de vrouwen zijn die hun verantwoordelijkheid opnemen voor de zorg voor hun gezin of partner en dat ze voor dit werk geen loon ontvangen. Buitenlandse vrouwen worden steeds vaker als huishoudhulp in dienst genomen om het gebrek aan zorgdiensten in Europa op te vangen. Vaak worden ze onderbetaald en beschikken ze ook niet over de nodige documenten, waardoor ze kwetsbaar worden voor misbruik. Vooral oudere vrouwelijke migranten worden aan armoede blootgesteld en kunnen daarbij met een drievoudige discriminatie te kampen krijgen. Velen van hen komen niet in aanmerking voor een pensioen en zijn volledig afhankelijk van de steun van hun familie. De overdracht van pensioens- en sociale zekerheidsrechten is van essentieel belang voor oudere migranten die naar hun land van herkomst willen terugkeren.

ingenomen. Zij maken wetten die invloed hebben op vrouwen. Het is van

Er moeten ook concrete veranderingen worden doorgevoerd in de beslis-

belang dat de beschikbare middelen op een eerlijke manier tussen mannen

singsprocessen. De ondervertegenwoordiging van vrouwen in de belang-

en vrouwen worden verdeeld. Dit kan gebeuren door de introductie van

rijkste functies ondermijnt de democratische waarden van een samen-

genderbudgettering op basis van degelijke statistieken waarin een onder-

leving. Doordat vrouwen traditiegetrouw werden beschouwd als leden

scheid wordt gemaakt tussen mannen en vrouwen. Het is van essentieel

van de privésfeer (thuis en familie), zijn zij altijd uit het beslissingsproces

belang om de beschikbare middelen op een efficiënte manier bij de

uitgesloten. Ook nu nog is het voor hen moeilijk om toegang te krijgen

gewenste doelgroepen terecht te laten komen. Wanneer men een duidelijk

tot de openbare sfeer. Er werd op dit vlak al vooruitgang geboekt, maar

zicht heeft op de verschillen tussen mannen en vrouwen, beschikt men

stereotypering in bijvoorbeeld de media veroorzaakt op dit vlak heel wat

over een stevige basis om plannen op te stellen waarin met die verschillen

schade. In vele landen worden stilaan stereotypes uit kinderboeken en

rekening wordt gehouden.

schoolboeken geweerd. Er is een beter evenwicht nodig : mannen

Het tweede vlak waarop te weinig vooruitgang werd geboekt, heeft te maken met geweld tegen vrouwen. Eén op vijf Europese vrouwen wordt regelmatig mishandeld. 95% van de gevallen van geweld vindt in het gezin plaats. Geweld tussen mannen en vrouwen vormt voor vrouwen tussen 15 en 45 jaar wereldwijd de belangrijkste doodsoorzaak (WGO). Tot 2008, voert de Raad van Europa in al zijn 47 lidstaten een bewustmakingscampagne over geweld tegen vrouwen. Er dient daarbij vooral aandacht te worden besteed aan bepaalde doelgroepen zoals vrouwelijke migranten, vrouwen met een handicap en zigeunervrouwen, oudere maar ook zeer jonge vrouwen, en niet te vergeten vrouwen in landelijke gebieden. De Raad van Europa heeft met het verdrag ter bestrijding van

moeten toegang krijgen tot de privésfeer (kinderen, familiezaken) en vrouwen moeten de kans krijgen om openbare functies uit te oefenen en in de openbare sfeer aanwezig te zijn. Verplichtingen op familiaal vlak en op werkvlak kunnen pas beter op elkaar worden afgestemd als daarvoor de nodige ondersteunende structuren en diensten voorzien zijn. In 2002 omschreven de Europese lidstaten de Barcelona-doelstelling, waarbij tegen 2010 de nodige structuren zouden worden opgebouwd voor 90% van de kinderen vanaf een leeftijd van drie jaar tot de leeftijd waarop ze naar school moeten gaan en voor 33% van de kinderen jonger dan 3. Ondersteunende structuren zijn van essentieel belang om jonge vrouwen aan te moedigen om hogere carrières en leidinggevende posities in de onderzoekswereld na te streven.

■


31


Spreker Mw. Francine SENÉCAL Vice-voorzitter van het Comité Exécutif de la Ville de Montréal (Canada); Medevoorzitter van het Metropolis Women International Network

Het genderbeleid in de stad Montréal Montréal is een van die steden ter wereld waar vrouwen in een goede positie verkeren. Tijdens de Top van Montréal in 2002 verbond de stad zich ertoe om een Conseil des Montréalaises op te richten en een genderbeleid te ontwikkelen. In 2005 werd het colloquium Montréal, une ville à mesure des femmes, gehouden. Hierop werden de vijf grote assen van het huidige genderbeleid uitgestippeld. As 1 : het bestuur De stad Montréal is een belangrijke werkgever in de metropolitaanse regio. Hoewel de vrouwen goed vertegenwoordigd zijn op alle machtsniveaus, moeten nog extra inspanningen worden geleverd om te komen tot een representativiteit die strookt met het sociale en demografische aandeel van de vrouwen van Montréal. Bedoeling is dat er over maximaal tien jaar even veel vrouwen als mannen werken in de regeringsinstanties en dat elke vorm van discriminatie verdwenen is.

As 4 : de economische ontwikkeling Wat de vrouwen werkelijk bijdragen tot de economische ontwikkeling van Montréal is weinig bekend. Vrouwen spelen een overwegende rol in de precaire sectoren. Aan de universiteiten vertegenwoordigen de vrouwen bijna 70 % van het personeelsbestand, maar in de sectoren van de nieuwe economie zijn ze nog weinig aanwezig. Bedoeling is om de ontwikkeling van de vrouwelijke ondernemers van Montréal te ondersteunen, de bijdrage van de vrouwen tot de ontwikkeling van de kennis en de economische strategieën van Montréal te bevorderen en hun aanwezigheid in economische organisaties te accentueren. As 5 : de internationale ontwikkeling De stad is al wereldwijd leider als het gaat om de plaats van de vrouwen in het lokale en metropolitane bestuur. Montréal ijvert ervoor om de vertegenwoordiging van vrouwen in de lokale besturen en de beslis-

As 2 : de stad als werkgever

singsprocessen te verbeteren.

Montréal is een van de grootste werkgevers in de overheidssector van

De stad staat positief tegenover de Millenniumdoelstellingen voor de

Québec. Sinds de laatste 12 jaar is 48 % van de personen die de stad

ontwikkeling van de Verenigde Naties, waarvan enkele rechtstreeks

in dienst neemt van het vrouwelijke geslacht. In 2004 keurde het Comité

betrekking hebben op vrouwen. Bedoeling is dat de vrouwelijke verko-

Exécutif de la Ville de Montréal een Programme d’acces à l’égalité en

zenen en ambtenaren in alle internationaal vertegenwoordigde activitei-

emploi goed dat ervoor wil zorgen dat er meer vrouwen, zichtbare en

ten van de stad getuigen van het belang van gelijkheid tussen mannen

etnische minderheidsgroepen, autochtonen en personen met een han-

en vrouwen, zoals is aangegeven in het Charte montréalaise des droits

dicap worden aangeworven. De doelstellingen bestaan erin om de loon-

et responsabilités.

gelijkheid te regelen, het Programme d’accès à l’égalité en emploi toe te passen en te innoveren, vooral om de promotie van vrouwelijke kader-

Conclusie

leden te bevorderen, en om de maatregelen ter bevordering van de

In 2008 keurde de gemeenteraad het genderbeleid van de stad Montréal

combinatie werk en gezin te bekrachtigen.

goed. Ook werd een actieplan opgesteld voor de komende 3 tot 10 jaar.

As 3 : de diensten aan de vrouwelijke burgers

De directeur-generaal krijgt de opdracht om een jaarlijkse balans op te maken en die op te nemen in het jaarverslag van de stad. De Conseil des

Vrouwen worden in Montréal heel anders benaderd dan mannen en de

Montréalaises zal de zaken opvolgen, jaarlijks advies verstrekken over de

gemeentelijke diensten geven hen niet waar ze recht op hebben. Om de

vordering van de werkzaamheden en dit advies indienen bij de gemeen-

evaluatie van de behoeften en de diensten die aan de vrouwelijke burgers

teraad. De aansluiting van de mannen en vrouwen van Montréal bij de

worden aangeboden goed te kunnen evalueren, moeten verschillende

gelijkheidsbeginselen is een historische verworvenheid die al meer dan 30

gendergebaseerde analyses worden gemaakt. Het is een hardnekkige

jaar krachtig stand houdt. De gelijke participatie van de vrouwen van

misvatting dat een dienstenaanbod neutraal kan zijn. Bedoeling is om

Montréal is een krachtige hefboom voor vooruitgang en ontwikkeling. ■

het globale dienstenaanbod van de stad te verbeteren om beter te beantwoorden aan de behoeften van de vrouwen.


Spreker Mw. Emine BOZKURT Europees Parlementslid sinds 2005

Problemen en kansen van jonge vrouwen met een migrantenachtergrond in Europese steden Ongelijke kansen, een gebrek aan rolmodellen en een dubbele discrimi-

Helaas is discriminatie op de arbeidsmarkt nog altijd een probleem in

natie als vrouw en als migrant vormen hindernissen voor meisjes in

Europese steden. Die discriminatie kan uiteraard op verschillende manie-

Europa. Hun situatie biedt ook kansen, want langzaam maar zeker wordt

ren worden bestreden. Onderwijs, quota’s en netwerken zijn slechts

Europa er zich van bewust dat ze deze vrouwen nodig heeft. De Lissabon-

enkele voorbeelden hiervan. Discriminatie op de arbeidsmarkt kan

strategie stelt dat we ze nodig hebben om als maatschappij productiever

worden aangepakt als alle groepen die het slachtoffer zijn van discrimi-

en competitiever te worden. De Europese Commissie beweert dat we ze

natie (vrouwen, migranten, holebi’s, bejaarden en jongeren), samenwer-

nodig hebben om een betere politieke vertegenwoordiging te krijgen in

ken. Het beleid zou rekening moeten houden met de specifieke proble-

verschillende instellingen. Ik zeg dat we ze nodig hebben omdat diver-

men van iedere groep, maar zou zich ook niet mogen beperken tot

siteit een teken van sterkte is.

pogingen om de problemen van slechts één groep op te lossen. In de

Het begint al wanneer een meisje in Amsterdam naar school wil gaan. Alle ouders en toekomstige ouders in Amsterdam weten dat de wacht-

tweede plaats zouden het regionale, het nationale en het Europese niveau op een meer efficiënte manier moeten samenwerken.

lijsten voor goede scholen verschrikkelijk lang zijn. Zij moeten er hun

Ik ben blij dat ik u kan aankondigen dat de Europese Commissie in 2008

kinderen al inschrijven zodra ze geboren zijn. Vele migrantenfamilies

een wetsvoorstel zal indienen om discriminatie ook buiten de arbeids-

weten dat niet. Gebrek aan informatie, het ontbreken van een netwerk

markt aan te pakken. Als discriminatie niet toegelaten is op de arbeids-

met andere ouders die het probleem wel kennen en soms een gebrekkige

markt, mag ze naar mijn mening in geen enkele sector van de maat-

kennis van de taal zorgen ervoor dat vele ouders daarvan niet op tijd op

schappij worden toegelaten. Ik zal bij de procedure voor dit voorstel

de hoogte worden gebracht. Dat is de reden waarom vele kinderen met

worden betrokken en ik zal mijn uiterste best doen om ervoor te zorgen

een migrantenachtergrond in de grote steden uiteindelijk in scholen van

dat het voorstel iedereen ten goede zal komen !

een lagere kwaliteit terechtkomen. Gelukkig zal Amsterdam het voortaan onmogelijk maken om kinderen in lagere scholen in te schrijven vóór ze twee of drie jaar oud zijn. Dit voorbeeld toont echter ook aan dat vrouwen – en dan zeker vrouwen met een migrantenachtergrond – niet alleen met discriminatie worden geconfronteerd, maar bovendien ook vaak geen deel uitmaken van de belangrijke netwerken in de maatschappij.

We weten allemaal dat het moeilijk is om het werk en het privéleven met elkaar te combineren. Dat geldt niet alleen voor vrouwen met een migrantenachtergrond, maar voor alle vrouwen. De Europese Commissie en het Europese Parlement hebben beiden hun doelstellingen omschreven om een beter evenwicht te vinden tussen werk en privé voor vrouwen. Dit werd zowel in de European Gender Roadmap als in verschillende rapporten over

Vrouwelijke migranten moeten zich daarom niet alleen meer in hun eigen

deze kwestie gesteld. Als we echt willen dat vrouwen met kinderen aan

netwerken organiseren, maar moeten ook lid worden van bestaande

de arbeidsmarkt deelnemen en daarnaast een bevredigend privéleven

netwerken. In Nederland maak ik dat mogelijk als voorzitter van het

leiden, moeten we voor een betere en meer betaalbare kinderopvang

Multi-etnisch Vrouwennetwerk van de Partij van de Arbeid. Er bestaan

zorgen, hen niet langer straffen op professioneel vlak en mannen overtui-

op dit vlak ook privé-initiatieven.

gen dat ook zij hun deel van de verantwoordelijkheden opnemen. Beide

Er zijn nog altijd te weinig vrouwen met een migrantenachtergrond zichtbaar actief in de politieke wereld, in de media en als zaakvoerders in de bedrijfswereld. Het begint al op school. De meeste leraren zijn blanke mannen van middelbare leeftijd. Het is dan ook niet zo verwonderlijk voor hen dat in het Europese Parlement voornamelijk blanke mannen van middelbare leeftijd zetelen. Als we meer vrouwen, en dan meer bepaald meer vrouwen met een migrantenachtergrond in de vakverenigingen, in de politieke wereld en als religieuze leiders willen zien, zullen we naar mijn mening eerst meer vrouwelijke leraren met een dubbele of een multiculturele achtergrond vooraan in de klas moeten krijgen. Hierdoor zullen de andere kinderen in de klas ook de kans krijgen om meer over verschillende culturen te leren. Dat zou op zijn beurt dan weer tot minder discriminatie kunnen leiden wanneer die kinderen ouder zijn.

partijen kunnen op dit vlak door te onderhandelen een oplossing vinden, maar de beleidsvormers kunnen ervoor zorgen dat beide ouders die onderhandelingen vanuit een gelijke positie kunnen aanvatten. Bijvoorbeeld door voldoende vaderschapsverlof te voorzien. We zouden het voor beide ouders mogelijk moeten maken om voor hun kind of kinderen te zorgen. We zullen hen daartoe echter nooit kunnen verplichten.

■


33


Debat en conclusies DEBAT

CONCLUSIES

In Europa leven vooral bejaarde vrouwen in armoede, terwijl de gezond-

Sterke punten

heidszorg duurder is geworden. Het leven van ouder wordende vrouwen moet dan ook een prioriteit worden (cf. strategie en actieplan die worden uitgewerkt in Québec, debat over de pensioenen in Frankrijk). Ook al richtten de interventies zich tot Europa, toch staat de thematiek duidelijk in verband met het migratieprobleem en de ontwikkeling van integratierichtlijnen. Als we het probleem van de ouder wordende bevolking in Europa willen oplossen, moeten we de positieve invloed van de immigratie immers erkennen : de arbeidsmarkt heeft nood aan vrouwelijke migranten. Maar racisme maakt integratie er zeker niet gemakkelijker op en wordt moeilijker beleefd door zowel jonge als oude vrouwen, die moeilijk een baan (en/of onderkomen) vinden, zelfs met een diploma. We moeten deze vrouwen dus helpen zich te integreren, rekening houdend met culturele elementen en door onder meer de juridische procedures te vereenvoudigen, geslaagde voorbeelden van integratie aan te halen, ze aan te moedigen nieuwe netwerken van autochtone vrouwen te vervoegen en door peuteropvang te ontwikkelen. Deze richtlijnen moeten lokaal toegepast kunnen worden, maar daarvoor moet er samengewerkt worden tussen de verschillende machts- en beslissingsniveaus (cf. diversiteitsplan in Brussel, veldwerk van multiculturele verenigingen). Maar het is niet altijd even gemakkelijk om door te dringen in buitenlandse milieus en de juiste communicatiekanalen te vinden. Het insluitende Canadese immigratiebeleid vergemakkelijkt de toegang tot een baan, een onderkomen, gezondheidszorg, culturele bemiddeling (charter van Montréal over de rechten en verantwoordelijkheden). Vrouwen met een machtspositie moeten bijdragen tot de ontwikkeling van het mentoraat en van networking om zo hun ervaring te delen (vertellen over de afgelegde weg en de overwonnen hindernissen) en ervoor te zorgen dat de herinnering blijft voortleven. In bepaalde sectoren zijn er slechts weinig vrouwen die nog als voorbeeld kunnen dienen. Ook jonge mannen moeten worden gesensibiliseerd door hen te laten zien wat voor baat ze erbij hebben (bv. deelnemen aan het onderwijs van de kinderen en ze groot zien worden). Metropolis kan bijdragen tot een internationale networking en vrouwen helpen die op zoek zijn naar economische middelen in hun land van herkomst.

- in de privé en in de openbare sfeer moet een beter evenwicht worden gevonden tussen vrouwen en mannen. Beide sferen behoren zowel aan mannen als aan vrouwen toe ; - migranten zouden beter op de hoogte moeten worden gebracht over werken, naar school gaan en leven in westerse maatschappijen. Moeilijkheden - bejaarde vrouwen leven vaak in armoede ; - migratie speelt een belangrijke (positieve en negatieve) rol die niet altijd goed begrepen wordt ; - racisme bemoeilijkt de integratie van immigranten ; - geweld maakt de vrouw nog meer kwetsbaar ; Aanbevelingen - er moet bijzondere aandacht worden besteed aan de levensomstandigheden van ouder wordende vrouwen ; - vrouwen moeten netwerken ; - men moet de positieve aspecten van immigratie bekijken ; - er is een beter evenwicht nodig tussen vrouwen en mannen in de openbare en de privésfeer. De twee sferen behoren aan beiden toe ; - migranten moeten beter geïnformeerd worden over werken, naar school gaan en het leven in Westerse maatschappijen.

■


A2

De vrouw in de Arabische wereld Voorzitter Mw. Hiam KALIMAT TUGUZ Gemeenteraadslid in Groot-Amman (Jordanië)

De toestand in de Arabische wereld en in Jordanië Arabische vrouwen krijgen op een negatieve manier te maken met de

In de Arabische wereld zijn gelijkheid en vrijheid nauw met elkaar ver-

gevolgen van internationale en regionale omstandigheden die ontstaan

bonden. Menselijke ontwikkeling kan pas worden gegarandeerd als

door oorlog, gewapende binnenlandse conflicten en bezettingen zoals

vrouwen als volwaardige burgers worden beschouwd. In dit verband zijn

in Palestina, Irak, Libanon en Somalië. Vooral vrouwen en kinderen

sommige kwesties nogal controversieel. Een voorbeeld daarvan is de

komen hierdoor zwaar onder druk te staan.

grote nadruk die het buitenland legt op vrouwenemancipatie. Velen zijn

Vrouwen moeten een essentiële plaats krijgen in de verbetering van de Arabische samenlevingen. Hun sociale promotie is van essentieel belang voor de heropleving van de Arabische samenlevingen. Internationale indicatoren tonen echter aan dat de Arabische landen het minst goed scoren op het vlak van de deelname van vrouwen aan de arbeidsmarkt. Vrouwen vormen niet meer dan 33% van de actieve bevolking. Zij vormen ook het armste deel van de bevolking. Ondanks de ontwikkelingen op het vlak van de gezondheidszorg, liggen de ziekte- en sterftecijfers bij zwangere vrouwen in de minst ontwikkelde landen nog altijd hoog. En ondanks de opmerkelijke prestaties van vrouwen en meisjes in het onderwijs, krijgen ze in vergelijking met mannen nog altijd niet voldoende kansen om kennis te verwerven en in het openbare leven te worden betrokken.

ervan overtuigd dat een verandering van de situatie van de vrouwen van binnen de maatschappijen moet komen – niet van buitenaf. Ondanks de resultaten die vrouwen de afgelopen drie jaar in formele economische activiteiten hebben bereikt, merken we nog altijd dat de deelname van vrouwen laag ligt omwille van mannelijke dominantie, discriminatie, gebrek aan kansen, hoge vruchtbaarheidscijfers en het ontbreken van ondersteunende activiteiten. Ondanks de hoge betrokkenheid van vrouwen in het onderwijs en hun prestaties in sommige landen (waar ze zelfs beter scoren dan mannen), zijn veel vrouwen nog altijd analfabeet. Ongeveer 70 miljoen Arabische vrouwen kunnen niet lezen of schrijven. Jordanië scoort op dit vlak nog het best. Vrouwen krijgen ook nog altijd lagere lonen voor hetzelfde werk en de werkloosheid bij vrouwen ligt in sommige landen hoger. In Jordanië ligt de werkloosheid bij vrouwen twee keer zo hoog als bij mannen. In

In de meeste landen in de Arabische wereld stelt men nu vrouwelijke

Egypte zelfs vier keer. Sommige mensen vinden nog altijd dat niet de

ministeries samen, waardoor vrouwen ook deel beginnen uit te maken

vrouwen, maar de mannen de kostwinners zijn in een gezin.

van het beslissingsproces. Toch zijn er nog verschillen ten opzichte van de mannen.

Wetten vormen nog altijd de grootste hindernis voor de gelijkheid tussen mannen en vrouwen. In de Arabische wereld vertegenwoordigen vrouwen

In het Arab Human Development Report van de Verenigde Naties worden

minder dan 10% van de verkozen leden van parlementen of plaatselijke

drie belangrijke obstakels voor vrouwen opgesomd :

raden. Dit betekent dat de wetten moeten worden aangepast en dat hun

- gebrek aan vrijheid en goed bestuur in de regio ; - gebrek aan kennis ; - gebrek aan kansen voor vrouwen.

naleving moet worden gecontroleerd. In Jordanië wordt voor de gemeenteraden een quota gehanteerd van 20%. Als deze quota niet kan worden bereikt met verkozen vrouwen, wordt de rest aangeduid. In november 2007 werden 200 vrouwen verkozen voor een plaats in de gemeenteraden. In het Jordaanse Parlement zetelen slechts zes vrouwen tegenover 110 mannen. In de Senaat zetelen nog eens zes vrouwen. Het kabinet van de eerste minister bestaat uit drie vrouwelijke ministers. Een van de grootste hindernissen in het familierecht is het feit dat de traditionele cultuur streng is voor vrouwen, in hun rol in de familie en als moeder gelooft en hen ook een lagere status toeschrijft. Het behoort tot de verantwoordelijkheden van de maatschappijen om vrouwen als volwaardige burgers te behandelen en op die manier hun rechten, hun wetten en hun fysieke en psychologische integriteit te vrijwaren.

■


35

Regionale workshop ‘Sociale en demografische uitdagingen’ De vrouw in de Arabische wereld

Spreker Mw. Nawal EL SAADAWI Romanschrijfster en auteur (Egypte)

Dynamische steden hebben vrouwen en democratie nodig Problemen in landen houden verband met wereldwijde, plaatselijke en

De drie monotheïstische religies vertonen erg veel gelijkenissen en bevatten

familiepolitiek. Er is geen enkel verschil tussen wereldwijde en plaatse-

vaak veel tegenstrijdigheden. Ze zijn vergelijkbaar met betrekking tot de

lijke politiek. Dat is ook de reden waarom in het Engels de term ‘global

minderwaardigheid en de verdrukking van vrouwen, de monogamie voor

politics’ wordt gebruikt. Sociale en demografische, politieke en econo-

vrouwen en meer seksuele vrijheid voor mannen. Dat blijkt onder meer uit

mische uitdagingen en problemen kunnen dan ook niet van elkaar

het feit dat kinderen de naam van de vader krijgen en dat getrouwde vrouwen

worden gescheiden.

de naam van hun echtgenoot overnemen. Ook de moeder moet haar naam

Nawal El Sadaawi werd tot een gevangenisstraf veroordeeld, niet alleen omdat ze kritiek had op besnijdenissen bij vrouwen of bij mannen, maar ook omdat er een verband bestaat tussen het lichaam, het verstand, de geest en de maatschappij (politieke, economische en sociale problemen op het wereldwijde en op het plaatselijke niveau). Het menselijke wezen moet als een geheel worden beschouwd. Het begrip sociale problemen moet worden open getrokken naar politieke, economische, seksuele en religieuze problemen. Religie is een politieke ideologie die niet van politiek kan worden losgekoppeld. Ook seksualiteit kunnen we niet losmaken van politiek of van religie. Dat is de reden waarom de problemen van vrouwen vanuit een multidiscipli-

kunnen geven aan een kind. Die moet dezelfde eer krijgen als de naam van de vader, want wanneer de naam van de moeder geen eer heeft, zijn haar kinderen onwettig. Volgens de Egyptische staatswet en de sharia is een kind dat niet de naam van zijn vader draagt, onwettig. Het wordt ook gestigmatiseerd en het kan geen aanspraak maken op mensenrechten. Dit probleem is universeel, aangezien het patriarchale systeem en de patriarchale waarden van monogamie en maagdelijkheid voor vrouwen universeel zijn. Alle religies zijn ondemocratisch, aangezien ze gebaseerd zijn op een volledige gehoorzaamheid aan God. Die kan niet in vraag worden gesteld. Daardoor zouden deze systemen ook dictaturen kunnen worden genoemd.

naire en interdisciplinaire hoek moeten worden bekeken. Men kan de

Alle fundamentalistische bewegingen vloeien voort uit het huidige neo-

verdrukking van vrouwen niet begrijpen wanneer men niet alles met

koloniale en internationale kapitalistische systeem. De heropleving van

elkaar in verband brengt : geneeskunde met gezondheid, met armoede,

religies leidt tot een terugkeer in de tijd, waarbij armen, vrouwen,

met angst, met ondervoeding, met uitputting, angst met politiek of reli-

zwarten,… opnieuw worden onderdrukt. Dat is de reden waarom de

gieus gezag en psychologische met fysieke problemen.

armoede en de werkloosheid wereldwijd stijgen. Die fenomenen zijn toe

In dat opzicht bestaat er een verband tussen vrouwenbesnijdenis, mannenbesnijdenis en de neokoloniale, imperialistische, kapitalistische,

te schrijven aan de economische genocide die vaak gepaard gaat met militaire genocide of die zich alleen voordoet.

postmoderne en wereldwijde maatschappij die door George Bush wordt

De sluier is een erg duidelijk zichtbaar symbool en wordt daarom door vele

geleid. Er bestaat een verband tussen militaire macht, nucleaire macht,

mensen beschouwd als het bewijs van onderdrukking. Er bestaan echter

dubbele normen, patriarchale en mannelijke overheersing in maatschap-

vele verschillende types sluiers. Een daarvan is de onzichtbare sluier die voor

pijen en besnijdenissen.

de geest hangt. Er is ook de postmodernistische sluier van vrouwen die

Wanneer een buitenlandse macht een land binnenvalt, kunt en moet u weerstand bieden. Weerstand is een van de fundamentele rechten van de mens – in tegenstelling tot terrorisme. De weerstand van vrouwen tegen een patriarchale maatschappij en de onderdrukking van vrouwen door hun vader, echtgenoot en de religie van de overheidswetten is ook een van de fundamentele rechten van de mens. De fundamentalistische religieuze beweging is een universele beweging. In de VS is een geo-christelijke beweging aan een opmars begonnen die vrouwen op dezelfde manier onderdrukt als de islamitische en joodse fundamentalistische bewegingen. Fundamentalistische bewegingen vormen het andere gezicht van de postmoderne neokoloniale machten die zich beroepen op God om onrechtvaardigheden te verantwoorden. Alle oorlogen in de geschiedenis van de mensheid werden om economische redenen gevoerd (land, water, rivieren, olie, slaven,…). Maar die redenen werden verborgen achter religieuze of spirituele redenen, beschaving, menselijkheid of democratie.

denken dat ze bevrijd zijn volgens de postmoderne mode en die naaktheid belijden. Naaktheid en bedekking zijn echter twee zijden van dezelfde medaille van onderdrukking. De mode van naaktheid, plastische chirurgie en make-up vormen nog altijd een verdrukking van vrouwen, een valse bevrijding. Ook de gesluierde vrouw is een slaaf, omdat ze denkt dat ze haar lichaam voor mannen moet verbergen. Mannen daarentegen dragen geen sluier en zijn ook niet naakt. Vrouwen mogen niet zomaar als lichamen en seksobjecten worden beschouwd. Ze moeten trots zijn op hun geest. In die zin zijn George Bush en Bin Laden tweelingen – net als naaktheid en het dragen van een sluier. Bin Laden, Al Qaeda en de Taliban werden in de jaren tachtig aangemoedigd en gefinancierd door de Amerikaanse regering om in Afghanistan tegen de Sovjet-Unie en het communisme te vechten. Toen de Sovjet-Unie ineenstortte, keerden die jonge mensen naar hun land van oorsprong terug, waar ze creatieve mensen op de dodenlijst plaatsten omdat de neokoloniale en kapitalistische machten hen hadden geleerd om fanatiek te zijn en mensen te doden.

■


Spreker Mw. Arwa BALKER Directeur van het Arab Regional Office for the Women International Network of Metropolis (Amman – Jordanië)

Betrokkenheid van vrouwen in plaatselijke overheden Beleidslijnen en programma’s die gendergelijkheid nastreven tussen

beslissingsprocessen deel te nemen. Een database voor vrouwen in

mannen en vrouwen, zijn belangrijke instrumenten om vrouwen vooruit

plaatselijke raden en de invoering van programma’s en seminaries

te helpen en om hen te helpen om in alle levenssferen een actieve rol te

vormden een antwoord op hun behoeften.

spelen. In onze steden zou een actief millenniumdoelstellingsbeleid moeten worden gevoerd, waarbij de belangen van de armen worden verdedigd en wereldwijde verbintenissen worden aangegaan.

Er kunnen in dat verband enkele aanbevelingen worden geformuleerd : 1.

Het is belangrijk om de rol van gemeentelijke en plaatselijke overheden

vrouwen aangeven. De invloed van de globalisering en de liberali-

te erkennen en te ondersteunen. In dat kader moeten ook hun inspan-

sering op werkende vrouwen moet worden opgevolgd.

ningen op het vlak van de promotie van gelijkheid tussen mannen en vrouwen en de verbetering van het lot van vrouwen worden opgevolgd.

Als men gelijke rechten voor vrouwen wil krijgen, moeten er indicatoren worden ingevoerd die gelijkheid tussen mannen en

2.

Positieve discriminatie voor vrouwen moet worden ingevoerd die

Nationale strategieën om gendermainstreaming in alle beleidsplannen

gericht is op een betere vertegenwoordiging van vrouwen op alle

en programma’s te bevorderen, moeten ook op gemeentelijke planning

domeinen en op alle niveaus. Daarnaast moeten toestanden die

en ontwikkeling gericht zijn. Inspanningen om vrouwen een grotere rol

vrouwen verhinderen om hun rechten te laten gelden, worden

te laten spelen in de beslissingsprocessen op plaatselijk niveau, om hun

weggewerkt.

mogelijkheden te verruimen en om de kennis en de vaardigheden van plaatselijke gemeentelijke ambtenaren te verbeteren, zijn van essentieel

3.

en zaken die verhinderen dat vrouwen hun rechten kunnen laten

belang om inclusiviteit en transparantie op het plaatselijke niveau te

gelden, moeten worden weggewerkt.

bevorderen. De Greater Amman Municipality (GAM) INITIATIVE richtte hiervoor in 2005 een eigen Arab Women Network for Metropolis op, dat

Het recht van vrouwen op gelijkheid moet meer weerklank vinden

4.

Vrouwen moeten evenzeer kunnen genieten van de inspanningen

op de naleving van de overeenkomsten moest toezien na de invoering

die op het vlak van de ontwikkeling worden geleverd. Ook onder-

van een quotasysteem van 20% voor vrouwen in gemeenteraden.

werpen die betrekking hebben op vrouwen in iedere sector van nationale ontwikkeling, moeten de nodige aandacht krijgen en

Jordanië is omwille van een aantal economische, sociale en politieke

geïntegreerd worden.

redenen snel aan het verstedelijken. De migratie naar de steden in Jordanië – en dan vooral naar Amman – wordt nog versneld door de

5.

Binnen GAM en Amman City moeten programma’s worden uitge-

politieke conflicten en de ontberingen van de Palestijnen en het Iraakse

werkt om de evolutie naar gelijkheid tussen mannen en vrouwen

volk. Helaas wordt weinig ondernomen om geschikte plannings- en

op het vlak van verantwoordelijkheden binnen het gezin aan te

beheersystemen te bevorderen.

moedigen en te vergemakkelijken.

Bovendien werd het streven naar gelijkheid tussen mannen en vrouwen

6.

Jordanië en de Arabische landen moeten zich concentreren op het

en de emancipatie van vrouwen met verschillende hindernissen gecon-

scheppen van betere kansen voor onderwijs na het lager onderwijs

fronteerd ten gevolge van hardnekkige conservatieve trends in de maat-

voor meisjes, het garanderen van seksuele en reproductieve

schappij en de golf van groeiend fundamentalisme, die de sociale voor-

gezondheid en rechten, het investeren in infrastructuren om de

uitgang van vrouwen sterk afremde. In 2007 keurde Jordanië eindelijk

nadelen van vrouwen en meisjes weg te werken, het waarborgen

het CEDAW-verdrag goed, dat de burgermaatschappij en vrouwen aan-

van de rechten van vrouwen op eigendom en erfenis en de toegang

moedigde om de voorbehouden van 1992 op te heffen en om het

van vrouwen tot land in zowel landelijke als stedelijke gebieden,

Protocol van de Conventie te ondertekenen.

het beperken van ongelijkheid tussen mannen en vrouwen op de

De gemeenteraden tellen momenteel 235 vrouwelijke leden. Andere realisaties zijn het feit dat vrouwen nu netwerken uitbouwen in plaatselijke raden (in Jordanië en in de Arabische landen) en in de raad van de Greater Amman Municipality (GAM), met vrouwelijke werknemers op

arbeidsmarkt, het verbeteren van de vertegenwoordiging van vrouwen in politieke organen, het bestrijden van geweld tegen vrouwen en het verbeteren van gegevens en indicatoren waarmee vooruitgang kan worden opgevolgd.

alle niveaus en met NGO’s in Jordanië. Netwerken leiden zowel bij

Het is belangrijk om ook mannen hierbij te betrekken en om een goede

mannen als bij vrouwen tot een groter besef van de rechten van vrouwen,

relatie te onderhouden met de media om het netwerken met andere

de gelijkheid tussen mannen en vrouwen en het belang van deelname

organisaties te vergemakkelijken.

aan het openbare leven. Er lopen programma’s voor de vrouwelijke werknemers in de GAM, waar ze worden gewezen op de rechten van vrouwen en waar ze hun vaardigheden kunnen ontwikkelen om op een doeltreffende manier aan het plaatselijke beheer en de plaatselijke

■


37

Regionale workshop ‘Sociale en demografische uitdagingen’ De vrouw in de Arabische wereld

Debat en conclusies Wat wordt bedoeld met vrouwelijkheid ? Vrouwelijkheid is onze persoonlijkheid. Het is een gevoel. Vrouwelijkheid heeft niets te maken met make-up of hoge hakken. Vrouwelijkheid is

Hoe kan een patriarchaat zo worden veranderd dat er meer evenwicht komt tussen vrouwen en mannen ? Hoe kan het evenwicht worden hersteld ?

een overtuiging. Het is een vrouw met hersens. Vrouwen zijn zich niet

Nawal vertelt het verhaal van haar nicht, Zinabe El Saadawi, die in het-

bewust genoeg van de schoonheid van hun verstand.

zelfde dorp als zij is geboren. Ze werd op vroege leeftijd al van school

Wat zou er met de wereld gebeuren als we niet gehoorzamen ?

gehaald en thuis gehouden. Ze werd op tienjarige leeftijd uitgehuwelijkt aan een arme boer die haar ernstig mishandelde. Ze bleef bij hem tot hij

Mensen geloven dat religie een richtlijn is en dat er zonder religie chaos

stierf. Nawal El Saadawi zelf heeft daarentegen haar eigen geld en is

zou zijn. Creativiteit heeft niets te maken met chaos, maar betekent juist

van twee echtgenoten gescheiden omdat ze niet wilden dat zij werkte.

discipline en organisatie. Creativiteit vernietigt slechte wetten en creëert

De nieuwe generatie is ook rebels geboren. Mw. El Saadawi gelooft dat

betere wetten.

er op individueel en op collectief niveau verandering kan worden

Wat hebben vrouwen te maken met dynamische steden en demografische veranderingen ?

gebracht. Dit kan alleen gebeuren als we onze denkwijze ‘ontsluieren’ en als we ons organiseren. We zijn allemaal dissidenten ; we zijn allemaal van nature tegen onrechtvaardigheid.

Kan er een echte DYNAMIEK bestaan in landen waar democratie, vrijheid van bewegen, van denken, van schrijven en van eigen landbouw produceren niet mogelijk zijn ? Hoe kan iemand zonder werk en eten dynamisch zijn ? Het woord ‘dynamisch’ heeft geen betekenis. Volgens Nawal El Saadawi hebben we normen en wetten nodig die gebaseerd zijn op rechtvaardigheid en gelijkheid, en niet op macht. Hoe kan er in de wereld vrede zonder rechtvaardigheid zijn ? Hoe kan er vrede zijn als een man het salaris van zijn vrouw afpakt, naar een andere vrouw gaat en zijn vrouw verkracht en mishandelt ? Familiewetten zijn gebaseerd op de overheersing van de man. Kritiek is belangrijk en onrechtvaardigheid mag niet worden geaccepteerd. Mensen moeten nieuwe wetten en een nieuwe rechtsorde maken. Het regime van Moubarak wijt de armoede van Egypte bijvoorbeeld aan het feit dat vrouwen te veel kinderen krijgen, maar Nawal El Saadawi is het niet eens met dit standpunt dat volgens haar neokoloniaal is. Ze is van mening dat armoede niet wordt opgelost door vruchtbaarheid. Het ontwikkelingsprogramma in Egypte ontwikkelt ook de armoede in het land : door het zogenaamde US Aid-programma kan Egypte zijn eigen voedsel niet produceren. Egypte kan geen nucleaire energie ontwikkelen en kan

CONCLUSIES STERKE PUNTEN Vrouwen moeten zich bewust worden van de ‘glokale’ band tussen vrouwen. De uitdrukking ‘glokaal’ betekent zowel globaal als lokaal. Vrouwen hebben te maken met verschillende problemen op verschillende politieke niveaus : globaal, lokaal en in familieverband. Politieke bereidheid om politieke veranderingen door te voeren onder andere wat het nemen van maatregelen voor positieve acties en quota’s betreft. MOEILIJKHEDEN Wetten worden niet gewijzigd en niet uitgevoerd. Vrouwen worden tegengehouden door culturele obstakels en obstakels op het gebied van onderwijs. De mentaliteit moet veranderen. Vrouwen worden onderdrukt door angst. De Arabische maatschappij heeft te maken met ‘amerikanisatie’ en ‘islamisering’.

geen handel drijven met Afrikaanse landen.

AANBEVELINGEN

De invasie van Irak door Bush is een terroristische daad en de

Vrouwen moeten worden aangemoedigd om samen aan veranderingen

onderliggende reden is olie. Kunnen we dezelfde link leggen met

in hun leven te werken. Wetten moeten gebaseerd zijn op rechtvaardig-

islamitische terroristen ?

heid, gelijkheid en onpartijdigheid. Vrijheid kan (vooral voor vrouwen)

De islamitische terrorist Bin Laden heeft de vliegtuigen in de WTC-torens laten vliegen en hij gebruikt de media, die onderdeel vormen van zijn macht. De islamitische fundamentalisten vormen een politieke beweging die niets met religie te maken heeft. Bin Laden en de joodse beweging gebruiken de islam en het judaïsme voor politieke doeleinden.

worden bereikt door kritisch te denken. Garandeer het staatsburgerschap voor vrouwen als een essentiële vereiste voor menselijke ontwikkeling. Meer gelijkheid voor vrouwen leidt tot vrijheid. Vrijheid wordt bereikt door kritisch te denken.

■


A3

Statuut van de Afrikaanse vrouw (Subsaharisch Afrika) Voorzitter Mw. Mame BOUSSO SAMB Nationaal volksvertegenwoordigster en adjunct-burgemeester van de stad Dakar (Senegal); Voorzitter van de regionale antenne van Metropolis in Dakar

Expert Mw. Albertine TSHIBILONDI NGOYI Coördinatrice van het Centre d’Études Africaines et de Recherche Interculturelles (België)

Gender en de sociale en legale situatie van Afrikaanse vrouwen De uiteenzetting over het genderthema en de sociaal-juridische situatie van de Afrikaanse vrouwen zal worden geïllustreerd met het geval van de Congolese vrouwen. Het betreft dus een algemene uiteenzetting, maar Afrika is een uitgestrekt continent met verschillen tussen het Westen en het Oosten. Hoe kan het statuut van de Congolese vrouwen worden verbeterd ? Hoe kan een gelijkheidssynergie worden gepromoot tussen de Congolese mannen en vrouwen, om te vermijden dat het continent volledig wordt verlamd ? Wat te doen om de mentaliteiten te laten evolueren ? Gender in Afrika

Het sociaal standpunt - Vrouwen worden in Afrika vooral gewaardeerd om hun voortplantingsfunctie en moederrol. De Afrikaanse vrouwen zijn productief in heel wat belangrijke domeinen waarmee echter onvoldoende rekening wordt gehouden. Er wordt overigens gezegd dat de vrouw een informele economie genereert, dat ze een onzichtbare speler is op sociaal vlak. - De tewerkstellingssituatie van de vrouw is een reëel probleem. Men beschikt over te weinig recente statistieken. De meeste vrouwen werken deeltijds, zijn werkloos of blijven thuis voor de kinderen. In de ambtenarij en de bedrijven zijn de vrouwen nog onvoldoende ver-

Het regionale genderactieplan maakt deel uit van het actieplan voor

tegenwoordigd. Dat kan worden verklaard door culturele elementen,

sociale ontwikkeling van de regio en de subregio’s. De coördinatoren van

maar Afrikaanse meisjes willen tegenwoordig ook bijdragen tot de

het plan hebben het belang van de genderproblematiek goed begrepen.

opbouw van het land. Vrouwen zijn nog te vaak adjunct. De uitdaging

De provincie Afrika wijdde bijvoorbeeld heel wat analytische en opera-

bestaat er dus in om ervoor te zorgen dat deze meisjes hun vaardigheden

tionele studies aan het thema. Er moet een hele reeks strategische

en kennis kunnen ontwikkelen. Vrouwen moeten netwerken creëren om

doelen worden nagestreefd.

tijd te kunnen vrijmaken en bij te leren. De mensen moeten worden

- investeren in de economische capaciteiten en de productie van de vrouwen in de landbouw ; - de toegang van vrouwen tot gezondheidszorg en onderwijs versterken ; - de aanzienlijke tijdsnood van de vrouwen verminderen ; - de vrouwen beter ondersteunen om hun ondervertegenwoordiging in de lokale en nationale instellingen te vermijden.

gesensibiliseerd zodat de vrouwen meer tijd zouden kunnen vrijmaken. Het sociaal-juridische standpunt Kunnen gehuwde vrouwen wettelijk contracten sluiten en werken zoals de mannen ? Om te kunnen werken of reizen hebben vrouwen volgens het Familiewetboek nog steeds de toestemming nodig van hun man. De wetten die mannen en vrouwen dezelfde rechten toekennen worden slechts met mondjesmaat toegepast (bv. : erfenisrechten, recht op de toegang tot land,…). In geen enkel domein wordt de vrouw echt als een volwaardige burger beschouwd. Om gendergelijkheid te bekomen, moeten mannen en vrouwen echt samenwerken. De situatie is al positief geëvolueerd. Het gelijkheidsbeginsel is bijvoorbeeld opgenomen in de grondwet, maar in de praktijk wordt de kieswet soms met voeten getreden. De mentaliteiten moeten nog evolueren. De strijd van de vrouwen bestaat er niet in om de rollen om te keren, maar om het evenwicht te herstellen als partners. Omdat men daar niet vroeg genoeg mee kan beginnen, moet al van op zeer jonge leeftijd het gelijkheidsbeginsel worden ingevoerd in het onderwijs.

■


39

Regionale workshop ‘Sociale en demografische uitdagingen’ Statuut van de Afrikaanse vrouw (Subsaharisch Afrika)

Spreker Mw. Salimata KOUYATÉ Gemeenteraadslid van de stad Bamako (Mali)

De situatie van de vrouw in Mali De Malinese vrouwen vertegenwoordigen 51,2 % van de bevolking en spelen een belangrijke rol in de politiek en de economie. Het Afrikaanse actieplatform, bepaald door een verhoogde deelname van de vrouw aan het ontwikkelingsproces, spitst zich toe op 12 belangrijke domeinen : 1. Vrouwen en armoede De vrouwen zijn het grootste slachtoffer van armoede. Door hun economische capaciteiten te versterken en hun toegang tot kredieten, land en productiemiddelen te vergemakkelijken, wil het CSLP de armoede, vooral van de vrouwen, verminderen. 2. Vrouwen en onderwijs De scholingsgraad van de meisjes steeg van 33,4 % in 1995-1996 tot 53,6 % in 2001-2002. Volgens de analyses nemen de vrouwen nog weinig deel aan de alfabetiseringssessies, maar in dit domein wordt aanzienlijke vooruitgang geboekt. 3. Vrouwen en gezondheid De gezondheidstoestand in Mali blijft kritiek. Vrouwen zijn het meest blootgesteld omwille van socio-culturele of economische factoren.

8. Vrouwen en media Slechts 4 % van de vrouwen, tegenover 11 % van de mannen, heeft minstens één keer per week toegang tot de drie volgende media : radio, televisie en kranten. Deze lage percentages worden verklaard door het gebrek aan middelen, het analfabetisme maar ook de tijdstippen van uitzending. Vrouwen hebben immers lange werkdagen. Vrouwen zijn aanwezig in de geschreven en audiovisuele pers en dekken er alle functies (reportages, redactie, enz.). Met het oog op hun promotie hebben de mediavrouwen organisaties opgericht. 9. Fundamentele rechten van de vrouwen Het niet-discriminatiebeginsel wordt in alle fundamentele teksten bevestigd. Ondanks het verbod op genderdiscriminatie stellen we vernederende en degraderende praktijken vast rond het weduwschap. De vrouw wordt bijvoorbeeld een stuk erfgoed wanneer haar man overlijdt. 10. Vrouwen en milieubescherming Bij de oprichting van een milieudepartement werd een belangrijke plaats toegekend aan de vrouwen. Het maatschappelijke leven van de vrouw werd geherstructureerd om een technische coalitie op te richten

4. Geweld tegen vrouwen

voor milieubeheer.

In Mali worden alle vrouwen het slachtoffer van minstens een van de

11. Kleine meisjes

volgende geweldsvormen : seksueel geweld, psychologisch geweld, psychisch en lichamelijk geweld, institutioneel geweld, enz. 5. Vrouwen en gewapende conflicten Er werd een beleid uitgestippeld dat het leger dichter bij de bevolking wil brengen. Het engagement van de Malinese vrouwen in het streven naar vrede en het beheer van de conflicten is een realiteit. 6. Vrouwen en economie Sinds 1982 vinden er in Mali structurele hervormingen plaats. De fiscale hervorming, die gepaard gaat met de integratie van de informele sector in de belastinggrondslag, werd gesteund door de lancering van een Projet d’Appui à la Mobilisation des Ressurces Intérieures. In het kader van de privatiseringen werden tal van mannen en vrouwen getroffen door baanverlies. Op elk niveau werden er sociale plannen onderhandeld. 7. Vrouwen en beslissingname Men merkt een tendens tot het behouden en versterken van de plaats van de Malinese vrouw in het praktische leven. Vrouwen bekleden nu ook functies die tot nu toe waren voorbehouden voor mannen.

Volgens de Conventie op de rechten van het kind en het platform van Dakar zijn kleine meisjes tussen 0 en 18 jaar oud. Ze hebben het statuut van kind en vrouw. Ze genieten dus de rechten van de CDE en de CEDEF maar zijn het slachtoffer van dezelfde rechtenschendingen als de vrouw. 12. Vrouwen en exploitatie in de prostitutie Internationale instrumenten en de bepalingen van het Strafwetboek bieden een juridisch kader voor de strijd tegen vrouwenhandel en pooierschap. Mali ontsnapt echter niet aan deze praktijken. Conclusie De situatie van de vrouwen is verbeterd maar er ligt nog heel wat werk voor de boeg. Mali is immers een land waar de cultuur en de gewoontes voor velen de toepassing van sommige nationale en internationale teksten die het land heeft goedgekeurd in de weg staan.

■


Spreker Mw. Nomasomi MPOFU Lid van de raad van bestuur van het Women’s Resource Centre and Network (Zimbabwe)

Reageren op mensenrechten van vrouwen : de status van Afrikaanse vrouwen in Zuid-Afrika en empowerment via genderbudgetting Zimbabwe ondertekende in het verleden belangrijke regionale en inter-

Het ZWRCN probeert er ook via zijn genderbudgetinitiatief dat in 1999

nationale verdragen, verklaringen en overeenkomsten waardoor het land

werd opgestart, voor te zorgen dat bij de toewijzing van beschikbare

zich onderwerpt aan de gebruikelijke internationale wetgeving. Al deze

middelen ook met vrouwen rekening wordt gehouden. Dit geldt zowel

overeenkomsten zijn bedoeld om een omgeving te creëren waarin

voor het proces dat leidt tot de toewijzing van middelen (analyse vooraf

mannen en vrouwen gelijk worden behandeld. Het National Gender

en achteraf van het budget in adviserende workshops met verschillende

Policy erkent vrouwen en de economie dan ook als een van de

partijen, waarbij rekening wordt gehouden met de input van vrouwen)

vijf kritieke prioriteiten voor het land. De grondwet van Zimbabwe

als voor het toezicht op de manier waarop de toegewezen middelen

voorziet gelijkheid en niet-discriminatie en vermeldt die waarden speci-

worden benut. De organisatie werkt hiervoor samen met Zuid-Afrika,

fiek in verband met land.

Tanzania en Oeganda, waar soortgelijke initiatieven bestaan. Haar

Ondanks het feit dat al deze instrumenten werden goedgekeurd, blijven nog altijd een groot aantal ongelijkheden bestaan. En dan vooral op het vlak van de beslissingsprocessen, de toegang tot economische middelen en seksuele en reproductieve gezondheid. Dat is toe te schrijven aan het feit dat heel wat maatschappijen nog altijd patriarchaal zijn georganiseerd. Bovendien stelt men op dit kritieke domein vast dat steeds meer vrouwen het slachtoffer worden van geweld en dat steeds meer vrouwen uit de commerciële wereld worden uitgesloten ten gevolge van de globalisering. Zowel op plaatselijk als op nationaal niveau blijft de deelname van vrouwen beperkt tot stemmen en het betalen van gemeentebelas-

inspanningen begonnen vruchten af te werpen vanaf het moment dat ook de regering rechtstreeks bij het initiatief werd betrokken. Principe van genderbudgetten Zimbabwe neemt op de wereldranglijst van de ontwikkelingsindex voor vrouwen pas de 109 e plaats in. Dit resultaat geeft duidelijk weer hoe weinig vrouwen in dat land toegang, controle en eigendom over economische middelen en posities in het beslissingsproces hebben. Vrouwen vormen echter wel 52% van de bevolking en staan aan het hoofd van 39,9% van de gezinnen.

tingen, taksen en heffingen. Daar krijgen ze vaak minderwaardige of

De tweede Poverty Assessment Survey Study1 toonde aan dat gezinnen

onbestaande dienstverleningen op het vlak van huisvesting, waterdistri-

met een vrouw aan het hoofd de grootste risico’s op armoede lopen en

butie, onderwijs en gezondheid voor in ruil.

een lagere menselijke ontwikkelingsindex halen dan mannen. De natio-

Vrouwen kunnen echter alleen economische macht verwerven als de beschikbare middelen worden herverdeeld en als zowel op plaatselijk als op nationaal niveau bij de verdeling van de budgetten met alle bevolkingsgroepen rekening wordt gehouden. Jongens en meisjes genieten immers op een verschillende manier van budgetten doordat hun behoeften en hun sociaal bepaalde rollen verschillen. Het Zimbabwe Women’s Resource Centre and Network (ZWRCN) is een NGO die zich toelegt op ontwikkelingsprojecten en vrouwenzaken. De organisatie werd in 1990 opgericht en houdt zich vooral bezig met het verzamelen, analyseren, verwerken en verspreiden van informatie. De strategische interventies van de organisatie zijn gericht op een betere toestand voor de vrouwen. Ze hoopt dit te bereiken door een bepaald beleid te verdedigen, netwerken tussen organisaties te versterken en vrouwenbewegingen in het algemeen te promoten. Het ZWRCN heeft zich tot opdracht gesteld om vrouwen de kans te bieden om gefundeerde beslissingen te nemen over bepaalde aspecten van hun leven (politiek,

nale begroting houdt geen rekening met de sociaal vastgelegde rollen van vrouwen (onbetaalde economie, zorgeconomie, gezondheids- en onderwijssector) en mannen. De SADC-regio lijkt maar niet te kunnen ontsnappen uit de greep van de armoede en lijdt verder nog onder de gevolgen van de vroegere kolonisatie en genderparadigma’s. Vrouwen kijken daarbij tegen een tweevoudig nadeel aan (Mhloyi2). De mogelijkheden van vrouwen om toegang te krijgen tot, eigenaar te worden van en controle te verwerven over productiemiddelen (land, vee, markten, krediet, moderne technologie) worden in hoge mate beperkt door culturele gewoonten en het gewoonterecht. (Lopi, 3 ). Deze toestand heeft een rampzalig effect op hun economische onafhankelijkheid en hun kansen om uit de armoede te ontsnappen. Dit heeft ook gevolgen voor vrouwen als sociale en politieke spelers. Volgens Mutangadura 4 is 1

Poverty Assessment Survey Study PASS 11

2

Presentatie Women’s Economic Empowerment door (professor) Mhloyi Marvelous tijdens de SADC Consultative Conference on Gender and

economisch en sociaal in zowel de openbare als in de privésfeer) en

Development Gaborone, december 2005 (Reflecting and Re-strategising

daarnaar te handelen.

for Gender Based Regional Integration) 3

Lopi Barbara, ‘Women’s Land Ownership Critical for Economic Independence’ Gender Links, Commentaries, 10 september 2005.

4

Mutangadura Gladys, Land in Africa : Market Asset or Secure Livelihood Women and Land Tenure Rights in Southern Africa : A human rights approach, november 2004


41


meer dan 60% van de vrouwen in Zuid-Afrika voor hun bestaan afhankelijk van het land. Zij leveren 70% van de arbeidskrachten in de landbouwsector, maar bezitten en controleren slechts 20% van het land. Bovendien moeten ze de controle over de inkomsten uit hun werk aan mannen afstaan.

Resultaten Het initiatief van de genderbudgettering wordt tegenwoordig op alle niveaus in Zimbabwe erkend als een van de belangrijkste strategieën die kunnen worden toegepast om mannen en vrouwen een gelijke kans te bieden in ontwikkeling. De organisatie werkt nu ook samen met de

Het ZWRCN heeft in dat verband drie nationale MDG-prioriteiten

Women’s Parliamentary Caucus en andere comités die over de porte-

omschreven : de uitroeiing van extreme armoede, de bevordering van de

feuilles gaan en die al overtuigd zijn van het belang van genderbudget-

gendergelijkheid en de strijd tegen HIV en aids. De mate waarin die

tering, HIV en aids, huiselijk geweld en reproductieve gezondheid. Dit is

doelstellingen kunnen worden gerealiseerd, is in hoge mate afhankelijk

een van de manieren waarop de organisatie ervoor kan zorgen dat

van de middelen die eraan worden toegewezen en de manier waarop die

vrouwen inderdaad voor hun rechten opkomen. Op die manier zullen

middelen worden benut. Gendergevoelige budgettering zou kunnen

vrouwelijke parlementsleden wetsvoorstellen die aan het parlement

leiden tot een efficiëntere besteding van de beschikbare middelen via

worden voorgelegd, vanuit een genderstandpunt kunnen bestuderen.

een doeltreffende toekenning, en dan vooral binnen de context van een budgettering die op resultaten is gebaseerd.

De coalitie voor genderbudgettering, die bestaat uit vrouwelijke en mannelijke vertegenwoordigers van een hele reeks betrokken partijen, vormt

Andere thema’s zoals HIV en aids spelen ook een rol en hebben een

een andere strategie om de betrokkenheid van vrouwen en mannen te

invloed op de rol en de verantwoordelijkheden van vrouwen. Ongeveer

verzekeren.

60% van de HIV- en aids-patiënten zijn vrouwen, maar ze worden minder behandeld en ze krijgen niet voldoende informatie. Bovendien spelen ze een ondergeschikte rol in seksuele relaties. Ze kunnen ook niet onderhandelen om de partner ervan te overtuigen veilig te vrijen. Uitdagingen bij de implementatie van het programma Het ZWRCN heeft sinds 2001 met terugwerkende kracht genderanalyses laten uitvoeren van de nationale begroting – inclusief sectorale analyses

Het ZWRCN werkt ook samen met de nationale vereniging van NGO’s en het Poverty Reduction Forum in het kader van workshops die geplande begrotingen bespreken. Hun bevindingen worden bekend gemaakt aan het ministerie van Financiën, dat verantwoordelijk is voor de nationale begroting en voor de sectorgebonden ministeries. De betrokken partijen wezen in dit verband op de nood aan voldoende middelen op het vlak van gezondheid, landbouw, onderwijs en sociaal welzijn.

van de budgetten van het ministerie van Landbouw, van Gezondheid en

Dankzij de inspanningen van het ZWRCN werd in de nationale begroting

Kinderwelzijn, Openbare Ambten en Sociaal Welzijn en Genderzaken voor

voor 2008 rekening gehouden met genderkwesties. De financiële direc-

de Jeugd en Werkgelegenheid. Mate5 legt uit waarom een genderanalyse

teurs van alle ministeries kregen ook een specifieke opleiding, zodat ze

van de begroting zo belangrijk is. ‘Nationale begrotingen bieden een zicht

voortaan beter het voorbereidingsproces voor de begroting kunnen coör-

op de prioriteiten van de overheid en de belangrijkste zwaartepunten voor

dineren. Ze worden daarbij ondersteund door gespecialiseerde mede-

de nationale ontwikkeling – bv. defensie en staatsveiligheid, sociale ont-

werkers die een soortgelijke training hebben gevolgd.

wikkeling. Aangezien begrotingen en hun voorbereidingen nationale verantwoordelijkheden zijn, kunnen processen in verband met begrotingen pas worden geïnstitutionaliseerd als ze door de regering worden gecontroleerd en gestuurd. De ministeries van Financiën en Economische Ontwikkeling spelen hierin een cruciale rol. Ze moeten een leidinggevende rol spelen, anders lijken vertragingen onvermijdelijk.

Een actieve deelname en de economische en sociale rechten van vrouwen liggen nog niet vast in de grondwet. Bovendien worden internationale overeenkomsten over de mensenrechten die worden goedgekeurd, nog niet automatisch in nationale wetgeving omgezet. In de praktijk betekent dit dat individuele patriarchale machthebbers nog altijd kunnen beslissen over de toepassing van de rechten van de vrouwen.

Het ZWRCN stelde vast dat de begrotingen van de regering niet op alle

Een van de flagrante tekortkomingen van de grondwet van Zimbabwe is

behoeften van het volk inspeelden. Met name vrouwen waren daarvan

zijn beperking om belangrijke thema’s aan te pakken die van groot

het slachtoffer. De organisatie paste dan ook haar strategie aan en

belang zijn voor vrouwen. Bovendien biedt de grondwet geen geïnte-

begon te pleiten voor gendercriteria bij het vastleggen van de begrotin-

greerde benadering van mensenrechten, waarbij zowel aandacht wordt

gen (een proces dat door mannelijke technocraten en beleidsmakers

besteed aan politieke rechten als aan sociale, economische en culturele

wordt geleid). Er is immers niet alleen behoefte aan informatie, maar

rechten.

ook aan financiële middelen.

De inspanningen die intussen werden geleverd op het vlak van genderbudgettering, leerden eens te meer hoe belangrijk het is om over voldoende duidelijke statistieken en gegevens te beschikken waarin een onderscheid wordt gemaakt tussen mannen en vrouwen. Alleen op basis van zulke informatie kunnen degelijke plannen worden opgesteld. Daarom werd ook het Central Statistical Office als een van de hoofdpartners bij het initiatief betrokken.

5

Mate Rekopantswe, Gender Analysis of the National Budget in Zimbabwe, the Case of the 2001 Budget, november 2001

■


Sprekers Mw. Jeanne Françoise LECKOMBA LOUMETO Minister van Promotie van de Vrouw en Integratie van de Vrouw in de Ontwikkeling in Congo Brazzaville ; Voorzitter van het Réseau National des Femmes Ministres et Parlementaires ; Gemeenteraadslid van de Gemeente Brazzaville en departementslid ; Voorzitter van het Comité National des Femmes conseillères départementales

en Mw. Yvonne Adélaïde MOUNDELE-NGOLLO Minister van Handel, Consumptie en Bevoorrading van Congo ; Voorzitter van de conferentie van handelsministers van de Afrikaanse Unie

Mw. Jeanne Françoise LECKOMBA LOUMETO : De toekomstperspectieven Om de verschillen tussen man en vrouw weg te werken, is het belang-

Een ander probleem wordt gevormd door de opinieleaders, de traditio-

rijk dat er gelijke kansen gelden in het onderwijs. Meisjes hebben vaak

nele leiders van wijken en gemeenschappen. Zij moeten worden gesen-

meer problemen dan jongens. Zo gauw ze geslachtsrijp zijn, zouden

sibiliseerd tot het genderprobleem.

meisjes moeten worden geïnformeerd over seksualiteit en voortplanting. In sommige gemeenschappen praten de ouders over deze thematiek om sommige taboes te kunnen opheffen. Dit delen van ervaringen is belangrijk.

Functionele alfabetisering (verbonden aan de functie in het dagelijkse leven) is strikt noodzakelijk. Daarom lanceerde het ministerie van Handel een programma om de vrouwen van de informele sector te laten overstappen naar de formele sector. Vanwege hun analfabetisme betalen ze

Het probleem van gelijkheid tussen man en vrouw is eerder een probleem

vaak te veel belastingen. Een andere vraag is wat men kan doen aan

van de man. Hij moet worden opgevoed en leren dat de strijd van de

sommige socio-culturele knelpunten.

vrouw niet tegen hem gericht is, maar dat vrouwen met hem willen samenwerken om tot duurzame ontwikkeling te komen. In dit opzicht organiseerde het Congolese ministerie een opleiding voor parlementsleden over de notie gender.

Wat vooral nodig is, is solidariteit tussen vrouwen. Verkozen vrouwen zouden vrouwen moeten benoemen die hun functie aanhouden. De respectieve resoluties mogen geen dode letter blijven.

Mw. Yvonne Adélaïde MOUNDELE-NGOLLO : Geen ontwikkeling zonder vrede Mw. Moundele-Ngollo linkt de problemen van schuldenlast en terugbeta-

Ze verwijst in dit opzicht naar een gebeurtenis tijdens de oorlog in Congo.

ling aan de uiteenzetting die ze zal geven in de workshop over vrouwen

Die oorlog heeft zo lang geduurd dat er een mars naar het presidentieel

en ondernemerschap. Beide problemen zetten een rem op het onderne-

paleis werd georganiseerd om de rechten van de bevolking op vrijheid,

merschap van de vrouw.

vrede en onderwijs op te eisen. Vanaf dat moment zwegen de wapens

Volgens mw. Moundele-Ngollo vereist de cultuur van de genderpromotie acties, studies en concrete voorstellen.

en werden de eerste maatregelen genomen om in vrede te leven. Zonder vrede kan er geen sprake zijn van ontwikkeling. Daarom moeten we ons inzetten. Daarom moeten we blijk geven van durf.

■


43


Debat en conclusies DEBAT Het is noodzakelijk om de realiteit van Afrikaanse vrouwen in steden volledig te begrijpen. Van alle inwoners van Afrika leeft 72 procent in sloppenwijken. Bij alle aanbevelingen moet rekening worden gehouden met deze groep.

In Afrika wordt gender vaak beschouwd als een westers begrip dat wordt opgedrongen. De uitdaging bestaat in het vinden van lokale Afrikaanse begrippen en ideeën waarin gender op alle niveaus een rol speelt. Daarom zou het interessant zijn geweest om meer te weten te komen over de specifieke juridische structuren en beleidskaders, waar precies de uitdagingen liggen en hoe dit alles in zijn context kan worden

Wanneer we spreken over vrouwen en besluitvorming, moeten twee

geplaatst en binnen het besproken kader kan worden gepast. Zo kan

aspecten worden belicht. Het eerste aspect is het aantal vrouwen dat

men de belangrijkste kwesties naar boven halen.

deelneemt in besluitvormingsprocessen, in de politieke wereld of in de openbare dienstverlening. Het tweede aspect is de manier waarop vrouwen worden beïnvloed door genomen besluiten. Deze twee aspecten zijn aan elkaar gekoppeld. De numerieke kant van besluitvorming is belangrijk. In studies over vrouwen in het lokale bestuur in het zuidelijke gedeelte van Afrika wordt aangetoond dat een vrouwelijke aanwezigheid in het lokale bestuur van meer dan 30% leidt tot positieve besluiten met het oog op gendergelijkheid. Op het lokale niveau werken we aan zaken die van invloed zijn op het dagelijkse leven van vrouwen. Er is behoefte aan een holistische aanpak om de rol van vrouwen in besluitvormingsprocessen te promoten. Waarom richten we bijvoorbeeld geen fonds op, aangezien politiek duur is en vrouwen geen geld hebben voor een campagne ?

In het kader van de solidariteit tussen vrouwen kan het seksueel geweld tegen vrouwen in het oosten van de DRC niet worden genegeerd. Ze moeten ons beroeren als vrouw en als Afrikaanse. Ze verwijzen naar het verloop vermeld door mw. Moundele-Ngollo. Vrouwen zijn de moeders van het leven, de moeders van de vrede. Het gelobby van solidaire vrouwen is van levensbelang. Een gelijkaardige conferentie moet kunnen plaatsvinden in Afrika. De grote schuldenlast en het slechte kredietbeheer kunnen worden opgelost als we hameren op de kwaliteit van de projecten waarvoor een vrouw schulden aangaat. Ze moet gevoelig worden gemaakt voor de gevolgen van een te grote schuldenlast en gealfabetiseerd en gevormd worden op het vlak van kredietbeheer.

Als de vrouw de belangrijkste ontwikkelingsfactor is en haar rechten niet worden toegepast, kunnen we ons het volgende afvragen : kent de vrouw haar rechten wel ? Vrouwen die als volksvertegenwoordiger verkozen worden binnen een politieke partij en hun partij verlaten om functionele redenen, willen die hun rechten wel toegepast zien ?

CONCLUSIES Sterke punten Er komen initiatieven tot stand, in de lokale budgetten wordt rekening

In Ivoorkust streeft de grondwet gendergelijkheid na (onderwijs, mono-

gehouden met het gender, meisjes krijgen steeds meer toegang tot onder-

gamie,…). Jammer genoeg komt er in de praktijk weinig van terecht.

wijs en er is een pleidooi voor de vertegenwoordiging van vrouwen. Na

Misschien omdat de vrouw ervoor gekozen heeft de klankkast van

Peking is er nu een actiekader van het Afrikaanse platform en bestaan er

de man te zijn, in plaats van concrete voorstellen te doen voor haar

netwerken. Ook wordt er gebruikgemaakt van uitgesplitste gegevens.

emancipatie. In Afrika zijn politiek en economie nauw met elkaar verweven. Zonder geld kun je er geen campagne voeren. Mannelijke kandidaten reizen rond om de nodige middelen bijeen te sprokkelen, maar vrouwen blijven thuis bij hun gezin. Vrouwen moeten dus op nationaal niveau geholpen worden om toegang te krijgen tot die verschillende functies. In Spanje bestaat er wél een wet die de kandidaten ertoe verplicht om lijsten met een gelijk aantal mannen en vrouwen voor de verkiezingen te presenteren. Er wordt aan gewerkt om dit paritaire systeem ook op gemeenten en ministeries toe te passen. Dit is nog niet het geval bij organismen waarvan de leden niet rechtstreeks gekozen worden, en evenmin geldt dit bij grote bedrijven voor gezaghebbende functies. Er zouden in alle landen maatregelen getroffen moeten worden om de wetten te corrigeren en zo gelijkheid te verkrijgen in de kieslijsten waaruit regeringen worden gevormd. Vrouwen hebben een veel grotere betrokkenheid bij discussies over sociale thema’s als vrede en armoede.

Moeilijkheden Er is een gebrek aan solidariteit, wetten die vrouwen begunstigen worden niet toegepast, er is sociaal-culturele druk en vrouwen zijn ondervertegenwoordigd bij de instanties. Het ontbreekt de vrouwen aan zelfrespect en ze hebben geen toegang tot de middelen. Het concept gender wordt niet beheerst en strookt niet met de Afrikaanse realiteit.

■


A4

Gendergelijkheid in Azië Voorzitter Mw. Vandana H. CHAVAN Voormalig burgemeester van de stad Poona en vertegenwoordigster van de regionale antenne van Poona van het Internationale Vrouwennetwerk van Metropolis in India

Gendergelijkheid : een inleiding De Aziatische regio is erg specifiek omwille van haar grote diversiteit op

Een ander typisch en interessant initiatief wordt gevormd door de

het vlak van sociale samenstelling, cultuur en zelfs regeringsvormen of

groepen die microkredieten verlenen. Ze zijn een belangrijke bron van

het soorten ontwikkeling. Zelfs op nationaal niveau zijn er heel wat ver-

inspiratie en motivatie voor vrouwen om vooruit te raken in het leven. Zij

schillen. En zelfs in een bepaalde stad kan de variëteit erg groot zijn.

beschikken over een enorm potentieel om een belangrijke rol te spelen

Maar ook in Azië is de gelijkheid tussen mannen en vrouwen een fun-

in de groei van de democratie in het land.

damenteel mensenrecht. India heeft een Miss Universe en ook een vrouwelijke astronaute, maar heel wat andere vrouwen (meer dan 50%) leven in zeer armoedige omstandigheden, hebben geen onderwijs genoten, hebben geen toegang tot basisdienstverlening en zijn het slachtoffer van huiselijk geweld.

Wat de klimaatverandering betreft, ziet de toekomst er niet zo gunstig uit voor de Aziatische regio – en zeker niet voor India en Bangladesh. We hebben intussen al een paar voorbeelden gezien van de impact van die klimaatverandering. Het probleem is dat de beleidsmakers nog niet begrepen hebben dat die ontwikkeling ook sociale en uiteindelijk eco-

In India bestaan heel wat beleidsregels en programma’s voor meisjes,

nomische gevolgen zal hebben. Dat is de reden waarom ook aan dat

die ervoor zorgen dat ze gratis onderwijs kunnen genieten en dat ze de

onderwerp de nodige aandacht moet worden besteed tijdens deze sessie

kans krijgen om al hun troeven uit te spelen. In sommige van de econo-

over Azië.

misch meest geavanceerde staten van India zien we echter dat er verhoudingsgewijs steeds minder meisjes zijn. De verhouding ligt in sommige gebieden al op 736 meisjes per 1000 jongens.

■


45

Regionale workshop ‘Sociale en demografische uitdagingen’ Gendergelijkheid in Azië

Expert Mw. Sijal AZIZ Directeur van de Women Empowerment Literacy and Development Organization (WELDO-Pakistan)

Gendergelijkheid in Azië : Het aangewezen middel voor sociale en economische ontwikkeling In Zuid-Azië wonen 1,4 miljard mensen. Bijna de helft van hen zijn

In Zuid-Azië verricht slechts 16,9% van de vrouwen betaalde arbeid. Als

vrouwen aan wie sociale, economische en politieke rechten worden

de verschillen tussen mannen en vrouwen op dit vlak zouden worden

ontzegd. Een vrouw is het enige wezen op deze planeet dat nog vóór

weggewerkt, zou er een grotere economische groei kunnen worden gere-

haar geboorte het slachtoffer kan worden van discriminatie. Dat gebeurt

aliseerd. Gelijke lonen en een groter aantal vrouwen op de arbeidsmarkt

door de selectieve zwangerschappen in Zuid-Azië.

zouden leiden tot hogere uitgaven per inwoner en een grotere deelname

Gendergelijkheid kan worden geanalyseerd in de drie belangrijkste ontwikkelingsdomeinen voor Azië :

van vrouwen in de economie zou leiden tot meer uitgaven per gezin voor voeding en onderwijs voor de kinderen. Bovendien zou met een grotere aanwezigheid van vrouwen in het lager onderwijs de productie van de

1. Ongelijkheid tussen mannen en vrouwen en analfabetisme

landbouwsector met 24 procent kunnen worden opgevoerd6

Zuid-Azië is, samen met Afrika ten zuiden van de Sahara, de regio met

3. Ongelijkheid tussen mannen en vrouwen en gezondheid

de meeste analfabeten in de wereld. Het grootste aantal kinderen (42 miljoen) wonen in Zuid-Azië. 23,5 miljoen van hen zijn meisjes. Ongelijkheid tussen mannen en vrouwen leidt tot armoede, doordat vrouwen niet deelnemen aan het economische gedeelte van het huishouden en doordat de gezinnen in dit deel van de wereld vaak heel groot zijn. Veiligheid in Zuid-Azië is een heel gevoelig onderwerp, aangezien

Azië wordt geconfronteerd met een onrustwekkende stijging van het aantal HIV-gevallen, ziekte- en sterftecijfers bij moeders, kindersterfte en ondervoeding. Al die fenomenen houden rechtstreeks of onrechtstreeks verband met de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen ten gevolge van het lage onderwijsniveau – en dan vooral voor vrouwen.

vrouwen voor hun bescherming zelfs geen beroep kunnen doen op de

Een op drie kindersterfgevallen vindt plaats in Zuid-Azië. Bijna een op

wetgeving. Om al die redenen blijven veel meisjes weg van school.

tien kinderen sterft vóór zijn vijfde verjaardag. De meeste sterfgevallen

Onderwijsongelijkheid vormt een belangrijke inbreuk op de rechten van vrouwen en meisjes en vormt een belangrijke hindernis voor hun sociale en economische ontwikkeling. Als meer meisjes naar school zouden gaan, zou dit het analfabetisme met 55% kunnen terugdringen. Op

van kinderen jonger dan vijf jaar in Zuid-Azië zijn het gevolg van diarree, acute infecties van de luchtwegen en ziekten die door vaccins hadden kunnen worden voorkomen (maar waarvan de vrouwen zonder opleiding niet op de hoogte zijn) en ondervoeding.

termijn zou analfabetisme zelfs volledig kunnen verdwijnen omdat

Meer dan 200.000 van de 529.000 sterfgevallen die ieder jaar wereld-

moeders van de nieuwe generatie die wel onderwijs hebben genoten,

wijd worden genoteerd, vinden plaats in Zuid-Azië7 ten gevolge van

volgens ramingen twee keer meer geneigd zijn om hun kinderen naar

onvoldoende gebruik van contraceptiva, de traditionele en gebrekkige

school te sturen. Gendergelijkheid in het onderwijs leidt ook tot een

gezinsplanning en de ondergeschikte positie van vrouwen door de ont-

hogere voedselproductie, hogere inkomsten per gezin, een lagere kin-

kenning van hun reproductieve rechten. Vrouwen moeten voortdurend

dersterfte en moedersterfte enz…

zwanger zijn omdat meisjes selectief worden geaborteerd. Vrouwen

2. Ongelijkheid tussen mannen en vrouwen en economische ontwikkeling Geen enkel land kan economisch sterk groeien als de helft van de actieve bevolking thuis moet blijven en geen enkel recht heeft op deelname aan de economische of sociale ontwikkeling. Deelname van vrouwen aan het productie- en economische leven kan tot een versnelling van de economische groei leiden. Het bruto binnenlands product is onder meer afhankelijk van de mate waarin vrouwen op de arbeidsmarkt actief zijn.

hebben ten gevolge van hun ondergeschikte positie ook slechts een beperkte of geen toegang tot de gezondheidszorg waarvan het bestaan wordt ontkend. Vrouwen eten minder en als laatste en krijgen tijdens hun zwangerschap niet de geschikte voeding en gezondheidszorg. Wanneer vrouwen gelijk worden gesteld aan mannen, kunnen we de doelstellingen bereiken die de VN heeft omschreven : onderwijs van vrouwen kan op een doeltreffende manier ondervoeding van kinderen met 43% terugdringen. Drie jaar onderwijs van de moeders zou de kindersterfte met ongeveer 15% doen zakken. Ongelijkheid tussen mannen en vrouwen leidt inderdaad tot analfabetisme bij vrouwen en analfabetisme leidt tot lagere immunisatiecijfers.

6

■

Bron : Voedsel- en Landbouworganisatie, Gender and Education= Extension and Communication : http : //www.fao.org/Gender/en/educ-e.htm

7

Bron : The Millennium Development Goals Progress and Challenges in South Asia 2006


Spreker Mw. Hyun-Kyung PARK Voorzitter van de Seoul Foundation of Women and Family (Zuid-Korea)

Nieuw kader voor vrouwenbeleid in Seoul : Stadsproject voor het geluk van vrouwen Vrouwenbeleid in de Seoul Metropolitan Government Op basis van de Women’s Development Act die in 1995 werd goedge-

van de stad en het milieu. Zij zullen in Seoul meewerken aan een beter stadsbeleid met meer aandacht voor genderkwesties.

keurd, werden het eerste (1998-2002) en het tweede (2003-2007)

Het CPWH omvat 5 belangrijke actieterreinen (en 89

Basic Plan for Women’s Policy goedgekeurd en uitgevoerd. Tijdens de

subprojecten) :

laatste tien jaar van het beleid omvatten de basisplannen verschillende beleidskwesties en werd de nodige vooruitgang geboekt op het vlak van de relevante wetten en stelsels. Met name het tweede Basic Plan for Women’s Policy introduceerde in navolging van de internationale beweging het begrip gendermainstreaming als basis voor de nieuwe beleidsstrategie. Op die manier werden het mechanisme en de status van het beleid voor vrouwen binnen en buiten de regering vernieuwd. De Seoul Metropolitan Government is sinds de introductie van plaatselijk zelfbestuur aan haar vierde mandaat na verkiezingen toe. De regering promoot onder meer een autonoom beleid voor vrouwen. Daarbij wordt veel aandacht besteed aan institutionele ondersteuning zoals de promotie van de gelijkheid tussen mannen en vrouwen en de uitbreiding van een actieve deelname van vrouwen aan het openbare leven, de ontwikkeling en ondersteuning van human resources voor vrouwen, de verbe-

Zorgzaam Seoul : bedoeld om de deelname van vrouwen aan het socioeconomische leven te stimuleren door verzorgingswerk een sociale dimensie te bezorgen. Met verzorgingswerk bedoelt men onder meer huishoudelijke taken, zorg voor de kinderen en voor bejaarde ouders. Dit wordt nog altijd als vrouwenwerk beschouwd. Werkend Seoul : in 2006 nam slechts 51,9% van de vrouwen actief deel aan het economische leven in en rond Seoul. Dit is toe te schrijven aan het feit dat er voor vrouwen slechts weinig behoorlijke banen beschikbaar zijn en aan de concurrentie van vrouwelijke werknemers. Het project promoot een arbeidsmarkt waar vrouwen met minder onzekerheden en verschillen worden geconfronteerd (scheppen van banen, opleidingen, hulp bij solliciteren, steun aan vrouwen die een bedrijf willen opstarten en het scheppen van een meer vrouwvriendelijke werkomgeving).

tering van de kinderopvang, de uitbreiding van welzijnsvoordelen voor

Welvarend Seoul : dit besteedt aandacht aan de groeiende kansen voor

vrouwen en gezinnen en de verbetering van de veiligheid van kinderen.

vrouwen om van cultuur, vrije tijd en sport te genieten.

Een nieuw concept voor het vrouwenbeleid

Veilig Seoul : fysieke veiligheid van de omgeving en psychologisch welzijn

1. Specifiek vrouwenbeleid op basis van de plaatselijke behoeften

van vrouwelijke burgers garanderen door de rechten van vrouwen op het vlak van mobiliteit uit te breiden door te zorgen voor veilige straten, misdaden te voorkomen, veilige woonzones te creëren, gendergevoelige

De stadsregering promoot sinds maart 2007 een alomvattend gender-

architecturale normen en een handleiding voor de veiligheid van vrouwen

gevoelig beleid voor vrouwen onder de titel ‘City Project for Women’s

op te stellen, veilige trottoirs voor voetgangers aan te leggen en taxidien-

Happiness’ (CPWH). Dit beleid houdt rekening met de brede context van

sten te voorzien die alleen door vrouwen mogen worden gebruikt.

het dagelijkse leven van vrouwen en geeft niet alleen voorrang aan de verbetering van institutionele aspecten.

Toegankelijk Seoul : gebruiksgemak en toegankelijkheid van openbare faciliteiten verbeteren voor vrouwen en rechten op mobiliteit van

2. Beleid op basis van de rechten van vrouwelijke burgers

vrouwen verbeteren.

Het project is vooral bedoeld om de elementen van genderspecifieke

Functies en toekomstige plannen van de Seoul Foundation of

beperkingen en ongemakken in het dagelijkse leven van vrouwen te ver-

Women and Family

beteren – bij het gebruik van openbare ruimtes zoals het openbaar vervoer, trottoirs, parken, culturele gebouwen en winkelcentra. Het CPWH is het eerste representatieve vrouwenbeleid dat door de plaatselijke regering wordt gepland en gepromoot en waarbij vooral aandacht wordt besteed aan de plaatselijke behoeften van de vrouwelijke burgers. 3. Stadsbeleid met meer aandacht voor genderkwesties De stadsregering riep de CPWH-partnergroepen samen en nodigde experts, vrouwelijke burgers en vrouwelijke leiders van NGO’s en plaatselijke regeringsambtenaren uit die zich bezighouden met vrouwenzaken, welzijn, openbare wegen en vervoer, huisvesting, de concurrentiekracht

SFWF werkte vanaf het begin van het planningsproces van het CPWHproject met de Seoul Metropolitan Government samen. Die samenwerking nam de vorm aan van een online enquête, doelgerichte groepsinterviews over de behoeften van vrouwelijke burgers waaraan het vrouwenbeleid aandacht moest besteden, een forum en een onderzoeksproject. Hiermee werd de theoretische basis gelegd voor het CPWH. De CPWH-partnergroepen zullen de nodige richtlijnen en visies voorzien voor het welslagen van het CPWH en een stadsbeleid dat voldoende aandacht besteedt aan genderthema’s. SFWF is ook van plan om een wereldwijd samenwerkingsnetwerk uit te bouwen met het oog op de ontwikkeling van een vrouwenbeleid op plaatselijk regeringsniveau. ■


47


Spreker Mw. Aurora JAVATE DE DIOS Voorzitter van de Coalition Against Trafficking in Women, Azië en het Stille Oceaangebied (Filippijnen)

De strijd tegen mensenhandel Doeltreffende interventies en creatieve reacties op mensenhandel op

Daarnaast is het aantal vrouwen in verkozen nationale instellingen sinds

verschillende niveaus beginnen stilaan hun vruchten af te werpen. De

het begin van de jaren negentig van de vorige eeuw met slechts 1,6%

Coalition Against Trafficking in Women is in alle regio’s van de wereld

gestegen. In de Filippijnen is men tegen de invoering van een quotasys-

actief en werkt met 300 organisaties samen.

teem en tijdelijke speciale maatregelen. In geen enkel land in Zuidoost-

Vrouwen in Azië : Vooruitgang op sommige vlakken, maar ongelijkheid is nog niet weggewerkt

Azië behaalden vrouwen 30% van de verkiesbare plaatsen. In enkele landen, zoals de Filippijnen, Pakistan, Bangladesh en Sri Lanka, werden wel vrouwen tot president verkozen. Dat hadden ze echter vooral te

Algemeen gesteld wordt op het vlak van de sterftecijfers van moeders

danken aan hun mannelijke contacten en hun ‘politieke’ familienamen.

in deze regio vooruitgang geboekt. Toch bestaan er op het vlak van de

Deze toestand is wel aan het verbeteren met de komst van nieuwe en

sterftecijfers van moeders en van kinderen nog grote verschillen tussen

jonge wetgevers.

de ontwikkelingslanden en de ontwikkelde landen. De meeste Aziatische landen zijn zich bewust van de noodzaak om een duidelijk beleid op het

Vrouwenhandel : een Aziatische mensenrechtencrisis

vlak van de voortplantingsgezondheid te voeren. In de praktijk wordt daar

Sociale en economische ongelijkheid, ongelijkheid tussen mannen en

op een heel uiteenlopende manier mee omgesprongen. De twee extre-

vrouwen, armoede, burgeroorlogen en -conflicten, natuurrampen en mili-

men zijn enerzijds het absolute verbod op het gebruik van contraceptiva

eucrisissen hebben allemaal een negatieve invloed gehad op de toestand

in de Filippijnen en anderzijds het beleid in China, waar ieder gezin recht

van de mensenrechten in de regio in het algemeen en hebben het pro-

heeft op hoogstens één kind8.

bleem van vrouwen- en kinderhandel nog verergerd. Dit is op verschillende

Op het vlak van onderwijs werd de kloof in de meeste landen al vóór de jaren negentig van de vorige eeuw gedicht. In China, Indonesië en Vietnam volgen even veel jongens als meisjes secundair onderwijs. In

vlakken een ernstig probleem : niet alleen op het vlak van de mensenrechten, maar ook op het vlak van de gelijke behandeling van mannen en vrouwen en op het vlak van de ontwikkeling in het algemeen.

sommige landen, zoals de Filippijnen en Mongolië, gaan er zelfs duidelijk

De globalisering en de verstedelijking in de grootste steden ter wereld

meer meisjes naar school dan jongens. (Regional Trends, WAGI, 2006).

hebben de verspreiding van de consumptiecultuur en de bijbehorende

Een hele reeks nieuwe wetten hebben intussen daden zoals verkrach-

levensstijl en de verzwakking van traditionele sociale controle op sek-

ting, huiselijk geweld en mensenhandel strafbaar gemaakt.

sualiteit (met inbegrip van de vraag van mannen naar betaalde seks) nog

De afgelopen tien jaar worden in de Aziatische regio de hoogste cijfers genoteerd van vrouwen die werkzaam zijn in de landbouw, de industrie en de dienstensector. Toch blijven vrouwen arm en zijn ze nog altijd sterk

versneld. Ook de nieuwe informatietechnologieën worden gebruikt voor nieuwe vormen van seksuele uitbuiting, waarbij het stereotypische beeld van vrouwen als seksobjecten nog wordt versterkt.

vertegenwoordigd in de informele sector. Ze kampen ook met hogere

Volgens het Office on Drugs and Crime van de VN zijn de Filippijnen een

werkloosheidscijfers, zijn armer en ontvangen lagere lonen dan mannen.

van de belangrijkste bevoorradingslanden voor de mensenhandel. China

Wegens de beperkte werkgelegenheidskansen in hun eigen land zien ze

is op dat vlak zowel een leverancier als een bestemmeling. Duizenden

zich vaak verplicht om te emigreren. In de Filippijnen, Indonesië en Sri

vrouwen worden van ontwikkelingslanden naar ontwikkelde landen (of

Lanka vertegenwoordigen vrouwelijke migranten, die meestal als huis-

zelfs naar andere ontwikkelingslanden) verhandeld. Binnen Zuidoost-

houdhulp worden aangeworven, 70 tot 80% van de migrantenbevolking

Azië worden meer dan 225.000 mensen in die context naar andere

van het land.

landen vervoerd9. Volgens de studie van het ILO behoren Indonesië10 en de Filippijnen11 tot de landen met een hoog aantal vrouwen die werk zoeken in andere landen in de regio Azië-Stille Oceaan, het MiddenOosten, Europa en Noord-Amerika.

9

Uit statistieken van het ministerie van Buitenlandse Zaken van de Verenigde Staten (2003).

10

Indonesische vrouwelijke migrantenarbeiders vertegenwoordigden 37%

8

Vaststellingen die onder de aandacht werden gebracht door vrouwelijke vakbondsleden en NGO’s.

11

76% van alle migrantenarbeiders uit de Filippijnen die in 1997 in andere Aziatische landen werkten, waren vrouwen.


Het jaarlijkse rapport van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse

In Oost-Azië beschikt Japan over de grootste entertainmentsector. De

Zaken over mensenhandel van 2004 schatte dat 600.000 tot 800.000

vrouwen die daar aan het werk worden gezet, zijn afkomstig van

mannen, vrouwen en kinderen het slachtoffer waren van mensenhandel.

Zuidoost-Azië, Latijns-Amerika en Oost-Europa. China is een belangrijk

Ongeveer 80% van hen waren vrouwen en meisjes ; tot 50% waren

land van bestemming voor Oost-Europese vrouwen en Vietnamese

minderjarig. De meeste slachtoffers die in het buitenland terecht

bruiden die het gebrek aan vrouwen en het demografische onevenwicht

kwamen, werden in de seksindustrie aan het werk gezet.

in de Chinese maatschappij moeten helpen rechttrekken. Hetzelfde

Mensenhandel wordt gestuurd door het proces van vraag en aanbod, waarbij

verhaal geldt voor Taiwan.

de verschillen tussen mannen en vrouwen enorm zijn. De vraag komt van

In en rond de militaire basissen in Korea stikt het van de open en verborgen

zakenmannen, zelfstandigen, militairen, truckers en gewone mannen.

bordelen, bars en plaatsen waar seksuele diensten worden aangeboden.

Mensenhandel is een winstgevende activiteit. De jaarlijkse omzet van men-

In die regio’s zijn 18.000 geregistreerde en naar schatting 9000 niet-

senhandelaars wordt geschat op 5 tot 9 miljard dollar. Volgens… ?… is de

geregistreerde prostituees actief. In Zuid-Azië heerst een drukke mensen-

wereldwijde mensenhandel goed voor 7 miljard dollar. Het Federal Bureau

handel binnen en tussen de landen. In India alleen zijn er meer dan 1000

of Investigation (FBI) in de VS schat dat in de mensenhandel jaarlijks een

prostitutiewijken en bordelen in grote steden zoals Bombay, Calcutta en

omzet van 9,5 miljard dollar wordt gerealiseerd. Pornografie en de cyber-

New Delhi. De vrouwen die daar aan het werk worden gezet, zijn afkomstig

seksindustrie leveren ieder jaar 1 miljard dollar op – een bedrag dat in de

uit Nepal, Bangladesh, Myanmar en Bhutan.

toekomst naar alle waarschijnlijkheid nog zal stijgen.

De welvaart en het welzijn van de slachtoffers werden geschonden, waar-

Als men strategische interventieprogramma’s wil invoeren, dient men

door de productiviteit een tijdlang zal terugvallen. Het geld dat nu naar

eerst een grondige analyse van de genderaspecten uit te voeren. Zoals

curatieve programma’s gaat, had kunnen worden gebruikt voor onderwijs

D’Cunha in 2002 stelde, is de seksindustrie gebaseerd op ideologische

en het economische welzijn van vrouwen. Mensenhandel leidt tot gezond-

veronderstellingen vanuit het standpunt van mannen. Hierbij wordt seks

heidsrisico’s, fysiek geweld, psychosociale gevaren en sociale discrimina-

beschouwd als een mannelijk recht en een basisproduct. De commer-

tie en uitsluiting van de slachtoffers uit hun gemeenschappen.

ciële verleners van seksuele diensten zijn meestal vrouwen, die worden beschouwd als geseksualiseerde en tot basisproducten omgevormde lichamen die ten dienste staan van dat mannelijke recht. Mensenhandel is een fenomeen dat in hoge mate door genderverschillen wordt bepaald en dat geworteld is in ideologische constructies en de institutionalisering van de stereotypische sociale rollen van mannen en vrouwen.

In Azië werden in 2000 de eerste interventies uitgevoerd na de goedkeuring van een algemeen aanvaarde omschrijving van mensenhandel en door de goedkeuring van wetten tegen de mensenhandel in 11 landen. Andere landen hebben in hun wetgeving bepalingen voorzien die mensenhandel bestraffen, en hebben actieplannen en programma’s. Er werden comités opgericht met vertegenwoordigers uit verschillende

Azië is al jarenlang een draaischijf van mensenhandel voor seksuele exploi-

overheidsdiensten en er werden bilaterale overeenkomsten en memo-

tatie. Thailand, en dan meer bepaald de Mekong-regio, is nog altijd het

randa gesloten tussen buurlanden.

centrum van de sekshandel dankzij haar economische voorspoed en haar geografische nabijheid bij landen zoals Myanmar, Laos, Vietnam en Cambodja. Cambodja is een van de landen waar de aids-epidemie het snelst om zich heen grijpt. Naar schatting zijn al ongeveer 180.000 mensen12 het slachtoffer van de infectie. Dit heeft alles te maken met de snel groeiende seksindustrie, waarbij meer dan 20.000 jonge meisjes in de prostitutie zijn beland. 35% van hen is tussen 12 en 17 jaar oud.13

Hierbij kan een preventieve of legislatieve benadering worden toegepast. De politie moet hiervoor de nodige opleiding krijgen en slachtoffers moeten worden geholpen. De programma’s kunnen zich richten op de overlevenden en kunnen de slachtoffers helpen om van hun ervaringen te bekomen. Maar programma’s kunnen zich ook richten op de vraag en het gedrag van mannen. Een project rond seksuele voorlichting voor jonge jongens en de preventie van prostitutie op de Filippijnen (dat in

In Zuidoost-Azië wordt er heel druk mensenhandel gevoerd tussen en

2003 werd opgestart en nu nog altijd loopt) toont aan wat kan worden

binnen verschillende regio’s. Filippijnse en Indonesische vrouwen komen

bereikt als men het probleem aanpakt vanaf de ‘vraagzijde’ van de

daarbij in Japan, Singapore, Maleisië, Hongkong en Korea terecht. Een

mannen. In Mexico werd intussen al een gelijkaardig project opgestart.

recent onderzoek dat in opdracht van de regering werd uitgevoerd in de

Stedelijke overheden kunnen nationale wetten in stedelijke verordenin-

Filippijnen, bevestigde dat Filippijnse burgers in 125 verschillende landen

gen omzetten. Sommige landen verzamelen ook gendergevoelige docu-

werkzaam zijn. Er zijn ook gevallen bekend van mensenhandel in min-

mentatie over mensenrechten en mensenhandel en voeren

stens 74 landen. Veel gevallen daarvan vonden plaats in Japan, maar er

bewustmakingscampagnes.

zijn ook gevallen bekend in Maleisië, Hongkong, Korea, Taiwan, een aantal landen in het Midden-Oosten en zelfs in Lagos, Ivoorkust, Nigeria en Saipan op de noordelijke Marianeneilanden14. Stadsoverheden moeten die problemen aanpakken, want wetten op mensenhandel hebben een ontradend effect. 12

UNDP, 1999.

13

UNICEF, 10 oktober 1999

14

CATW Case Files 1996-2001

Ter afronding kunnen we stellen dat de gelijkheid tussen mannen en vrouwen een integraal deel zou moeten vormen van het politieke beleid en het ontwikkelingsbeleid en de beslissingen en processen op dat vlak. Deze aanpak zou tot zichtbare en meetbare resultaten moeten leiden. Handel in vrouwen en meisjes ondermijnt in ieder geval inspanningen om gelijkheid tussen mannen en vrouwen en mensenrechten te implementeren.

■


49


Debat en conclusies DEBAT De indruk blijft bestaan dat de positie van gendergelijkheid in Pakistan en Zuid-Azië alleen maar verslechtert. Mw. Aziz ontkent deze verklaring door aan te geven dat sommige wetten zijn veranderd, dat vrouwelijke ondernemers worden gesteund door vrouwenorganisaties (India), dat de Chinese economie meer dan 40% vrouwelijke onder-

Voorheen werd alleen bescherming geboden aan getrouwde vrouwen. Sinds 2006 is de Domestic Violence Act in India van kracht waardoor ook bescherming tegen huiselijk geweld wordt geboden aan meisjes (zusters, dochters,…). Seoul heeft een noodlijn ingesteld voor slachtoffers van huiselijk geweld. Zelfs de meest geavanceerde landen hebben het geweld niet kunnen stoppen.

nemers heeft en dat in Bangladesh veel vrouwen een bedrijf runnen op basis van microkrediet. Er is vooruitgang, maar niet snel genoeg.

CONCLUSIES

In Pakistan worden vrouwen in dorpen veel meer achtergesteld en

Sterke punten

benadeeld. Vrouwen mogen het huis niet verlaten en hebben geen toegang tot gezondheidszorg, (pre)natale zorg of onderwijs. Omwille van eerwraak kunnen meisjes worden vermoord, verkrachtingen worden stilgehouden. In stedelijke gebieden kunnen vrouwen veel gemakkelijker voor zichzelf opkomen door een concentratie aan informatie en diensten. Problemen zoals het grootschalige vervoersysteem en het risico om slachtoffer te worden van diefstal of seksueel geweld maken het leven in de stad echter moeilijker. Voor wat mensenhandel betreft, biedt het leven in een dorp niet meer de veiligheid die het vroeger bood, omdat er in afgelegen gebieden geen informatie beschikbaar is. In 1992 heeft India een grondwetswijziging doorgevoerd en een deelnamequota van 33% vastgelegd voor vrouwen in alle lokale overheden. Miljoenen vrouwen nemen nu deel aan het politieke systeem,

Juridische beleidsvorming (bijvoorbeeld op het gebied van veiligheid en gezondheid) bestaat, er is een quotasysteem voor openbare functies, vrouwen bouwen netwerken en starten zelfhulpgroepen. De regering biedt ondersteuning en empowerment is mogelijk voor vrouwen in steden. Moeilijkheden Vrouwen hebben geen opleiding, zijn niet op de hoogte van de wetgeving, beleid en programma’s. Vrouwen zijn vaak arm en hebben beperkte toegang tot gezondheidszorg en betaald werk. Vrouwen zijn niet 100% veilig in steden, op het werk en thuis. Ze zijn vaak slachtoffer van HIV/ aids en mensenhandel. De ratio mannen/vrouwen neemt af. Aanbevelingen

waardoor het politieke landschap van India is veranderd voor wat de

Voor een betere ontwikkeling van de economie en de gezondheidszorg

deelname van vrouwen betreft. De volgende stap bestaat erin deze quota

is het noodzakelijk dat vrouwen een goede opleiding kunnen krijgen.

toe te passen op het niveau van de staat en het parlement.

Vrouwen en mannen moeten beter op de hoogte zijn van programma’s

De centrale regering in Bangladesh en India stimuleert nu zelfhulpgroepen voor arme bevolkingsgroepen op het land en in de stad. Deze kleine groepen bestaan uit 20 vrouwen en werken als microkredietgroepen, waarbij leningen aan elkaar worden gegeven. Dankzij deze groepen vindt nu ook politieke participatie plaats.

en problemen. Vrouwen moeten meer deelnemen in het besluitvormingsproces. Het is belangrijk om na te gaan wat er al is behaald en wat er nog moet gebeuren, zodat we een plan kunnen maken voor Zuid-Azië. Vrouwen moeten lobbyen op regeringsniveau en toezicht houden op de regeringsprogramma’s. Er moeten wetten komen voor vrouwenkwesties en het juridische bewustzijn moet worden vergroot. Alle milieus moeten

De meeste vrouwen in de Indiase politiek zijn politiek gebonden, aan-

vrouwvriendelijk zijn en de rol van vrouwen in de klimaatveranderings-

gezien slechts weinig vrouwen willen deelnemen aan de politiek. Als de

problematiek is belangrijk.

vrouw maar werkt voor de gemeenschap, dan maakt het niet uit. De ondertekening van internationale conventies en beleidvoering (CEDAW, millenniumdoelstellingen voor ontwikkeling, enz.) is niet van grote invloed op het leven van de gewone mensen. Het is belangrijk dat iedereen op de hoogte wordt gesteld van deze beleidsstukken en conventies. India heeft een kustlijn van 7500 km en de kuststeden hebben de grootste inwonersaantallen. Naar verwachting zullen sommige steden rond 2020-2030 onder water staan en zal de sneeuwkap van het Himalayagebergte (de belangrijkste waterbron in de regio) met 1/5 zijn afgenomen. Klimaatverandering is een zeer belangrijke kwestie die moet worden aangepakt. India, een land met conservatieve normen, heeft een wet waarin het recht van mannen op vaderschapsverlof na de geboorte van een kind is vastgelegd.

■


A5

Stedelijke armoede en migratie van vrouwen (Latijns-Amerika) Voorzitter Mw. María Ignacia BENÍTEZ PEREIRA Raadslid in de Grootstedelijke Regionale Raad van het Regionale Bestuur van Santiago (Chili)

Expert Mw. Elisabeth MALUQUER Coördinatrice Netwerk URB-AL 12, Europees/Latijns-Amerikaans Centrum ‘Vrouwen en de Stad’ (Mujeres y Ciudad), Netwerk Vrouwen en Stad

Bijdragen aan de gedecentraliseerde samenwerking met het genderbeleid in Latijns-Amerika Het Netwerk URB-AL 12 vormt een referentie voor de gedecentraliseerde

anderzijds zien we andere projecten die meer gefocust zijn op instel-

samenwerking op gendergebied waar het gaat om bevordering van de

lingen, waardoor er een breed scala van projecten ontstaat die beide

deelname van vrouwen aan lokale besluitname.

richtingen combineren.

Het doel van gedecentraliseerde samenwerking is versterking van lokale

Binnen de eerste groep springen de projecten in het oog die gericht zijn

besturen, in het kader van de decentraliseringsprocessen die kenmerkend

op opneming van vrouwen in de samenleving en op de arbeidsmarkt, in

zijn voor democratische landen. Het programma URB-AL (1995-2006)

de veronderstelling dat dit het uitgangspunt is om volledig burgerschap

van de Europese Commissie nam deel aan de opstelling van een model

voor de vrouw te verkrijgen. Het gaat om projecten van heel verschillende

voor gedecentraliseerde samenwerking via netwerken, op basis van de

aard : sommige beogen het scheppen van nieuwe hulpmiddelen – hetzij

uitwisseling van goede praktijken en kennisoverdracht tussen de lokale

microkredieten of sociale zorgcentra –, andere streven naar bewustma-

besturen van de Europese Unie en Latijns-Amerika. Het programma

king en dynamisering van de vrouwen waardoor ze de verenigingsvor-

URB-AL, dat gestructureerd is in 13 thematische netwerken, heeft 187

ming van de vrouwen bevorderen of ze bieden de vrouwen vorming op

projecten gesubsidieerd, waaraan ruim 1000 Europese en Latijns-

het gebied van mensenrechten, of streven naar politieke deelname van

Amerikaanse steden deelnamen en waaraan ongeveer 2000 hoogge-

de vrouwen, enz.

plaatste medewerkers en professionals van de verschillende gemeenten gewerkt hebben. Het netwerk URB-AL 12 (2003-2006), dat gecoördineerd werd door de ‘Diputación’ van Barcelona (een overheidsinstelling die technische, economische en technologische hulp verleent aan de 311 gemeentebesturen van de provincie Barcelona), wist 450 instellingen als lid te werven ; deze namen deel aan de activiteiten van het Netwerk en bevorderden samenwerkingsprojecten. Achttien van deze instellingen ontvingen financiële steun van de Europese Commissie. Aan het eind van de subsidieperiode besloot de Diputación van Barcelona door te gaan met het Netwerk en bood de lidinstellingen de gelegenheid om automatisch opgenomen te worden in het nieuwe netwerk Vrouwen en Stad. De missie van het netwerk Vrouwen en Stad is enerzijds het bevorderen van een hogere participatie van vrouwen aan de lokale

De projecten die gericht zijn op instellingen, proberen de genderaanpak daarin in te voeren, oftewel door bevordering van het opstellen van nieuwe structuren om de gelijkheidspolitiek te beheren, oftewel door transformatie van de traditionele vormen van sectorieel beheer van de besturen door zich in te zetten voor gender mainstreaming. Bij de meerderheid van deze projecten heeft er bovendien ook een toenadering tot de samenleving plaatsgevonden, die heel verrijkend is vanuit bestuurlijk oogpunt gezien. Praktisch alle projecten hebben vorming verschaft aan de bevolking en/ of het overheidspersoneel en ze hebben allemaal nieuwe kennis voortgebracht, die materieel tot uiting komt in gidsen, handleidingen voor goede praktijken of andere documenten die referenties vormen voor verbetering en innovatie van het overheidsbeheer.

instanties waar besluiten genomen worden, d.w.z. in politieke instellin-

We constateren dat de participatie van plaatselijke instellingen aan pro-

gen, in de burgermaatschappij, in overheids- en privé instellingen van

jecten in netwerken het aangaan van internationale betrekkingen met

de gemeenten, en anderzijds het bevorderen van een grotere toepassing

zich meebrengt, die op alle niveaus, zowel politiek als technisch van

van de genderaanpak bij het stedelijk beleid. Dit alles vindt plaats in het

groot belang zijn. Met name voor de opname van de genderaanpak in

kader van Europese/Latijns-Amerikaanse samenwerking en Zuid-Zuid

de plaatselijke overheidspolitiek zijn de openheid naar buiten toe en het

samenwerking via gezamenlijke projecten.

aangaan van nieuwe samenwerkingsverbanden essentieel voor een snel-

De projecten die ontstaan zijn in het Netwerk URB-AL 12, streven naar machtsverwerving van vrouwen vanuit verschillende strategieën. Enerzijds zien we een serie projecten die op de burgers gericht zijn, en

lere vooruitgang van de vrouwen. Dit geldt niet alleen voor steden in Latijns-Amerika, maar ook in Europa, die veel geleerd hebben van hun lotgenoten in het andere werelddeel, vaak met hele solide theoretische en praktische kennis op het niveau van de gemeenschap.

■


51

Regionale workshop ‘Sociale en demografische uitdagingen’ Stedelijke armoede en migratie van vrouwen (Latijns-Amerika)

Spreker Mw. Cleidy LACAVERATZ Voorzitter van het Sociale Steuncomité van het Provinciaal Bestuur van Cuzco (Peru)

Armoede en Migratie in Latijns-Amerika Volgens gegevens van de Inter-Amerikaanse Ontwikkelingsbank (BID)

Colombia, El Salvador, Panama, Peru en Venezuela laten een gelijke of

is 44% van de bevolking van Latijns-Amerika (230 miljoen mensen) arm

hogere vooruitgang zien dan verwacht werd met betrekking tot de ver-

en zijn 40% hiervan behoeftigen die van minder dan één dollar per dag

streken tijd, terwijl ‘Argentinië, Bolivië, Honduras, Nicaragua, Paraguay

leven. Volgens een verslag van de Economische Commissie voor Latijns-

en Uruguay ruim 50% van het doel bereikt hebben’, zoals de tekst ver-

Amerika en het Caribisch gebied (CEPAL), dat gebaseerd is op de eco-

meldt. Chili is het enige land dat de totale armoede tot de helft heeft

nomische en sociale prestaties van de regio tussen 1990 en 1999, is

teruggebracht, namelijk van 38,6% in 1990 tot 13,7% in 2006.

Latijns-Amerika de regio met de grootste ongelijkheid ter wereld.

De factoren die het terugdringen van de armoede verklaren, zijn

De economische crisis heeft in bijna alle landen van de regio de werkeloos-

de hoge groei van het bruto nationaal product (BNP) per inwoner, de

heid vergroot, waardoor de levensomstandigheden nog moeilijker zijn

schepping van werkgelegenheid, de vermindering van de zogenoemde

geworden. Een verslag van het consultancybureau Apoyo S.A. uit Lima,

afhankelijkheidsratio (het aantal personen dat van elke werknemer

Peru, signaleert dat 51,8% van de 8,2 miljoen inwoners van de Peruviaanse

afhankelijk is) en de toepassing van sociale beleidslijnen die meer uit-

hoofdstad in omstandigheden van (uiterste) armoede leeft. Volgens offi-

gaven, maar ook meer doeltreffendheid teweeggebracht hebben. In het

ciële gegevens uit de respectievelijke landen bevindt 60% van de bevolking

geval van enkele landen van Midden-Amerika was ook de toename van

zich onder de armoedegrens in Colombia, 53% in Argentinië, 45% in

de geldsommen die de geëmigreerde arbeiders aan hun families sturen,

Venezuela en 54% in Mexico. Een recent verslag van de CEPAL geeft te

een belangrijke factor. De inkomsten uit werkzaamheden stegen slechts

kennen dat de globalisering en de doorgevoerde economische hervormin-

in een klein aantal landen en dit droeg niet substantieel bij aan het

gen met zich meegebracht hebben dat zo’n 44% van de Latijns-Amerikanen

terugdringen van de armoede. Tussen 2004 en 2005 bedroegen de

arm is en dat zo’n 30% het risico loopt om tot armoede te vervallen. Er is

sociale overheidsuitgaven in Latijns-Amerika 15,9% van het BNP,

echter ook vooruitgang geboekt : dit was het geval in Bolivië (in 1976 was

hetgeen 3,1% meer is dan in 1990 en 1991.

85,5% van de bevolking arm en in 2001 was dat slechts 58,6%), Chili en de Dominicaanse Republiek.15 De landen waarin de armoede en behoeftigheid sinds 2002 het meest zijn gedaald, zijn Argentinië (van 24,4% naar 13,7%) en Venezuela (van 18,4 naar 12,3%). Volgens de prognoses van de CEPAL zou de totale armoede in 2007 35% zijn (190 miljoen mensen) en de behoeftigheid 12,7% (69 miljoen) ; dit is 9,8 percentuele punten minder dan in 1990 toen dit 22,5% was. Dit resultaat betekent dat het eerste doel van het millennium voor 87% bereikt is, terwijl de tijd voor het behalen van het doel voor 68% is verstreken. Dit kan grotendeels verklaard worden door het feit dat de twee landen met de grootste hoeveelheid inwoners van de regio, Brazilië en Mexico, het doel al bereikt hebben en hier komen Chili en Ecuador nog bij. Naast het terugdringen van het percentage behoeftigen en hongerlijders tot de helft zijn de andere ontwikkelingsdoelen van het millennium die in dit platform zijn opgenomen : het bereiken van universeel basisonderwijs, het terugdringen van kindersterfte, het bevorderen van gendergelijkheid, het verbeteren van de gezondheid van de moeders en het bestrijden van aids/HIV.

De realiteit van de wereldwijde migraties heeft bijna alle landen ertoe gedwongen om hun beleid t.o.v. het binnenlaten van immigranten te herzien, evenals de quota van de rechten, beperkingen en voordelen die ze aan hun burgers en buitenlandse inwoners toekennen. De klassieke immigratielanden zijn Australië, de Verenigde Staten en Canada, Spanje en Italië. Andere belangrijke bestemmingen zijn Canada (met een half miljoen Latijns-Amerikaanse emigranten), Nederland, het Verenigd Koninkrijk, Australië en Japan. Het LatijnsAmerikaanse bevolkingsdeel van de Verenigde Staten (38,8 miljoen mensen) is het Afro-Amerikaanse bevolkingsdeel (38,3 miljoen) in aantal voorbijgestreefd, zodat het nu de eerste etnische minderheidsgroep in het land geworden is. Zeven van de acht immigranten zijn in deze landen terechtgekomen via uiterst geregulariseerde kanalen, die zowel tegemoet komen aan de behoeften van de ontvangende landen als aan die van de immigranten zelf. Helaas is er in veel westelijke democratische staten een beleid van discriminatie en van beperkingen op basis van criteria als ras, etnische herkomst en gender. Een indrukwekkende meerderheid van de vluchtelingen in de wereld (bijna 30 miljoen mensen, doorgaans volwassenen) vestigt zich gewoonlijk in de minder ontwikkelde buurlanden.

15

Volgens de Wereldbank


Immigranten en arbeidsmarkt

Conclusie

De consumenten, investeerders en bedrijven van het ontvangende land

De statistieken geven aan dat de migratiedruk in de komende dertig jaar

die immigranten in dienst hebben, maken gebruik van de immigranten

naar alle zekerheid zal toenemen : men verwacht dat het totaal aantal

door hen het werk te geven dat afgewezen wordt door de lokale en legale

autochtone werknemers in de geïndustrialiseerde landen zal afnemen,

arbeidskrachten. Voor de arbeiders in het algemeen is het meer een

terwijl het aantal arbeidskrachten uit de zogenoemde ‘ontwikkelingslan-

combinatie van voordelen met mogelijk verlies van opportuniteiten.

den’ zich zal verdubbelen.

Zo’n 10 tot 15% van de immigranten in de rijke landen verblijft er illegaal

Om het probleem van de armoede en migratie in Latijns-Amerika op te

of heeft zijn legale status verloren. De immigranten zonder verblijfsver-

lossen, moeten er duidelijke economische en sociale beleidslijnen

gunning komen typisch op een illegale manier het land binnen, alhoewel

komen. Men zou kunnen aanraden om het menselijk kapitaal te verbe-

een grote meerderheid hiervan (rond de 40% in de Verenigde Staten)

teren door toespitsing op specifieke gebieden :

legaal binnenkomt maar het land na afloop van het visum niet meer verlaat. Een andere categorie wordt gevormd door degenen die met een visum binnenkomen, maar de termen van hun visum schenden, meestal door te gaan werken. De toestroom van in het buitenland geboren arbeiders heeft de productiesector nieuw leven ingeblazen en drijft de ‘service-economie’ aan. In die landen is een aristocratie van de middenklasse ontstaan. Deze mensen konden zich eerder een bepaald soort huishoudelijke hulp niet veroorloven, maar die wordt nu aangeboden door relatief goedkope immigranten. De immigranten ontwikkelen een informele beweging van aanwervingsketens en worden aangenomen via netwerken, waardoor er hele concentraties van bepaalde immigranten uit één en hetzelfde land terechtkomen op sommige banen, die letterlijk het etiket opgeplakt krijgen van een etnische niche. Veiligheidsklep van de immigratie

- Verhogen van de belastinginkomsten in de regio door vermindering van vrijstellingen en ontheffingen van de winstbelasting, die de neiging hebben om de machtigste groepen te bevoorrechten, en door terugdringen van de belastingontduiking. - Zorgen voor beter onderwijs, dat meer mensen bereikt via tweetalige en biculturele onderwijsprogramma’s, om het aantal jaren genoten onderwijs te verhogen en de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren. - Bevorderen van rechtvaardige toegang tot de gezondheidszorg door invoering van programma’s die gericht zijn op de gezondheid van moeders en kinderen. - Nader bepalen op welke sectoren de sociale beleidslijnen zich moeten richten ; om dit te kunnen doen raadt de CEPAL landen aan om de demografische fase te bepalen die ze doormaken. Terwijl sommige landen dringend de ondervoeding en kindersterfte moeten terugdrin-

70% van de kosten van elk willekeurig bedrijf zijn arbeidskosten (salaris-

gen, ligt de uitdaging voor andere op het gebied van hoger onderwijs

sen en arbeidsvoorzieningen), dus het valt makkelijk te begrijpen hoe er

en gezondheidssystemen.

zich in ontwikkelde economieën twee klassieke situaties voordoen die voorlopers zijn van de inflatie : de burgers hebben steeds meer geld om te besteden, waardoor de groei versnelt, en bedrijven zoeken wanhopig naar werknemers en arbeiders (met name geschoolde arbeiders), waardoor de lonen om hen aan te trekken omhoog gaan. Zo te zien heeft deze situatie zijn grenzen nog niet bereikt, ten gevolge van de constante toetreding van buitenlandse arbeidskrachten tot de Verenigde Staten, die voldoende arbeiders aan de economie blijft toevoegen om de stijging van de lonen constant te houden. Dit is wat sommige specialisten ‘de veiligheidsklep van de immigratie’ noemen.

■


53

Regionale workshop ‘Sociale en demografische uitdagingen’ Stedelijke armoede en migratie van vrouwen (Latijns-Amerika)

Spreker Mw. Diana Mirian MILOSLAVICH TÚPAC Coördinatrice van het Programma Lokale Ontwikkeling, Politieke Deelname en Decentralisatie van het Centrum voor de Peruviaanse Vrouw ‘Flora Tristán’, lid van het Netwerk

‘Vrouw en Habitat van Latijns-Amerika’ Migrerende Vrouwen en hun impact op de economieën in Latijns-Amerika De migratie in Latijns-Amerika en het Caribisch gebied heeft zich om

De vrouwen die naar Europa en de Verenigde Staten geëmigreerd zijn,

economische, sociale, culturele en politieke redenen tot een vrouwelijk

werken daar als kindermeisje, als verzorgster van ouden van dagen,

fenomeen ontwikkeld, dat pas na lange tijd zichtbaar geworden is. Dit

gehandicapte personen en personen met andere aandoeningen, en ook

is te verklaren door het gebrek aan de juiste informatie en het verzet

als hulp in de huishouding. Naast de traditionele vormen bestaat er een

tegen de genderaanpak. Migrerende vrouwen maken 49,6% uit van de

migratievorm die verbonden is met de handel in vrouwen voor de seks-

migratiebeweging in zijn geheel.

industrie of handel die ten doel heeft om meisjes uit te huwelijken. Deze

Door de ongelijkheden tussen de geslachten wordt migratie door mannen

migratievorm moet aan het licht gebracht worden.

en vrouwen op verschillende wijze ervaren. Vrouwen zijn de steunpilaar

Een andere debat aangaande internationale migratie en de toenemende

van hun gezin, al is het op afstand, en ze beïnvloeden de ontwikkeling

groei daarvan gaat over netelige kwesties als haat, racisme, xenofobie

van de gemeenschappen waarin ze geboren zijn door geld te sturen. In

en het groeiend aantal discriminatiepraktijken op grond van geslacht,

2003 vertegenwoordigden de naar Latijns-Amerika overgemaakte geld-

etnische afkomst of nationaliteit. Binnen de sociale, economische, cul-

sommen een bedrag dat hoger lag dan dat van directe buitenlandse

turele en politieke interactiegebieden is er een voortdurende stroom

investeringen en ontwikkelingshulp ; volgens schattingen van het

hulpbronnen en discussies die de traditionele ideeën over identiteit, bezit

Bilateraal Fonds van de Interamerikaanse Ontwikkelingsbank (BID) werd

en rechten in twijfel trekken en veranderen.

er 38 miljard dollar opgestuurd, met name uit de Verenigde Staten en Europa, vooral uit Spanje.

Daarom is het belangrijk om ruimte te scheppen voor discussie, dialoogvoering en analyse, en voor het zoeken naar een beleid dat de wereld en

In Latijns-Amerika hebben landen als El Salvador, de Dominicaanse

de overheden moet sensibiliseren over het migratiethema ; tevens

Republiek en Nicaragua economieën die afhankelijk zijn van dit uit het

moeten democratische en pluralistische praktijken worden bevorderd

buitenland afkomstige geld, dat gemiddeld 10% van het BNP uitmaakt.

die rechten en waardigheid garanderen voor de migrerende vrouwen van

Ecuador en Peru zouden op de tweede plaats komen en Mexico met

Latijns-Amerika en het Caraïbisch gebied. Zij zijn immers de economi-

andere landen op de derde plaats.

sche steunpilaar geworden van de economieën van hun gezin, gemeenschap en land, en zij hebben – geheel of gedeeltelijk – de verzorgingssector in de Europese landen en de Verenigde Staten op zich genomen. Die taak valt nog steeds onder de verantwoordelijkheid van vrouwen, maar wordt nu grotendeels uitgevoerd door migrerende vrouwen.

■



Aanbevelingen

- Hoe kan men weten wat de reële resultaten zijn van het project

- mogelijkheden creëren in het land van oorsprong om migratie van

Red URB-AL in termen van vooruitgang m.b.t. gendergelijkheid ? Cultuurverandering in de organisaties : is moeilijk maar belangrijk, en niet alleen zaak van een paar vrouwen die in het domein van gelijke kansen werken. - Er wordt opgemerkt dat de term ‘illegalen’ typisch mannelijk taalgebruik is. Andere termen voor ‘illegalen’ zijn mogelijk. - Polarisering moet vermeden worden (westers t.o.v. Latijns-Amerika). Men kan beter gemeenschappelijke problemen van vrouwelijke migranten identificeren. - In plaats van over problemen te spreken, zou men over oplossingen en acties moeten spreken.

deze vrouwen te vermijden ; - ruimte creëren voor ontmoetingen tussen, en vorming van groepen migrantenvrouwen ; - migrantenvrouwen steunen in hun inschakeling in de maatschappij en de arbeidsmarkt ; - netwerken creëren voor uitwisseling van ervaringen, discussie, enz. ; - beleid ontwikkelen dat rechten van migrantenvrouwen garandeert ; - ruimte voor discussie creëren ; - strategieën ontwikkelen om regeringen te sensibiliseren ; - democratische praktijken bevorderen ;

CONCLUSIES Sterke punten Vrouwen zijn de protagonisten van de migratiebewegingen, die zoeken naar betere levensvoorwaarden voor hun families en gemeenschappen. Zij zijn gegeerde arbeidskrachten, met name voor jobs waarvoor men bij de eigen bevolking weinig kandidaten vindt. Er is ook dikwijls een grote wederkerigheid tussen de immigranten en de ‘autochtone’ bevolking. Moeilijkheden Het is niet gemakkelijk voor vrouwelijke migranten om zich in te schakelen in de maatschappij en de arbeidsmarkt van het land waarin ze terechtgekomen zijn. Ze leven dan ook vaak in precaire omstandigheden en hebben meestal een gebrekkige toegang tot de sociale zekerheid van hun nieuwe land. Ze hebben vaak ook af te rekenen met een problematische legale situatie en met discriminatie.

- een genderperspectief integreren in het migratiethema in het lokale beleid ; - mechanismen zoeken voor de actieve participatie van de migrantenvrouw.

■


B

Algemene workshop ‘Economische uitdagingen’ Dinsdag 4 december 2007, 09:30 – 11:30

55


B1

Vrouwen, arbeid en gelijkheid van kansen Voorzitter Mw. Sabine DE BETHUNE Senator in het Belgische federale parlement en voorzitter van de politieke partij CD&V, de Vlaamse christendemocraten in de Senaat.

De situatie van de vrouwen in België en Europa Op het vlak van werkgelegenheid en gendergelijkheid bestaat er in Europa

Na de leeftijd van 50 jaar blijven zeven vrouwen op tien thuis, tegenover

een overlegd Europees beleid tussen alle leden van de Europese Unie.

iets minder dan vijf mannen op tien. De grote uitdaging bestaat erin

Sinds 2000 streven deze landen een gemeenschappelijk doel na dat werd

vrouwen te overtuigen om langer te werken en hen aangepast werk te

overeengekomen op de Top van Lissabon. Sindsdien ligt het accent op de

bieden zodat ze actief kunnen blijven op de arbeidsmarkt. Het werk aan

activiteits- en werkgelegenheidsgraad van de mannen en vrouwen. Tegen

het eind van de loopbaan is, vergeleken met de buurlanden, een zeer zwak

2010 wil Europa 70 % van de mannen en 60 % van de vrouwen tussen

punt in België. De massale toetreding van vrouwen tot de arbeidsmarkt is

15 en 65 jaar aan het werk zien. De activiteitsgraad bedraagt in België

er immers veel later gekomen dan elders. Volgens de onderzoekers

bijna 53 % voor de vrouwen en 68 % voor de mannen.

bedraagt de achterstand bijna 20 jaar. De andere landen begonnen deze

Het verschil in activiteit tussen mannen en vrouwen is historisch gegroeid (vrouwen zijn later op de arbeidsmarkt gekomen). De vastgestelde doelstellingen zijn overlegde en geëngageerde beleidslijnen om vrouwen aan te moedigen om te gaan werken. Deze beleidslijnen zijn nationaal, regi-

dynamiek reeds in de jaren ‘50 en hebben dus een voorsprong op België. Op die manier kunnen de vrouwen volledige sociale rechten en grotere pensioenen genieten en dus de strijd aanbinden met de armoede die in de Europese Unie steeds meer vervrouwelijkt is.

onaal en lokaal. Vandaar ook het belang van het forum Dynamic Cities

In de Belgische arbeidswereld bestaat een grote horizontale en verticale

Need Women, waar deze verschillende niveaus vertegenwoordigd zijn.

segregatie. We spreken van horizontale segregatie omdat de vrouwen in

Genderongelijkheid begint al in het onderwijs. Dat wordt althans vastgesteld aan universiteiten, op ministeries en in Belgische tewerkstellingsbureaus : er slagen meer meisjes dan jongens, ze doen ook steeds meer hogere studies maar de studiekeuzes blijven stereotiep. Bij de eerste baan bestaat in België een duidelijke paradox : meisjes met een hogere graad vinden makkelijker werk dan de jongens. Ze krijgen echter een lager loon en minder solide contracten dan de jongens, zodat ze makkelijker in de werkloosheid verzeild geraken. De oorzaken van de ongelijkheid bij de eerste deelname aan de arbeidsmarkt zijn verschillend : het verschil in studiekeuze, het feit dat de meisjes vroeger dan jongens een gezin starten en er niet in slagen om hun werk te combineren met hun gezin en nog een aantal andere onverklaarbare factoren die onder de noemer discriminatie vallen. Ook later in de loopbaan zien we nog ongelijkheid. De kloof wordt echter ieder jaar kleiner. Dat heeft dan weer een economische reden. Mannen zijn actiever in economische en industriële sectoren die zwaar kunnen worden getroffen door werkloosheid (grote fabrieken), terwijl in de sectoren waar de vrouwen werken (dienstverlening en administratie) de economische bewegingen minder bruusk zijn. Dat heeft tot gevolg dat het verschil tussen mannen en vrouwen kleiner wordt.

bepaalde sectoren werken en de mannen in andere sectoren. De vrouwelijke sectoren zijn de tertiaire sector (44 % vrouwen), de overheidssector (64 % vrouwen), het onderwijs en de gezondheidszorg en de textielsector in de industrie. Deze horizontale segregatie is belangrijk. Afhankelijk van de economische evolutie vormt ze immers de toepassingsbasis voor het inkomen van de vrouwen en hun werkloosheid bijvoorbeeld. Bovendien vormt ze ook een grote oorzaak van de ongelijke lonen. Verticale segregatie verwijst naar het feit dat de vrouwen in alle arbeidssectoren minder vertegenwoordigd zijn aan de top van de ladder dan aan de basis. Deze problematiek vergt een doelgericht beleid waarin mannen en vrouwen dezelfde kansen krijgen. Ook vrouwen moeten de kans krijgen om onafhankelijk te zijn, hun eigen leven op te bouwen, hun gezin te onderhouden en sociale rechten op te bouwen. In deze problematiek ligt de bal bij de overheid. Daarom besloot de staatssecretaris bevoegd voor gelijke kansen, mw. Grouwels, om in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest pilootprojecten op te zetten die nieuwe kansen creëren voor de vrouwen op de arbeidsmarkt.

■


57

Algemene workshop ‘Economische uitdagingen’ Vrouwen, arbeid en gelijkheid van kansen

Expert Mw. Linda G. BASCH Voorzitter van de National Council for Women (Verenigde Staten)

Vrouwen, Werkgelegenheid en Gelijkheid Het is niet zo eenvoudig om een duidelijk zicht te krijgen op de wereld-

Er werd intussen vooruitgang geboekt, maar dat gebeurt slechts lang-

wijde economische status van vrouwen omdat nauwkeurige onderzoeks-

zaam. In de groeilanden in Zuidoost-Azië zijn er nu 83 vrouwen voor iedere

resultaten en informatie over vrouwen ontbreken.

100 mannen in de actieve bevolking. Onderzoek toont aan dat de toename

Onderzoek dat in opdracht van de Wereldbank werd uitgevoerd, heeft aangetoond dat als vrouwen vitaal en gezond zijn, ze een zekere vorm

van hun aandeel meer heeft opgeleverd voor de plaatselijke economie dan kapitaalinvesteringen of de verhoging van de productiviteit.

van onderwijs genieten, ze enthousiast meewerken aan het economische

En terwijl we op sommige vlakken wat vooruitgang boeken, zijn vrouwen

leven en als ze de kans krijgen om plaatselijke en nationale agenda’s

nog altijd in onevenredige mate verantwoordelijk voor huishoudelijke

aan te sturen, de gezinnen en gemeenschappen van die vrouwen,

taken en dan vooral in de ontwikkelingslanden. Iedere dag leggen

meestal op een positieve manier evolueren en zelfs open bloeien.

Afrikaanse vrouwen en meisjes bijvoorbeeld samen zestien keer de

Amartya Sen, die de Nobelprijs voor economie ontving, voerde al aan

afstand van de aarde tot de maan en terug af om hun gezin van het

dat ontwikkeling tegenwoordig voornamelijk wordt bepaald door de eco-

nodige water te voorzien.

nomische, politieke en sociale deelname en emancipatie van vrouwen. En Isobel Coleman van de Council on Foreign Relations toonde in haar onderzoek aan dat vrouwen die een rol spelen in de economie – zelfs in kleine ondernemingen – meer betrokken zijn in de beslissingsprocessen in het gezin en meer deelnemen aan het openbare- en gemeenschapsleven dan andere vrouwen (Coleman 2004 : 3). Onderzoek toont echter ook aan dat vrouwen in de meeste landen – zowel in de geïndustrialiseerde als in de onderontwikkelde landen – in de onderste lagen van de economie blijven steken. Wereldwijd vertegenwoordigen vrouwen ongeveer 70% van de allerarmsten (mensen die met minder dan een dollar per dag moeten rondkomen). Ze vertegenwoordigen wereldwijd ook 60 tot 90% van alle parttimewerknemers. En hoewel steeds meer vrouwen hun intrede doen in de officiële actieve bevolking en steeds meer vrouwen een eigen onderneming hebben, bezitten vrouwen nog steeds

Vrouwen hebben minder toegang tot onderwijs, training van vaardigheden, land, eigendom, kredieten en werkgelegenheidskansen. Discriminatie en armoede staan niet los van elkaar, maar het is ook duidelijk dat culturele waarden en praktijken de bestaande onevenwichten ondersteunen en de politieke wil tot verandering belemmeren. De afgelopen decennia hebben de Verenigde Naties en verschillende NGO’s initiatieven uitgewerkt waarmee de discriminatie tegen vrouwen moest worden beperkt (CEDAW in 1979, Platform van Peking in 1995). Ondanks die internationale overeenkomsten bleek de uitwerking van de 8 millenniumdoelstellingen voor ontwikkeling (2000) noodzakelijk, omdat sommige landen een aantal ernstige kwesties niet aanpakten. De streefdatum daarbij is het jaar 2015. Deze initiatieven hebben intussen wel een zekere invloed gehad.

slechts 1% van de activa wereldwijd. Vrouwen moeten ook nog altijd vrede

Tegenwoordig worden 11 landen geleid door een vrouw. Drie van hen

nemen met een loon dat gemiddeld een derde lager ligt dan dat van

werden verkozen op basis van een hervormingsagenda : Angela Merkel

mannen – zelfs in de meeste geïndustrialiseerde landen. Vrouwen verdie-

(Duitsland), Ellen Johnson Sirleaf (Liberia) en Michèle Bachelet (Chili).

nen slechts 5% van de wereldwijde inkomsten.

In 2000 waren er wereldwijd 20 vrouwelijke ministers van Financiën, 10

Meer dan 2/3 van al het onbezoldigde werk wereldwijd wordt door vrouwen uitgevoerd. Dat stemt overeen met de helft van het BBP van de wereld. In ruil daarvoor krijgen ze echter geen voordelen, geen wettelijke bescherming en ook geen pensioen. In die informele sectoren blijven vrouwen buiten beeld van de beleidsmakers en de macro-economische planning. In de formele economie liggen hun lonen 1/3 lager dan die van mannen, zelfs in Europa en in de Verenigde Staten.

vrouwelijke ministers van Economische Planning en Ontwikkeling en 45 vrouwelijke ministers van Handel en Industrie. In parlementen wordt gemiddeld iets meer dan 17% van de zetels ingenomen door vrouwen. De enige uitzondering is Rwanda, waar vrouwen 49% van de zetels in het Hogerhuis en in het Lagerhuis in handen hebben. Dit is meteen het hoogste cijfer ter wereld. In India zetelen meer dan 1 miljoen vrouwen in dorpsraden. UNIFEM heeft veel van die vrouwen opgeleid om gendergevoelige plaatselijke begrotingen op te stellen en de overheid aan te moedigen om te investeren in initiatieven die vrouwen ten goede komen (zuiver water, ziekenhuizen, bejaardenzorg, beter plaatselijk vervoer, flexibele uren voor werkende moeders).


Het rapport van de secretaris-generaal van de VN van augustus van dit

In 2005 was 84% van de armste mensen (ongeveer 69 miljoen mensen)

jaar stelt dat vrouwen 30% van de machtsposities moeten vormen om een

die een microkrediet ontvingen, vrouw. In 2006 ontving de Grameen

echte invloed te hebben. Zelfs in ontwikkelde landen komt men momenteel

Bank of Bangladesh de Nobelprijs voor de vrede omwille van haar micro-

slechts in de buurt van 15%. Om die doelstelling te bereiken, moeten de

kredietleningen. Dit soort leningen beschikbaar stellen volstaat echter

openbare en de privésector samenwerkingsverbanden met elkaar aangaan.

niet. Vrouwen moeten ook toegang krijgen tot financiële- en marketing-

Regeringen en steden moeten veel meer aandacht besteden aan vrouwen

vaardigheden, het recht om de opbrengsten van hun werk te houden en

en meisjes, ondernemingen wijzen op hun plicht om internationale arbeids-

moeten strategieën kunnen ontwikkelen om van kleine naar grotere

normen te respecteren en werknemers en vakverenigingen betrekken in

leningen over te stappen. Er moet ook voldoende aandacht worden

de implementatie en de opvolging van wetten die mannen en vrouwen op

besteed aan macrofinanciële kwesties, zonder daarbij de belangen van

een gelijke manier beschermen en die ongewenste intimiteiten verbieden.

vrouwen uit het oog te verliezen. In verschillende landen volgen vrou-

Ondernemingen van hun kant moeten overheden aanmoedigen om

wenorganisaties de inspanningen van regeringen op het vlak van eco-

gezonde en productieve arbeidskrachten beschikbaar te stellen en NGO’s

nomische rechtvaardigheid voor vrouwen.

moeten de nodige druk op de betrokken partijen zetten zodat alle nodige stappen worden ondernomen.

Alle bovenstaande doelen zullen echter pas kunnen worden gerealiseerd als we kunnen rekenen op een actieve burgermaatschappij, overheids-

Vrouwelijke beleidsvormers hebben op drie vlakken een grote invloed :

diensten die inspelen op de specifieke behoeften van vrouwen en onder-

ze hebben een sterk ontwikkelde zin voor sociale rechtvaardigheid, ze

nemingen die eerlijke arbeidsnormen respecteren en meer vrouwen in

introduceren nieuwe stijlen en nieuwe inzichten en ze zien zichzelf als

machts- en leidinggevende posities. Vrouwen kunnen verandering

vertegenwoordigers van hun gezinnen, andere vrouwen, mannen, kin-

brengen. Ze zijn bekwaam, getalenteerd en vastberaden. We hebben

deren, hun gemeenschappen,… Ze hechten meer belang dan mannen

een nieuw sociaal contract nodig dat alle basismensenrechten van

aan de essentiële zaken in het leven. Maar hiervoor moet ook een recht-

vrouwen erkent.

vaardige en gendergevoelige belastingsstructuur worden ingevoerd. Sinds 1984 hebben ongeveer 40 landen ervaringen opgedaan met een of andere vorm van genderbudgettering. Die moet ervoor zorgen dat vrouwen niet worden benadeeld door belastingsstructuren en het begrotingsbeleid. Deze aanpak is echter alleen mogelijk als er informatie beschikbaar is waarin een duidelijk onderscheid wordt gemaakt tussen mannen en vrouwen.

■


59


Spreker Mw. Dominique GAUTHIER Directeur-generaal van het Loonbeleid en de Arbeidsomstandigheden op het Secretariaat van de Conseil du Trésor – Regering van Québec (Canada)

Loongelijkheid : het experiment van Québec om de hardnekkige seksistische vooroordelen in de loonpraktijken weg te werken Met een oppervlakte van ongeveer 1,7 miljoen km2 is Québec de grootste provincie van Canada. Ze telt bijna 7,7 miljoen inwoners. De laatste 20 jaar is de verhouding beschikbare vrouwen16 op de arbeidsmarkt gestegen van 55,5 % tot 71,8 %. Hun werkgelegenheidsgraad17, die in 1984 nog 48 % bedroeg, steeg tot 66,1 % in 2004, een historisch record. Van de 3,7 miljoen werkende personen in Québec is 49 % van het vrouwelijke geslacht. In de loop der jaren is er een sociale consensus gegroeid om de economische omstandigheden voor de vrouwen te verbeteren. Québec was de eerste Canadese provincie die zich schaarde achter het principe ‘Gelijk werk, gelijk loon’ dat op 28 juni 1976 werd opgenomen in het Charter van de Rechten en Vrijheden van de Persoon. Het principe erkent dat gelijke behandeling, zonder discriminatie, een fundamenteel recht is van de mens. Op 21 november 1996 keurde de regering van Québec de Wet op de loongelijkheid ( LES) goed en richtte ze de Commissie voor Gelijke Lonen op. Die ziet toe op de opstelling van loongelijkheidsprogramma’s en op het behoud van de loongelijkheid in bedrijven. Het betreft hier een proactieve benadering die de werkgever verplicht om de LES toe te

Het experiment van Québec als werkgevende overheid Meer dan 500.000 mensen werken in de ambtenarij, de scholencommissies, de colleges, de gezondheidszorg en de sociale dienstverlening. Reeds lang voordat de LES van kracht werd, boog de regering van Québec zich over de kwestie van de loonverschillen tussen mannen en vrouwen. Voor alle gesyndiceerde werknemers werd een nieuwe loonstructuur opgesteld waarbij het loon van 261.000 mensen die een van de 304 voornamelijk vrouwelijke functies uitoefenen met gemiddeld 6 % werd gecorrigeerd. Sommige vakbonden weigerden aan de werkzaamheden deel te nemen omdat ze het overheidsprogramma afkeurden. Naar aanleiding van hun klachten verklaarde het Hooggerechtshof van Québec sommige bepalingen van de LES ongrondwettelijk. Het overheidsprogramma dat door de Commissie voor Gelijke Lonen, die het in overeenstemming met de LES achtte, was goedgekeurd werd daardoor geïnvalideerd. De regering en de vakbonden bereikten wel een akkoord om de werkzaamheden die reeds waren aangevat met de hulp van het nieuwe evaluatiesysteem voor betrekkingen voort te zetten.

passen door bepaalde verplichtingen te vervullen die variëren naargelang

In mei en juni 2006 sloot de regering van Québec drie akkoorden over

de grootte van het bedrijf. Er wordt een gelijk loon toegekend voor werk

loongelijkheid in de gezondheidszorg en de sociale dienstverlening, het

of functies van dezelfde waarde. Die waarde wordt bepaald door de

onderwijs en de ambtenarij van Québec. Deze akkoorden betreffen 15 %

evaluatie van de betrekking en volgens een puntensysteem dat rekening

(360.000 personen) van de actieve bevolking van de provincie. De

houdt met de vereiste kwalificaties, de opgenomen verantwoordelijkhe-

akkoorden respecteren de LES en het principe van loongelijkheid. Ze zijn

den, de vereiste inspanningen en de arbeidsomstandigheden.

het resultaat van een ongezien overleg tussen werkgevers en vakbonden

De wet trad in werking in 1996 en bedrijven kregen tot vier jaar de tijd om de loongelijkheid te realiseren. Ze kregen nog eens vier jaar, vanaf november 2001, om de loonverschillen te corrigeren en de vereiste aanvullingen te storten. Aan het einde van de oefening moeten de resultaten worden uitgehangen op zichtbare plaatsen die gemakkelijk bereikbaar zijn voor mensen die het voorwerp uitmaken van het loongelijkheidsprogramma. Ook informatie over de rechten en de verhaalmogelijkheden moet worden vermeld. Na de oefening moet de werkgever er op toezien dat de loongelijkheid in zijn bedrijf in stand wordt gehouden.

16

Dit is de verhouding actieve vrouwen (beschikbaar op de arbeidsmarkt), onder wie de vrouwen van arbeidsgeschikte leeftijd.

17

Dit is de verhouding werkende vrouwen (voltijds of deeltijds) onder wie alle vrouwen van arbeidsgeschikte leeftijd.

en vergden zware investeringen in mensen en financiële middelen. In sommige categorieën waarin vooral vrouwen vertegenwoordigd zijn (onderwijs, gezondheidszorg en sociale dienstverlening), zullen de lonen in grote mate worden aangepast tot het maximum van hun loonschaal.


Effecten van de Wet op de Loongelijkheid

Conclusie

Sinds 1997, het jaar waarin de Wet op de Loongelijkheid in werking trad,

De deelname van de vrouwen aan de arbeidsmarkt is nu een onmisken-

daalde het gemiddelde loonverschil tussen mannen en vrouwen van 16,1

bare realiteit. Als een vermindering van het loonverschil tussen mannen

naar 13,9 %. Het loonverschil varieert echter naargelang de leeftijd, de

en vrouwen wordt vastgesteld, treft dit verschil niet alle vrouwen op

scholing, de omvang van het bedrijf en de syndicalisering. De wet houdt

dezelfde manier.

met deze eigenschappen geen rekening aangezien ze enkel betrekking heeft op het loonverschil dat kan worden toegeschreven aan de systemische onderschatting van de betrekkingen waarin vooral vrouwen vertegenwoordigd zijn. Sinds de inwerkingtreding van de wet heeft één bedrijf op drie zijn loongelijkheidsoefening beëindigd. Het gemiddelde percentage van de loonaanpassing bedroeg 6,5 % en de loonaanpassingen hebben de loonmassa van de bedrijven met gemiddeld minstens 1 % verhoogd.

De Wet op de Loongelijkheid betekende een grote stap voorwaarts bij het wegwerken van loondiscriminatie tussen man en vrouw. Meer dan 50 % van de in Québec gevestigde bedrijven hebben hun oefening beëindigd. In de regering van Québec bedraagt de gemiddelde looncorrectie voor de vrouwen 6 %. Uit het experiment blijkt echter dat de toepassing van de Wet op de Loongelijkheid niet altijd probleemloos verloopt. Niettemin heeft de Wet op de Loongelijkheid de onrechtvaardigheden uit het verleden gecor-

Nog andere positieve effecten werden vastgesteld, zoals de verbetering

rigeerd. Ze erkent dat de vrouwen volwaardig werk leveren en bezegelt

van de loonlogica, de opwaardering van banen in de dienstverlening aan

de gelijkheid tussen mannen en vrouwen. Québec kan trots zijn dat

personen en cliënteel, het arbeidsklimaat, de verbetering van de verhou-

deze doelstelling werd bereikt. Naast de andere maatregelen die de

ding tussen de directie van het bedrijf en het personeel.

regering van Québec de laatste decennia heeft genomen – optrekking

Problemen aangaande de toepassing en het behoud van de loongelijkheid De toepassing van de Wet op de Loongelijkheid kan in sommige opzichten echter ook problemen opleveren. Gebrek aan een vormelijke loonstructuur in kleine bedrijven ; het feit dat een bedrijf verschillende programma’s en verschillende loonstructuren kan toepassen en de verschillen in perceptie tussen het Comité voor Gelijke Lonen en de loontrekkenden. Bij het behoud van de loongelijkheid werden problemen vastgesteld in het loonbeheer. Een kort overzicht : Het feit dat alle loonelementen met een geldwaarde in aanmerking moeten worden genomen ; het feit dat een loontrekkende te allen tijde verhaal kan uitoefenen bij de Commissie voor Gelijke Lonen ; het feit dat het overwicht van bepaalde werkgelegenheidscategorieën kan veranderen, dat sommige werkgelegenheidscategorieën kunnen worden toegevoegd of opgeheven en dat bij de verandering van het juridische statuut van een bedrijf de oefening voor loongelijkheid moet worden herhaald.

van het minimumloon, ouderschapsrechten en de oprichting van een kinderopvangnetwerk aan verlaagd tarief – mag gezegd dat de provincie bijdraagt tot de verbetering van de economische en sociale situatie van de vrouw.

■


61


Spreker Mw. Fatemeh GHAYOUR RAZMGAH Lid van de gemeenteraad in Mashhad (Iran)

Rechtvaardigheid op de arbeidsmarkt voor vrouwen Een gelijke en eerlijke verdeling van werkgelegenheid betekent niet

De afgelopen decennia is het analfabetisme onder vrouwen behoorlijk

noodzakelijkerwijs dat er evenveel arbeidsplaatsen aan vrouwen als aan

gedaald. In 1976 bedroeg het verschil in analfabetisme tussen meisjes

mannen worden toegewezen. In de meeste gevallen hebben vrouwen

en jongens nog 23,4%. Twintig jaar later was dat verschil al terugge-

minder goed onderwijs genoten, een minder grondige training gevolgd

bracht naar 10,5%. In 1976 kon 25,5% van de vrouwen in Iran lezen en

en minder kansen op de arbeidsmarkt gekregen. Daardoor zien ze zich

schrijven. In 2000 bedroeg dit percentage 80%. Momenteel is 97% van

verplicht om jobs te aanvaarden (bijvoorbeeld in de prostitutie of zware

de vrouwen in Iran ingeschreven in een onderwijsinstelling. Voor dit

fysieke arbeid) die een ongunstig effect hebben op hun psychologische

nieuwe academiejaar is 51% van de nieuwe studenten vrouw tegenover

en fysieke welzijn, aangezien ze hiermee ook nog eens hun gezin moeten

49 % mannen. In ongeveer iedere studierichting vindt men vrouwen

ondersteunen. Vrouwen moeten toegang krijgen tot geschikte en aan-

terug. Bovendien ligt het aantal vrouwen van 20 tot 29 jaar die afstude-

gepaste banen, met gelijke lonen voor gelijk werk, gelijke verantwoor-

ren, hoger dan dat van mannen. In het hoger onderwijs zijn meer vrou-

delijkheden en gelijke arbeidsvoorwaarden als mannen. Vrouwen moeten

welijke dan mannelijke studenten.

gelijk onderwijs, trainingen en kansen op de arbeidsmarkt krijgen. Daarnaast moeten vrouwen die liever thuis blijven, even veel respect en erkenning genieten. In Iran werkt men met een ontwikkelingsplan over vier jaar. Het eerste plan bepaalt de deelname van vrouwen aan sociale, culturele, educatieve en economische aangelegenheden, waarbij ook de waardigheid van het gezin en de religieuze waarden worden beschermd en de opleiding van meisjes wordt verbeterd. Het tweede plan betreft de sociale zekerheid van vrouwen en kinderen zonder kostwinner, hulp aan oorlogsslachtoffers die hun belangrijkste kostwinner hebben verloren en de toekenning van leningen voor huwelijken. Het derde plan bepaalt het werkaanbod en de verbetering van de huidige jobs van vrouwen. Het plan biedt wettelijke en juridische bijstand voor vrouwen en creëert gelijke kansen voor

De culturele en sociale hindernissen zijn grotendeels opgeruimd. Meisjes krijgen nu meer dan ooit de kans om betere resultaten op onderwijsvlak te behalen doordat in het hele land geschikte onderwijsinstellingen worden opgericht – van het lager onderwijs tot het hoger onderwijs. Er werden intussen ook al wettelijke maatregelen getroffen ter bescherming van vrouwen met een baan. Mannen en vrouwen die hetzelfde soort werk uitvoeren en die dezelfde functietitel dragen, worden gelijk betaald. Het betaalde zwangerschapsverlof werd van 3 naar 4 maanden verlengd en er wordt rekening gehouden met de anciënniteit. De vrouwelijke werknemer kan na haar zwangerschap opnieuw haar oude job uitoefenen. Tijdens een werkdag van 8 uur kunnen 2 uur worden vrijgemaakt om voor de kinderen te zorgen.

vrouwen bij de selectieprocedures van vrouwen in overheidsinstellingen

Gezinshulp in Iran speelt een belangrijke rol in het leerproces, in de ontwik-

en privéorganisaties. De rekruterings- en werkomstandigheden van

keling en in de invoering van cultuur en overtuigingen – of die nu juist zijn

vrouwen zijn verbeterd, het gezin wordt beter beschermd en er is een

of niet. Hun job verdient respect. Het is echter ook belangrijk dat deze

gunstige sfeer gecreëerd voor een gelijke behandeling van jongens en

vrouwen deelnemen aan sociale activiteiten. Daartoe werden coöperaties

meisjes in het onderwijs (waarbij rekening wordt gehouden met de spe-

en NGO’s opgericht. In 1997 werden 67 NGO’s geleid door vrouwen.

ciale rechten van vrouwen). Het vierde ontwikkelingsplan voorziet dat de

Tegenwoordig worden meer dan 700 NGO’s door vrouwen geleid.

juridische, sociale en economische rechten van vrouwen zonder kostwinner worden verzekerd en bezorgt hun ook de nodige vrijheid en veiligheid. Mannen en vrouwen die hetzelfde soort werk uitvoeren en dezelfde functietitel hebben, ontvangen hetzelfde loon. Gespecialiseerde mediaprogramma’s over het belang van de rol van de vrouw in het algemeen ; programma’s waarmee misverstanden over vrouwen in de maatschappij worden bestreden ; breed onderzoek, research en studies naar oplossingen voor problemen waarmee vrouwen worden geconfronteerd ; de bevordering van correcte waarden en doelstellingen in overeenstemming met de religieuze voorschriften ; omschrijving van de rechten en de verantwoordelijkheden van vrouwen in de maatschappij en een verbetering van de onderwijsniveaus van vrouwen.

Als conclusie kunnen we stellen dat vrouwen er op sociaal vlak op vooruit gegaan zijn. Zij leveren diensten aan de overheid, verrichten goede daden en creëren intussen een nieuwe werkgelegenheidssector. De regering in Iran heeft de nodige inspanningen geleverd op het vlak van culturele hervormingen en heeft wetten opgesteld die de rechten van vrouwen op de arbeidsmarkt moeten veiligstellen. Mannen en vrouwen genieten tegenwoordig dezelfde rechten – zoals het recht op onderwijs, op werk en op eigendom en het recht om te stemmen en om verkozen te worden.

■


Debat en conclusies DEBAT Het Centrum Flora Tristán uit Peru merkt op dat er in Latijns-Amerika en in de Andesgemeenschappen vooruitgang geboekt is wat betreft de toegang van vrouwen tot werk, maar dat er in die zin sprake is van een

Er bestaat twijfel over de cijfers in de voorstelling van mw. Gahyour Razmgah. Zij bevestigt dat de gegevens gebaseerd zijn op een nationale volkstelling die iedere tien jaar wordt uitgevoerd (1997, 2007). De statistieken van die tellingen werden gepubliceerd op http://amar.sci.org.ir/.

flexibilisering van de arbeidsvoorwaarden : ze hebben weliswaar

In de stad Bern (Zwitserland) zijn klachten mogelijk op basis van een

toegang tot werk, maar niet tot de rechten van werknemers. De Europese

wet voor loongelijkheid en vraagt men zich af hoe Quebec erin is geslaagd

Unie heeft gesprekken gevoerd met de Andesgemeenschap over dit

het programma voor loongelijkheid te implementeren en welke rol de

thema, maar hierbij zijn de arbeidsrechten van vrouwen uit de

vakbond en de staat hebben gespeeld.

Andesgemeenschap niet aan de orde gekomen. Het vrijhandelsverdrag met Peru bevat ook geen hoofdstuk waarin de arbeidsvoorwaarden voor vrouwen gegarandeerd worden in de sectoren waarin zij het meest werkzaam zijn, bijvoorbeeld de landbouwindustrie en de export van landbouwproducten. De stad Bern betreurt ook dat er niet meer gewag wordt gemaakt van de rol van internationale handelsorganisaties. Bovendien wil ze weten welke rol de geglobaliseerde economie speelt. Mw. Basch bevestigt dat macrofinanciële kwesties op wereldwijd niveau en handel van essentieel belang zijn voor vrouwen. Ze bevestigt ook dat het erg belangrijk is om de internationale handelsorganisaties onder druk te zetten. Toch moeten die nationale scheidingslijnen op een wereldwijd niveau worden overbrugd – zoals dat al gebeurt in sommige organisaties zoals UNIFEM, Flora Tristán. UNIFEM vond een mooi voorbeeld in Marokko, waar doeltreffende resultaten werden geboekt. In een studie over de genderkloof die het World Economic Forum liet uitvoeren, eindigde dit land op de 107ste plaats in een klassement van 159 landen, hoewel het sommige ongelijkheden tussen mannen en vrouwen heeft proberen aan te pakken. Dit deed het land onder meer door bij de toekenning van budgetten ook rekening te houden met het gender van de betrokken personen. De gemeente Castilla-La Mancha (Spanje) merkt op dat toegang krijgen tot banen waarvoor meer verantwoordelijkheid vereist is, dé grote moeilijkheid voor vrouwen is. In Castilla-La Mancha is er een grote

De Greater London Authority en Office of the Mayor of London menen dat de juridische toestand in Canada relevant is voor de gesprekken die momenteel in Groot-Brittannië worden gevoerd. Groot-Brittannië herbekijkt momenteel zijn antidiscriminatiewetgeving en de wetgeving in verband met genderdiscriminatie en gelijke lonen voor mannen en vrouwen. De weinige elementen van proactieve wetgeving in de openbare sector zijn niet van toepassing op de privésector of op de lonen. Op de enkele vragen die haar worden gesteld, antwoordt mw. Gauthier dat de Commission d’Équité Salariale de wet bevordert en op eigen initiatief of naar aanleiding van een klacht een onderzoek kan starten. De Comités d’Équité Salariale in bedrijven met 100 werknemers of meer bestaan uit werkgevers en werknemers met dezelfde macht. Tunesië beweert geen problemen te hebben op het vlak van loonongelijkheid (noch in de publieke, noch in de privésector) dankzij het loonrooster, een paritaire commissie en collectieve overeenkomsten per sector voor mannen en vrouwen. Bij vrouwen stelt het probleem zich zodra ze een eerste baan vinden en een functie met verantwoordelijkheid willen innemen. In Québec zijn er tewerkstellingsprogramma’s speciaal voor vrouwen, etnische minderheden en mindervaliden. De stad Cuzco in Peru wil hoofdzakelijk werkgelegenheid voor vrouwen scheppen en eist werkomstandigheden die aan de realiteit van de vrouw zijn aangepast.

inspanning op dit gebied verricht dankzij de in Spanje goedgekeurde Wet

Wordt de tewerkstelling van vrouwen in Iran bevorderd ? Iran heeft

op de Gelijkheid : de Raad van Arbeid en Werk heeft 800.000 euro

wetten die hen steunen in hun beslissing om te gaan werken of om thuis

gekregen ten behoeve van een betere balans tussen gezin en werk. De

te blijven. Vrouwen worden er niet verplicht om thuis te blijven.

hulpverlening geschiedt op twee manieren : enerzijds aan de werkgevers om die verzoening tussen werk en gezin voor vrouwen mogelijk te maken, anderzijds aan de vrouwen om te garanderen dat zij toch hun hele salaris behouden op het moment dat ze verkorting van hun werktijd aanvragen. Dit resultaat is tot stand gekomen met deelname van alle betrokken sociale elementen. Er moet echter ook een vormingsproces binnen de bedrijven plaats vinden om een evenwichtige combinatie van gezin en werk tot stand te kunnen brengen. De uitdaging hier bestaat erin om vrouwen niet op een zijspoor te zetten op het vlak van carrièremogelijkheden. In deze discussie is het belangrijk dat mannen en vrouwen elkaar als partners beschouwen.

In Mali is het eerste probleem de geboorte van een meisje. De weinige meisjes die naar school zijn gegaan, worden in hoge mate gediscrimineerd op de arbeidsmarkt. Ook in de politiek genieten vrouwen niet dezelfde kansen als mannen. Op het niveau van de regering en de burgermaatschappij zijn er pogingen om het probleem op te lossen (subsidies, leer- en schrijfcursussen). Juridisch gezien wordt de vrouw goed beschermd door de grondwet, maar in de praktijk er zijn nog steeds problemen. Het Agence Nationale pour la Promotion de l’Emploi werd in het leven geroepen zodat vrouwen zich in andere domeinen kunnen doen gelden als ze zonder werk zitten. Veel vrouwen doen een beroep op de microfinanciering.


63


CONCLUSIES

Moeilijkheden

Sterke punten

- er is een horizontale genderscheiding : per sector (vrouwelijke sector

- studeren is gemakkelijker geworden, maar de loopbanen verschillen van die van mannen (tragere start, loopbaanonderbreking) ; - bij sommige budgetten wordt rekening gehouden met het genderaspect ; - de sociale en politieke aspecten leiden tot verandering : economisch geëngageerde vrouwen worden meer betrokken in de besluitvoering, en dit zowel in de publieke als in de privésector ; - er zijn een aantal top-downinitiatieven :

= tertiair) en een verticale genderscheiding : weinig vrouwen met beslissings- en managementfuncties ; - steeds meer vrouwen leven in armoede : 70 % van de armen bestaat uit vrouwen, en die hebben slechts 1 % van het wereldkapitaal in handen ; - de wet wordt niet altijd toegepast ; - de geglobaliseerde economie maakt het er niet beter op. Aanbevelingen

1. Canada : proactieve wet voor loongelijkheid ;

De politiek moet de volgende doelstellingen hebben :

2. Iran : onderwijs bevordert alfabetisme en de betaling van de

- de reeds genomen initiatieven implementeren ;

vrouwen voor hun werk ; 3. bescherming van de vrouw in het gezin en het sociale leven ; 4. Spanje : subsidies om het evenwicht tussen professioneel en gezinsleven te vergemakkelijken.

- de belastingstructuur gendergevoelig maken ; - gegevens verzamelen om de situatie van de vrouw te bepalen ; - de wet over gelijke salarissen een dwingend karakter geven ; - de wet over loongelijkheid een grondwettelijke basis geven ; - mannen betrekken in alle initiatieven ; - de internationale economische spelers betrekken.

■


B2

Vrouwen en ondernemerschap Voorzitter Mw. Françoise FONING Voorzitter van de Wereldvereniging van Vrouwelijke Bedrijfsleiders

Vrouwen en ondernemerschap : het bijzondere geval Afrika De Wereldvereniging van Vrouwelijke Bedrijfsleiders (FCEM) is een pio-

Met de ontwikkeling van computers en telecommunicatiesystemen, de

niersvereniging die in 1945 werd opgericht met het doel het vrouwelijke

opkomst van het international network (internet) en de doorbraak van de

ondernemerschap te promoten. In een uitgestrekt netwerk worden

digitale technologie zijn de nieuwe informatie- en communicatietechnolo-

vrouwen verenigd die alvast één ding met elkaar gemeen hebben : onder-

gieën de grootste technologische revolutie van de nog prille 21ste eeuw.

nemingszin. Vandaag is de FCEM aanwezig in meer dan 60 landen op

Het gebruik van deze technologieën houdt geen enkel risico meer in. Ze

de vijf continenten. De meeste verenigingen zijn gevestigd in de ontwik-

kunnen zelfs thuis worden gebruikt en liggen dus op ieder ogenblik binnen

kelingslanden. In totaal telt de FCEM 600 000 leden.

handbereik. Enkel de intellectuele capaciteiten van het individu moeten

Zestig jaar na de oprichting is de FCEM de spreekbuis en woordvoerder

worden gebruikt en in dat domein zijn de vrouwen gelijk aan de mannen.

van vrouwelijke bedrijfsleiders uit de hele wereld. Ze verdedigt hun

Aangezien vrouwen numeriek in de meerderheid zijn op onze planeet,

belangen bij regeringen en internationale instanties uit het openbare

zouden de nieuwe technologieën ook vooral door vrouwen moeten

of privédomein.

worden gebruikt. De technologieën zijn overigens niet weg te denken in

Een van de doelstellingen van de FCEM bestaat erin de toegang tot de informatie- en communicatietechnologieën voor de vrouwen in deze landen te bevorderen. De industriële revolutie van de 20ste eeuw werd gekenmerkt door de komst van zware technologieën. De middelen en machines die werden ontwikkeld, werkten aanvankelijk op stoom en later op de verschillende brandstoffen die worden vervaardigd uit petroleum. Gezien de risico’s die hun gebruik inhield waren het meestal, of zelfs uitsluitend, mannen die deze machines bedienden. Vrouwen waren ervan uitgesloten.

een zakenwereld die wordt gekenmerkt door globalisering. In het kader van het actieplan van de FCEM voor welvaart staan deze technologieën centraal in een van onze prioriteiten, namelijk het bevorderen van de toegang tot de informatie- en communicatietechnologieën voor de vrouwen in deze landen. Deze ICT zijn immers krachtige vectoren van de internationale handel. Het internetplatform Candgo, dat we bij FCEM hebben ontwikkeld, is in dit opzicht belangrijk omdat het de integratie bevordert van vrouwelijke ondernemers uit de ontwikkelingslanden in het internationale handelssysteem. De internetplatforms van de FCEM zijn een staaltje van spitstechnologie dat nationale verenigingen en bedrijven de mogelijkheid biedt om te communiceren, hun bedrijven te beheren en te promoten en aan onlinemarketing te doen. Dat kan met krachtige middelen via virtuele kantoren en vooral via de B to B Marketplace en de interactieve partnerbeurs.

■


65

Algemene workshop ‘Economische uitdagingen’ Vrouwen en ondernemerschap

Expert Mw. Astrid PREGEL Voorzitter Feminomics Inc. (Fulton County, Atlanta – Verenigde Staten)

Van micro-ondernemer tot kleine zakengigant : het belang van microfinanciering voor de economische emancipatie van vrouwen Microfinanciering wordt vaak verward met microkredieten. Dit laatste

Microfinanciering leidt tot betere voeding, gezondheid, onderwijsniveaus

werd ongeveer 30 jaar geleden in Bangladesh ingevoerd door dr.

en emancipatie. Op deze manier krijgen vrouwen echte macht. De meeste

Mohammad Yunis, die in 2006 de Nobelprijs voor de vrede kreeg. Nu

armen op deze planeet (tussen 60% en 80%) zijn vrouwen. 84% van de

microkrediet steeds meer andere financiële diensten omvat, noemt men

meer dan 80 miljoen allerarmsten die gebruikmaken van microfinancie-

het systeem tegenwoordig microfinanciering. Het basisprincipe bestaat

ring, zijn vrouwen. Microfinanciering is erg belangrijk voor vrouwen, omdat

erin dat financiële diensten (meestal krediet) worden verleend aan armen

zij zorgen voor 80% van de voedselproductie wereldwijd. En dat terwijl ze

die niet in aanmerking komen voor de standaard dienstverlening van

eigenaar zijn van slechts 7% van het land op deze planeet. Dat betekent

banken. Hierdoor krijgen ze de kans om micro-ondernemingen in de

dat de meesten geen zakelijke zekerheid hebben. Ze vertrekken vanuit een

informele sector van de economie op te starten.

machteloze positie, maar microfinanciering helpt hen hun economische

Deze microleningen worden toegekend door microfinancieringsinstellingen (MFI’s), die vaak werden opgericht door mensen die graag met armen samenwerken. Vooral de traditionele niet-gouvernementele

situatie te verbeteren. Doordat bijna alle leningen volledig worden terugbetaald en doordat de rentevoeten de kosten dekken, is microfinanciering een economisch erg interessante activiteit.

organisaties kunnen ook geïntegreerde diensten aanbieden, zoals : steun

Vrouwen spelen een belangrijke rol in de economie, want 40%

en advies op het vlak van gezondheid en voeding, lees- en schrijfonder-

van de meetbare wereldwijde economie is het resultaat van het werk van

wijs, opleidingen met het oog op een carrière en emancipatie van

vrouwen. Daarnaast is meer dan 50% van de informele, niet-gemeten

vrouwen en mannen. De meeste van deze leningen worden verstrekt aan

economie in handen van vrouwen. Sinds de jaren zeventig van de vorige

vrouwen. Voor heel wat instanties is het idee dat vrouwen die leningen

eeuw worden 2 op 3 banen op deze planeet door vrouwen ingenomen.

krijgen en kleine bedrijven runnen erg nieuw. Dat is de reden waarom

Wanneer we rekening houden met huishoudelijke taken, werken vrouwen

ook heel wat werk op het vlak van de emancipatie wordt uitgevoerd en

per week minstens 35% meer dan mannen. Vrouwen spelen ook een

waarom de echtgenoot en het gezin in de projecten worden betrokken.

belangrijke rol in de bestrijding van armoede, want wanneer een

De rentevoeten zijn vrij hoog (tenzij ze gesubsidieerd zijn) omdat de administratieve kosten voor kleine leningen erg hoog zijn. De rentevoeten kunnen variëren van 20 tot 100%. Microfinanciering is een van die zaken die voor de meeste mensen nogal ondoorzichtig zijn. Toch is het belangrijk om dit systeem financieel leefbaar te maken en om niet te blijven steken in het beperkte terrein van ontwikkelingssamenwerking en liefdadigheid. Er zijn wereldwijd naar schatting 3000 MFI’s actief. Driehonderd daarvan zijn grote instellingen. En dertig of veertig daarvan vertegenwoordigen 75% van het geld dat wereldwijd aan de armen wordt geleend. Deze activiteiten zijn erg rendabel. De grootste instellingen bereikten in 2005 114 miljoen klanten. Volgens de Wereldbank zullen ze binnen tien jaar allemaal samen 500 miljoen klanten hebben. Stilaan raken ook commerciële marktspelers geïnteresseerd in deze activiteiten omwille van het hoge rendement op investering. Microfinanciering is belangrijk, want van de 114 miljoen mensen die jaarlijks van deze mogelijkheid gebruik maken, behoort ongeveer 80% tot de allerarmsten. Deze mensen zijn op een andere manier moeilijk te bereiken. Het totale bedrag aan leningen dat via microfinanciering wordt toegekend, groeit ongeveer 30% per jaar. Het is een unieke manier om mensen te bereiken, ook al omdat een lening een vorm van hulpverlening is – en geen aalmoes – waardoor de arme zijn waardigheid kan behouden.

vrouw controle behoudt over haar inkomsten, liggen de voordelen voor het gezin soms tot 20 keer hoger dan wanneer het inkomen door haar echtgenoot wordt gecontroleerd. In gezinnen waar het gezinsinkomen door de moeder wordt beheerd, zijn de kinderen groter, beter opgeleid en gezonder. Microfinanciering is gebaseerd op die twee waarheden. In verband met de commercialisering van microfinancieringsinstellingen is het ten slotte nog belangrijk om op te merken dat dit proces zowel een belangrijk voordeel als een belangrijk nadeel kan opleveren. Commerciële markten zouden mogelijk aan de totale vraag van armen wereldwijd kunnen voldoen. Tot nog toe bereikt microfinanciering slechts 10% van de armen in deze wereld. Anderzijds zou de focus bij de commercialisering kunnen verschuiven van het sociale naar het financiële aspect. Vrouwen zouden van een microbedrijf naar een klein bedrijf kunnen doorgroeien. Dat bedoelen we met een commercieel emanciperende omgeving. Als deze link zou kunnen worden gelegd en als vrouwen vrouwelijke ondernemers zouden kunnen worden die verbonden zijn met de gemeenschappen en hun economieën, zou armoede volledig kunnen worden uitgeroeid.

■


Spreker Mw. Iram MASUD Senior Director van de Women Empowerment Literacy and Development Organization (Pakistan)

Vrouwelijke ondernemers : de deuren naar vooruitgang openen in Zuid-Azië De deuren naar ontwikkeling openen voor vrouwelijke ondernemers kan

Ze hebben een beperkte toegang tot plaatselijke en wereldwijde markten

in de ontwikkelingslanden in Azië tot een economische groei leiden. De

omdat ze ten gevolge van een gebrek aan beroeps- of relevante opleiding

komst van vrouwelijke ondernemers kan leiden tot de oprichting van

niet in staat zijn om hun goederen en diensten op een strategische

KMO’s die door vrouwen worden geleid. In de meeste landen in Azië zal

manier aan de man te brengen. Ze durven niet alleen naar internationale

de definitie van KMO’s grotendeels worden afgestemd op de meest

markten te reizen omdat ze bang zijn daar met vooroordelen te zullen

gangbare omschrijving.

worden geconfronteerd of te zullen worden lastig gevallen. Omdat ze

Zuid-Azië is een erg arme regio, waar 31% van de bevolking met minder dan 1 dollar per dag moet rondkomen. Dit is ook de regio met het grootste aantal analfabeten. Dit is toe te schrijven aan het feit dat

weinig of geen ervaring hebben met de externe wereld, ondervinden ze sociale problemen bij het oprichten en runnen van een bedrijf dat het eigendom is van vrouwen.

slechts 74% van de bevolking lager onderwijs geniet en meer dan de

Omwille van het gebrek aan steun door de regering, de vakverenigingen

helft van de volwassen bevolking niet kan lezen of schrijven. Meisjes

en handelskamers voor vrouwen is het belangrijk om te weten dat daar

worden al vóór hun geboorte gediscrimineerd omdat vrouwelijke foetus-

bijna alleen mannen worden vertegenwoordigd. Die houden zelfs niet

sen worden geaborteerd. De discriminatie blijft de rest van hun leven

eens rekening met de mogelijkheid dat vrouwelijke ondernemers proble-

bestaan omdat meisjes in minderwaardige kasten, klassen, religieuze

men zouden kunnen hebben. Zodra vrouwen lid worden, worden ze uit

en etnische groepen worden ondergebracht.

het beslissingsproces uitgesloten.

De problemen waarmee vrouwelijke ondernemers in Azië worden

KMO’s18 die in handen zijn van vrouwen in Zuid-Oost-Azië verte-

geconfronteerd, worden allemaal veroorzaakt door de ongelijkheid

genwoordigen slechts een fractie (10%) van het totale aantal van de

tussen mannen en vrouwen. Hoewel het logisch lijkt dat een toename van

economische sector in Azië, terwijl ze wel 49% van de bevolking vormen.

het aantal vrouwelijke ondernemers kan bijdragen tot een verhoging van

Mannen (51% van de bevolking) zijn eigenaar van 90% van de KMO’s.

het ontwikkelingsniveau, de bestrijding van armoede en analfabetisme en een verbetering van de volksgezondheid, wordt 50% van de bevolking in Azië in hun streven om een bijdrage aan de economie te leveren, fel gehinderd door diepgewortelde sociale en culturele overtuigingen. Vrouwen moeten zich redden met een minimale financiële ondersteuning en hebben weinig toegang tot kapitaalfinanciering. Omwille van hun beperkte toegang tot financiële middelen en kapitaal, beschikken vrouwen niet over het onderpand dat sommige banken vragen voor een lening. Ze beschikken niet over een onderpand omdat ze het recht op eigendom van land en vermogen worden ontzegd. Vrouwen worden beschouwd als kredietrisico’s omwille van hun door seksuele vooroordelen vertekende imago. Ze ontvangen slechts 10% van de commerciële leningen. We mogen daarbij niet vergeten dat soms mannen – in naam van een vrouw – onderhandelen over een krediet. Dit fenomeen wordt surrogaat vrouwelijk ondernemerschap genoemd. Er zijn ook niet voldoende trainingen en kansen om capaciteiten op te bouwen. In Zuid-Azië volgt minder dan 2% van de meisjes secundair onderwijs – enerzijds omdat dit niet als noodzakelijk wordt beschouwd voor vrouwen en anderzijds omdat ze toch nooit voldoende tijd hebben om de lessen te volgens wegens hun grotere verantwoordelijkheden in het gezin.

Ten tweede hebben vrouwen een voorkeur voor functies die niet zo goed worden betaald als andere economische activiteiten die voornamelijk door mannen worden uitgeoefend. De reden hiervoor is ook een diepgewortelde sociale cultuur die zelfs overheerst in initiatieven die door vrouwen worden ondernomen. Azië beschikt over een enorme reserve aan toekomstige vrouwelijke ondernemers die een aanzienlijke bijdrage kunnen leveren tot de ontwikkeling van hun naties en de Aziatische regio in het geheel. De ontwikkeling van vrouwelijk ondernemerschap in Azië zal verschillende effecten hebben : de creatie van banen, een bijdrage aan het BBP (10% meer), een hogere consumptie per gezin, emancipatie van vrouwen en gelijkheid tussen mannen en vrouwen, de vorming van betere familie-eenheden en verbeterde gezondheid van gezinnen en gemeenschappen, de beperking van armoede, minder analfabetisme, betere educatieve realisaties en bredere sociale en economische ontwikkeling. Vrouwelijke ondernemers kunnen de industriële productie met minstens 4 tot 10% opvoeren, werk bieden aan ongeveer 20% meer werknemers en de export uit Zuid-Azië met minstens 15% doen toenemen. 18

■

Een KMO heeft minder dan 100 werknemers op de loonlijst staan en beschikt over een kapitaal van minder dan 100.000 dollar. KMO’s vertegenwoordigen 90% van alle ondernemingen in Azië. Ze staan in voor meer dan 50% van de totale productie van de industriële sector in India en China en 10 tot 25% in de meeste andere Aziatische landen. KMO’s bieden werk aan ongeveer 50% van de volledige actieve bevolking, ze dragen tot 50% bij aan het BBP en realiseren ongeveer 35% van alle exportactiviteiten.


67


Spreker Mw. Ann Leduc Secretaris-generaal van de Autorités Canadiennes en valeurs mobilières (Canada)

Ondernemers, leiders en beslissingnemers Mw. Leduc presenteerde de tendensen, de grote realisaties en de grote

Diverse tekenen wijzen op een kloof tussen de verwachtingen en de

vragen over de vooruitgang van vrouwen als bedrijfsleiders, leaders en

realisaties van de vrouwen in deze domeinen. De kloof kan worden

beslissingnemers. De vaststellingen19 aangaande de vooruitgang van

vastgesteld door de plaats van de vrouwen als groeien tewerkstel-

vrouwen als bedrijfsleiders, hoge directieleden en bestuursleden zijn als

lingsmotoren te vergelijken met hun plaats in de hoge directies en

volgt – de bijdragen van de Canadese vrouwen werden vergeleken met

bestuursraden. De vrouwen die in de raden van bestuur zetelen verte-

de andere ontwikkelde economieën : vrouwen staan aan het hoofd van

genwoordigen 12 procent. De laatste 12 jaar werd in dit opzicht geen

800.000 bedrijven ; ze dragen voor $18 miljard bij tot de economie en

vooruitgang geboekt.

nemen 80 procent van de aankoopbeslissingen in de gezinnen. Vrouwen dragen voor 50 procent bij aan de belastingen, voor 50 procent aan het pensioensparen en voor 50 procent aan de beleggingen in gemeenschappelijke fondsen. Meer dan 50 procent van de studenten rechten, administratie en boekhouding zijn vrouwen. Canada is internationaal leider wat het aantal vrouwelijke bedrijfsleiders per kapitaal betreft. Voorbeelden van vrouwelijke bedrijfsleiders in Canada : - Mw. Liliane Colpron staat aan het hoofd van de Boulangerie Première Moisson, die ze na haar scheiding oprichtte om haar kinderen te kunnen opvoeden. Ze bouwde het bedrijf uit en bood uitsluitend hoogwaardige producten, ambachtelijk bereid brood aan. Haar succes is naar eigen zeggen gebaseerd op luisteren naar de klant en intuïtie. - Mw. Cora Mussely Tsouflidou is de oprichtster van de Cora Restaurants. In 2004 telde de keten 70 restaurants. De Corarestaurants serveren businessontbijten en sinds kort ook lunches. Ook zij richtte haar bedrijf op na haar scheiding. - Mw. Phyllis Lambert is de oprichtster van het Centre canadien d’architecture. Ze is de dochter van een rijke zakenman en heeft een

De mogelijke verklaringen voor deze kloof zijn gebaseerd op enkele recente studies over de mythes die de perceptie van vrouwen als bedrijfsleiders, beslissingnemers, hoge directieleden en bestuursleden aantasten. De gendergebaseerde schema’s ‘een corpus van impliciete of onbewuste hypotheses over de gendergebaseerde verschillen die een belangrijke rol speelt in het beroepsleven van mannen en vrouwen’20. De concepten van de gendergebaseerde schema’s zijn voor mannen en vrouwen identiek : de verwachtingen, de evaluaties, de prestaties op het werk en de percepties van zichzelf. Voorbeeld : ‘Real men don’t eat quiche’ en ‘Une main de fer dans un gant de velours’. Deze ‘double standard’ dilemma’s21 tonen aan dat de typische leider een man is en dat vrouwen atypische leiders zijn. De percepties zijn gepolariseerd. Vrouwen presteren meestal beter maar hun bekwaamheden worden onderschat. Ze zijn bekwaam maar dat wordt niet erkend. De Canadese regering erkent dit dilemma en heeft positieve discriminatiemaatregelen getroffen. Ze keurde een Actieplan 2007-2010 goed om van gelijkheid voor de wet ook een feitelijke gelijkheid te maken : - de wet op het bestuur van overheidsbedrijven die stelt dat over vijf jaar even veel vrouwen als mannen in de raden van bestuur moeten

passie voor architectuur. Haar fortuin besteedt ze aan de promotie van

zetelen. Het betreft hier enkel doelstellingen die moeten worden

erfgoed en architectuur. Ze won al verschillende titels en prijzen.

bereikt, geen vereisten ; - de wet op de loongelijkheid ; - de gelijke vertegenwoordiging op machtsposities ; - de promotie van gelijkheid in het lokale en regionale bestuur.

20

■

Vrije vertaling van V. Valian, Why so slow ? The advancement of women, MIT Press, 1999

19

Financial Women Association of QuebecBrief to the Parliamentary Commmittee on Public Finance, 2007

21

Vrije vertaling van The double-bind dilemna for women in leadership : Damned if you do, Doomed if you don’t Catalyst, 2007


Spreker Mw. Yvonne-Adelaïde MOUNDELE-NGOLLO Minister van Handel, Consumptie en Bevoorrading van Congo Voorzitter van de conferentie van handelsministers van de Afrikaanse Unie

Vrouwen in het bestuur en vrouwelijk ondernemerschap. Het geval van de Republiek Congo De Congolese vrouwen stortten zich op het ondernemerschap en het beheer van inkomensgenererende activiteiten. De activiteiten worden gekozen volgens hun knowhow, die goed of slecht wordt vergoed of

Hindernissen : - Gebrek aan grondige perceptie van de ondernemerszin.

volgens hun impact op hun dagelijkse leven. Ze werken dus in de voe-

- Gebrek aan perspectief : vrouwen die de middelen waarover ze

dingssector en de kleine verwerking van landbouwproducten, de import-

beschikken (tijd, geld,…) en andere competenties rationeel beheren

export enz. 90 % van de vrouwen werkt in de informele sector.

zijn zeldzaam. In de Kamer van Koophandel van de economische

Drie

e ig e n s c h a p p e n

ke n m e r ke n

het

v r o u we li jke

ondernemerschap : - Na 30 jaar van beschermde economie heeft Congo nu een vrije economie. Het land moest capaciteiten ontwikkelen om zich te leren aanpassen aan de veranderende zakenwereld. - De Republiek Congo is nog volop aan het bekomen van de oorlog. De nationale economie werd verwoest door de vijandigheden en daardoor is de armoede nog toegenomen. - Vrouwen vertegenwoordigen ongeveer 52 % van de bevolking. 76 % van hen is gealfabetiseerd en 30 % neemt deel aan de arbeidsmarkt. Vrouwen oefenen de volgende beroepen uit : opvoedster, kinderoppasster, huishoudverantwoordelijke en arbeidster in het landelijke milieu. De toegangsmogelijkheden tot werkgelegenheid zijn miniem. Daarom hebben de vrouwen zich op het ondernemerschap en het beheer van inkomstengenererende activiteiten gestort.

hoofdstad werd een informatie- en beheerscentrum voor businessmogelijkheden opgericht. Het centrum is vrij toegankelijk maar wordt slechts weinig bezocht door de economische operators. - De toegang tot financiering is moeilijk gezien het isolement en de weigering om zich te verenigen, terwijl solidariteit juist de tendens zou moeten zijn (tontines, coöperatieven, maatschappijen voor onderlinge borgstelling,…). - Zwakke motivatie voor bij- en nascholing. - Beperkte veroveringszin of durf : vrouwen hebben weinig toegang tot de moderne management-, marketing- of communicatiemethoden. De verhoging van de omzet hangt echter grotendeels af van de marketing, communicatie, enz. - Atavistische voorzichtigheidsreflex en grote behoefte aan bescherming (en bijstand). De oprichting van een vereniging van de grootste zakenvrouwen verloopt moeilijk. In de import- en verdeelketens van verbruiksgoederen zouden de buitenlandse mannen die het monopolie in handen hebben, moeten worden vervangen door Congolese vrouwen. Benaderingen en oplossingen - voorschieten van fondsen door de regering (ministerie, vrouwelijke politiek personeel) of geldschieters ; - creëren van een gunstig zakenkader ; - aanzetten tot nieuwe partnerships om een impact te creëren op het ondernemerschap van de vrouw ; - verhogen van de monetarisatie- en bancarisatiegraad van de economie ; - bevorderen van een ‘positieve discriminatie’ ten gunste van de vrouwelijke ondernemers ; - aanmoedigen van de vrouwen om zich te mobiliseren. Tot besluit kunnen we stellen dat algemene mobilisatie de oplossing is. De versterking van de vrede en de veiligheid, de tijdens de vijandigheden verspilde middelen en hun herstel kunnen ten dienste worden gesteld van de economische activiteiten.

■


69


Spreker Mw. Vandana CHAVAN Voormalig burgemeester van de stad Poona en vertegenwoordigster van de regionale antenne van Poona van het Internationale Vrouwennetwerk van Metropolis in India

Reden om TEVREDEN te zijn met het nieuwe vertrouwen – een initiatief van Poona (www.smilepune.com) Zoals in veel andere steden in India woont 40% van de bevolking van

Het initiatief werd erkend als een ‘best practice’ in het kader van het

Poona in sloppenwijken. Er kan een mentaliteitswijziging en een wijziging

armoedebestrijdingsprogramma van de regering. De staatsregering van

in de levensstijl worden teweeggebracht indien vrouwen voldoende

Maharashtra heeft intussen al de nodige informatie verspreid naar

invloed krijgen zodat ze de aanzet kunnen geven tot veranderingen. Dit

andere steden, zodat ze dit project kunnen overnemen. Het project zou

is alleen mogelijk als men begint met de emancipatie van vrouwen op

ook in het centrale regeringsbeleid en programma moeten worden opge-

het vlak van onderwijs en economie. In haar strijd tegen het analfabe-

nomen. Armoedebestrijding is een belangrijke prioriteit voor het land,

tisme in de sloppenwijken van Poona (2007) tijdens haar mandaat als

dat al 500.000 roepie heeft voorzien voor gemeentebedrijven die een

burgemeester van de stad Poona 22, zorgde mw. Chavan ervoor dat

winkel openen waar producten op de markt worden gebracht. Mensen

44.000 vrouwen leerden lezen en schrijven. Ook jonge kinderen kregen

kunnen een voorstel voor een project indienen en op die manier een

een opleiding om hun familie te leren lezen en schrijven.

subsidie aanvragen om een project op te starten. Vijf jaar geleden gaf

Het taalonderricht werd gegeven in kleine lessen waar de jonge kinderen ook onderwijs kregen over gezondheid, vaccinaties, het milieu, manieren om geld te besparen, hoe te stemmen tijdens verkiezingen, de reden waarom mensen groepen zouden moeten vormen, seksuele voorlichting,… Naast de taallessen werden ook beroepstrainingen gegeven (schilderen, koken, stikken,…). Degenen die de cursus met succes

de regering een mededeling uit, die stelde dat, wanneer een groep van vrouwen een product maakt dat de regering nodig heeft, de regering het prioritair van die groep zou moeten kopen en dat ze 20% meer zouden betalen dan wat ze zouden betalen aan een specifieke aanbieder. Deze link moet door andere mensen worden gelegd, zodat die vrouwen toegang krijgen tot die mededeling.

wisten af te leggen, wensten heel vaak hun nieuwe vaardigheden in een

De economische en sociale omstandigheden van de begunstigden zijn

bedrijf toe te passen, maar wisten niets over marketing.

intussen duidelijk verbeterd. Dankzij hun nieuwe zelfvertrouwen zijn die

Hun activiteitengebied en productenaanbod was bijzonder beperkt. Als ze tot geslaagde ondernemers wilden uitgroeien, moesten ze een verscheidenheid aan producten maken om op die manier een bredere clientèle te bereiken. De vrouwen kregen een opleiding waar ze leerden

vrouwen nu een vooraanstaande rol gaan spelen in hun eigen gemeenschap, waardoor ze voortaan thema’s kunnen behandelen zoals geboortebeperking, onderwijs, gezondheid, netheid en nutsvoorzieningen. Hun echtgenoten steunen hen en zijn trots op hen. Ze helpen ze vaak.

om aantrekkelijke tassen, folders, handtasjes, zakjes hoezen voor

Vrouwen geven de aanzet tot verandering naarmate ze meer betrokken

mobieltjes… te maken. Omdat de mensen in de streek hun inkomen

raken in gemeentelijke initiatieven en programma’s (sanitair en netheid,

vooral halen uit industrie, dienstverlening en landbouw, was er geen

gezondheid van kinderen, pleiten voor maatregelen op het vlak van

inherente kunst- en handvaardigheidstraditie. Het was en is nog altijd

geboortebeperking…) Ze zorgen er ook voor dat de programma’s van

niet gemakkelijk om vrouwen vakkundig werk aan te leren.

de regering worden uitgevoerd bij de mensen voor wie de programma’s

Met het oog op de kwaliteitscontrole en tijdelijke levering werden ze in clusters samen gebracht onder leiding van een vrouw die kon investeren en designs aanbrengen. Voor die activiteiten had men werkplaatsen

bedoeld zijn. Het aantal wreedheden of kwellingen door echtgenoten of familieleden is ook aanzienlijk gedaald, aangezien deze vrouwen in dat soort gevallen hulp verlenen.

nodig. Na enige aarzeling verleende het gemeentebedrijf de nodige hulp

Dankzij de groepsdynamiek zijn ze klaar om iedere uitdaging in het belang

aan het project in het kader van een joint venture met SFURTI : het

van de maatschappij aan te gaan. Ze zijn nu beter geïnformeerd aangezien

voorzag infrastructuur en initiële financiële ondersteuning. De werkplaat-

ze kranten lezen. In sommige gevallen hebben ze gezworen geen water te

sen kregen de naam SMILE (Savitri Marketing Institution for Ladies

verspillen nadat ze hadden gelezen welke gevolgen dat kan hebben. Ze

Empowerment). De vrouwen kregen ook een winkel waar hun mooie,

weten waarom en voor wie ze moeten stemmen. Ze kennen de nadelig

zelfgemaakte producten konden worden verkocht.

effecten van een vuile omgeving op het milieu en de gezondheid. Ze zijn zich bewust van de gevaren van HIV/aids. Ze kennen hun rechten en aarzelen niet om naar de politie of het gerecht te stappen om onrechtvaardige situaties aan te klagen. Ze speelden met hun gezamenlijke protesten een essentiële rol in de sluiting van onwettige slijterijen.

22

Vandana Chavan werd in 1997 tot burgemeester van de stad Poona verkozen – in het jaar van de 50 ste verjaardag van de onafhankelijkheid van India.

■



CONCLUSIES

Ivoorkust maakte deel uit van het FCEM, maar gaf op. De relaties

Sterke punten

moeten opnieuw worden aangeknoopt.

Vrouwen vormen een belangrijk economisch instrument en hebben een

De Banque Africaine de Développement verstrekt kredieten naarge-

zekere economische empowerment op het vlak van alfabetisering,

lang het dynamisme, het actieplan en het businessplan van een land. Wie

gezondheid, gezin en onderwijs.

een spaarkring wil oprichten, gaat best op zoek naar een partner – bij voorkeur een NGO – om de procedure te vereenvoudigen. Deze NGO’s

Moeilijkheden

kunnen de omzet immers doen stijgen door andere filialen te openen in

Vrouwen blijven het slachtoffer van genderongelijkheid. Ze hebben

een nieuw dorp of een nieuwe gemeenschap. Belangrijk is te weten welke

slechts beperkt toegang tot financiële middelen, worden niet genoeg

NGO actief is op een bepaalde plaats en die goed te kennen.

gesteund door de overheid en hebben een gebrek aan opleiding en

De burgemeester van een dorp in Ivoorkust laat weten dat de lokaal verkozenenen in een ontwikkelingsland ook de rol van maatschappelijk assistent vervullen, terwijl het maandelijks budget amper 300 CFA frank bedraagt. Deze situatie verergerde nog tijdens de crisis in Ivoorkust. Na de crisis zijn de vrouwen handel gaan drijven in de informele sector. Maar door de bescheiden middelen zijn ze er niet in geslaagd die handel te ontwikkelen. Een burgemeester in een gemeente in Ivoorkust beschikt niet over de middelen om al die mensen dagelijks te helpen. Mw. de burgemeester heeft het initiatief genomen om een microfinancieringskas te ontwikkelen met de hulp van een aantal vrienden. De statuten werden neergelegd bij het ministerie van Economie en Financiën. Er werd een spaarrekening geopend, wat nodig was om een goedkeuring te krijgen. En ze huurden een lokaal. Het ministerie vond echter dat de waarborg onvoldoende was. Mw. de burgemeester betreurt dat het gebrek aan middelen elk initiatief tot engagement onmogelijk maakt.

mogelijkheden. Het gevolg is een beperkte toegang tot de markt. Bovendien ontbreekt het hen aan ondernemingsgeest. Aanbevelingen - er is behoefte aan microfinanciering voor het vrouwelijke ondernemerschap ; - de regering moet een proactieve rol spelen ; - er is nood aan vrouwennetwerken (networking) ; - de gendergelijkheid moet tot stand komen onder leiding van de lokale en regionale autoriteiten ; - vrouwen moeten nog meer opgeleid en gevormd worden.

■


71

Algemene workshop ‘Economische uitdagingen’ Vrouwen en technologie

B3

Vrouwen en technologie

Voorzitter Mw. Ana María SCHWARZ GARCÍA Derde Wethouder van het Gemeentebestuur van San Pedro (Mexico)

Expert Mw. Micheline BRICLET Voorzitter van de Belgische Vereniging van Vrouwelijke Bedrijfsleiders (VVB), Hoofd van de dienst Ontwikkelings en ICT van de Wereldvereniging voor Vrouwelijke Bedrijfsleiders (FCEM)

Vrouwelijke managers aan de top van de ICT en innoverende en goedkope online instrumenten om KMO’s te beheren en promoten Wat is het réseau Mondial des Femmes Chefs d’Entreprise ? - Een pioniersvereniging die in 1945 werd opgericht in Frankrijk en dus al 60 jaar ervaring heeft. Ze telt meer dan 60 nationale verenigingen op de 5 continenten (de meeste in de ontwikkelingslanden). - Een economisch netwerk van 500.000 bedrijven in alle activiteitensectoren. - Een NGO met raadgevende status in de Verenigde Naties (Ecosoc Roster status 1996/31) en de Raad van Europa en een vertegenwoordiging in de Europese Unie, de UNCTAD, de UNIDO, de UNDP en de OESO. Het netwerk heeft dus een ruime visie op de problematiek. Het programma van de FCEM Het Women Entrepreneurs ‘Window of Opportunity’ Initiative is een project voor de uitbreiding van de technische en institutionele capaciteiten en de integratie van de ICT. Het doel van het programma bestaat erin

Voordelen van het programma voor de verenigingen van vrouwelijke bedrijfsleiders : - de infrastructuren en het management van de verenigingen worden versterkt door de bevordering van hun leden en door de levering van Business Development Service (BDS) ; - docenten worden opgeleid tot het gebruik van de websystemen van het NetSystème FCEM-CandGo voor het beheer van de verenigingen en de oprichting van netwerken op het internet ; - de verenigingen creëren websites en verstrekken verschillende opleidingen online : business, tutoring, bedrijfsoprichting en fondsenwerving ; - de verenigingen genereren inkomsten door de promotie en marketing van de Business e-space (virtuele kantoren) van het NetSystème FCEM-CandGo.

om de ontwikkeling van bedrijven met vrouwelijke zaakvoerders te bevor-

Voordelen van het programma voor de vrouwelijke bedrijfsleiders, de

deren door de technische capaciteiten van de verenigingen van vrouwe-

kmo’s :

lijke bedrijfsleiders in hun rol van docent en mentor te bevorderen, evenals de economische ontwikkeling van deze bedrijven door hen toegang te verlenen tot de regionale en globale economie en tot de

- toegang tot de managementopleidingen, de handelsinformatie, de businessnetwerken ;

internationale handel.

- toegang tot de onlinebedrijfsbeheerssystemen op het internet ;

De doelgroepen zijn enerzijds de nationale verenigingen van vrouwelijke

- promotie en marketing van hun producten of diensten in een B2B

bedrijfsleiders, geselecteerd volgens de volgende criteria : toegang en

Market Place die het aanbod, de samenwerking en de informatie-

gebruik van internet en ICT in hun respectieve landen, capaciteit en mid-

uitwisselingen met de FCEM-leden en alle onlinebedrijven beheert ;

delen om de opleiding van de vrouwelijke bedrijfsleiders te realiseren. Anderzijds zijn de uiteindelijke begunstigden van het programma de bedrijven van vrouwelijke bedrijfsleiders die lid zijn van de verenigingen.

- lancering van nieuwe coaching-, opleidings- en webmasteringdiensten, cybercenters, onlinebeheer voor de aangesloten bedrijven.


De verwachte hefboomeffecten van het WEWIN-programma :

De technologieën aangeboden door de FCEM

- het WEWIN-concept kan gemakkelijk worden overgenomen overal ter

FCEM biedt op het internet een virtueel kantoor aan om communicatie

wereld, vooral in de ontwikkelingslanden en overgangseconomieën ;

te beheren, adressen, agenda en documenten te delen, offertes en fac-

- het kan worden gedupliceerd dankzij samenwerkingsakkoorden van de NGO FCEM met de regionale ontwikkelingsbanken voor Azië,

turen op te maken, een website te bouwen, producten en diensten online te zetten.

Afrika, Zuid-Amerika, Europa en de privésector, de institutionele pro-

Het is dus een dienst met een hoge toegevoegde waarde die enkele

gramma’s ten gunste van de Noord-Zuid- en Zuid-Zuid-

bijkomende troeven biedt zoals tijdwinst (spreiding van het werk), pro-

uitwisselingen.

ductiviteit (centraliseren en delen van de gegevens van het bedrijf), besparing (verbetering van de communicatie zonder investering), promotie : aanwezigheid van het bedrijf en zijn producten op het internet, 24u/24 u verbinding, bereikbaarheid, 100 % veiligheid, zero investering, geen technische bekommernissen, gemakkelijk gebruik in verschillende talen, onlinehulp in elke tool. De kost van € 9/maand wordt gestort aan een stichting voor het vrouwenproject.

■


73


Spreker Mw. Dominique LALLEMENT Zelfstandig adviseur 23 bij de Wereldbank

Technische vaardigheden en economisch empowerment van arme vrouwen : Een aantal lessen uit Bangladesh en Liberia Het beleid van de Wereldbank over gender dateert uit 1975. Vanaf het

op te zetten. Tegelijkertijd werd door de Wereldbank geprobeerd de

begin was het de bedoeling gelijkheid op het gebied van economische

sociale en culturele discriminatie die gepaard gaat met de genderrol die

zelfbeschikking en sociale zekerheden voor zowel mannen als vrouwen

door vrouwen wordt ingenomen, ongedaan te maken.

in het ontwikkelde beleid op te nemen. De nadruk werd gelegd op vrouwen en sociale sectoren die bijdragen aan een verbetering van de gezondheid en het onderwijs van vrouwen. Dit is slechts recent allemaal samengevoegd in termen van economische zelfbeschikking die gepaard moet gaan met sociale zelfbeschikking en welzijn.23

Door ESMAP, één van de technische hulpprogramma’s van de Wereldbank, werden twee donaties ten bedrage van in totaal 300.000 dollar verleend. Er was een implementatiecontract met een lokaal adviesbureau, in eigendom van en aangestuurd door twee vrouwelijke ingenieurs. Een micro-onderneming met 35 vrouwen werd opgezet en

Het Gender Actieplan 2006-2010 is opgezet om vrouwen zelfbeschik-

de training was vooral gericht op technologie en ondernemingsmanage-

kingsrecht te geven om mee te spelen op vier essentiële markten : de

menttraining. Vrouwen maakten zich de assemblagetechniek van lampen

producten-, financiële-, gronden arbeidsmarkt. Vier actieplannen om

op batterijen eigen (elektrische verlichting was nieuw in het gebied) en

het plan te implementeren werden uitgewerkt, waaronder technische

bekwaamden zich later in 5 belangrijke aan elektriciteit en technologie

ondersteuning, op onderzoek gebaseerde initiatieven, onderzoek en

gerelateerde zakelijke activiteiten en in de verbetering van fornuizen. Zij

statistieken en communicatie.

introduceerden de technologie op andere eilanden en de theorie van het

Binnen dit plan is een heel duidelijke rol weggelegd voor de infrastructuursectoren en -diensten (water, sanitaire voorzieningen, energie, telecommunicatie, informatietechnologieën) die de eerlijke toegankelijkheid van de vier markten mogelijk moeten maken. Door een verbeterde infrastructuur besparen vrouwen ook tijd, en wordt de toegankelijkheid van informatie en onderwijs (zoals internet) en gezondheid (telegeneeskunde) vergemakkelijkt. Het betreft telefonie, drinkwater, energie en

onderwijzen van vrouwen in technisch werk is nu overgenomen door andere organisaties. Zij zijn inmiddels bezig met de uitbreiding naar de zonne-energiesystemen voor de consumentenmarkt, hebben 17 verschillende verkoopkantoren op verschillende eilanden opgezet en zij hebben 117 betaalde medewerkers ingehuurd (112 mannen). Dit project heeft geleid tot zelfbeschikking, waardoor het hele huishouden en de gemeenschap erop vooruit zijn gegaan.

verbeterde sanitaire voorzieningen. Verbanden tussen de sectoren

In Liberia werd door de Wereldbank getracht de economische zelfbe-

onderling zijn ook erg belangrijk.

schikking van vrouwen te beoordelen op basis van hun deelname aan

In de stedelijke openbare ruimte is sprake van verschillende genderbehoeften en verschillende beperkingen in het evenwicht tussen werk en gezinsleven. Er is ook sprake van de problematiek van de risico’s en kwetsbaarheid tengevolge van gebrekkige infrastructuurdiensten

de arbeidsmarkt, ingevoerd door infrastructuurprogramma’s tijdens de wederopbouw van het land na 15 jaar burgeroorlog (1989-2003). De meeste vrouwen zijn analfabeet en kunnen alleen ongeschoolde banen op zich nemen.

(vervoer). De problematiek van de veiligheid van vrouwen is van cruciaal

Er zijn nu een aantal proefprojecten opgestart om vrouwen micro-onder-

belang in ontwikkelingswerk. Ook de toegankelijkheid tot openbare voor-

nemingen voor infrastructuurmanagement te laten opzetten, zoals vuil-

zieningen (water, sanitaire voorzieningen, elektriciteit,…) is van belang,

ophaaldiensten, wegenonderhoud en werkzaamheden m.b.t. sanitaire

zeker in de sloppenwijken.

voorzieningen. Dit zou een oplossing zijn voor het gebrek aan vele dien-

Op een afgelegen eiland in het zuiden van Bangladesh is in 1998 een

sten in de stedelijke gebieden van Liberia.

nieuw zelfbeschikkingsmodel voor vrouwen door de Wereldbank uitge-

Als we willen dat er iets verandert, is politieke betrokkenheid een vereiste

test. Hier gebruikten vrouwen nog steeds traditionele brandstof voor het

en moeten we middels infrastructuurprogramma’s mogelijkheden bieden

koken, was 20% van de vrouwen analfabeet en er was geen overheids-

voor alfabetisering en het erkennen van de in praktijk verworven vaar-

beleid omtrent de voorziening van technische vaardigheden voor nau-

digheden door de relevante overheidsinstantie. De hele gezondheids-

welijks geschoolde vrouwen. Er werden technische opleidingen door de

zorgproblematiek moet ook worden aangepakt door te kiezen voor een

Wereldbank georganiseerd, die vrouwen de kans gaven om geld te ver-

alomvattende gezondheidszorgbenadering, waarin de gevolgen van tie-

dienen met alternatieve energiediensten (de traditionele inkomstenbron-

nerzwangerschappen en HIV/aids op hun toekomst worden uitgelegd.

nen waren visserij en landbouw) en om duurzame micro-ondernemingen 23

De algemene conclusies en aanbevelingen komen erop neer dat het

Dominique Lallement heeft gedurende 30 jaar bij de Wereldbank

probleem ligt in het gebrek aan duurzame politieke en institutionele

gewerkt, maar ging in 2006 vervroegd met pensioen om zich te kunnen

betrokkenheid. Door technologie kunnen vrouwen de aanzet geven tot

wijden aan de inhoud en implementatie van het Gender Actieplan 20072010 van de Wereldbank

veranderingen in hun gemeenschappen.

■


Spreker Mw. Vera ENGELEN Senior Project Manager bij IBM en Lid van het IBM-vrouwennetwerk Women in Blue (Women Leadership Council IBM België)

Vrouwen en technologie bij IBM Onderzoek toont aan dat mannen en vrouwen beschikken over verschil-

Het Catalyst-onderzoek ‘Women in High Tech’ uit 2001 (uigevoerd bij

lende, elkaar aanvullende, kwaliteiten, gedragingen en benaderingen.

Dell, HP, Oracle,…) geeft de volgende belangrijkste drempels aan voor

De zakenwereld staat steeds meer open voor traditionele ‘vrouwelijke’

de positieverbetering van vrouwen :

waarden zoals communicatie, coaching, organisatorische vaardigheden, samenwerking, flexibiliteit en het belang van relaties en gevoelens, beschikken over inlevingsvermogen, langetermijn denken en teambuilding. Een divers team is innovatiever en beter in staat om ingewikkelde projecten aan te pakken. Twee voorbeelden van succesvolle producten die door vrouwen zijn ontworpen zijn de Philips Senseo koffiemachine en de Volvo conceptauto 2004.

en niet op positieverbetering van vrouwen ; senior managers zijn niet gericht op diversiteit ; - werkervaringsplekken en leertrajecten zijn nauwelijks beschikbaar voor vrouwen ; - werken carrière-eisen botsen met familieverplichtingen en persoon-

Binnen IBM is diversiteit erg belangrijk vanwege de betere bedrijfsresultaten, een betere afspiegeling van onze klanten, betere prestaties, hogere niveaus van werknemersbehoud en productiviteit en een hogere graad van tevredenheid onder werknemers. Diversiteit

- de bedrijfscultuur in vele hightech-bedrijven is gericht op uitsluiting

24

heeft echter

ook te maken met de integratie van mensen met een handicap, mannelijke en vrouwelijke homoseksuelen, de oudere beroepsbevolking en verscheidenheid van generaties en culturen. IBM heeft Women Leadership Councils in alle landen en binnen deze councils is in 1997 de Women in Technology-groep opgericht om meisjes te ondersteunen en aan te moedigen om opleidingen te volgen en carrières na te streven in de wetenschap, technologie, het ingenieurswezen en de wiskunde, om technisch opgeleide vrouwen voor IBM aan te trekken en aan te werven en om de groei, ontwikkeling, vooruitgang en de erkenning van het vrouwelijke technische talent bij IBM te ondersteunen.

lijke verantwoordelijkheden ; - vrouwen voelen zich geïsoleerd door een gebrek aan rolmodellen, netwerken en mentors ; - bedrijven houden zich niet bezig met objectieve en strategische erkenning en ontwikkeling van vrouwelijk toptalent ; - mannen beschouwen vrouwen als tijdelijke werknemers, niet als gelijken. IBM organiseert technische conferenties, weblezingen en specifieke trainings- en ontwikkelingsprogramma’s voor de IBM-vrouwen. IBMmanagers werken met genderdiversiteitsdoelstellingen en worden geholpen bij het aanwerven van vrouwen. IBM beschikt ook over netwerken en raden, talentenprogramma’s, mentorschap, sabbatsverlof en evenwichtsprogramma’s werk/gezin. IBM organiseert tevens een workshop

Women in technology is een belangrijk aandachtsgebied omdat hightech

voor alle vrouwen op alle niveaus binnen IBM om hun managementvaar-

een relatief nieuwe, uitdagende en zich steeds verder ontwikkelende

digheden te vergroten, hun netwerk te ontwikkelen, relaties op te bouwen

bedrijfstak is, die tevens zeer competitief is. De huidige aanvoer van

en te laten zien hoe zij een dynamische managementpersoonlijkheid

technische medewerkers is onvoldoende om te beantwoorden aan de

kunnen ontwikkelen in een vergadering, tijdens een telefoongesprek, of

verwachte vraag. In België is een tekort aan 13.000 ICT-medewerkers

voor een groep luisteraars.

en volgens een schatting van de Europese Commissie zal in 2010 een tekort van 300.000 ICT-medewerkers bestaan. Vrouwen zijn in technische domeinen ondervertegenwoordigd. Bij IBM vertegenwoordigen zij slechts 22% van de technische beroepsbevolking wereldwijd. Het is erg moeilijk om vrouwelijke ICT-medewerkers aan te werven aangezien slechts een beperkt aantal meisjes een ICT-opleiding volgt. In België en Nederland is bijvoorbeeld 50% van alle studenten vrouwelijk, maar slechts 10% van hen volgt een ICT-opleiding. Vrouwen zijn nodig in de ICT-sector omdat zij het beste in staat zijn om producten voor vrouwen te ontwerpen, zij zijn erg creatief en vindingrijk en de innovatie die ontstaat uit diversiteit is erg belangrijk voor ICT-ondernemingen.

24

De eerste vrouw werd in 1935 in dienst genomen.

Op korte termijn probeert IBM technisch gekwalificeerde vrouwen aan te trekken. Om die reden is IBM externe samenwerkingsverbanden en relaties aangegaan met universiteiten. Op lange termijn tracht IBM meisjes en jonge vrouwen aan te moedigen om een opleiding en carrières na te streven in de wiskunde, wetenschap en technologie door het organiseren van de IBM E.X.I.T.E-week. (Exploring Interests in Technology and Engineering-)Zomerkampen voor meisjes op middelbare scholen, kinderworkshops, en het uitnodigen van dochters van medewerkers om een dag op kantoor te komen kijken.

■


75


Sprekers Thera VAN OSCH Algemeen coördinator van het European Feminist Forum (Amsterdam – Nederland)

en Joanna SEMENIUK Coördinator ‘Affinity Groups’ van het European Feminist Forum

Het gebruik van ICT binnen het European Feminist Forum Europa bevindt zich in een fase van snelle veranderingen en overgang

Uit de online-debatten heeft het European Feminist Forum al kunnen

als gevolg van verscheidene invloeden zowel binnen als buiten Europa.

opmaken dat de betrokkenheid van de Europese Vrouwenbeweging met

Het betreft bijvoorbeeld het proces van de Europese uitbreiding, de ach-

name uitgaat naar :

teruitgang van de nationale staat, nieuwe trends in de activiteiten van mensen bij het zoeken naar een baan, en veranderingen in identiteit en gemeenschappen. Vele vrouwen krijgen te maken met groeiende armoede en toenemende uitsluiting uit de maatschappij. Voor anderen

- de behoefte aan economische verandering in Europa : veranderingen in de economie, de arbeidsmarkt, migratie en alternatieven voor vrouwen ;

zijn nieuwe wegen opengegaan. Vooruitgang die door vrouwenrechten-

- fysieke en seksuele integriteit van vrouwen : het lichaam van de

organisaties is geboekt, staat onder druk en vele nieuwe problemen voor

vrouw, abortus en het beleid gericht op het beëindigen van geweld

vrouwen duiken op.

tegen vrouwen, opnieuw definiëren van de vrouwelijke seksualiteit ;

Het European Feminist Forum biedt een levendig, deels webgericht, deels persoonlijk, platform voor discussies over het opnieuw op de politieke agenda zetten van de vrouwenbeweging in Europa en voor onderzoek naar de nodige strategie voor vrouwen in hedendaags Europa. Belangrijke vrouwennetwerken in Centraal-, Oost- en West-Europa hebben het European Feminist Forum-proces uitgedacht en georganiseerd, omdat de vrouwenbeweging opnieuw gedefinieerd moet worden en omdat zij het gevoel hadden dat er op Europese sociale fora aan vrouwenzaken onvoldoende aandacht werd besteed.

- onze beweging : beschikbaar stellen van middelen voor vrouwen en verkrijgen van politieke macht. De structuur van het EFF bestaat uit twee elementen : eerst is er een periode van diepgaande online-discussie. De zogenaamde EFF Affinity Groups (die in 2007 zijn opgericht) bieden een niet-hiërarchische, open, op participatie gerichte en vernieuwende ruimte voor individuele vrouwenactivisten en groepen om zich te richten op een specifiek onderwerp. Ze organiseren ook debatten in heel Europa. De thema’s die momenteel worden uitgewerkt door de Affinity Groups zijn ontwikkeling, het voor-

Cyberspace en FLOSS (Free/Libre/Open Source Software) worden doel-

komen van geweld, vrede en veiligheid, migratie, arbeidsmarkt, ICT-

treffend ingezet als hulpmiddel bij het netwerken voor activisten en

nieuwe media, financiën en genderbugdettering, secularisme, migran-

onderzoekers in de vrouwenbeweging. De meeste vrouwen die voor het

tenagenda voor vrouwen, feministische kunst, Europese Unie en

Forum werken zijn vrijwilligers. De stuurgroep werkt online. De mailinglist

Roma-vrouwen. Momenteel zijn er 20 groepen, variërend in grootte van

en de webserver zijn ontwikkeld om zich te richten op sociale organisa-

3 tot meer dan 20 kernleden. Affinity Groups onderbouwen hun vooruit-

ties. Alle mogelijke documenten kunnen online worden gebruikt.

gang en bijdragen aan het EFF door inhoud voor de website te creëren, waaronder dicussiestukken, video’s, podcasts en overige media. Sommige groepen werken ook samen met mannen, zoals bijvoorbeeld aan het opnieuw definiëren van mannelijkheid. Vele vrouwen hebben dankzij de website hun positie versterkt en werken nu met Content Management System (CMS) en Open Source waardoor zij de manier waarop de website wordt ontworpen, kunnen beïnvloeden. De Affinity Group ‘Informatie en nieuwe Technologieën’ werkt aan kennisoverdracht en het vertrouwder maken van vrouwen met ICT. Na de online-discussies volgt een persoonlijke ontmoeting in Polen van 13 tot 15 juni 2008, waar een nieuwe Europese agenda voor de vrouwenbeweging zal worden opgesteld en waar vrouwen wordt geleerd hoe ze de website kunnen gebruiken, video’s kunnen maken…

■



CONCLUSIES

- Het European Feminist Forum is geïnspireerd op het African Forum.

Sterke punten

In november 2007 publiceerde het African Feminist Forum een Manifest met vergelijkbare informatie als het Europese.

- Nieuwe technologieën bieden heel wat mogelijkheden : vrouwen kunnen hierdoor contact opnemen met andere vrouwen, netwerken

- In Afrika zijn veel vrouwen geïnteresseerd in technologie maar na hun

uitbouwen, informatie opzoeken en tijd besparen. Werken is een

opleiding krijgen ze geen toegang tot de arbeidsmarkt, wat een kloof

geglobaliseerde activiteit geworden ( bv. onlineboeken,

slaat tussen landen uit het Noorden en landen uit het Zuiden. In de

telegeneeskunde).

Cultural Diversity Group bij IBM bestaan soortgelijke programma’s voor ontwikkelingslanden. Op die manier organiseert IBM uitwisselingen tussen Noord en Zuid. - In Duitsland lopen programma’s waarbij jongens en meisjes afzonderlijk technische- en natuurwetenschappen leren, zodat de meisjes meer zouden open bloeien en meer vertrouwen zouden krijgen. Jongens leren echter nooit hoe ze op technische domeinen met meisjes moeten omgaan. Jongens en mannen moeten gelijktijdig leren hoe seksisme kan worden bestreden.

- Vrouwen die in de technologiesector stappen, brengen een meerwaarde mee, veranderen de cultuur van de organisatie, ontwerpen succesvolle producten, leren technologische vaardigheden en worden autonomer. Ze krijgen de technologie steeds beter onder controle en kunnen hierdoor ook het huishouden beter sturen. Moeilijkheden - Technologie heeft nog altijd een mannelijke connotatie en cultuur (en dan vooral in Europa en de VS).

- Als we de ‘open source’-filosofie bij ondernemingen vergelijken,

- Te veel technische opleidingsprogramma’s voor microbedrijven zijn

stellen we vast dat ‘open source’ vrij is en dat de vrouwen die zelf

gericht op geletterde vrouwen. Er is een grote nood aan specifieke

vrouwvriendelijk kunnen maken. ‘Open source’ is een beter middel

ICT-vaardigheden en cursussen voor ongeletterde vrouwen.

om vrouwen meer mogelijkheden te bieden.

- Op heel wat plaatsen heeft men nog geen toegang tot internet. Er

- De verbindingen die in de infrastructuursector worden ontwikkeld,

moeten dan ook extra infrastructuur en diensten worden voorzien.

zouden in andere sectoren kunnen worden overgenomen. We zien

Internetcafés kunnen in dit opzicht een oplossing zijn. Belangrijk om

immers steeds vaker servicecentra waar vrouwen ook van zakelijke

te vermelden is het feit dat Engelstalig Afrika op dit vlak veel meer

diensten kunnen genieten zoals internet, opleidingen of kinderopvang.

vooruitgang heeft geboekt dan Franstalig Afrika. Cybercafés zijn erg

- Het project van het FCEM beantwoordt aan de behoeften van talloze vrouwen. Het is het resultaat van een studie die door veel bedrijfsleiders werd gebruikt en die voorgelegd en gehuurd werd aan het Bureau International de Travail. Technologie kan ook interessant zijn voor vrouwen die actief zijn in de politiek of de openbare administratie. Op elk niveau kunnen intranetten en extranetten worden gecreëerd, en er zijn contacten tussen de regering van Mali en Kameroen. Kamers van koophandel kunnen die gebruiken, de Banque Africaine wil zijn experts delokaliseren.

duur en kampen vaak met verbindingsproblemen. - Het is ook moeilijk om een evenwicht te vinden tussen werk en privé.


77


Aanbevelingen

- (Technologische) tools moeten gendervriendelijker worden gemaakt.

- De ministeries die bevoegd zijn voor onderwijs en beroepsopleiding

- Infrastructuur en diensten (cybercafés) moeten vrij toegankelijk zijn

moeten diploma’s uitreiken voor vrouwen die een praktijktraining

voor alle burgers. Autoriteiten moeten voor de nodige satellieten

hebben gevolgd, zodat de vrouwen die niet over een schooldiploma

zorgen (cf. gratis toegang tot internet en instructies in Mexicaanse

beschikken aan hun volgende werkgever kunnen aantonen dat ze wel

cyberkiosken).

degelijk gekwalificeerd zijn. De basiskennis die nodig is voor het gebruik van technologieën, kan in de praktijk worden verworven. - Politici moeten worden gewezen op het belang om vrouwen voldoende kansen te bieden en moeten voldoende politieke wil aan de dag leggen om hieraan de nodige aandacht te besteden en de bevolking daarvoor te sensibiliseren. Samen met de onderwijssector en de ondernemingen zouden ze wereldwijd de nodige inspanningen moeten leveren op dat vlak. - Moeders op de hoogte brengen van wat hun kinderen zullen leren en wat een technologische carrière voor hun dochters kan betekenen. Als ouders en kinderen meer met elkaar praten en ouders minder bang worden voor nieuwe technologieën, dan kunnen ze hun dochters begrijpen en ondersteunen.

- Bij meisjes moet een bottom-up aanpak worden gehanteerd. - In veel landen is de bevolking snel aan het vergrijzen. Een groot deel van de bejaarden zijn vrouwen die in de toekomst voor hun dagelijkse activiteiten meer afhankelijk zullen zijn van technische- en communicatiesystemen. Ook deze vrouwen moeten worden opgeleid zodat ze met de technische ondersteuningssystemen en programma’s kunnen werken. - Economische werkevaluaties opgesteld door vrouwen kunnen bedrijven aanzetten om vrouwen in dienst te nemen.

■


B4

Balans werk en gezin Voorzitter Maite ARQUÉ I FERRER Burgemeester van Badalona (Barcelona – Spanje)

Programma Moeder- en Vaderhuis (Casal de Madres y Padres) Analyse van de realiteit en rechtvaardiging van het programma De eerste pogingen tot het streven naar een evenwicht tussen werk en gezin deden zich in de meest ontwikkelde landen tussen de jaren 70 en 80 voor. Inmiddels heeft de term ‘balans tussen gezin en werk’ in de media veel aandacht gekregen en het debat hierover neemt een belangrijke plaats op de politieke agenda’s in. Nooit eerder was dit aan de orde

Om al hierboven uiteengezette redenen is praten over zo’n evenwicht niet alleen praten over vrouwen ; het is ook praten over mannen en over hun deelname aan het huishoudelijk en gezinsgebeuren ; het is praten over taakverdeling, zowel tussen mannen en vrouwen als tussen vaders/ moeders en kinderen ; het is praten over een sociale verandering via beleidslijnen voor tijdsbesteding.

gekomen, want de wereld van het werk was bedoeld voor mannen en

De ervaring van het ‘Huis voor Moeders en Vaders’ als instrument voor

die hoefden geen tijd te besteden aan huishoudelijk werk, dat aan

een beter evenwicht tussen werk en gezin komt voort uit de vraag van

vrouwen toebedeeld was

de vrouwen van Badalona en omstreken tijdens het 1e Congres van

Sindsdien is er een groot openbaar debat op gang gekomen, dat tot op heden duurt en dat ruimte geschapen heeft voor een ruimer overleg over de organisatie van openbare en privé-activiteiten in een stedelijk milieu. Ook wordt er gevraagd dat de maatschappij zich open stelt voor de verschillende soorten gezinnen die erbij komen en dat men uiteindelijk zowel de verscheidenheid aan gezinnen erkent als het feit dat het ‘eenvadergezin’ of het ‘eenmoedergezin’ (Sara Panella, 2005) ertoe bijdraagt dat het traditionele concept ‘gezin’ geleidelijk aan verdwijnt.

Vrouwen uit de streek Barcelonés Norte, dat in maart 2006 gehouden werd. Het voornaamste doel van dit congres was het tot stand brengen van een ruim kader van sociale vrouwenparticipatie. Het Moeder- en Vaderhuis streeft ernaar om de gemeentelijke diensten en de burgers dichter tot elkaar te brengen, om zo gendergelijkheid teweeg te brengen en bij te dragen aan het dagelijks welzijn. Uitvoerend orgaan van het programma Binnen de afdeling Sociale Diensten en Gelijkheidsbeleid van de

Paradoxaal zijn het juist de niet betaalde en sociaal niet erkende activi-

Stadsraad bevindt zich de Vrouwenraad, die als taak heeft het faciliteren

teiten die rechtstreeks verantwoordelijk zijn voor het in stand houden

en coördineren van verschillende programma’s die verband houden met

van het menselijk leven. Bijgevolg schuilen er achter de problemen die

de sociale gemeentelijke activiteiten en met het beleid voor tijdsbeste-

verband houden met het evenwicht gezin-werk en de werktijden een veel

ding, met als doel de gendergelijkheid.

diepere tegenstelling en conflict, die de grondpijlers van ons sociaal en economisch systeem doen wankelen.

Een goede praktijk is het programma ‘Urenbank’, dat met 50 personen (mannen en vrouwen) werkt, die ertoe bereid zijn om hun tijd te geven

Het resultaat hiervan is dat we nu te maken hebben met een maatschap-

en aandacht aan anderen te besteden. Op die manier worden ze in staat

pij waarin een niet opgelost conflict weerspiegeld wordt op het gebied

gesteld om hun buurman en buurvrouw te leren kennen en in de dage-

van gelijkheid tussen mannen en vrouwen.

lijkse levensbehoeften te voorzien. Bij deze bank is tijd het voornaamste

Volgens De Singly moet het evenwicht werk-gezin vervangen worden

goed en vormt dus de uitwisselingseenheid.

door beleidslijnen die proberen om verandering te brengen in de manier

Al deze programma’s ontstaan vanuit een transversale roeping, dat wil

waarop mannen de wereld zien en zich erin bewegen en om nieuwe

zeggen met de bedoeling om samen te werken met andere afdelingen

waarden te geven aan de taken van het zorg dragen voor en aandacht

van de gemeente (sociale diensten, onderwijs, cultuur, samenleving,

geven aan mensen. De kern van de zaak is dat men wil bereiken dat de

enz.), alsook met het netwerk van sociale diensten van de diverse dis-

man de verantwoordelijkheid deelt voor huishoudelijke taken en werk-

tricten en met de vrouwenorganismen van de stad.

zaamheden rondom het gezin.

■


79

Algemene workshop ‘Economische uitdagingen’ Balans werk en gezin

Expert Mw. Janine HADDAD Vice-voorzitter van de Conseil Régional Ile-de-France belast met internationale en Europese aangelegenheden (Parijs – Frankrijk)

Combinatie werk en gezin in Ile-de-France Ile-de-France, een grote Europese regio met 12 miljoen inwoners, is rijk

De regio Ile-de-France moet grote bedrijven ertoe aanzetten om bedrijfs-

maar kampt met grote territoriale en sociale moeilijkheden en verschil-

crèches op te richten, speciaal aangepaste opvangmethodes in de zones

len. De gezinnen wonen steeds verder weg van hun werkplaats. Tussen

met veel tewerkstelling. Vlakbij de luchthaven Roissy-Charles de Gaulle

huis en werk zijn de ouders soms lang onderweg en die reistijd voegt

bijvoorbeeld komen er ieder jaar 7000 banen bij. Twee derde daarvan,

zich bij hun werktijd.

in het hotel- en restaurantwezen, wordt uitgeoefend door vrouwen. Toch

Het kinderopvangaanbod is in Ile-de-France verre van voldoende, ondanks tal van experimenten van gemeentebesturen, departementen en de regio. Vaak ook strookt het niet met de verwachtingen van de ouders op het vlak van nabijheid en opvangmethode.

hebben de vrouwen het soms moeilijk vanwege de vervoersproblemen en de onaangepaste kinderopvang. Enkele voorbeelden van initiatieven in Ile-de-France : - de steun aan ‘Paris Pionnières’, de incubator die oprichtsters van bedrij-

De problemen voor de meest kwetsbare bevolkingsgroepen nemen toe.

ven, werkloze vrouwelijke kaderleden en vrouwen die bedrijfsprojecten

In Ile-de-France wonen heel wat eenoudergezinnen. 85 % daarvan

dragen diensten aanbiedt die hen helpen in het dagelijkse leven ;

bestaat uit alleenstaande moeders met kinderen. Er heerst werkonzekerheid en afwisseling tussen werkloosheid, werkgelegenheid en opleiding. Het opvangaanbod is in dat geval niet geschikt. De ouders verkeren steeds meer in tijdsnood, wat nadelig is voor het welzijn van het kind en het sociale leven van de ouders. Ook is er een preventieprobleem. Het is absoluut noodzakelijk om te streven naar het welzijn van de kinderen en de ouders. Voor jonge kin-

- in het kader van de sociale economie en solidariteit verleent de regio haar steun bij de oprichting van rondreizende kinderopvang in Ile-deFrance en alternatieve opvangmethodes zoals de oprichting van interbedrijfscrèches ; - project Montmartre : steun aan een opvangmethode in een wijk met atypische werkuren, met name bestemd voor eenoudergezinnen ;

deren is het belangrijk om te investeren. Men mag niet redeneren in

- project deeltijds onderwijs : kinderen van 2-3 jaar gaan ’s ochtends naar

termen van kosten, maar in termen van investering. Er moeten nieuwe

school en worden vanaf 11.30 uur opgevangen door kinderoppassen ;

oplossingen worden gezocht en in alle gebieden van de regio moeten opvangmethodes worden gelanceerd die zijn aangepast aan de problemen van de ouders. Ook moet een ambitieus kinderopvangbeleid worden georganiseerd, niet alleen ten behoeve van de demografische vitaliteit maar ook ten behoeve van het sociale en economische dynamisme. Jonge ouders moeten hierbij centraal staan om hun kinderwens te begeleiden. Ook de competenties van deze opvangmethodes moeten worden verduidelijkt. Het departement blijft aan het hoofd van dit beleid omdat het ervaring heeft met kinderopvang. Maar ook de algemene raden (departementen), de regionale raden, de lokale verkozenen (burgemeesters) en het kinderbijslagfonds moeten erbij worden betrokken. De regio Ile-de-France heeft de plicht om beroepsopleidingen te verstrekken, dat is haar eerste competentie. Het kinderopvangbeleid moet daaraan worden aangepast. Ook de bedrijven hebben een belangrijke rol te spelen.

- vooruitzicht : ondertekening van het charter (CCRE) voor de gelijkheid tussen mannen en vrouwen in het lokale leven. Dit bevestigt dit principe dat zal worden opgenomen in het actieplan. In een ander kader, op Europees niveau, werkten de regio en de prefectuur een operationeel programma uit aangaande de FEDER- en FSEfondsen voor de periode 2007-2013. Met het oog op sociale innovatie worden de projectdragers (instellingen, agglomeraties, bedrijven) aangemoedigd om te innoveren en de dimensie kinderopvang te integreren om de toegang tot de werkgelegenheid van de ouders te bevorderen. In alle economische, sociale en andere beleidslijnen van het Ile-deFrance moet de strijd tegen discriminatie en de genderdimensie worden geïntegreerd.

■


Spreker Mw. Annemie PERNOT Sociaal attaché – Permanente Vertegenwoordiging van België bij de Europese Unie

Verzoening gezin en arbeid Het thema van de verzoening van gezin en arbeid is de grote uitdaging van

Hoe heeft het beleid op EU-niveau en op nationaal niveau een antwoord

onze tijd. Het thema staat centraal in het debat over de werking van de

geboden aan deze uitdagingen ? Allereerst is er de routekaart voor gelijk-

arbeidsmarkt en de economische en demografische efficiëntie maar is

heid van mannen en vrouwen 2006-2010 van de Europese Commissie,

ook cruciaal om een meer gelijk en evenwichtiger sociaal leven te garan-

waarin de combinatie van arbeid en gezin een belangrijk thema is en

deren. Door de belangrijke link tussen gelijkheid man/vrouw en de verde-

waarbij wordt aangestuurd op meer flexibiliteit in de arbeidsorganisatie.

ling van betaalde en onbetaalde arbeid, kan men niet praten over verzoe-

Daarnaast ondertekenden de ministers bevoegd voor gelijke kansen en

ning gezin en arbeid zonder over de gelijkheid van man/vrouw te praten.

werkgelegenheid in 2006 een pact waarin ze zich engageerden om in

Allereerst werd er gekeken naar de cijfers over de aanhoudende segregatie op de arbeidsmarkt, de verdeling van de taken binnen het gezin en de samenleving, alsook de verschillende instrumenten die in de verschillende lidstaten van de EU gebruikt worden om tot een betere verdeling van de taken te komen. Omwille van de vergrijzing heeft men in Europa echt nood aan vrouwen op de arbeidsmarkt. De Lissabonstrategie voor groei en jobs wil dan ook dat in 2010 de werkgelegenheidsgraad van mannen 70% bedraagt en die van vrouwen 60%. De combinatie arbeidgezin is hierbij uiteraard een belangrijk aspect. Via de cijfers constateert men dat vrouwen meer deeltijds werken dan mannen, en ook dat vrouwen meer werken als ze geen kinderen hebben, terwijl mannen juist

hun respectieve landen een actief beleid rond de combinatie van arbeid en gezin te voeren. Tenslotte hadden de Peking-indicatoren in het kader van het actieprogramma (waarbij alle lidstaten zich engageren om samen naar bepaalde doelstellingen toe te werken) in 2000 betrekking op de combinatie van arbeid en gezin, maar deze werden nog niet geëvalueerd. Daarnaast zijn er Europese richtlijnen die moeten omgezet worden in elke lidstaat : het recht van zwangere vrouwen om terug te keren naar dezelfde functie na het zwangerschapsverlof, het recht op ouderschapsverlof voor mannen en vrouwen (3 maanden – voor het kind 8 jaar is), het recht op gelijk loon voor gelijk werk, en de non–discriminatie tussen voltijdse en deeltijdse werknemers.

meer werken naarmate ze meer kinderen hebben. Verder besteden

Hoe dit beleid op nationaal vlak vorm krijgt, varieert naargelang de lid-

vrouwen meer vrije tijd aan huishoudelijke taken en aan zorgfuncties, of

staten. In het Scandinavisch model is er veel kinderopvang en goed

met andere woorden aan onbetaalde taken. De taken binnen het gezin

betaald en lang ouderschapsverlof. In het continentale model is er vooral

zijn over het algemeen beter verdeeld als er geen kinderen zijn. Voldoende

veel halftijds werk, dat hoofdzakelijk wordt verricht door vrouwen. In het

kinderopvang is in dit verband een cruciaal gegeven, en daarom stelt de

mediterrane model gebeurt de kinderopvang veeleer in de familie en er

Lissabonstrategie ook doelstellingen met betrekking tot de kinderop-

zijn geen goed betaalde verlofregelingen. Tenslotte is het gemengde

vangvoorzieningen tegen 2010.

model (zoals in België) een combinatie van uitgebreide kinderopvang en betaald ouderschapsverlof. In het eilandmodel (VK) is er veel deeltijdse arbeid maar zijn er niet veel vakantieregelingen. Er is ook een grote rol weggelegd voor de sociale partners, die in Europa het recht hebben om collectieve Europese conventies op te stellen, die daarna moeten omgezet worden in Europese richtlijnen. Er is natuurlijk ook nood aan financiële steun (bv. programma’s als ESF, PROGRESS). Maar vooral moeten de ondernemingen, vakbondsorganisaties en werkgeversorganisaties ervan overtuigd worden oplossingen te zoeken. Een belangrijke conclusie is dat het beleid omtrent deze problematiek niet neutraal is. Als de nadruk wordt gelegd op de combinatie van arbeid en gezin en reorganisatie van het werk, zijn het immers vooral vrouwen die een beroep doen op deze beleidsmaatregelen. In die zin kan men de voorkeur geven aan een uitbreiding van de kinderopvangvoorzieningen, wat neutraler is voor mannen en vrouwen.

■


81


Spreker Mw. Sara PAIT Lid Raad van Bestuur van het Peruaanse Instituut voor Duurzame Ontwikkeling (IPES)

Stedelijke landbouw in Latijns-Amerika en het Caraïbische gebied met betrekking tot het combineren van gezinsleven en werk Het is aangewezen om dit onderwerp te bespreken aangezien de meeste mensen in de landen van Latijns-Amerika werkzaam zijn als kleine zelfstandigen in micro-ondernemingen of in zelfvoorzienende banen in de randstedelijke zones van grote steden, voormalige landbouwlocaties die zijn verstedelijkt en waar de bevolking landbouw blijft bedrijven. Mw. Pait presenteert de bevindingen van het Regionale seminarie over gender en stedelijke landbouw in Latijns-Amerika en steden in het Caraïbische gebied, (2006), gesteund door de RUAF Foundation (Resource Centres on Urban Agriculture and Food Security), waarin boeren van over de hele wereld zijn verenigd, en IPES, dat RUAF in Latijns-Amerika vertegenwoordigt, binnen het programma ‘Cities

De bestudering van een aantal genderstrategieën In Cuba zijn mannen en vrouwen opgeleid tot bemiddelaars door het creëren van jongens- en meisjes belangengroepen voor stedelijke landbouw en milieu. Naast politieke programma’s werden gemeenschapsdeelname, aangepaste budgetten en aandacht van massamedia noodzakelijk geacht om de genderproblematiek aan te pakken. In Xochimilco toonde een genderstudie aan dat de stedelijke landbouw in staat was een groot aantal vrouwen onder te brengen die tijdens de verstedelijking van de regio niet werkzaam waren in andere betaalde banen.

Farming for the Future’, waarin zes gendercasestudy’s met het oog op

Tengevolge van deze studies zijn algemene indexen vastgesteld voor het

genderproblematiek werden gesystematiseerd en gepresenteerd.

meten van de besluitvorming door vrouwen en hun bewegingsvrijheid.

Ervaringen met betrekking tot de relatie tussen werk en gezinsleven werden ontleend aan stedelijke landbouwprojecten die zijn opgezet in de oosten noord-oostregio’s van Belo Horizonte (Brazilië, 2001-2003), Rosario (Argentië, 2002-2006), San Luis Tlaxialtemalco en Xochimilco

Het resultaat hiervan was dat (in het bijzonder oudere) vrouwen die werken in de landbouw een grotere beslissingsbevoegdheid en bewegingsvrijheid hadden dan vrouwen die in andere banen werkzaam waren, dankzij regelmatig marktbezoek.

(Mexico, 2004-2006), Havana (Cuba, 2004-2006), en Guantanamo,

Een groot aantal aspecten moet nog nader bestudeerd worden : de rela-

(Cuba, 200-2006).

ties tussen genders en generaties binnen de huishoudens, de valorisatie

De trends van de afgelopen jaren zijn : - dat de behoeften van verschillende partijen gelet op gender, intergenerationele aspecten, etnische afkomst, migratie en verplaatsing worden opgenomen en dat alle subgroeperingen (vorige en nieuwe inwoners) betrokken worden bij de projecten ; - de genderproblematiek wordt verondersteld de integrale invloed van interventies te laten zien ; - strategieën zijn laagdrempelig en passend in de culturele context van de actie. De basisveronderstellingen waarop de interventies zijn gebaseerd, zijn : - dat er voldoende informatie is over de voordelen voor (vrouwen in) huishoudens uit stedelijke landbouwgebieden ; - dat een en ander empirisch is aangetoond en dat er een gedegen onderzoeksbasis voorhanden is ; - dat er heldere opvattingen bestaan, toegankelijke projectuitvoerders zijn en dat een te eenvoudige weergave van opvattingen (‘slechts vrouwenproblematiek’) wordt vermeden.

van werk, de bijdrage van ouderen aan de productiviteit,… In Belo Horizonte in Brazilië werden alle familieleden betrokken bij workshops om het verschil tussen mannen- en vrouwenproblematiek uit te wissen. Er werd gebruik gemaakt van tekenfilms en het werk van mannelijke assistenten om afstand te nemen van typische mannen- en vrouwenrollen. In Rosario kregen mannen- en vrouwenorganisaties in stedelijke landbouw de mogelijkheid om netwerken op lokaal en regionaal niveau op te zetten. Met het project werden activiteiten die inkomsten genereren, uitwisselings- en socialisatieruimtes gestimuleerd, zodat vrouwen hun autonomie konden vergroten en hun collectieve identiteit als producent opnieuw konden bevestigen. Er bleven echter wel risico’s bestaan : verzadigd leiderschap, het creëren van concurrentie tussen vrouwen in plaats van het herverdelen van de macht.

■


Spreker Mw. Martine BLANC Expert lokale en internationale democratie en mentoraat (Canada)

Combinatie werk en gezin en gemeentelijk gezinsbeleid in Québec Onder druk van de burgermaatschappij, met name vrouwengroepen en vakbonden, ontstond in de jaren ’80 het idee van een expliciet gezinsbeleid in Québec. In 1983 hadden 29 verenigingen hun krachten gebundeld om zo’n beleid op te zetten. In 1985 leidde een regionale overlegronde in de hele provincie tot de eerste aanbevelingen en de eerste aanzet van een gezinsbeleid in Québec. Twee andere belangrijke etappes waren de oprichting van het ministerie van kind en gezin enerzijds en van het Carrefour action municipale et famille dat van de regering van Québec de opdracht kreeg om de gemeenten technische ondersteuning

- dienstverlener (bijvoorbeeld aanpassing van de openingsuren van de gemeentelijke voorzieningen) ; - inrichter : (bijvoorbeeld van intergeneratieparken waar de kinderen de ouderen kunnen ontmoeten) ; - katalysator : een link vormen met de regionale partners ; - werkgever : een gezinsbeleid voeren ten aanzien van zijn eigen werknemers.

te bieden bij het lokale gezinsbeleid (de behoeften evalueren, het overleg

De bijdrage van de vrouwen tot het gezinsbeleid in Québec is van kapitaal

organiseren, opleidingen verstrekken, enz.), dat alles in de context van

belang. Het gezinsbeleid is immers vooral in handen van vrouwelijke

de economische crisis van die jaren. Het overlegd plan voor de gezinnen

gemeenteraadsleden en de raad van bestuur van de Carrefour action

dat in 2002 werd goedgekeurd, verzocht de gemeenten zich te mengen

municipale is voor 95 % van het vrouwelijke geslacht.

in het gezinsbeleid op lokaal niveau. Het argument luidde dat zij dicht bij de burgers stonden. Heel wat gemeenten moesten trachten om de gezinnen die waren weggetrokken terug naar zich toe te halen door hun levenskwaliteit te verbeteren. Tijdens het overleg voor het eerste beleid voor de combinatie werk en gezin benadrukte de Conseil du statut de la femme dat de dimensie gelijke kansen moest worden opgenomen in het gezinsbeleid en dat een nieuw sociaal contract voor gelijkheid tussen man en vrouw moest worden opgesteld. Vervolgens werd een actieplan 2007-2013 opgesteld. De regering van Québec gaf de gemeenten subsidies om hun gezinsbeleid ten uitvoer te leggen. Het beleid heeft intussen zijn vruchten afgeworpen : in 200 gemeenten van meer dan 10.000 inwoners werden 225 projecten gelanceerd. 80 % van de gezinnen van Québec zijn bij deze projecten betrokken. In de toekomst zal ook een plan worden opgesteld voor gemeenten met 50.000 inwoners en meer. Als actoren van het gezinsbeleid op regionaal niveau vervullen de gemeenten een viervoudige rol :

Tot besluit kunnen we stellen dat een efficiënt beleid voor de combinatie werk en gezin uiteraard steunt op een politieke wil die zich vertaalt in een actieplan en financiële middelen voor concrete projecten, maar ook op een duidelijke definitie van het gezin – wat in onze tijd niet evident is (eenoudergezinnen, nieuw samengestelde gezinnen, enz.) en op de kwaliteit van het gezinsleven. Bovendien moet dit beleid worden gelinkt aan andere beleidslijnen, met name de gelijkheid tussen man en vrouw en de gedifferentieerde genderanalyse. Dat impliceert dat alle actoren die in deze context moeten tussenkomen specifiek worden opgeleid.

■


83



CONCLUSIES

- Cruciale factoren voor het welslagen van ‘day care centers’ zijn : de

Voordelen

locatie (bv. gemakkelijk bereikbaar met het openbaar vervoer), de openingsuren, de betaalbaarheid. Er werd ook gesproken over de eventuele integratie van ‘day care centers’ en ‘elderly care’, en er werd gewezen op het verschil in de situatie op het platteland en in de stad. - Wat is de impact van maatregelen m.b.t. halftijds werken enz. op de werkgelegenheid van vrouwen ? 1. In Spanje is er een wet in voorbereiding in verband met de zorg voor ouderen (zodat vrouwen niet hun werk moeten opgeven om voor ouderen te kunnen zorgen). 2. In Québec nemen vrouwen vaak vakantie om voor ouderen te zorgen. Kinderopvang kost er 7 dollar per dag (volgens inkomen). - Wat is de rol van privéondernemingen ? Er zijn zeer diverse vormen van ‘families’ waardoor én publieke en privéondernemingen nodig kunnen zijn. - Er is een vergelijkende studie gebeurd door de EU over de kosten van kinderopvang. In België bv. kost kinderopvang afhankelijk van het inkomen tussen de 2 à 20 euro per dag, en dit is aftrekbaar van de belastingen (tot een bepaald plafond). De gelijkekansenministers

- de positie van de vrouw in de arbeidswereld, zowel bij overheids- als privé-instellingen ; - het belang onderstrepen van de institutionele steun aan het gelijkheids- en gezinsbeleid die regeringen aan lokale besturen geven, omdat die dichtbij de behoeften van de mannelijke en vrouwelijke burgers staan ; - de rol van de communicatiemiddelen onderstrepen bij het uitroeien van bestaande voordelen en stereotypen in onze samenleving. Nadelen - gebrek aan economische middelen om de programma’s te financieren ; - gebrek aan investering door werkgevers en vakbonden ; - gebrek aan diensten met verschillende openingstijden als steun bij de verzoening van gezinsleven en werk. Aanbevelingen - een partnerschap vormen tussen de overheids- en privésector ;

van de EU komen op 5 december 2007 bijeen om te spreken over

- wetten en werktuigen in het leven roepen en/of gebruik maken van

‘balanced roads of men and women’. In Ile-de-France heeft men

de bestaande hulpmiddelen om de verzoening van het gezinsleven

gemengde structuren kinderopvang – school.

met het werk te bevorderen.

- In Peru staat de lokale ontwikkeling centraal. Vooraleer er politieke beslissingen kunnen genomen worden, moeten ze weten wat de situatie is (om niet de verkeerde beslissingen te nemen).

■


B5

Opvoeding, vorming en inzetbaarheid Sprekers, leden van het QUING-netwerk : Mw. Lut MERGAERT,

Senior consultant bij Yellow Window Management Consultants (België)

Mw. Mieke VERLOO Docente Politieke Wetenschappen en Vrouwenstudies aan de Managementschool te Nijmegen en het Institute for Gender Studies, Radboud Universiteit te Nijmegen ;

Coördinatrice van IWM, Institute for Human Sciences, Wenen (Oostenrijk) ; Wetenschappelijk Directeur van het Quing-netwerk.

en Mw. María BUSTELO Professor doctor aan de Faculteit van Politieke Wetenschappen en Sociologie

aan de Universiteit van Complutense, Madrid (Spanje) De deelnemers aan het debat zijn :

Agnès Hubert Lid van het Bureau of European Policy Advisors van de Europese Commissie

Myria Vassiliadou Secretaris-generaal van de European Women’s Lobby Stichtend Lid van de Mediterranean Institute of Gender Studies (Cyprus)

Nathalie Wuiame Belgische gendertrainer en consultant

Katlijn Demuynck Flora, netwerk voor vorming en werkcreatie met vrouwen (België)


85

Algemene workshop ‘Economische uitdagingen’ Opvoeding, vorming en inzetbaarheid

Kwaliteit in Gender + Gelijkheidsbeleid Het QUING researchproject, dat in 2006 werd opgestart, heeft zich tot

- NGO’s spelen hier een grote rol, aangezien ze niet alleen trainingen

doel gesteld om het beleid van de 25 EU-lidstaten, Bulgarije, Roemenië,

geven, maar ook opdrachten voor die trainingen kunnen geven en die

Kroatië en Turkije op het vlak van de genderkwaliteit met elkaar te ver-

trainingen organiseren ;

gelijken. Het project werd zo opgezet dat het op het einde in een gendertraining kan worden opgenomen. Een van de problemen die in Europa worden vastgesteld, is het feit dat er weinig ideeën worden uitgewisseld tussen de mensen die de trainingen bestellen, de mensen die de training verzorgen en academici. Omwille van het commerciële karakter van de trainingen dienen evenwel interventies te worden voorzien en dienen standaarden te worden uitgewerkt. Het OPERA subproject (María Bustelo) OPERA heeft zich tot doel gesteld om een minimale set standaarden voor gendertraining in Europa op te stellen. Men wil hiermee de beschikbare kennis over gender, intersectionaliteit en het beleid dat in Europa wordt gevoerd op het vlak van de gendergelijkheid, integreren in operationele standaarden voor gendertraining. Ook de training van de trainers valt hieronder. OPERA bestudeert het gelijkheidsbeleid in de 29 bovenstaande landen en in de Europese Unie in haar geheel en let daarbij vooral op de gendertraining. In de betrokken landen werden grondige studies uitgevoerd. Op basis van die studies werd een overzichtelijke stand van zaken opgesteld. Wie organiseert de trainingen ? Wie zijn de trainers en welke doelstellingen hanteren ze ? Het bleek nodig om het begrip gendertraining te omschrijven. Bovendien bleef de studie beperkt tot trainingen die door openbare instellingen waren besteld en die daardoor bedoeld waren voor politici, ambtenaren

- financiering door de EU is belangrijk voor de promotie van gendertraining in de lidstaten. Doelgroepen : - de meeste trainingen zijn bedoeld voor openbare beheerders of ambtenaren binnen openbare overheidsdiensten ; - in sommige gevallen vormen hooggeplaatste ‘policy makers’ de belangrijkste doelgroep ; - politici behoren niet tot de hoofddoelgroepen ; - in sommige gevallen richtte men zich alleen tot vrouwen ; - ook NGO’s kunnen een doelgroep vormen. Over de trainers kon geen grondig onderzoek worden uitgevoerd. Vaak zijn ze afkomstig van NGO’s, maar de meesten zijn individuele trainers (academische of privéconsultants). Trainers van internationale instellingen en internationale trainingssessies kunnen op dit vlak een meerwaarde bieden. Men kan zich afvragen of een netwerk van gendertrainers een bruikbare oplossing zou kunnen zijn in Europa. De inhoud van de trainingen kan verschillende aspecten beslaan : gender mainstreaming, genderbudgettering, evaluatie van genderimpact, gelijkheid en werkgelegenheid, geweld, vrouwen en politiek, antidiscriminatie. Er werden heel wat overlappende thema’s gevonden.

en openbare beheerders. Er werd hierbij vooral aandacht besteed aan

De studie bracht eveneens aan het licht dat er erg uiteenlopende metho-

gendertraining die de opname van een perspectief op het vlak van gen-

des worden toegepast. Interactieve deelname bleek in dit verband de

dergelijkheid in het beslissingsproces moest vergemakkelijken, want in

beste keuze. Er worden ook verschillende formules toegepast : langere

veel landen is dit een van de meest voorkomende reacties op dit vlak.

of kortere perioden, uiteenlopende intensiteit, face-to-face of klassitu-

De studie toonde aan dat gendertraining niet regelmatig of systematisch wordt georganiseerd. De resultaten gaven ook een heel uiteenopende totaalbeeld te zien. Wat de opdrachtgevers en de organisatoren betreft, stelde men de volgende zaken vast : - van de drie belangrijkste machten heeft de uitvoerende macht de meeste ervaring met gendertraining. Moet de politieke verantwoordelijkheid over gendertraining en gender mainstreaming worden toevertrouwd aan parlementsleden, politici en ambtenaren en beheerders ? - instellingen die zich bezig houden met gelijkheid, zijn de belangrijkste opdrachtgevers van gendertrainingen. Blijkbaar moeten zij nog vaak het initiatief nemen op dit vlak. De vraag is echter wat de sterke en

aties, vrijwillig of verplicht. Soms was er geen toezicht of evaluatie voorzien. In andere gevallen waren die wel voorzien, maar werden die begrippen op een verschillende manier ingevuld. Online onderzoek Het onderzoek werd in de zomer van 2007 opgestart en de vragen stonden 12 weken online. De vragenlijst werd door alle nationale onderzoekers opgestuurd naar de mensen die ze in hun land hadden geïdentificeerd. Men richtte zich hierbij tot organisatoren (opdrachtgevers) van gendertrainingen in openbare organisaties. De onderzoekers ontvingen 57 antwoorden uit 20 verschillende landen en 1 van de Europese Commissie. Vooral uit Spanje en Oostenrijk kwamen heel wat antwoorden.

de zwakke punten van die organisaties zijn ten opzichte van openbare

De organisaties die gendertrainingen laten uitvoeren, zijn in bijna de helft

beheerders en algemene opleidingsinstellingen ;

van de gevallen federale of rijksoverheidsdiensten en organisaties die voor gelijkheid strijden (één derde van de gevallen).


In bijna de helft van de gevallen zijn die organisaties nationaal of regionaal actief. Dit resultaat is voornamelijk toe te schrijven aan de antwoorden uit Spanje, waar verschillende regionale instanties reageerden.

Reactie van de panelleden : Katlijn Demuynck (Flora) : mw. Demuynck heeft een ruime ervaring als gendertrainer voor een ander publiek dan politici en ambtenaren. De

Aan de organisaties werd gevraagd om een beschrijving te geven van

gendertrainingen die zij in het verleden gaf, waren voor een erg uiteen-

de gendertrainingen die in hun land werden georganiseerd. In totaal

lopend publiek bedoeld.

werden 210 trainingen beschreven. 44% daarvan waren initiatieven in Spanje. De meeste trainingen werden georganiseerd door organisaties die naar gendergelijkheid streven. 62% van de trainingen neemt 1 tot 3 dagen in beslag. Bijna alle trainingen waren ‘face to face’.

Mw. Demuynck verbaast er zich over dat intersectionaliteit zo uitzonderlijk is. Intersectionaliteit was voor Flora een natuurlijk zaak, aangezien men met een duidelijk omschreven doelgroep werkt – mensen die laaggeschoolde vrouwen uit een uiteenlopende achtergrond begeleidden.

Het overgrote gedeelte van de trainingen waren gericht op de ontwikke-

Daarom heeft men vanaf het begin zowel aandacht besteed aan gender

ling van persoonlijke vaardigheden. Andere prioriteiten waren de imple-

als aan etniciteit, klasse en opleiding. De training bleef nooit beperkt tot

mentatie van een desbetreffend beleid en de integratie van gender in de

genderkwesties. Die aanpak opende nieuwe perspectieven en hielp de

omschrijving van het beleid. Bijna alle trainingen werden tijdens de kan-

klassieke weerstand breken tegen genderkwesties, die nog vaak als een

tooruren georganiseerd. In 43% van de gevallen konden de deelnemers

feministisch thema worden beschouwd.

aanspraak maken op een incentive (certificaat, krediet,…). 7% van de trainingen was uitsluitend bedoeld voor vrouwen en was gericht op een specifieke groep vrouwen. De trainingen worden meestal door meer dan 10 mensen gevolgd. In slechts 33% van de gevallen moest voor de deelname worden betaald. De meeste trainers zijn professionals of consultants. Ook academici spelen hierin een rol. Bij de trainers waren de twee geslachten niet gelijkmatig verdeeld. De opdrachtgevers vonden dit echter niet belangrijk. De trainers worden op informele manieren gerekruteerd (interne pool, persoonlijke contacten, op aanbeveling). Bij het aanwerven van een gendertrainer zijn de gendercompetenties en de professionele achtergrond van de trainer de belangrijkste criteria. Ook de persoonlijke kenmerken van de trainers zijn belangrijk. Ze moeten flexibel, open en communicatief zijn en ze moeten over uitstekende sociale vaardigheden beschikken. Goede gendertrainingen kunnen aan de volgende kenmerken worden herkend : professionele vaardigheden van de trainer, persoonlijke kenmerken van de trainer, interactieve en deelnemende methodologie en techniek, praktijkgerichte dimensie van de training, onmiddellijke toe-

Het is geen verrassing dat een verplicht karakter niet in de lijst van de goede praktijken werd opgenomen. Toch kunnen ook verplichte trainingen een goede praktijk zijn. Alles is afhankelijk van de context. De trainingen moeten wel kort worden gehouden, want mensen hebben vaak het gevoel dat ze niets nieuws leren. Dat geldt niet voor trainingen waarbij ze iets kunnen opsteken van de praktijkervaring van andere deelnemers. Mw. Demuynck is benieuwd naar de combinatie van online trainingen en face to face-trainingen. Nathalie Wuiame is een researcher die gendertrainingen organiseert. Mw. Wuiame vond het interessant dat de meeste aandacht ging naar de integratie van gendergelijkheid in het beleidsvormingsproces. Genderstreaming als doelstelling op zich is tegenwoordig moeilijk houdbaar, aangezien de reden ervoor niet meer wordt behandeld. Gender mainstreaming is tegenwoordig een verplicht beleidsonderdeel en dat is een risico, aangezien er in die context tools worden geïntroduceerd zonder duidelijke doelstelling.

pasbaarheid en relevantie van de cursisten in hun professionele activiteit

De enige verplichte training die mw. Wuiame ooit gaf, was een slechte

en een homogene samenstelling van de groep cursisten op het vlak van

ervaring door de weerstand die door de cursisten werd geboden. Zij

professionele achtergrond en ervaring met genderkwesties.

vonden dat ongelijkheid een persoonlijke keuze was en dat de training

46 respondenten beschreven een goed praktijkvoorbeeld. In de meeste

erop gericht was om die keuze te ondermijnen.

gevallen beschreven ze een face to face-training over twee dagen die werd

Agnès Hubert houdt zich bezig met het gelijkekansenbeleid en de

gegeven in afzonderlijke, niet-opeenvolgende modules tijdens de normale

bevordering van gelijkheid. Gendertraining kan hierbij een rol spelen.

kantooruren. Bovendien werd hierbij de nadruk gelegd op de ontwikkeling

Mw. Hubert is vol lof over het Quing-project, dat gendertraining op de

van de persoonlijke vaardigheden van de deelnemer en de praktische

agenda heeft gezet.

toepasbaarheid van de verworven kennis en vaardigheden. 20% van de trainingen pakken ook andere ongelijkheden aan. Een actieve betrokkenheid van de deelnemers, een homogene samenstelling van de groep deelnemers en het feit dat de training gratis kon worden gevolgd, werd door de respondenten als erg belangrijk bestempeld. De deelname moet op vrijwillige basis gebeuren en er moet een erkenning worden voorzien voor de deelnemer dat hij de training heeft gevolgd. Een goede training wordt geëvalueerd door de trainers, de deelnemers en de organisator.

Het grote probleem van trainingen in deze context is het feit dat mensen vinden dat er geen ongelijkheid is.


87


Mw. Hubert was verbaasd toen ze zag dat er bijna geen privé-opdrachtgevers van gendertrainingen waren geraadpleegd. Het Quing team antwoordde op die opmerking door te stellen dat ze die groep in de verschillende landen niet kon bereiken en dat de hoofdaandacht sowieso naar de openbare sector ging. Mentoring is een belangrijk aspect waarover de nodige debatten

Gesprek met het publiek - Doelen en doelstellingen van een goede gendertraining in Europa : Wat zijn de tekortkomingen en de sterke en de zwakke punten van de doelstellingen van gender + training in Europa ?

moeten worden gevoerd en waaraan ook binnen een studie de nodige

Het plusteken in ‘Gender+’ is een teken van intersectie en geeft aan

aandacht moet worden besteed. Mentoring is een soort voortdurende

dat gendergelijkheid niet los van andere ongelijkheden mag worden

one on none-training.

gezien.

Myria Vassiliadou bevestigt dat de studie erg belangrijk is.

Het publiek meent dat gendertraining deel moet uitmaken van een

In sommige landen zijn organisaties die zich met de gelijkheid bezighielden, samengevoegd. Gender is in die gevallen een van de vele dingen waarover ze zich buigen – met alle gunstige gevolgen van dien op het

bredere aanpak. Als u het begrip gender echt wilt institutionaliseren in een organisatie op het vlak van de ontwikkeling van het beleid, is training slechts een van de acties die moeten worden uitgevoerd.

vlak van de intersectionaliteit. In sommige organisaties maakt men zich

Anders bestaat het risico dat u mensen traint die zich niet in een

echter grote zorgen omdat genderkwesties in sommige landen helemaal

positie bevinden om dat aspect ook te implementeren in de instelling.

onderaan de agenda voor gelijke rechten hangen.

Die mensen werken aan hun persoonlijke ontwikkeling en weten er

Mw. Vassiliadou is dan ook erg verrast dat intersectionaliteit zo uitzonderlijk is. Zij meent dat dit veel zegt over de trainers. In sommige gevallen zijn de opdrachtgevers voor studies zich niet bewust van de ernst van

ook meer over, maar de vraag is wat ze met die vaardigheden kunnen aanvangen. Als men gendergelijkheid wil realiseren, zal training dan ook deel moeten uitmaken van een breder beleid.

de zaak. Er zouden dan ook standaarden moeten worden opgesteld voor

Gender+-gelijkheidsbeleid maakt niet duidelijk genoeg wat men wil

de kwalificaties van de trainers.

bereiken. Vaak gebeurt dit om strategische redenen. Een vage poli-

Bij de Europese Commissie werkten mensen zonder enige relevante achtergrond aan genderkwesties. Deze toestand helpt niet echt om het thema hoog op de agenda van de Europese Commissie te krijgen. Het stappenplan naar gelijkheid voor de periode 2006-2010 heeft op het vlak van gendertraining en gender mainstreaming volgens een studie van de EWL nog niet veel gerealiseerd. In veel gevallen zou gendertraining – afhankelijk van de context – verplicht moeten worden gesteld. Vaardigheden op dit vlak zijn niet minder belangrijk dan IT-vaardigheden. En als we praten over een manier van

tieke beslissing kan namelijk door alle partijen worden aanvaard. - Inhoud van gendertraining Het is niet altijd duidelijk welke inhoud een gendertraining zou moeten behandelen. Managers, academici en het publiek hebben daar vaak een verschillende mening over. Zouden er voor de inhoud minimumcriteria moeten worden vastgelegd ? Zouden we moeten nadenken over gendercompetentie ? - Weerstand

werken zou het thema gender daar integraal deel moeten van uitmaken.

Hoe kan een gendertrainer de weerstand van zijn publiek

U moet de nodige tijd en inspanningen investeren om uit te leggen

overwinnen ?

waarom gender zo belangrijk is.

In overheidsdiensten bevinden vrouwen zich vaak in een bevoor-

De feministische benadering kan verschillen van de manier waarop veel

rechte situatie. Ze moeten er dan ook van overtuigd blijven dat er

mensen trainingen voor gendergelijkheid zien. Het zou dan ook interes-

nog altijd ongelijkheden blijven bestaan. Het is dan ook belangrijk

sant zijn om een duidelijker zicht te krijgen op de gevolgen van die

om cijfers, statistieken, argumenten en tastbare voorbeelden voor

feministische benadering.

te leggen om dat aan te tonen. Het is voor hen vaak meer aanvaard-

Zodra de studie klaar is, zou het goed zijn dat de mensen die de opdracht gaven voor de studie – en dan voornamelijk in de ambtenarij – specifiek worden benaderd, zodat ze beter begrijpen hoe belangrijk deze studie is.

baar dat sociale en economische ongelijkheden blijven bestaan. Ambtenaren willen technieken aanleren waarmee ze iets concreet kunnen doen aan een probleem. Wat de praktijk betreft, is het belangrijk om met succesvolle pilootprojecten te werken. Op die manier kunnen anderen worden overtuigd. Mensen denken vaak dat genderongelijkheid niet door politici moet worden aangepakt, aangezien het een persoonlijke keuze betreft. Het is ook verstandig om in de training de nodige aandacht te besteden aan de internationale verplichtingen die staten intussen al hebben. Hiermee kunnen de trainers aantonen dat genderkwesties wel degelijk tot hun verantwoordelijkheden behoren.


- Hoe moet u omgaan met de andere ongelijkheid in verband met gender ? In de VS wordt de genderongelijkheid het meest doorkruist door elementen als ras en sociale klasse. In Europa is sociale klasse echter nog altijd een groot taboe. De meeste vrouwen staan onderaan de economische ladder – zowel in de ontwikkelingslanden als in de VS. Bespreken hoe sociale klasse een invloed heeft op het beslissingsproces over genderkwesties is van essentieel belang, aangezien in de VS het ras correleert met gender. Het zijn meestal vrouwelijke kleurlingen die in de laagste economische categorieën blijven hangen. De afdelingen voor gelijke kansen in Oostenrijk en Duitsland hebben hun eigen manier om met diversiteit om te gaan en laten vrouwen hun beleid bepalen, maar vertonen wel een grote weerstand tegen al de rest. Vooral voor deze landen is het concept intersectionaliteit zeer interessant. In Europa besteden organisaties die zich met gelijke kansen bezig houden, erg veel aandacht aan verschillende thema’s, maar niet aan sociale klasse. In sommige academische omgevingen is dat nu stilaan aan het veranderen. Mensen spreken in dat verband vaak over armoede, maar armoede is iets anders. Er moet voldoende aandacht worden besteed aan sociale klasse, aangezien dit aspect een heel grote invloed heeft op genderkwesties. Uit tijds- en financiële overwegingen worden vaak alle oorzaken voor discriminatie samen behandeld. Als we echter heel doeltreffend te werk willen gaan, moeten we begrijpen dat mensen van binnenin de argumenten en de sterkte zullen vinden om aan te tonen dat er wel degelijk een probleem is. Met ‘binnenin’ bedoelen we hier de sterke punten van gediscrimineerde vrouwen, lesbische vrouwen, zwarte vrouwen,… De ambivalentie zit hem in het specifieke karakter van gender enerzijds en het belang van de andere oorzaken van discriminatie anderzijds.

- Methodologie en technieken : Welke voorwaarden moeten vervuld zijn om een succesvolle gendertraining te krijgen ? Het is belangrijk om de beste praktijken te vinden in de manier om gendertrainingen te organiseren. Het probleem is dat niemand de kwaliteit van een gendertraining controleert. Zolang dat niet gebeurt, kunnen er problemen opduiken of kunnen mensen denken dat ze een probleem aanpakken, terwijl dat in de realiteit niet zo is. Afhankelijk van het publiek en de doelgroep moet een verschillende techniek worden toegepast. Niet iedereen begrijpt de verschillen. Specifieke aspecten moeten worden behandeld. Amazone, het informatiecentrum voor vrouwen in België, voerde onlangs een project uit over goede praktijken. In Montréal (Canada) zorgt de regelgevende instantie ‘the Status of Women’ samen met de federale overheid trainers. Zij reikt ook de nodige licenties uit. Deze instantie kan een lijst van trainers voorleggen en voor een back-up zorgen. Ze analyseert ook de resultaten die op dit vlak worden geboekt. Het feit dat verschillende groepen vragende partij zijn voor de training, zorgt ervoor dat er verschillende manieren zijn om die trainingen te geven.

■


89


Spreker Dhr. Alexander A. MEJÍA Executive director van CIFAL Atlanta (Centre International de Formation des Acteurs Locaux – International Training Centre for Local Actors), een internationaal opleidingscentrum

voor overheden en hogere ambtenaren Gendergelijkheid en overheid In 2006 werkte CIFAL een globaal initiatief uit over gendergelijkheid en

Een CIFAL-sessie begint met een zelfevaluatie-oefening en bestaat verder

overheid. CIFAL past geen brede benadering toe van gendergelijkheid en

nog uit een ontmoeting en een dialoog in de vorm van een workshop

is alleen actief in die specifieke nichemarkt die in het geval van Amerika

waarin kennis wordt uitgewisseld. Achteraf laten de deelnemers een for-

in 2006 nog onontgonnen terrein was. Op dat moment besteedde niemand

mulier achter waarin ze beloven het volgende jaar iets te zullen doen. CIFAL

aandacht aan kwesties in verband met gendergelijkheid en overheid, zoals

krijgt een kopie van dat document en merkt op het einde van de rit vaak

toegankelijkheid van overheidsfuncties, de voordelen en nadelen van

dat slechts één derde van alle voornemens werkelijk werd gerealiseerd.

quota, de verplichte deelnamegraad aan verkiezingen,…

CIFAL zou de terugwerkende kracht van een dollar willen kennen. Op

CIFAL Atlanta maakt deel uit van een netwerk van 12 UNITAR-centra

het einde van het boekjaar wil CIFAL Atlanta weten hoeveel cent per

(United Nations Institute for Training and Research). Dit programma werd

dollar aan genderkwesties werd besteed. De organisatie is momenteel

mogelijk gemaakt dankzij de visie van de twee vrouwen die aan het hoofd

goed op weg om dat mogelijk te maken.

stonden van de stadsoverheid van Atlanta en de overheid van Fulton County – de regio waar Atlanta gevestigd is.

Na de kick-off meeting van het ‘Global Leadership Initiative on Gender Equality in Cities’-programma in Atlanta in november 2006 werd een

De 12 CIFAL-centra in de wereld werken aan de realisatie van de UN

verklaring ondertekend die de deelnemers bewust maakte van het pro-

Millennium Development Goals, een programma dat tegen 2015 moet

bleem en die verschillende prioriteiten op een rijtje zette. Plaatselijke

gerealiseerd zijn. De bevordering van gendergelijkheid en de emancipatie

overheden in Noord-, Centraal- en Zuid-Amerika hebben dit voorbeeld

van vrouwen vormen een integraal deel van de doelstellingen op het vlak

intussen al overgenomen. Naar aanleiding van de verklaring werden

van de menselijke ontwikkeling. CIFAL concentreert zich daarbij op het

taskforces en een nationale vereniging van counties opgericht die zouden

systeem zelf (bv. lager en middelbaar onderwijs).

overleggen over de manier waarop een tasforceplan voor gendergelijk-

Alle CIFAL-centra werden in 2004 opgericht en vormen goede voorbeel-

heid kon worden geïmplementeerd.

den van projecten waarin de overheid en privébedrijven met elkaar

CIFAL Atlanta is ook van plan om op basis van hun suggesties terug te

samenwerken. Het CIFAL-centrum in Atlanta bestudeert alle 34 landen

keren naar de andere Amerikaanse landen om er regionale en subregi-

van Noord-, Centraal- en Zuid-Amerika, behalve Brazilië. Daar werkt

onale vergaderingen te organiseren : één voor Centraal-Amerika, één

CIFAL Atlanta samen met een zusterorganisatie, die ook de ontwikke-

voor het Caraïbische gebied, één voor de Andeslanden en één voor de

lingen in de Afrikaanse landen volgt waar Portugees wordt gesproken.

vijf MERCOSUR-lidstaten.

In november 2006 werd een kick-off sessie georganiseerd. In mei 2006

Dit alles leidde tot het ontwerp, de financiering en de implementatie van

ontmoetten de ministers van de betrokken landen elkaar in Quito

de eerste ‘America’s Award for Excellence in Public Service’. CIFAL

(Ecuador) en in september 2007 haalde CIFAL verschillende ministers,

Atlanta baseerde zich voor haar awards op de 8 doelstellingen van de

vicepresidenten, senatoren, burgemeesters,… naar het America’s

Millennium Development Goals. Een daarvan heeft betrekking op gen-

Gender Equality and Government Forum. Er werden al scholarships geor-

derkwesties. De Organisation of American States selecteerde de acht

ganiseerd in Genève, Shanghai en Durban. In september 2008 stond er

winnaars. Marcelo Ebrard, de burgemeester van Mexico City, was een

nog een op het programma in Amerika. Er zullen nog meer vergaderingen

van de winnaars voor zijn werk op het kabinet van Manuel López Obrador.

worden georganiseerd in Jordanië, Peking en Johannesburg. In septem-

Deze laatste vatte als burgemeester van de stad het idee op om een

ber 2009 wordt een conclusie getrokken uit de voorafgaande lange

programma uit te werken om werkgelegenheid te creëren voor vrouwe-

besprekingen. CIFAL Atlanta kijkt verder dan Amerika.

lijke gezinshoofden die een eigen bedrijf hadden en die er na het ont-

Volgens dhr. Mejía is onderlinge bijstand tussen collega’s (peer-to-peer) een efficiënte methode, die een verschil kan maken. In verschillende sectoren wordt men met verschillende uitdagingen geconfronteerd. Inzicht krijgen in die uitdagingen en leren hoe men daarmee moet omgaan, verschilt dan ook van sector tot sector. Mensen zoals burgemeesters, presidenten en ministers nemen beslissingen in de overtuiging dat een project de gewenste resultaten zal opleveren. Als iemand u echter iets kan vertellen over een goede praktijk en alle uitdagingen, cijfers en fouten waarmee men in het kader van dat project werd geconfronteerd, kan iedereen daar iets van opsteken.

vangen van een kleine lening in slaagden om het volgende jaar hun producten of diensten naar het buitenland te exporteren. Het programma kende een groot succes en biedt tegenwoordig werk aan duizenden vrouwen. Het grootste belang van de Award is de verspreiding van beste praktijken.

■


Debat en conclusies Het Quing team vertelde ons dat het in het kader van het Europese

Binnen het Quing team dat zich met de Europese Unie bezighoudt, is een

Atlantis-programma in verband met beleidsgerelateerde maatregelen

lid nu bezig met een vergelijking van de Europese Unie en Mercosur. Er

een trans-Atlantische link had gelegd met Wisconsin en Boston in Noord-

wordt hierbij met Brazilië samengewerkt om na te gaan hoe dat regionale

Amerika. In de praktijk betekent dit dat er de komende twee jaar een

ontwikkelingsbeleid werkt. Ze zou heel graag ook gendergelijkheid in

aantal vergaderingen over gendertraining zullen worden georganiseerd

deze vergelijking opnemen.

tussen experts die voornamelijk uit de States afkomstig zijn en leden van het Quing team. Het zou mooi zijn als hierbij ook een brug zou kunnen worden geslagen naar het CIFAL-netwerk.

In Latijns-Amerika hebben mannen ten gevolge van hun opvoeding het nog altijd moeilijk om voorrang te verlenen aan genderkwesties. Het is daarom belangrijk om al met kleine jongens samen te werken. De mensen moeten uiteindelijk thuis het veranderingsproces op gang brengen. ■


C

91

Workshop ‘Uitdagingen van het milieubehoud in steden’ Dinsdag 4 december 2007, 14:00 – 16:30


C1

Vrouwen en duurzame ontwikkeling Voorzitter Mw. María Ignacia BENÍTEZ PEREIRA Raadslid in de Grootstedelijke Regionale Raad van het Regionale Bestuur van Santiago (Chili)

Vrouwen en duurzame ontwikkeling : een inleiding Een stad die sociaal en territoriaal geïntegreerd is – met een goede levens-

Het voorafgaande geldt ook in het geval van natuurrampen als stormen,

standaard, met veilige openbare ruimten en een goed functionerende

overstromingen, aardbevingen, waarbij het meestal de taak van de

vervoersinfrastructuur, waarin gedegradeerde ruimten teruggewonnen en

vrouwen is om voor de noodzakelijke dagelijkse elementen te zorgen.

onder het beheer van de gemeenschap geplaatst worden, waarin het historisch en cultureel erfgoed behouden wordt, de gemeenschapsorganisaties versterkt worden en de burgers een hogere veiligheid genieten – dat is een wens die alle steden met elkaar gemeen hebben.

Wat het water betreft, doet zich iets soortgelijks voor. Het Netwerk voor Gender en Milieu van Mexico heeft in 2006 de Blauwe Agenda verspreid. In dit document wordt het probleem van watergebrek aangesneden vanuit een genderperspectief. Men geeft als één van de conclusies van

De uitdagingen van het milieubehoud van de steden, de titel van het

de Blauwe Agenda te kennen dat vrouwen en mannen op verschillende

panel waarvoor we hier vandaag bijeen gekomen zijn, is een thema dat

manieren met het water in relatie staan en dat vrouwen dus met speci-

betrekking heeft op alle steden, ook al kunnen er onderlinge verschillen

fieke problemen te maken krijgen ; het is de moeite waard deze proble-

bestaan. Dit betekent dus dat er gezamenlijke uitdagingen zijn en dat er

men te signaleren, te analyseren en aan te pakken.

ervaringen gedeeld kunnen worden waar iedereen gebruik van kan maken, al naar gelang de specifieke realiteiten van elke stad.

Wat het beheer van stedelijk afval betreft, zijn de sleutelactoren voor een goed beheer de plaatselijke overheden en de bevolking. Als de bevolking

Dit panel is onderverdeeld in vijf gebieden, namelijk : klimaatverandering,

niet goed geïnformeerd is en zich niet betrokken voelt bij het stedelijk

water, stedelijk afvalbeheer, veiligheid in de stad en natuurlijke rampen

afvalbeheer, is er geen enkel beleid dat zal werken. Bewustmaking van

en wederopbouw.

de bevolking op het gebied van huisafval, scheiding van het afval al

De reactie op deze uitdagingen heeft te maken met een duurzame ontwikkeling van de steden, met toepassing van praktijken die de vredige samenleving van economische groei en zorg voor het milieu mogelijk maken. Volgens sommige experts kan klimaatverandering uitgroeien tot het grootste milieuprobleem waarmee we in de 21e eeuw te maken krijgen. De opwarming van de aarde is het gevolg van de uitstoting van kooldioxide en andere gassen die een broeikaseffect op de atmosfeer uitoefenen. Deze opwarming brengt reële consequenties met zich mee, onder andere stijging van het zeepeil, wijziging van de neerslagpatronen, een grotere kans op droogte en overstromingen, bedreiging van de biodiversiteit en mogelijke uitdagingen voor de volksgezondheid. Toen ik dit artikel schreef, dacht ik erover na of klimaatverandering op mannen een andere uitwerking zou hebben dan op vrouwen. Ik heb nog geen antwoord op deze vraag, maar wat ik u wel kan vertellen, is dat diverse auteurs van artikelen over dit thema van mening zijn dat klimaatverandering meer invloed heeft op vrouwen dan op mannen. Ze rekenen dit voornamelijk toe aan het feit dat vrouwen meer dan mannen afhankelijk zijn van de natuurlijke bronnen die bedreigd worden, en ook aan de manieren waarop vrouwen met hun omgeving omgaan in vergelijking met mannen. Deze beweringen zijn met name geldig in de arme landen, waar het in het algemeen de vrouwen zijn die ervoor moeten zorgen dat er eten op tafel komt voor het gezin.

naargelang de herkomst en campagnes voor afvalrecyclage zijn een paar praktijken die toegepast kunnen worden om de hoeveelheid afval terug te dringen. Een goed beheer houdt ook in dat men het afval uiteindelijk op een ecologisch verantwoorde en duurzame manier verwijdert. Tenslotte hebben we het over de veiligheid in de stad. Dit thema is misschien wel één van de gevoeligste onderwerpen voor vrouwen, want zij zijn altijd meer blootgesteld aan misdrijven. De steden voeren steeds nieuwe initiatieven uit om de veiligheid in de stad te verhogen. Zo is er bijvoorbeeld sprake van programma’s om openbare ruimten terug te winnen met de bedoeling dat de gemeenschap die gebruikt, als haar eigendom beschouwt en verdedigt, er worden veiligheidscamera’s geïnstalleerd, er bestaan projecten voor straatverlichting, kortom, veel initiatieven die een veiligere en vriendelijkere omgeving beogen.

■


93

Workshop ‘Uitdagingen van het milieubehoud in steden’ Vrouwen en duurzame ont wikkeling

Expert Mw. Adela MARTÍNEZ CACHÁ MARTÍNEZ Locoburgemeester van de stad Murcia (Spanje) ; Raadslid van Milieuzaken, waaronder Parken, Tuinen, Openbare Weg en Stedelijk Landschap, Stedelijke Kwaliteit, Energie en Klimaatverandering vallen ;

Vice-voorzitter van het lokale agentschap voor Energie en Klimaatverandering van Murcia Vrouwen en Klimaatverandering In 1995 riep het gemeentebestuur van Murcia de Raad van Milieuzaken

De gemeente Murcia heeft al ervaring op het gebied van duurzaamheid

in het leven. Sinds die tijd heeft deze raad in de meeste zittingsperiodes

en bestrijding van de klimaatverandering. De gemeente heeft een uitge-

onder leiding van een vrouw gestaan. Murcia heeft deelgenomen aan het

sproken agrarisch karakter, met een aanzienlijk deel gewijd aan moes-

programma ‘Land van Duurzame Ontwikkeling door Planning’ (1996), aan

tuinen, waar tot vandaag de dag nog duurzame praktijken gehandhaafd

de ondertekening van het handvest van Aalborg (1998) en aan de uitwer-

blijven, zoals het irrigatiesysteem, met een uitgebreid netwerk van sloten

king van de Lokale Agenda 21. Sindsdien zijn er diverse werkzaamheden

en afwateringssystemen uit de Romeinse en Arabische tijd, die met de

op dit gebied verricht, zoals toetreding tot het Spaanse Netwerk van Steden

rivier Segura verbonden zijn.

voor het Klimaat (2005), de oprichting van de Lokale Afdeling voor Energie en Klimaatverandering van Murcia (ALEM-2006), de recente uitwerking van de Lokale Strategie voor Klimaatverandering, en de toetreding tot het Netwerk van Lokale Instellingen +Biodiversiteit 2010 (2007). Vanaf 1995 maakt duurzame ontwikkeling een essentieel en onmisbaar deel uit van het gemeentelijk beheer. Op dit moment is de gemeente Murcia aangesloten bij het Protocol dat ondertekend werd tussen de Autonome Gemeenschap van de Regio Murcia en organisaties die de economische en sociale activiteiten van de regio vertegenwoordigen. Dit protocol heeft als doel de verantwoordelijkheid voor het milieu en de duurzame ontwikkeling te bevorderen, waarvoor men een serie verplichtingen is aangegaan, die hieronder beknopt zijn weergegeven : - duurzaam beheer van de waterbronnen (deze bron is in Murcia schaars aanwezig) ; - uitbreiding en herstel van openbare groene ruimtes en vrije zones ; - bevordering van duurzame energieën en van energiebesparing, zowel bij de gemeente als bij de mensen thuis ; - duurzame stedelijke mobiliteit (Mobiliteitsplan en alternatief vervoer voor de eigen auto) ; - duurzaam beheer van stedelijk afval (gescheiden ophaling en energetisch gebruik van biogas) ; - luchtkwaliteit (lucht- en geluidsverontreiniging) (netwerk voor controle van de luchtkwaliteit, strategische kaarten over lawaai en uitwerking van Actieplannen) ; - lokale duurzaamheid (milieukwaliteitssystemen bij de gemeenteafdelingen of de Lokale Agenda 21) ; - verspreiding van informatie over en bewustmaking van het milieuthema.

De gemeente Murcia heeft een Lokale Strategie tegen de Klimaatverandering gelanceerd, die op dit moment al in uitvoering is. Dankzij dit initiatief worden er vóór het jaar 2012 in totaal ruim een honderdtal maatregelen uitgevoerd, waarmee men de uitstoting van CO2 voortkomend uit stedelijke activiteiten wil terugdringen met 20%. Het werkplan bevat vier kernpunten : - Informatie opdoen over het uitgestoten gas met broeikaseffect (de bronnen kwantificeren en identificeren). - De uitstoting terugdringen die door gemeentelijke activiteiten geproduceerd wordt, of waarin de gemeente een inbreng heeft. - Maatregelen om de gevolgen van klimaatverandering tot het minimum te beperken : uitbreiding of verbetering van de werkzaamheden rond groenvorming zoals afvoersystemen van broeikaseffectgassen, beschermde gemeentegrond, groene zones, bossen of beheer van gebieden voor milieuverbetering. Bevordering van het gebruik van efficiëntere technologieën bij het energiegebruik, verzachting van de gevolgen van de klimaatverandering door aanpassingsmechanismes, hoofdzakelijk waar het gaat om waterbeheer, door verbetering van de kwaliteit, voorziening en besparing. - De bevolking meer bewust en gevoelig maken over de oorzaken en gevolgen van klimaatverandering. Het doel van het werkplan is het terugdringen met zo’n 20% – d.w..z. 0,24 Mt – van de CO2-uitstoot die in 2004 geproduceerd werd ten gevolge van de stedelijke activiteiten. Dit cijfer bedroeg in de gemeente Murcia 3 Mt CO2, hetgeen neerkomt op 7,5 ton per bewoner per dag.

■


Spreker Mw. Sémia AKROUT -YAïCHE Directeur-generaal (architecte, stedenbouwkundige) van de Association de la Sauvegarde de la Médina de Tunis (Tunesië)

De bijdrage van de vrouw tot stedenbouwkundige projecten en stedelijk beleid Tunesië is een klein land met 10 miljoen inwoners. De stadsbevolking bedraagt er ongeveer 65 %. Tunesische vrouwen genieten alle burgerlijke rechten. Ze kregen met name stemrecht in 1959. Om de vrouwen aan te moedigen om deel te nemen aan het politieke leven, werd een quotumsysteem ingevoerd dat binnenkort 30 % zal bereiken. Vrouwen en stedelijke ontwikkeling Vandaag is de Tunesische vrouw niet langer bezig met het opeisen van haar burgerlijke rechten, ze tracht eerder haar positie te verbeteren om de algemene doelstelling van gelijke kansen te bereiken en ervoor te zorgen dat mannen en vrouwen dezelfde mogelijkheden, rechten en verplichtingen krijgen.

Drie grote assen bepalen de doelstellingen van deze alliantie : - de vrouwen en het stadsbeleid ; - huisvesting en de leefomgeving ontworpen voor en door de vrouwen ; - aanpassing van de stadsdiensten aan de behoeften van vrouwen en kinderen. Vrouwen en stedelijke beroepen De marginalisering van de vrouw in de beslissings- en stadsbeheersinstanties is reëel, ondanks de politieke wil om de vrouwen te bevorderen. Dankzij het quotumsysteem kunnen vrouwen zetelen in gemeenteraden

Een belangrijke component van de rechten van de mens en de funda-

en in de Kamer van Volksvertegenwoordigers, waar ze 25% van de leden

menten van het burgerschap is het recht op de stad met een ongehin-

vertegenwoordigen. Toch zijn slechts 5 vrouwen burgemeester en wei-

derde mobiliteit en een hoogwaardige vrije toegang tot stedelijke open-

nigen zijn verantwoordelijken van stadsverenigingen, wijkcomités en

bare ruimtes.

syndicaten van mede-eigenaars. De aanwezigheid van vrouwelijke archi-

De vele sociale, economische en demografische veranderingen en de zorg om de kwaliteit van het milieu stellen heel wat principes waarop de stad van de 19 de en 20ste eeuw gebaseerd was in vraag. Deze verande-

tecten op de privémarkt is verwaarloosbaar. Door de benoeming van een vrouwelijke architect tot minister van uitrusting en wonen kregen enkele vrouwelijke architecten toegang tot verantwoordelijke functies.

ringen betreffen een ruimere deelname van de vrouw aan de arbeids-

Om de macht van de vrouwen en hun rol in het bestuur te versterken,

markt en het openbare leven en een toename van het aantal eenouder-

moet men ze de mogelijkheid geven om als beslissingnemers meer bij

gezinnen en alleenstaanden. Bovendien zijn de stedelijke beleidslijnen

te dragen tot stedelijke kwesties. Ook moet men de stedelijke kwesties

meer en meer gericht op de behoeften van de inwoners en op de inwo-

en problemen die vooral vrouwen treffen, behandelen en moeten

ners zelf, zodat ze toegang krijgen tot werkgelegenheid, vrijetijdsactivi-

vrouwen kunnen deelnemen aan alle domeinen die te maken hebben

teiten, enz.

met stadsbeheer. Dus niet alleen aan het sociale en culturele domein

In het kader van de strategie voor het behoud van de Medina van Tunis werden grote stedelijke projecten gevoerd. Overbevolkte krottenwijken

maar ook aan duurzame ontwikkeling, veiligheid, mobiliteit, woonklimaat en buurtuitrustingen.

met veel vrouwelijke gezinshoofden en veel alleenstaande oudere

In Tunesië werd dus al flink wat vooruitgang geboekt met een positieve

vrouwen werden gerestaureerd. Via deze projecten kon men vaststellen

impact op de omstandigheden van de vrouw dankzij een steeds grotere

dat vrouwen het liefst in het stadscentrum wonen. Ze zijn immers op

politieke wil. Men moet deze mogelijkheden echter aangrijpen en de

zoek naar meer veiligheid en hebben bovendien ook specifieke behoeften

plaats van de vrouw in de beslissingsorganen versterken. De vrouwelijke

waarmee men rekening moet houden.

competenties moeten worden gemobiliseerd om het hoofd te bieden aan

Onder toezicht van de Union Nationale des Femmes tunisiennes werd in 2001 de alliantie ‘Femmes et Villes’ opgericht, een panel van vrouwelijke architecten, stedenbouwkundigen, gemeenteraadsleden en beheerders. Deze alliantie wil het imago van de vrouw versterken en haar aanwezigheid opvoeren in de rangen van stadsplanners, universitairen, beslissingnemers, architecten en lokale verkozenen. Ook wil ze een beleid voeren voor de sensibilisering en opleiding van de vrouwen zodat ze kunnen deelnemen aan het stadsbeheer en de beslissingsprocessen dankzij een ruimere vertegenwoordiging in de betreffende instanties, met name de gemeente- en regionale raden, en in vrije beroepen zoals stadsontwerpers en stedenbouwkundigen.

de ongeziene stedelijke uitdagingen waarmee Tunesië aan het eind van de eeuw wordt geconfronteerd.

■


95


Spreker Mw. Hilde CREVITS Vlaams minister voor Openbare Werken, Energie, Leefmilieu en Natuur (Vlaanderen – België)

Gender en mainstreaming in het Vlaamse afvalstoffenbeleid Afvalstoffenbeleid heeft te maken met bijna al onze dagelijkse hande-

In het sensibiliserings- en communicatiebeleid is er aandacht voor gen-

lingen. Als overheid is het belangrijk te weten wie je moet aanspreken.

dermainstreaming. Wie is die burger die we willen overtuigen ? Volgens

Winkelt de vrouw of de ‘nieuwe man’ ? Het management dat beslist

marketeers is het de vrouw die de aankopen doet en zo afval kan ver-

over milieubewust investeren en afvalarm produceren kan bestaan uit

minderen. Wanneer men een campagne plant om kmo’s aan te zetten

mannen én vrouwen.

een eco-efficiëntiescan te laten uitvoeren in hun bedrijf, moet men dan

Een goed afvalbeleid steunt op goede informatie aan en sensibilisering van de bevolking. Meer dan 30% van de Vlaamse gezinnen composteert thuis ; de Vlamingen sorteren 71% van hun afval en bedrijven sorteren of hergebruiken nu al 75% van hun afvalstoffen. Een voor iedereen toegankelijke inzamelstructuur en de toepassing van het principe ‘de vervuiler betaalt’ waren belangrijke maatregelen. De goede resultaten tonen aan dat de manier waarop wij onze doelgroepen benaderen, met aandacht voor gender, duidelijk werkt en resultaat heeft. Aandacht voor gender past binnen een bewust beleid van de Vlaamse Regering en haar administraties. Eind jaren ’80 - begin jaren ’90 nam de Vlaamse overheid het initiatief om een emancipatiebeleid te voeren en in 1995 werd het Gelijkekansenbeleid een expliciete Vlaamse regeringsbevoegdheid met een verantwoordelijke minister. Vanaf dat ogenblik ging er

meer mannelijk taalgebruik hanteren omdat de meeste beslissers nog steeds mannen zijn of net niet ? Anderzijds wordt ook gesteld dat een overheidsbeleid dat rekening houdt met de verschillen tussen mannen en vrouwen, efficiënter kan zijn. Het sluit dan namelijk beter aan op de diversiteit in de samenleving. Geen makkelijke vragen of keuzes dus : als overheid moet je immers ook garant staan dat de afvalberg effectief slinkt en verantwoording afleggen als het verwachte resultaat er niet komt. Het Vlaamse afvalstoffenbeleid opteert voor een roldoorbrekende aanpak. Het meeste overheidsbeleid gaat direct of indirect over mensen, over mannen en vrouwen. De kunst is om dit onderscheid te maken op een zinvolle wijze, waarbij ‘sekseneutraal’ formuleren niet altijd de beste oplossing hoeft te zijn. Dat is niet altijd gemakkelijk.

systematisch ook meer aandacht naar het genderaspect in het overheids-

De campagne die de OVAM over verschillende jaren voerde om bedrijven

beleid en binnen de organisatiecultuur van de Vlaamse overheid. En voor

aan te zetten hun afval en emissies terug te dringen, toonde in 2004

de mainstreaming : onze ambtenaren moeten het perspectief van gender-

een mannelijk beeld omdat de nadruk van de campagne lag op de finan-

gelijkheid automatisch in het overheidsbeleid integreren.

ciële winst. Over milieu-investeringen beslissen voornamelijk mannelijke

In het kader van het afvalbeleid spitste de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) al enkele jaren geleden een sensibilisatiecampagne toe op gezinnen om anders met afval om te gaan. Zowel de man als de vrouw werden aangesproken en het stereotype rolpatroon werd doorbroken. Sinds 2003 is het Gelijkekansenbeleid volledig geïntegreerd in de personeelswerking van OVAM. Resultaat : inmiddels stelt deze organisatie meer

bedrijfsleiders of milieucoördinatoren. De campagne kende weinig respons. In 2005 werkte de OVAM daarom met een zachtere beeldaanpak : een glimlachende vrouw met aardbeienoorbellen. Het vrouwelijke beeld heeft niet afgeschrikt : 330 kmo’s lieten een eco-efficiëntiescan uitvoeren en dat was de bedoeling. Een ander leuk beeld, is dit (man strijkplank). Een duidelijke boodschap, een knipoog en roldoorbrekend.

vrouwen tewerk dan mannen. De administrateur-generaal is sinds 2 jaar

Een derde voorbeeld : de OVAM wilde enkele jaren geleden de Vlamingen

een vrouw en op middenmanagementniveau is 1 op 3 een vrouw.

aanzetten om meer thuis te composteren. Omdat van gezin tot gezin erg

De OVAM wenst een aantrekkelijke werkgever te zijn voor mannen en vrouwen en schenkt veel aandacht aan een evenwichtige verhouding werk/ privé (alternatieve werkvormen, courante vormen van flexibel werken en een kwaliteitsvolle kinderopvang in de eigen kantoorgebouwen tijdens schoolvakanties, een zo sluitend mogelijk vervangingenbeleid).

verschilt wie de vuilbak buiten zet en composteert, werd er niet rolbevestigend gewerkt (man én vrouw op affiche, radiospot met mannen- én vrouwenstem).


In september 2007 liep een campagne om jongeren aan te zetten om

De Amerikaanse reclameprofessionals Jane Cuningham en Philippa

zwerfvuil in de straatvuilnisbakjes te kieperen. Aan deze campagne was

Roberts hebben onderzocht welke boodschap reclame heeft voor

een filmwedstrijd gekoppeld onder de naam ‘King of Trash’. ‘King/Queen

vrouwen. Eén op twee is ervan overtuigd dat reclamemakers geen

of Trash’ was niet ‘cool’ genoeg. Blijkt dat de 1ste prijs ging naar… een

échte vrouwen weergeven. Ze zadelen hen op met een slecht zelfbeeld.

‘Queen of Trash’. Zij lanceerde de titel zelf en kreeg de meeste stemmen

71% heeft het gevoel dat reclamemakers menen dat vrouwen enkel

van jongeren en van de jury.

geïnteresseerd zijn in beautyproducten en interieurspullen. De reclame

Diversiteit vertalen in het afvalbeleid is niet altijd evident omdat het afvalgebeuren in een huishouden zijn heel eigen, verschillende rolpatronen kent. Marketingbureaus houden in hun adviezen ook geen of te weinig rekening met diversiteit.

is dus veel te weinig toegespitst op vrouwen. Toch blijkt uit dit onderzoek dat 91% van de vrouwen in het gezin beslist of meebeslist over de voedingsaankopen en 90% over de drankaankopen. Er is dus nog werk aan de winkel.

■


97



CONCLUSIES

Via een netwerk werkt Tunesië samen met de andere Maghreblanden in

Sterke punten

het kader van het Programme de Gestion Urbaine ‘pays arabes’, dat gefinancierd wordt door de Wereldbank. De coördinatie bevindt zich in Caïro en er zijn lokale panels (Marokko, Egypte, Jemen,…) en opleidingsateliers voor Arabische journalistes uit de verschillende netwerken. Landen uit Noord-Afrika en het Midden-Oosten hebben zich verenigd in een regionale NGO, nl. het Forum Urbain NENA (Near East and North Africa) in Rabat (Marokko), waarbij de landen vaak overleg plegen. Wat het behoud van het erfgoed betreft, huisvest Tunesië het regionaal secretariaat van de Organisation des Villes du Patrimoine Mondial voor Arabische en Afrikaanse landen. Onder bescherming van de Organisation des Villes Arabes werd de Fondation du Patrimoine et des Villes Historiques arabes opgericht. Vrouwen zouden de stad moeten bezitten. Steden worden gezien als zakencentra, als plaatsen voor andere mensen, maar niet voor hen. In steden kunnen handelsbeurzen voor vrouwen worden georganiseerd. Er dient voldoende aandacht te worden besteed aan zaken zoals huisvesting, veiligheid, stadsplanning, belastingen en actieve deelname van vrouwen in de stad. Veel vrouwen die geen toegang hebben tot het klassieke woonsysteem wonen in slechte omstandigheden in het historisch centrum van Tunis. De twee projecten voorgesteld door mw. Akrout Yaïche hebben met dit aspect rekening gehouden in hun ambitie om geïntegreerde projecten met meerdere onderdelen te zijn. Het gemeentebestuur heeft zich borg gesteld voor deze kwetsbare bevolking en verstrekt onder meer aankoopkredieten die op 25 jaar interestvrij terugbetaald kunnen worden. Vaak gaat het om alleenstaande vrouwen die het centrum van de stad opzoeken (in de nabijheid van diensten en activiteiten, openbaar vervoer, veiligheid).

- vrouwen bevorderen de duurzame ontwikkeling ; - veel vrouwen leveren reeds op lokaal en nationaal niveau een voortdurende strijd voor het terugdringen van klimaatsverandering ; - er bestaan financieringsbronnen om de biodiversiteit te verbeteren ; - zakenvrouwen leveren een bijdrage aan het milieubehoud ; - vrouwen zijn gevoeliger voor milieuverbetering. Moeilijkheden - het is moeilijker voor vrouwen om zaken te doen met de overheid ; - er zijn nog steeds heel weinig vrouwen in overheidsdienst ; - er bestaat onvoldoende veiligheid voor vrouwen op openbare plaatsen. Aanbevelingen - er moeten economische centra opgericht worden om de duurzame ontwikkeling te steunen ; - er dient advies gezocht te worden op het gebied van levenskwaliteit ; - men moet gebruik maken van vervoersmiddelen die een grotere bijdrage leveren aan een schoon milieu ; - de stedelijke zones van de stadscentra moeten gerenoveerd worden ; - het recyclen van afval is noodzakelijk en de natuurlijke bronnen moeten op duurzame wijze worden gebruikt ; - men moet de rol van de vrouw erkennen en waarderen waar het gaat

Een psychologe uit het Baskenland die gespecialiseerd is in zaken op

om duurzaam gebruik van materialen, afvalpreventie en het doorge-

gendergebied en al zeventien jaar met genderbeleid werkt, heeft een

ven van deze waarden aan de volgende generatie.

consultancybureau opgericht dat met ruim 50 lokale en regionale besturen samenwerkt aan de invoering van beleidstrajecten voor gelijkheid op diverse gebieden. Wat de dagelijks duurzame ontwikkeling betreft, hebben vrouwen altijd beter met geld om kunnen gaan, omdat ze nu eenmaal altijd over weinig geld beschikken. Zij doet de aanbeveling om de mannen genderbewust te maken en om meer vrouwen in gezaghebbende functies te behouden. De paradox in Spanje is dat het land veel werk verricht op het gebied van lokale duurzame ontwikkeling, maar dat het hoge geldsommen investeert in bommen en bewapening in plaats van, bijvoorbeeld, de verzoening van gezin en werk van vrouwen of in activiteiten op het gebied van duurzaamheidsbeleid.

■


C2

Vrouwen, water en stedelijk afvalbeheer Voorzitter Mw. Mame BOUSSO SAMB Nationaal volksvertegenwoordigster en adjunct-burgemeester van de stad Dakar (Senegal) ; Voorzitter van de regionale antenne van Metropolis in Dakar

Vrouwen, water en stedelijk afvalbeheer : een inleiding We staan voor een grote uitdaging. We moeten onze steden gezonder

Daarom moeten we de ervaringen in onze landen en steden, en met

maken, een leefklimaat creëren zonder vervuiling van fabrieken, auto’s

name de goede praktijken, met elkaar delen.

en andere vondsten van het modernisme. Een goed bestuur waarborgen via een planning die rekening houdt met factoren zoals de ongebreidelde groei van onze steden en de afvalbergen en via de diversificatie van overlegde strategieën tussen lokale regeringen, bevolking, staat, enz.

De uitgenodigde experts zullen ons helpen de juiste conclusies te trekken en de volgende perspectieven te vertalen in praktische acties die beantwoorden aan de zorg van onze bevolkingen voor een beter en gezonder leef- en ontwikkelingsklimaat.

■


99

Workshop ‘Uitdagingen van het milieubehoud in steden’ Vrouwen, water en stedelijk af valbeheer

Expert Mw. Anna GONZÁLEZ BATLLE Directrice van de afdeling Communicatie van de Milieu-afdeling van het Grootstedelijk Gebied van Barcelona 25

Vrouwen die de milieuzorg beheren en metaboliseren In de EU gebruikt iedere inwoner gemiddeld 50 ton materiaal per jaar en

Een correct afvalbeheer is noodzakelijk voor de gezondheid, voor het

in totaal produceert dit 1,8 miljard ton afval. Minder dan een derde

behoud van het milieu en voor de ontwikkeling van de gemeenschap en

hiervan is gemeentelijk afval, dat ‘vast stedelijk afval’ genoemd wordt.

moet gebaseerd zijn op duurzaamheidsprincipes – d.w.z. het evenwicht

De eerste stap bij een goed beheer van het afval is de bepaling van de waarde die het merendeel van het afval heeft. Niet alles is onbruikbaar, een deel kan opnieuw gebruikt worden. Wat het gemeentelijk afval betreft, gaat het om het ophalen en verwerken hiervan ; we praten niet meer over ‘afvoeren’. Het Milieuorgaan van het Grootstedelijk Gebied van Barcelona telt 33 gemeenten (drie miljoen inwoners) en beheert het stedelijk afval. Het (gezamenlijk) beheersmodel is complex en hiervoor is de deelname van de burgers vereist. Het is gebaseerd op het thuis sorteren van het afval in vijf categorieën : papier, glas, plastic-aluminium verpakkingen, organisch afval en ander afval. Daarna moet het afval per soort in containers geplaatst worden die groepsgewijs in de straten en op de pleinen staan in zones waar de inwoners het vuil naartoe brengen. Het aantal is afhankelijk van de bevolkingsdichtheid en de karakteristieken van het stadsdeel en de plaatsing ervan geeft aanleiding tot discussies en conflicten. Het gescheiden ophalen van de soorten gemeentelijk (stedelijk) afval en het gedifferentieerd beheer en de aparte behandeling dragen bij aan de strijd tegen de klimaatverandering waardoor Co2-uitstoot wordt vermeden en grondstof en energie worden bespaard. Sommige principes van het model van Barcelona kunnen universeel worden toegepast : het preventieve principe van ‘de vervuiler betaalt’ en het nabijheidsprincipe (het afval moet zo dicht mogelijk bij de plaats van herkomst behandeld worden).

tussen de economische, sociale en milieudoelstellingen – en op regels voor preventie, reductie, terugwinning en recyclage, steeds met gebruikmaking van de technologie die voorhanden is en aangepast is aan het land. Er is geen beter afval dan dat wat niet geproduceerd wordt ; productiepreventie en -vermindering zijn onontbeerlijk. De tweede regel is het verlengen van de levensduur van het product door het opnieuw te gebruiken, te herstellen of te repareren. Daarna komt de recyclage aan bod, waarmee we energie, water en grondstoffen kunnen besparen en organische stoffen kunnen omzetten in compost of energie, door methaangas in biogas om te zetten en dit weer in elektriciteit. Het zetten van deze stappen is belangrijk om te voorkomen dat er materiaal verbrand of begraven wordt, om de vervuiling van de aarde, het ondergrondse water en de lucht te voorkomen en om de levensduur van de milieu-installaties te verlengen. De studie ‘Gewoonten en houdingen t.o.v. recyclage en scheiding van huisafval (2006)’ toont aan dat het in Spanje vooral huisvrouwen van rond de 40 jaar zijn die terugwinning en scheiding van afval als een taak van verantwoordelijke burgers zien. Het zijn voornamelijk mannen en personen van onder de 39 die in grote steden wonen, die het afvalprobleem trivialiseren. Andere studies bevestigen dat in Spanje meer vrouwen dan mannen het huisafval sorteren. De ongelijke verdeling van de huishoudelijke taken maakt dat het grootste deel van deze taak op de vrouw neerkomt. De keuze van producten op het moment van aankoop, het gebruik ervan, de sortering van het bijbehorende afval en het plaatsen ervan in de diverse containers zijn een nieuwe huishoudelijke taak geworden. Ook bij het overbrengen van waarden is de rol van de vrouw belangrijk. De groei en de technische ontwikkeling van de milieusector biedt een niche voor vrouwelijk werk. Mw. González Batlle stelt de oprichting van een wereldwijd rapportagecentrum voor, dat de link vrouw-afval moet bestuderen. Dit zou plaats kunnen vinden binnen het eerder genoemde Milieuorgaan van Barcelona.25

25

■

Het milieuorgaan van het Grootstedelijk Gebied van Barcelona is voorzitter geweest van de Commissie voor Afvalbeheer in Grote Steden. (C3).


Spreker Mw. Joke MUYLWIJK Executive director van de Gender and Water Alliance 26 (Nederland)

Sanitaire voorzieningen voor iedereen Gender betreft mannen en vrouwen, maar gaat ook over leeftijdsverschil-

seksuele intimidatie, hebben last van insecten of wilde dieren, en kunnen

len, etnische verschillen, sociaal-economische relaties, geloofsovertui-

vallen. Ze drinken minder, met blaas- en nierproblemen tot gevolg. Dit

gingen, rolverdelingen enz., omdat deze van grote invloed zijn op de

onderwerp kan niet langer taboe blijven, het betreft het recht op waardig-

maatschappelijk positie van de mens. Gender is een dynamisch concept

heid. Vrouwen worden ziek, en kunnen vervolgens niet gaan werken en

dat op alle niveaus aanwezig is en altijd verandert. Daarom hebben we

geld verdienen. Sanitaire voorzieningen zijn een ernstig armoedever-

het over gender+.

schijnsel waar moeilijk uit te komen is. Meisjes worden van school

Empowerment is het proces waarbij mensen uit alle klassen en ook individuen in staat worden gesteld hun eigen positie te verbeteren, zich vrij te voelen, hun eigen beslissingen te nemen. Empowerment is van

gehouden wegens slechte toiletten of de afwezigheid van toiletten, vooral wanneer zij de menstruatieleeftijd bereiken. Deze meisjes ontberen onderwijs en komen in een neerwaartse spiraal terecht.

essentieel belang bij een op gender gebaseerde benadering van water.

Andere problemen ontstaan met betrekking tot verwijdering van vast

Het bestaat uit vier onderling van elkaar afhankelijke elementen : een

afval en de stedelijke landbouw, zoals reeds in een andere workshop

sociaal, een economisch, een politiek en een fysiek element. Al deze

is besproken.

elementen zijn sterk aanwezig en beïnvloeden elkaar op het gebied van watervoorziening en sanitaire voorzieningen.

Ook in steden in het noorden zijn de systemen kwetsbaar en wordt zuiver grondwater vaak bedreigd door vervuiling. Toch hebben niet alle

- Sociale empowerment heeft betrekking op het zelfbeeld van mensen,

vrouwen en mannen in het noorden, vooral in arme buurten, zelfbeschik-

en hoe ze worden gezien door de rest van het gezin, in de maatschap-

kingsrecht, en zij zouden veel kunnen opsteken van de jarenlange erva-

pij en de hele samenleving.

ring uit het zuiden.

- Economische empowerment gaat over werk en inkomen en aan werk

Er moet onderzoek worden gedaan naar de beste manier om financiering

gerelateerde beslissingen ; kan iemand zelf beslissen welk werk hij/

en privatisering van water in te zetten. De overheid blijft verantwoordelijk

zij gaat doen en hoe het inkomen en andere verdiensten worden

voor het water voor de inwoners. Als de overheid verstek laat gaan, kan

uitgegeven ?

de privésector een verbetering voor arme mensen betekenen. Regeringen

- Politieke empowerment heeft betrekking op het recht zich te organiseren, het recht deel uit te maken van democratische instanties (zoals lokale watercommissies). - Fysieke empowerment is het recht te beslissen over het eigen lichaam, over de eigen seksualiteit, toegang tot gezondheidszorg, sanitaire voorzieningen en schoon water. Het omvat tevens het recht op veiligheid en zekerheid.

zijn niet overal hetzelfde, en er is net zomin sprake van een homogene privésector. Water is een mensenrecht en regeringen zouden hiervoor een overeenkomst moeten ondertekenen. Klimaatverandering, internationale conflicten over water en vluchtelingenkampen, HIV en aids in het gezin, hebben altijd meer invloed gehad op vrouwen dan op mannen, omdat zij altijd hun verantwoordelijkheid nemen voor waterbevoorrading in moeilijke omstandigheden. Vrouwen zijn slachtoffers, maar zij zijn ook erg sterke, vaardige en intelligente spelers. 26 ■

Integrated Water Resource Management (IWRM) betreft de discussie over water in de brede zin van het woord, waarbij rekening wordt gehouden met de sociale aspecten zoals gender. Onder de verschillende vormen van watergebruik vallen drinkwater, water voor huishoudelijk gebruik, sanitaire voorzieningen, water voor landbouw en voedselzekerheid, water voor de industrie, water voor de natuur, voor een duurzaam milieu. Hieronder valt zelfs beheer van vast afval. Op dit gebied nemen vrouwen slechts zelden de beslissingen en hebben nauwelijks rechten.

26

De Gender and Water Alliance (GWA) is een internationaal netwerk met bijna 1000 leden in meer dan 100 landen : particulieren en organisaties, die werken in watermanagement, watervoorziening en sanitaire voorzieningen, landbouw en milieubescherming. Velen zijn daarnaast ook genderexpert. Meer dan 40% van de leden bestaat uit mannen. Dit is van belang om mannen te bereiken en hen te ondersteunen met de

Er zijn vele stedelijke waterproblemen omdat steden explosief

gendermainstreaming in hun werk. De GWA werkt met par tners

groeien en de uitbreiding van de infrastructuur daarmee niet gelijke tred

(UN-HABITAT, UNDP (ontwikkelingsprogramma van de Verenigde

houdt en bovendien nauwelijks wordt onderhouden. Er is een totaal gebrek aan sanitaire voorzieningen en beheer van vast afval. De toestand in sloppenwijken is nog slechter. Voor vrouwen zijn faciliteiten zoals toiletten cruciaal. In stedelijke gebieden hebben ze geen plek om zich te ontlasten en ze wachten daarom tot het donker is, en lopen het risico op

Naties), GWP (Mondiaal Samenwerkingsverband Water),…) om gendermainstreaming in verschillende sectoren te bewerkstelligen. De werkzaamheden bestaan uit capaciteitsopbouw, het opleiden van de trainers, het opleiden op het gebied van gender en Integraal Waterbeheer (IWRM). Door GWA worden ook materiaal, handleidingen en hulpmiddelen ontwikkeld en invloed uitgeoefend op regeringen om hun waterbeleid te ontwikkelen.


101


Spreker Mw. María Angélica ALEGRÍA CALVO Lid van het Steering Committee van de Gender and Water Alliance (Chili) ; Hoofdingenieur van het Water Resources Assessment Area in het Nationale Directoraat voor Water, Ministerie Openbare Werken (Chili)

Voor waterproblemen zijn vrouwen nodig In 2000 woonde 44% van de wereldbevolking in Azië, gevolgd door

toegang tot betere voorzieningen een belangrijke positieve invloed heeft

Europa, Latijns-Amerika, Noord-Amerika en Afrika. Deze trend zal zich

op vrouwen en meisjes. Om deze reden moet er aandacht worden

voortzetten. Er bestaan geen gegevens met een onderverdeling tussen

besteed aan de kennis van vrouwen over waterbronnen en de gebruiks-

vrouwen en mannen waardoor het soms nodig is om schattingen te

mogelijkheden van water. Vrouwen die betere toegang hebben tot water

maken. 50% van de huidige wereldbevolking leeft in stedelijke gebieden

en sanitaire voorzieningen hebben meer tijd voor hun kinderen en voor

en dit percentage zal volgens voorspellingen in 2030 zijn toegenomen

economische activiteiten waardoor de levenskwaliteit van hun families

tot 60% van een wereldbevolking van 8 miljard mensen. Meer dan 50%

wordt verbeterd, samen met hun eigen gezondheid en welzijn.

van deze stedelijke bevolking bestaat uit vrouwen.

Waterproblemen als gevolg van natuurrampen in stedelijke gebieden zijn

Tussen 1900 en 2000 is de wereldbevolking verdrievoudigd, terwijl het

ook een belangrijke kwestie. Azië en Afrika, waar meer dan 50% van de

waterverbruik is verzesvoudigd. De hoofdvraag is dan ook of het huidige

wereldbevolking leeft, zijn de gebieden die het vaakst worden getroffen

verbruik en beheer van water houdbaar is. Het jaarlijkse waterverbruik

door dit soort rampen, waarvan het aantal de laatste jaren is toegeno-

per inwoner van de Verenigde Staten is twee maal zo groot als in Europa,

men wegens de klimaatverandering.

en tien maal zo groot als in Afrika. In Afrika is er dagelijks 6 liter water beschikbaar per persoon. Dit is minder dan de minimale humanitaire hoeveelheid van 20 liter per dag. In huishoudens met een modaal of hoog inkomen in dezelfde stad wordt soms 150 liter water per dag verbruikt. De hoeveelheid water die nodig is om te leven is 1 tot 2 liter water per dag per persoon. Iedereen heeft water nodig om te drinken, tanden te poetsen en om het voedsel mee schoon te maken. De andere liters drinkwater worden gebruikt om wc’s door te spoelen, een douche te nemen, de auto te wassen…

Voor een efficiënte evaluatie van de kwetsbaarheid is toegang vereist tot gegevens over groepskenmerken en individuele kenmerken, inclusief socio-economische klasse, etnische achtergrond, geslacht, leeftijd en religie. Dergelijk onderzoek komt zelden voor. De weinige gegevens over overstromingen en periodes van droogte waarin sprake is van onderverdeling tussen mannen en vrouwen bevatten kwantitatieve en kwalitatieve informatie over gender en de verschillende invloeden op mannen en vrouwen. Tijdens periodes van grote droogte besteden vrouwen meer tijd aan het verzamelen van water voor thuisgebruik. Na een overstroming

Door verstedelijking wordt ook de natuurlijke capaciteit voor grondinfil-

neemt hun werklast toe. Tijdens droogte kan er onderscheid tussen

tratie beperkt, waardoor het risico op overstromingen toeneemt. Met

mannen en vrouwen worden gemaakt op het gebied van voedselconsump-

name arme mensen zijn hiervan de dupe.

tiepatronen en de toegang tot voedsel, er is sprake van seizoensgebonden-

Het huidige waterverbruik in steden is niet houdbaar omdat water niet wordt hergebruikt en zonder behandeling wordt afgevoerd (wereldwijd wordt minder dan 15% van al het afvalwater behandeld). Bovendien is het

of langetermijnmigratie van mannen, waardoor vrouwen te maken krijgen met extra werkdruk op het land. Tijdens deze periodes van grote droogte hebben vrouwen ook te maken met hygiënische problemen.

oppervlaktewater en grondwater vaak verontreinigd en bestaat er een

Bij het opstellen van strategieën is het belangrijk om te beseffen dat de

algemeen gezondheidsrisico. De vraag naar water wordt steeds groter, er

vrouwelijke activiteiten die inkomsten genereren afhankelijk zijn van de

zijn toenemende waterlimieten, de kwaliteit van waterbronnen neemt af,

beschikbaarheid van water. Veel vrouwen werken in kleine serres of in

er is minder water en de kwaliteit en beschikbaarheid van water dalen.

een pottenbakkerij of ze kweken bloemen.

Het stedelijke wanbeheer en de watercrisis worden veroorzaakt door het

Vrouwen en de arme bevolking in de steden hebben geen invloed op de

huidige waterverbruik. Onnodig en overdreven verbruik van water heeft

beleidsvorming en de overheidsinstanties op het vlak van watervoorzie-

economische, sociale en culturele gevolgen, alsook gevolgen voor het

ningen en waterbehoefte. In combinatie met onderwijs en werk in loon-

milieu, zowel voor vrouwen als voor mannen. De toegang tot water en

dienst, kan deze ontwikkeling vrouwen tegelijkertijd helpen om invloed uit

sanitaire voorzieningen kan worden verbeterd door de positie van vrouwen

te oefenen op regeringsniveau. De belangrijkste uitdaging op het gebied

in leidinggevende posities te verbeteren bij stedelijke milieukwesties.

van waterbeheer met het oog op gender in landen met een laag of modaal

Stedelijke watervoorziening, sanitaire voorzieningen en afvalverwerking zijn belangrijke kwesties betreffende het genderaspect bij stedelijke gebieden. Wereldwijd beschikken 117 miljoen mensen nog niet over watervoorziening. Voor sanitaire voorzieningen ligt dit aantal op 600 miljoen. De meesten hiervan leven in minder ontwikkelde en onontwikkelde landen. Ondanks het ontbreken van statistieken met een onderverdeling tussen vrouwen en mannen, is het algemeen bekend dat

inkomen blijft als volgt : zorgen voor voldoende voorraden voor watervoorziening en sanitaire voorzieningen, beschikbaarheid van water en adequate voorwaarden voor vrouwelijke ondernemers (microniveau of kleine bedrijven) of overlevingsstrategieën, naast de preventie van natuurrampen met overstromingen of droogte tot gevolg. Er is dringend nood aan meer watertechnici en politici om dit alles in praktijk te brengen.

■


Spreker Dhr. Dagbénaho Basile GBAGUIDI Directeur van de technische diensten van het stadhuis van Cotonou (Benin)

Rol van de vrouw in de afvalophaling, hygiëne en volksgezondheid in Cotonou Cotonou telt 1.200.000 inwoners en is de economische hoofdstad van

Wat is de bijdrage en rol van de vrouw in het afvalbeheer en het ontzan-

Benin. Als zetel van alle staatsinstellingen herbergt ze de autonome haven,

den van de straten in Cotonou ? Wat betreft de vuilophaling maken de

de internationale markt van Dantokpa en de internationale luchthaven. Ze

vrouwen 25,54% uit van de arbeiders en zijn ze actief in elke fase van

heeft een oppervlakte van 7000 ha en een saneringsnetwerk van 300 km,

het proces. Ze oefenen voornamelijk administratieve functies uit –

telt 1200 km wegen en produceert dagelijks 0,59 kg afval per inwoner.

slechts één van hen houdt toezicht op de activiteiten. Op de markt van

Het hygiënebeheer omvat 2 luiken : het eigenlijke afvalbeheer en het ontzanden van de straten. Het huisvuilbeheer is zowel gedeeld als participatief. De procedure bestaat uit de voorophaling, de eigenlijke ophaling en het vervoer naar de vuilnisbelt.

Dantokpa staan vrouwen in voor de reiniging en vuilophaling. De mannen zijn dan weer vrachtwagenbestuurders, arbeiders en bewakers en nemen het beheer en onderhoud van de infrastructuren voor hun rekening. De meeste vrouwen houden zich bezig met de ontzanding (87,72%), en vooral dan het handmatig ontzanden, waar ze zowel verantwoordelijk

De ophaling wordt verzekerd door 53 NGO’s en gebeurt met karren. In

zijn voor de coöperatieven als technici zijn op het veld. Daar vertegen-

totaal worden 900 mensen tewerkgesteld. Het vuil wordt op centrale

woordigen ze 90% van de arbeiders. De mannen houden zich hoofdza-

punten verzameld en door 6 dienstverleners naar de vuilnisbelt (stort-

kelijk bezig met het mechanisch ontzanden, en dit als bedrijfsleiders en

plaats) gebracht.

als technici op het veld. De vrouwen ten slotte maken slechts 16,12%

De straten reinigen gebeurt op twee manieren : enerzijds worden ze mechanisch ontzand door dienstverlenende bedrijven (26% van het netwerk) en anderzijds handmatig ontzand door 112 vrouwencoöperatieven, de zogenaamde ‘FINAMIN’. Dit handmatig ontzanden gebeurt in de geplaveide straten zowel in als rond Cotonou (74% van het netwerk).

uit van het administratieve personeel, dat toezicht houdt op de activiteiten, controles verricht en gegevens verzamelt. De vrouwen worden dus nauw betrokken bij het hygiënebeheer in Cotonou, en maken maar liefst 62,50% uit van het personeel in deze sector. Achter deze goede statistische resultaten gaan echter aan aantal problemen schuil, zoals de uitbetaling van de vrouwen in de coöperatieven, die in het begin vaak financiële hulp behoeven, of de toegang van meisjes tot het onderwijs. We stellen vast dat slechts weinig vrouwen kaderfuncties uitoefenen. In de toekomst zal de financiële capaciteit van de vrouwen dus verbeterd moeten worden en zullen meisjes beter toegang moeten krijgen tot onderwijs zodat ze meer functies met verantwoordelijkheid kunnen uitoefenen.

■


103


Debat en conclusies Het collectieve huisvuil- en waterbeheer zijn uiterst problema-

Belangrijk is dat we beseffen dat er sociale verschillen bestaan tussen

tisch in ontwikkelingslanden waar de vaak te snelle groei van de steden

vrouwen. Maar in ontwikkelingslanden zijn die verschillen des te groter.

problemen met het water- en afvalbeheer met zich meebrengt. Dit wordt

Nochtans ontbreekt het de vrouwen niet aan ondernemingsgeest, maar

nog eens in de hand gewerkt door het gebrek aan infrastructuren en

wel aan middelen om hun ideeën te verwezenlijken. Om zoveel mogelijk

uitrusting, en heeft ook een grote impact op de gezondheid, hygiëne,

projecten uit te voeren, zijn de samenwerking en solidariteit tussen

veiligheid en op het onderwijs (cf. ongezonde of gemeenschappelijke

vrouwen en partnerschappen tussen vrouwen uit het Noorden en

toiletten, gebrek aan technologie om het water te zuiveren…).

vrouwen uit het Zuiden van groot belang. ‘Het gaat erom vrouwen met

Het niet-duurzame gebruik van water leidt ook tot een verstoring van het evenwicht tussen stads- en landelijke gebieden. En omdat er steeds

geld maar zonder projecten samen te brengen met vrouwen met projecten maar zonder geld.’

minder water is, ontstaan conflicten om er toegang toe te krijgen (tari-

Op het einde van het debat werden verschillende aanbevelingen

fering/privatisering). En de opwarming van de aarde en milieurampen

gedaan omtrent :

maken het er zeker niet beter op. Droge putten vormen een ernstig probleem in veel Afrikaanse landen, waar dringend projecten moeten worden ontwikkeld om drinkbaar water te verzamelen. Soms moet men heel ver gaan voor water, wat dan weer de veiligheid in het gedrang brengt (nietverlichte wegen verhogen de kans op verkrachtingen). Het collectieve huisvuil- en afvalbeheer leidt echter tot de ontwikkeling van een concrete aanpak in het beheer van de steden en tot nieuwe verantwoordelijkheden voor vrouwen. Vrouwen uit het zuiden hebben al laten zien hoe ze de problemen op een originele manier en met weinig middelen aanpakken en zo bijdragen tot de ontwikkeling van economische en inkomensgenererende activiteiten (plastic zakken en kledij recyclen, nieuwe netwerken, ESV’s en coöperatieven). De deelnemers hebben aangetoond hoe ze de emancipatie van de vrouwen kunnen bevorderen via ecologische projecten, en dit door een economische onafhankelijkheid te ontwikkelen die kadert in een verbetering van hun levenssfeer. Senegal wordt overspoeld met plastic zakken. Maar de vrouwen gingen ESV’s ( Economisch Samenwerkingsverband) aan, om die zakken te verzamelen en te recycleren tot kledij. Ook in Mali, waar het huisvuilbeheer een groot probleem vormt, stampen vrouwen projecten uit de grond. Ze doen daarbij een beroep op de partners van het Metropolis-netwerk om ze bij te staan in het beheer van andere soorten afval, zoals biomedisch afval.

- de oprichting van een wereldwijd observatorium voor het water- en vuilbeheer ; - de ontwikkeling van het ecofeminisme, dat vrouwen wil koppelen aan duurzame ontwikkeling en hun professionalisering wil stimuleren door hun vermogen om hun kennis te beheren en over te dragen te versterken via beter onderwijs ; - de sensibilisatie van mannen ; - druk op regeringen zodat iedereen toegang krijgt tot water (prioriteit 2008 voor Metropolis) ; - een versterking van de wereldwijde solidariteit via partnerschappen.

■


C3

Veiligheid in steden Voorzitter Mw. Brigitte GROUWELS Staatssecretaris van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest bevoegd voor Gelijke Kansen, de Haven van Brussel en Ambtenarenzaken

Safe Cities De buurt waar we willen wonen, werken en ons ontspannen, kortom

In Brussel worden steeds meer mensen in de openbare ruimte verbaal

de buurt waar we willen leven, moet een buurt zijn waar we ons veilig

aangevallen (vanwege hun kleding). Er werd een studie gevoerd over de

voelen. Vooral in de grote steden is het onzekerheidsgevoel van steeds

uitvoerbaarheid en de voordelen van de oprichting van een contactan-

meer inwoners – mannen en vrouwen – zo groot dat ze bepaalde

tenne voor verbaal geweld : een luisterlijn waarvan de eerste opdracht

buurten vermijden.

erin bestaat deze problematiek te schetsen. Het is belangrijk dat in het

Het mag duidelijk zijn dat een stad waar vrouwen ongeremd en vrij op straat komen een veilige stad is. We kunnen zelfs stellen dat vrouwen een barometer zijn voor veiligheid. Vrouwen hebben hun eigen visie op

Brussels Gewest gendergerelateerde cijfergegevens van de soorten klachten beschikbaar zijn om de kwestie grondig te kunnen aanpakken en experimenten te kunnen voeren op het terrein.

veiligheid. Het is daarom van kapitaal belang dat ze betrokken worden

De politie- en veiligheidsdiensten moeten gevoeliger worden voor

bij de ruimtelijke ordening. Vrouwen hebben met name andere bekom-

de genderproblematiek. Een politiekorps dat aandacht heeft voor alle

mernissen dan mannen.

inwoners van een stad kan niet anders dan vrouwen aanstellen in

Het openbaar vervoer creëert te vaak een onveiligheidsgevoel bij

leidende functies.

vrouwen, kinderen en bejaarden. Vooral metrostations dragen hiertoe

Huiselijk geweld treft niet meer uitsluitend maar toch nog vooral

bij vanwege hun ondergrondse ligging, hun donkere hoeken, de gebrek-

vrouwen. In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest werd in 2005 een

kige verlichting, hun onaangename geur. Plaatsen die niet uitnodigend

gewestelijke coördinatrice inzake bestrijding van partnergeweld aange-

zijn voor vrouwen en die niet beantwoorden aan hun specifieke behoef-

steld. De strijd tegen deze vorm van huiselijk geweld valt in België onder

ten maken hen vaak bang en nog meer afhankelijk van anderen.

het nationale kader waarin de drie gewesten en gemeenschappen van

Er moeten oplossingen worden gezocht in samenspraak met de vrouwen. Daarvoor moeten de vrouwen deelnemen aan de adviescommissies voor openbare werken en ruimtelijke ordening. In dit domein mogen niet alleen de mannelijke ingenieurs de beslissingen nemen. Vrouwen moeten hun plaats opeisen in de openbare ruimte : Ze moeten zich snel en efficiënt kunnen bewegen ; kinderwagens en andere buggy’s mogen hen niet afhankelijk maken van anderen en het feit dat ze vrouw zijn mag hen niet verhinderen om ergens naartoe te gaan. De mentaliteit van de mannen moet veranderen, en niet alleen op het vlak van de instellingen, ruimtelijke ordening en politie. Ze moeten worden voorbereid op de nieuwe realiteit van een maatschappij waarin iedereen gelijk is. Noem het gerust ‘de nieuwe man in de straat’.

het land zij aan zij werken. De gewestelijke coördinatrice voor Brussel is de referentiepersoon voor alles wat te maken heeft met huiselijk geweld. Ze leidt een gewestelijk overlegplatform waar alle actoren van het terrein hun ervaringen kunnen uitwisselen om te komen tot een efficiënte aanpak. Politie, justitie en maatschappelijk werkers wisselen er regelmatig hun ideeën uit. Het gerechtelijk arrondissement waartoe Brussel behoort, beschikt ook over een referentiemagistraat inzake huiselijk geweld. Zij ziet er met name op toe dat het gerechtelijk apparaat de omzendbrief van het college van procureurs-generaal toepast op de hoven van beroep. De vrouwen meer betrekken bij de ruimtelijke ordening, de mannen erop wijzen dat verbaal en fysiek geweld jegens vrouwen onaanvaardbaar is, ervoor zorgen dat ook politie en justitie zich van de genderkwestie bewust worden… Al deze aspecten moeten onze prioriteit worden om van onze steden veilige steden te maken waar vrouwen zich op hun gemak voelen, tot welzijn van iedereen.

■


105

Workshop ‘Uitdagingen van het milieubehoud in steden’ Veiligheid in steden

Expert Dhr. Serges BRUNEAU Programmadirecteur van het Centre International de la Prévention de la Criminalité de Montréal (Canada)

Geweld tegen vrouwen Geweld tegen vrouwen kan verschillende vormen aannemen. Het kan

Hieruit kwamen verschillende benaderingen naar voren : veiligheid

gaan om verbaal geweld, psychisch geweld, psychologisch geweld, eco-

door afhankelijkheid en beperking, ouderlijke benadering, veiligheid door

nomisch geweld en seksueel geweld. Het kan gaan om intimidatie, uit-

autonomie en vrijheid, autonomistische benadering, het veiligheidscon-

buiting, verminking of mensenhandel.

cept van vrouwen gebaseerd op een veilige ruimtelijke ordening en

‘Het onveiligheidsgevoel is een factor die de deelname en bijdrage van de

genderbenadering.

vrouwen in het gedrang brengt… en hen berooft van een minimum aan

Een vrouw die zich niet veilig voelt in de openbare ruimte is bang om op

welzijn in hun dagelijkse leven. Het is van essentieel belang dat de rege-

ieder tijdstip op straat te komen. Ze voelt zich beperkt in haar mobiliteit en

ringen deze situatie erkennen, evenals de obstakels die vrouwen beletten

wordt zodanig belemmerd om deel te nemen aan het sociale leven dat ze

om deel te nemen aan de processen die eraan willen verhelpen.’27

zichzelf isoleert en afhankelijk wordt van de bescherming van anderen. Dit

De onderliggende motieven zijn vaak de uitdrukking van macht en dominantie over het slachtoffer. Verkrachting (van mannen en vrouwen) als oorlogswapen, geweld als straf voor vrouwen die de sociale of morele codes hebben geschonden,…

heeft gevolgen voor haar lichamelijke en fysiologische gezondheid, zodanig dat ze de buitenwereld als gevaarlijk beschouwt. Ze ontwikkelt beschermings- of vermijdingsstrategieën die leiden tot isolement. De stad Montréal realiseerde een gids voor een veilige stadsinrichting en de stad Lévis een gids voor de realisatie van een verkennende wandeling.

Uit 48 bevolkingsenquêtes die wereldwijd werden gevoerd, blijkt dat 10

In Frankrijk werd een studiegids voor openbare veiligheid bij stedenbouw-

tot 69 % van de vrouwen ooit al fysiek werd aangevallen door een man-

kundige operaties, ruimtelijke ordening en bouwwerken gerealiseerd.

nelijke intieme partner. Het percentage vrouwen dat in de 12 maanden voor de enquête werd aangevallen door een partner varieert van 3 % of minder in Australië, Canada, de Verenigde Staten tot 27 % vrouwen die al eens hebben samengewoond in Léon in Nicaragua en 38 % vrouwen die momenteel gehuwd zijn in de Republiek Korea.

Volgens een algemene sociale enquête in Canada zijn 15 van de 100 13-jarigen het slachtoffer van fysiek geweld tijdens liefdesrelaties. Bij adolescenten van 16 jaar bedraagt dat percentage 21 %. 60 % van de mannelijke studenten bevestigt dat ze niet zouden aarzelen om seksuele agressie te plegen als ze zeker zouden zijn dat ze niet zouden worden

De gevolgen kunnen lichamelijk zijn (buik- en borstletsels, breuken

gestraft. Volgens het wereldrapport over geweld en gezondheid in Peru

en invaliditeit), seksueel en genetisch (gynaecologische stoornissen,

verklaart 47,6 % van de meisjes dat ze (eerder) werden gedwongen tot

onvruchtbaarheid, zwangerschap met complicaties en miskraam),

seksuele betrekkingen.

dodelijk (doodslag, zelfmoord en sterfte als gevolg van aids), psychologisch en gedragsgerelateerd (alcoholisme en verslaving, depressie en angsten, zelfmoordneigingen en zelfverminking).

Een campagne onder het voorzitterschap van de burgemeester van Montréal, met als titel ‘Le nom des hommes contre la violence faite aux femmes – Un engagement à refuser la violence des hommes faite aux

Het thema kwam aan bod tijdens VN-conferenties in Mexico,

femmes’ richtte zich tot de dagelijkse gedragingen die een impact

Kopenhagen, Nairobi en Peking en tijdens de grootscheepse sensibi-

kunnen hebben op het veiligheidsgevoel van de vrouwen. Een verklaring

liseringscampagne ‘Stop Geweld Tegen Vrouwen’ van Amnesty

die stelt dat mannen verantwoordelijk zijn om het geweld tegen vrouwen

International. Sinds 1985 bestudeert de Raad van Europa de problema-

uit de wereld te helpen en dat hun stilzwijgen bijdraagt tot de beperking

tiek van het geweld tegen vrouwen.

van hun deelname aan het stedelijke leven verzamelde 2000 handtekeningen van mannen.

27

Femmes et villes international

■


Spreker Mw. Elizaveta BOZHKOVA Directeur van het Information Center of the Independent Women’s Forum (ICIWIF) (Moskou – Rusland)

Partnerschappen opbouwen voor een vriendelijke stad Het Information Center of the Independent Womens’s Forum (ICIWF) is

Eén van de belangrijkste resultaten was de beslissing van de burgemees-

een non-profit en niet-gouvernementele organisatie, opgericht om te

ter om de vrouwelijke leiders te laten deelnemen aan de wekelijkse bij-

dienen als centrum voor middelen, ondersteuning en documentatie over

eenkomsten van het stadsbestuur met betrekking tot onderhoudsdien-

vrouwen en voor vrouwen.

sten. De inbreng van vrouwen met betrekking tot de besluitvorming op

In deze presentatie was het de bedoeling om de ervaringen van gewone vrouwen te delen, hoe zij buren in buurtgemeenschappen hebben verenigd, hoe de gewone vrouwengroep hun levenskwaliteit heeft verbeterd, hoe zij invloed kunnen uitoefenen op het beleidsvormende proces in Petrozavodsk, de hoofdstad van de Republiek Karelia in het noordwestelijke deel van Rusland. In Rusland bestaat geen cultuur van buurtgemeenschappen. Soms kennen onze buren elkaar niet en ze groeten elkaar niet. Het is erg moeilijk om onder de inwoners het gemeenschappelijke bewustzijn van hun levensomstandigheden in en om het huis en de gemeenschappelijke ruimte te vergroten. ICIWF en andere NGO’s in Petrozavodsk hebben een groot aantal seminaries, rondetafelgesprekken en bijeenkomsten georganiseerd, waar burgers leerden hoe ze kunnen samenwerken, hoe ze een aanvraag moeten opstellen en hoe ze kunnen samenwerken met de stadspolitie en de overheid. Dit heeft de vorming van 13 buurtgroepen opgeleverd, waarvan er 12 worden geleid door vrouwen. De strategische doelstelling is het opbouwen van nieuwe gemeenschappen die in staat zijn om een nieuw verantwoordelijkheidsgevoel op te

stadsniveau werd gestimuleerd en vrouwen kregen de kans onopgeloste problemen met hun huizen, hun leven, huiselijk geweld en dergelijke op te lossen. Het was een nieuwe benadering van de geweldsproblematiek en misdaadpreventie. Resultaten : - gewone vrouwen hebben zich als buren in hun wijken verenigd en sterke gemeenschappen gevormd die klaar zijn voor gezamenlijke acties ; - nieuwe buurtgemeenschappen kunnen lokale plannen en architecturale ontwerpen verbeteren in overeenstemming met veiligheids- en gendervriendelijke criteria ; - partnerschap en samenwerking vormen de belangrijkste strategieën voor de buurtgemeenschap ; - het aantal misdrijven is daadwerkelijk gedaald ; - er is bewustzijn gecreëerd met betrekking tot de ondersteuning van opleidingen en trainingen voor de gemeenschap ; - de burgerwacht is een belangrijke partner van de lokale vrouwen en betrekt hen bij de veiligheidsproblematiek ;

wekken en om nieuwe sociale en culturele gewoontes te scheppen die

- gewone vrouwen verenigd in buurtgemeenschappen hebben de

worden opgenomen in de nieuwe traditie. Het ICIWF en de andere NGO’s

omgeving van de woningen veranderd waardoor deze aangenamer is

blijven zich samen inspannen voor de zelfbeschikking van vrouwen in

geworden voor vrouwen en kinderen ;

wijken en betrekken vrouwen in het stadsbeleidsproces en helpen hen goede samenwerkingsverbanden te smeden met verschillende politieke partijen en belanghebbenden in de stad.

- gewone vrouwen zijn leiders geworden die in staat zijn om ervaringen te delen en zich te organiseren in gemeenschappen ; - samenwerkingsverbanden tussen vrouwengroepen en de politie hebben bijgedragen tot verandering van gedrag en stereotypering van zowel de politiestaf als de burgers en hebben het algemene bewustzijn met betrekking tot gender- en veiligheidsproblematiek verhoogd.

■


107


Spreker Mw. Tina MUSUYA Coördinator van het Center for Domestic Violence Prevention (CEDOVIP) (Kampala – Oeganda)

Preventie van huiselijk geweld tegen vrouwen in Oeganda Vrouwen over de hele wereld hebben in verontrustende mate te maken

Oeganda heeft opmerkelijke vooruitgang geboekt en belangrijke initia-

met geweld door hun intieme partners (Wereldgezondheidsorganistie

tieven genomen voor de bescherming en bevordering van vrouwenrech-

2002, Heise e.a., 1999, UNICEF 1999). Ondanks mensenrechtenover-

ten, met name in het openbare leven. Grote vooruitgang is geboekt op

eenkomsten en internationaal en nationaal beleid gericht op het veroor-

het gebied van politieke vertegenwoordiging en onderwijs voor jonge

delen en uitbannen van geweld, blijft dit één van de voornaamste obsta-

meisjes. Dieper liggende sociale problemen zoals de status van vrouwen

kels voor de levenskwaliteit van de vrouw, het welvaren van relaties en

binnen het gezin en in relaties hebben veel minder aandacht gekregen.

gezinnen, en de wereldwijde ontwikkeling van gemeenschappen en

Deze problemen worden als zeer controversieel beschouwd en stuiten

landen. Huiselijk geweld is veruit de meest voorkomende vorm van

op veel verzet vanuit alle lagen van de samenleving, maar het zijn juist

geweld tegen vrouwen. Aan de basis van huiselijk geweld tegen vrouwen

deze problemen die grotendeels de gezondheid en mogelijkheden van

ligt hun lage status binnen de gemeenschap, het gezin en in relaties. ‘De

vrouwen in het openbare leven bepalen.

gevolgen van misbruik zijn ernstig, ze reiken verder dan de gezondheid en het geluk van het individu en beïnvloeden het welzijn van hele gemeenschappen’ (WGO, 2002 : 100).

Het Center for Domestic Violence Prevention (CEDOVIP) is in het jaar 2000 opgericht om gemeenschappen te mobiliseren in de strijd tegen huiselijk geweld en HIV/aids in het district Kampala door het lanceren van een project met als titel Domestic Violence Prevention Demonstration Project. CEDOVIP werkt samen met Raising Voices aan de mobilisatie van de gemeenschap in het district Kampala om een verandering van houding en gedrag die geweld tegen vrouwen in stand houden, te bewerkstelligen. CEDOVIP / Raising Voices werkt ook samen met 10 burgerverenigingen om nationale preventie van huiselijk geweld te stimuleren en mogelijk te maken, en zet zich op lokaal en nationaal niveau in om de gemeenschap en belangrijke besluitvormers aan te zetten tot een beter begrip van het probleem en het ondernemen van actie tegen huiselijk geweld.

■


Spreker Mw. An WUYTS Coach Doelgroepregie, Dienst Integrale Veiligheid, Stad Antwerpen (België)

Achter de deuren van alleenstaande moeders in Antwerpen De relatie tussen jongerenoverlast en gender

De alleenstaande moeder

Het Antwerpse veiligheidsbeleid heeft gekozen voor een aanpak van

Uit een profielanalyse van 100 ‘overlastjongeren’ door de VUB28 blijkt dat

overlast via drie sporen, waarvan het case management van

zeer weinig meisjes overlast plegen en dat het in 30% van de gevallen gaat

Doelgroepregie, die werkt in 4 fasen :

om jongeren met een alleenstaande moeder29. Uit Nederlands onderzoek

1. Signaal

blijkt dat de factor ‘alleenstaande moeder’ een voorspeller is van criminaliteit.30 De vrouwen zijn vaak van Marokkaanse afkomst en komen naar

De buurtregisseur verzamelt maandelijks de relevante veldwerkers uit

België via huwelijksmigratie, hebben vaak een lage scholingsgraad en zijn

politie, stad, jeugdwerk, straathoekwerk, sociale huisvestingsmaat-

totaal onvoorbereid op dit andere land. In deze gezinnen wordt geen

schappij om de overlastfenomenen in kaart te brengen, een stand van

Nederlands gesproken, waardoor de kinderen met een taalachterstand

zaken op te tekenen en gezamenlijke acties op te zetten. Het zijn dan

naar school komen en vrij snel een schoolachterstand optreedt. De laatste

ook voornamelijk de partners van die netwerken die bij Doelgroepregie

tien jaar is scheidingssituatie bij allochtone gezinnen erg toegenomen. In

jongeren aanmelden die verantwoordelijk worden geacht voor overlast.

de meeste gevallen laten de mannen het gezin achter zonder dat er ali-

Doelgroepregie handelt daarbij vanuit principes.

mentatie betaald wordt of de verantwoordelijkheid in de opvoeding verder

2. Regie : deel 1, huisbezoeken om informatie in te winnen

wordt opgenomen. Het taalprobleem maakt de hulpverlening heel moeilijk. Intensieve, wekelijkse contacten zijn niet mogelijk omdat er niet altijd

Na het bekomen van een naam is de volgende stap het verkrijgen van

gebruikgemaakt kan worden van een tolk. In de praktijk is 1 (of meer) op

de toestemming van de betrokkene om met zijn of haar dossier te mogen

de drie vaders afwezig : ze verlieten het gezin, zitten op café, zijn actief

werken en hem of haar thuis te bezoeken. De jongere krijgt de kans om

in een vereniging of hebben uitzonderlijke werkuren.

zijn verhaal te doen, de ouders worden aangesproken op hun verantwoordelijkheid. Regie : deel 2, casuïstiek overleg

Van de straat naar de woonkamer De persoonsgerichte aanpak van jongerenoverlast bracht vele verdoken problemen aan het licht. Het overtreden van de kleine gedragsnormen

Doelgroepregie legt nu contacten met andere diensten die actief zijn

zijn vaak een roep om aandacht. De aanpak van overlast is dan ook een

binnen de betreffende leefdomeinen.

heel preventief instrument.

3. Arrangementen : de kloof tussen hulpbehoevenden en het

Doelgroepregie moet daarvoor een brug slaan naar de vrijwillige hulpver-

hulpaanbod ontdekken

lening en bijzondere aandacht verlenen aan alleenstaande moeders. ■

Dit gezamenlijke actieplan wil de problemen op korte en lange termijn aanpakken. Als er problemen zijn op school, bespreken ze dit met de schoolse hulpverlening. Jongeren die geen zinvolle vrije tijdsbesteding hebben, leidden ze toe naar sportclubs. 4. Opvolging : Ongeveer drie maanden na het laatste contact gaat Doelgroepregie opnieuw op huisbezoek. Zo kan ze iemand een jaar lang blijven opvolgen.

28

J. Christiaens, S. Van Polfliet, L. Amezghal, Overlastjongeren uit

29

Lokaal Sociaalbeleidsplan 20 08- Stad Ant werpen, Dienst

Antwerpen aan het woord, Vrije Universiteit Brussel, 2006 Omgevingsinformatie 30

G. Weijters, Stad en buurt : de invloed van beide contexten op jeugdcriminaliteit in Nederland, lezing studiedag De invloed van de buurt op criminaliteit, Antwerpen, 22 juni 2007.


109


Spreker Mw. Diana Mirian MILOSLAVICH TÚPAC Coördinatrice van het Programma Lokale Ontwikkeling, Politieke Deelname en Decentralisatie van het Centrum voor de Peruviaanse Vrouw ‘Flora Tristán’, lid van het Netwerk

‘Vrouw en Habitat van Latijns-Amerika’ Handel in vrouwen Een gegeven van de Verenigde Naties leert ons dat 190 miljoen mensen,

Aangezien het hier om clandestiene en illegale handelingen gaat, weet

oftewel 3% van de wereldbevolking, in een ander land wonen dan waarin

men weinig af van de vrouwenhandel gericht op seksuele exploitatie in

ze geboren zijn. Van dit aantal zijn 95 miljoen (49,6%) vrouwen.

Peru, maar het feit dat de emigratie van vrouwen tijdens de afgelopen

In Latijns-Amerika en het Caribisch gebied is de migratie om sociale,

tien jaar aanzienlijk is toegenomen, is een reden tot bezorgdheid.

culturele, economische en politieke redenen een fenomeen van

Volgens het protocol om de handel van personen, met name vrouwen en

vrouwen, dat pas na langere tijd zichtbaar geworden is ten gevolge van

meisjes, te voorkomen, te onderdrukken en te bestraffen, verstaat men

het gebrek aan juiste informatie en uit weerstand tegen de nieuwe

onder handel van personen ‘het oppakken, vervoeren, overbrengen,

genderinvalshoeken, bijvoorbeeld interculturaliteit. Ze breiden hun

opvangen of ontvangen van personen door bedreiging of gebruik van

betrekkingen uit via de geografische, politieke, economische, sociale

geweld of andere vormen van dwang, door ontvoering, fraude, bedrog,

en culturele grenzen en scheppen transnationale gemeenschappen die

misbruik van macht of uitbuiting van kwetsbaarheid, of door het toelaten

nog weinig bestudeerd en erkend zijn.

of ontvangen van betalingen of vergoedingen om toestemming te krijgen

In het algemeen komen er drie belangrijke aandachtspunten naar voren waarmee door gemeenten, steden en lokale besturen terdege rekening gehouden moet worden, namelijk : - een oplossing vinden voor het gebrek aan geldmiddelen ; - verbetering van de toegang tot de justitie ; - de aandachtsmodellen voor integrale slachtoffers : binnen één enkele ruimte moeten vrouwen toegang krijgen tot complete aandacht bij crisisgevallen. Toevluchtshuizen zijn ook heel belangrijk. Als de gemeenteraad bij de planning van haar werk in de stad rekening houdt met specifieke ruimten voor vrouwen (zie bv. de thematische eenheden – specifieke commissies in de gemeente die over de vrouw gaan – in Belo Horizonte), wordt er nog veel meer vooruitgang geboekt. Veel vrouwen zijn het slachtoffer van binnen- en buitenlandse organisaties en/of netwerken die zich bezig houden met mensenhandel, die hen helpen om te emigreren met als doel seksuele exploitatie, slavernij, dwangarbeid, huishoudelijke exploitatie en om te bedelen. Volgens een studie van het ministerie van Justitie van de Verenigde Staten worden er per jaar 700.000 vrouwen en meisjes over de noordgrens van Mexico gesmokkeld.

van iemand die macht over anderen kan uitoefenen met uitbuiting als doel. Die uitbuiting houdt minimaal seksuele uitbuiting, dwangarbeid of gedwongen dienstverlening, slavernij, dienstbaarheid of orgaanverwijdering in’. Mensenhandel wordt gekenmerkt door het mogelijk maken van onrechtmatige migratie van personen ; dit kan een situatie van mensenhandel inhouden, al naar gelang het doel van de overdracht. Handel en verkeer vullen elkaar aan, maar het verkeer loopt niet altijd uit op mensenhandel, wat een breder concept is. Volgens de VN bedraagt de handel met seksuele uitbuiting als doel over de hele wereld tussen de vijf en zeven miljard dollar per jaar. Volgens het Fonds voor Bevolkingsvraagstukken van de VN worden jaarlijks vier miljoen vrouwen verkocht om als prostituee of slavin te werken of om uitgehuwelijkt te worden en treden er twee miljoen meisjes gedwongen toe tot de seksindustrie. Om te zorgen dat vrouwen hiervoor op hun hoede zijn, moeten ze goed geïnformeerd worden over de modus operandi van de mensenhandelaars en van de manieren waarop ze vrouwen ontvoeren. De factoren die hierbij een rol spelen, zijn : moeite om werk te vinden, mijngebieden brengen mensenhandel voort, vrouwen blijven de goedkoopste arbeidskracht (ze moeten voor hun kinderen zorgen), corruptie van autoriteiten, onverschilligheid bij de bevolking en de overheid, gebrek aan informatie voor de jonge meisjes/families, armoede.

■


Debat en conclusies In Londen is huiselijk geweld de verantwoordelijkheid van de overheid. Volgens de cijfers is een kwart van alle gewelddadige misdrijven en een derde van alle moorden verbonden met huiselijk geweld. Na een campagne en de toepassing van beleidsinitiatieven is er een positieve wending, dat wil zeggen 1500 arrestaties in Londen en 57% minder doden ten gevolge van huiselijk geweld. De burgemeester van Londen voerde een programma in voor veilig reizen ‘s nachts, waardoor alle

CONCLUSIES Moeilijkheden - vrouw-zijn op zich is al een moeilijkheid ; - veiligheid in steden is een multidimensionaal probleem (stedelijke planning, vervoer, donkere straten, thuissituatie, enz.) ;

minitaxi’s en zwarte taxi’s werden geregistreerd. Het programma maakte

- de verschillende en nieuwe vormen van geweld maken het moeilijk

mensen meer bewust van de gevaren van het nemen van een taxi zonder

om gewelddadigheden op het spoor te komen en aan te pakken ;

licentie. Het seksueel geweld nam met 6% af. In Catalonië wordt in een wet bepaald dat geweld een gevolg is van het patriarchaat. Machogeweld is een realiteit. In Oeganda zijn de handboeken ‘Police domestic violence’ en ‘Domestic Bylaw handbook’ beschikbaar op het internet en door lokaal activisme is een ondersteunend milieu ontstaan waarin huiselijk geweld wordt afgewezen en waarin activiteiten worden opgezet voor de verandering van traditionele zienswijzen. Stadsbesturen in Rusland zijn van mening dat het aantal misdrijven alleen kan worden verminderd door de politie. Er is echter een samenwerking nodig tussen stadsbesturen, de politie en vrouwengroepen. Het ICIWF promoot een nieuw model voor misdaadpreventie in steden en organiseert trainingen in samenwerking met de politie. De politie is nu meer open en geïnteresseerd in huiselijk geweld. Het aantal gevallen van huiselijk geweld is hierdoor gedaald. De kennis van het ICIWF is gebaseerd op architecturale criminologie. Bijvoorbeeld : een nieuw straatontwerp en het herontwerpen van de directe omgeving van huizen, het trainen van burgers in het heropbouwen van huizen, het ontwerpen en renoveren van speelplaatsen. Het woongebiednetwerk in Peru neemt initiatieven die zijn gekoppeld aan huisvestingsprogramma’s die zijn gericht op een betere toegankelijkheid voor vrouwen. Het moet worden erkend dat geweld een vrouwelijk onderwerp is. In Canada is stedelijke planning en veiligheid in de steden een belangrijke kwestie sinds 1992, toen veiligheid voor vrouwen een wettelijke basis vond. De organisatie van steden en landelijke gebieden erkende het belang van de fysieke ruimte. Een van de maatregelen bestaat uit het geven van namen aan plaatsen, parken of ondergrondse plekken voor een betere politie-interventie. Het plannen van veiligheid wordt ook steeds belangrijker. In België wil het Antwerpse veiligheidsbeleid omwille van een grote toestroom uit Marokko meer aandacht besteden aan de vrouwen en kinderen en hun problemen, alsook de dialoog met de Marokkaanse gemeenschap bevorderen. De bedoeling is niet een groep te viseren, maar het publiek legt de nadruk op het feit dat geweld een universeel probleem is en niet afhangt van klasse of afkomst.

- geweld is intrinsiek aan gewapende conflicten ; - er is een gebrek aan praktische voorbeelden van stedelijke planning gebaseerd op veiligheid en gender ; - het onzekerheidsgevoel staat de deelname van vrouwen aan elk aspect van het dagelijkse leven in de weg ; - er is onvoldoende besef van de situatie bij de politie en lokale autoriteiten ; - stedelijke planning is in het algemeen een mannenzaak ; - men kan moeilijk in contact komen met vrouwelijke, geïsoleerde migranten (taal en andere oorzaken). Sterke punten Het is belangrijk om op te merken dat de methodologie die wordt gebruikt voor sensibilisering zeer divers is, dat er onderzoek is gedaan naar het onderwerp en dat sommige landen beschikken over een grote hoeveelheid statistische gegevens en cijfers over het onderwerp. Programma’s voor misdaadpreventie worden ontwikkeld, er is een hogere mate van besef en er worden maatregelen genomen en aan een partnernetwerk gebouwd (met politie, stedelijke planners, justitie…). Aanbevelingen - vrouwen moeten deelnemen aan besluitvormingsprocessen, stedelijke reorganisatie en stedelijke planning ; vrouwen moeten concrete maatregelen treffen voor vervoer (bijvoorbeeld het opknappen van de buurt) ; - bij moeilijke familiesituaties moeten kinderen vanaf het eerste moment passende steun krijgen ; - de bewustwording van vrouwen moet groter worden en vrouwen moeten zichzelf organiseren (cf. Peru) ; - transacties (bijvoorbeeld geld) met betrekking tot mensenhandel moeten worden opgespoord.

■


111

Workshop ‘Uitdagingen van het milieubehoud in steden’ Natuurrampen en wederopbouw

C4

Natuurrampen en wederopbouw Voorzitter Mw. Roula AJOUZ SIDANI Lid van de gemeenteraad van Beiroet (Libanon)

Libanon : een veerkrachtig antwoord op een lastig status quo Libanon heeft nooit veel te lijden gehad van natuurrampen, maar des te

De vierde instantie is de HIGHER RELIEF COMMISSION (gesticht in 1977

meer van allerlei oorlogen en burgeroorlogen, zoals de 15-jarige burger-

en opnieuw opgezet in 1993), die zeer succesvol is aangezien deze

oorlog die begon in 1975, en van verschillende invallen van buitenlandse

commissie de autoriteit heeft om direct te handelen, ongehinderd door

mogendheden over grond, zee en in de lucht. Tijdens de burgeroorlog

administratieve complicaties. De commissie houdt zich bezig met bij-

vielen er 150.000 doden onder de 3 miljoen inwoners, een kwart miljoen

stand na verwoesting door natuurlijke rampen of door de mens veroor-

mensen sloeg op de vlucht en hele dorpen werden vernietigd. Het cen-

zaakte rampen.

trale district van Beiroet werd weggevaagd. In 1982 viel Israël wederom Libanon binnen, wat escaleerde in vernieling, wanhoop en grote schade. In 1996 en in 2006 waren er nog twee Israëlische invasies waarbij hele regio’s, dorpen, bruggen, brandstofreservoirs en luchthavens zijn vernietigd. Ook het leven onder water leed hierdoor. Een enorme tragedie op het gebied van dodelijke slachtoffers en materiële schade. Het vertrouwen in Libanon was ondermijnd. Met de jaren en als reactie op het oorlogsgeweld en de resulterende instabiliteit, heeft de regering van Libanon samen met allerlei officiële instanties en de maatschappij zich aangepast door een programma voor snelle herstel- en reconstructiewerken te ontwikkelen. Dit antwoord heeft geleid tot een aantal instanties die vaak op nationaal niveau functioneren.

Eén entiteit bestaat uit de meer dan 700 gemeentes die Libanon rijk is, allen gewoon om snel te handelen in geval van nood. De andere vitale sector van Libanon bestaat uit NGO’s en de burgergemeenschap die blijk geven van professionaliteit en die hun moed hebben getoond in het nemen van initiatieven als reactie op nationale noden (medicijnen, water, voedsel). Speciale dank ook aan de internationale gemeenschap, de VN, UNIFIL (UN Interim Forces In Lebanon) en alle Arabische landen die Libanon hebben gesteund. Libanon was getuige van een prominent politiek leider die het symbool is geworden van de reconstructie : wijlen premier Rafik Hariri. Zijn inspanningen voor het herstel van de rol van Libanon als het ‘Zwitserland van het Midden-Oosten’ vonden niet alleen plaatselijke, maar wereldwijde erken-

Een andere instantie is het MINISTRY OF THE DISPLACED (opgericht in

ning. Het succesvolle herstel en de verdere ontwikkeling van het centrale

1992) en het bijbehorende fonds. Dit ministerie heeft solidariteit geschept

district van Beiroet vormen het onmiskenbare bewijs van zijn succes op

tussen burgers en verwoeste woonwijken hersteld. Ook heeft het minis-

dit vlak, net als de heropbouw van belangrijke wegennetwerken en de

terie de onderlinge relaties met duizenden ontheemde families op Libanees

internationale luchthaven van Libanon. Solidair heeft onder andere de VN

grondgebied mogelijk gemaakt en verder ontwikkeld. Het ministerie werd

Award voor huisvesting en reconstructie ontvangen.

in het leven geroepen om ontheemde gezinnen te later terugkeren naar hun oorspronkelijke plek. Tijdens de eerste oorlogsjaren is ongeveer 1,5 miljard dollar uitgegeven en na de invasie van 2006 bouwde het ministerie 30.000 wooneenheden, waarvan de meeste in Beiroet. Een andere instantie is de SOUTH LEBANON COUNCIL FOR RECONSTRUCTION (opgericht in 1970), die als doel heeft om reconstructiehulp te bieden aan het zuiden van Libanon. Dit gebied is herhaaldelijk gebombardeerd. De hulp bestaat uit financiële compensaties voor getroffen burgers, de opbouw van verwoeste huizen, hulp voor krijgsgevangenen, gewonden en familie van overledenen. Deze raad werkt met uitzonderlijke hulpprocedures, waardoor de raad snel kan handelen.

Rafik Hariri heeft 40.000 studiebeurzen voor hoger onderwijs buiten Libanon ingesteld voor Libanese mannen en vrouwen, zodat zij na hun opleiding kunnen terugkeren en hun land dienen met hun hogere opleiding. Rafik Hariri werd op 14 februari 2005 vermoord. Hij bracht vrede en welvaart in Libanon. In de hele wereld hebben mannen en vrouwen dynamische steden nodig om liefde, vrede, gelijkheid en menselijkheid te verspreiden.

■


Expert Mw. Ndioro NDIAYE Adjunct-directeur-generaal van de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM)

De rol van de vrouwen in ramppreventie en wederopbouw Door de klimaatveranderingen en de opwarming van de aarde is de frequentie van cyclonen, overstromingen enz. toegenomen. De gevolgen zijn talrijk en moeilijk om integraal te bevatten : het slachtofferaantal, het epidemierisico, enz. De impact van deze elementen op de ontwikkeling van het betreffende gebied is min of meer blijvend. Op het vlak van migratie zullen tegen 2050 twee miljoen mensen hun woonplaats hebben

Noodzakelijke acties : - Een grotere vertegenwoordiging van vrouwen in lokale, regionale en nationale beslissingsorganen : voor de preventie moeten de capaciteiten van vrouwenverenigingen en gemeenschapsorganisaties worden versterkt.

verlaten omwille van het klimaat. De tol voor vrouwen zal alsmaar groter

- Een grotere participatie van vrouwen : ze moeten de vruchten

worden. Bij de tsunami die Zuidoost-Azië overspoelde nu bijna drie jaar

plukken van de wederopbouwprojecten waarbij ze betrokken zijn.

geleden, was 80 % van de slachtoffers een vrouw.

- Betere informatiecampagnes : de genderdimensie moet worden

1) Welke lessen kunnen we trekken uit de recente rampen aan-

gewaarborgd in communicatie, onderwijs en opvoeding. Vrouwen zijn

gaande de rechtstreekse/onrechtstreekse impact van rampen

een relais voor de preventiecampagnes maar deze moeten doelgericht

op de vrouwen en hun rol bij de wederopbouw ?

zijn om de vrouwen te bereiken.

Bij een ramp wordt de kwetsbaarheid van de vrouw nog verhoogd door

- Er moeten meer middelen worden toegekend aan het onderzoek

haar status in de maatschappij en het gezin, door sociaal-culturele ele-

en de evaluatie van genderspecifieke programma’s ; er moeten

menten, de verdeling van het werk volgens de gender, de manier waarop

criteria en indicatoren worden opgesteld om de vermindering van de

ze zich aanpast, de zorg voor de familie die maakt dat ze niet altijd kan

kwetsbaarheid van vrouwen en maatschappijen te kunnen meten.

migreren, enz. Vrouwen hebben in het algemeen minder vaardigheden en goederen en hun netwerken zijn minder goed ontwikkeld. Bovendien

Conclusie

zijn ze niet altijd vertegenwoordigd bij de beslissingname. Op het vlak

De betrokkenheid van de vrouw is een belangrijk element in ramppre-

van gezondheid hebben ze specifieke behoeften. Na een ramp moeten

ventie en wederopbouwstrategieën. Deze betrokkenheid versterkt hun

vrouwen en jonge meisjes worden beschermd tegen lichamelijk misbruik

sociaal-economische positie in de gemeenschap en vermindert zelfs hun

en seksueel geweld. Op langere termijn worden economische mogelijk-

kwetsbaarheid en die van hun gemeenschap voor toekomstige rampen.

heden en middelen om te overleven steeds belangrijker voor de vrouw,

De kwetsbaarheid van een maatschappij hangt af van de mate waarin

vooral wanneer ze weduwe is of de zorg heeft voor haar familie. Ze

ze is blootgesteld aan de klimaatomstandigheden en zich kan aanpas-

kunnen dan sociaal uitgesloten worden en hebben het moeilijk om hun

sen. Op internationaal, regionaal en nationaal niveau moet het beleid

rechten op hun land uit te oefenen. Na de doortocht van de orkaan Mitch

voor het beheer van natuurlijke risico’s worden afgestemd op de beleids-

in Nicaragua en Honduras werden vrouwen betrokken bij de wederop-

lijnen voor de ontwikkeling en verzelfstandiging van de vrouw

bouw. Hun traditionele rol van zorgdraagster voor de familie werd uitgebreid. Ze vervulden ook activiteiten die traditioneel waren voorbehouden voor mannen. Studies hebben uitgewezen dat deze betrokkenheid soms conflicten uitlokte in de gezinnen. 2) Hoe kan de participatie van vrouwen in de preventie en het beheer van natuurrampen worden opgevoerd ? Niet-duurzame praktijken en ontwikkelingen zijn schadelijk voor het milieu en hebben een toenemende impact van rampen tot gevolg. Mannen en vrouwen moeten elkaar wat dat betreft aanvullen. Pas wanneer alle leden van de maatschappij betrokken zijn, wordt ramppreventie efficiënt en kan de kwetsbaarheid van een maatschappij verminderd worden.

■


113


Spreker Mw. Jany HANSAL Voorzitter van DESA-Dubrovnik (Kroatië)

Economisch empowerment van vrouwen voor toekomstige welvaart DESA is een NGO, formeel opgericht in Dubrovnik in 1993, maar de oprich-

Tegenwoordig is DESA vooral een organisatie die zich richt op het helpen

ters van DESA waren reeds actief vanaf het begin van de oorlog in 1991,

van vrouwen om hun positie in de maatschappij te vinden. Door de

als reactie op de verschrikkelijke oorlog die ons land en onze stad trof.

onderwijs- en ontwikkelingsprojecten van DESA worden vrouwen aan-

DESA is een traditionele meisjesnaam, en het doel van de organisatie was

gemoedigd om economisch onafhankelijk te worden en actief deel te

vrouwelijke vluchtelingen en hun gezinnen helpen onmiddellijk na de tra-

nemen aan de overgangsprocessen in de maatschappij. Vandaag de dag

gische gebeurtenissen die hier plaatsvonden in 1991/1992. Dubrovnik

maken vrouwen 25% van de vertegenwoordiging in het Kroatische par-

was een belegerde stad die niemand kon verlaten, veel Bosnische vrouwen

lement uit, maar in de regio Dubrovnik hebben we zelfs twee vrouwen

waren naar de stad gevlucht en ‘s nachts werden voedsel en medicijnen

in leidinggevende posities : burgemeester en districtbestuurder. Alleen

gesmokkeld. Dubrovnik heeft ongeveer 45.000 inwoners en in 1992 ving

economisch onafhankelijke vrouwen kunnen op gelijke basis actief zijn

de stad 55.000 vluchtelingen op uit Bosnië-Herzegovina en ontheemde

in de politiek en in besluitvormingprocessen.

mensen afkomstig uit andere delen van Kroatië. Deze mensen werd onderdak geboden in lege hotels in de stad, en noodgedwongen veranderden zij van de ene dag op de andere in hulpeloze bedelaars, wat een situatie was waarvoor zij zich erg schaamden.

De nadruk van DESA ligt op : - vrouwen leren een actievere rol te spelen in de economische ontwikkeling en besluitvormingsprocessen ;

Ons oorspronkelijke doel was hen een kans geven om deel te nemen aan

- de lokale gemeenschap leren handelen binnen de kaders van een

activiteiten die een therapeutische waarde konden hebben. Het huma-

burgerlijke samenleving ( met bijzondere aandacht voor

nitaire en vrede-nastrevende karakter is tot op de dag van vandaag

vrouwenproblematiek) ;

behouden gebleven, maar met het verstrijken van de tijd is geprobeerd de DESA-programma’s aan te passen aan de behoeften van de echte levenssituaties (vrouwen kregen, naast zware oorlogsvernielingen en verlies van hun geliefden, ook te maken met een hoog werkloosheids-

- het stimuleren van traditionele waarden, en het bevorderen van de heropleving van de oorspronkelijkheid en herkenbaarheid van de regio Dubrovnik op basis van duurzame ontwikkeling.

percentage). Dankzij de programma’s van DESA is de zelfbeschikking

De visie van DESA is de ontwikkeling van een burgerlijke samenleving

van vrouwen vergroot door het aanbieden van workshops voor psycho-

die is gebaseerd op de principes van duurzame ontwikkeling, waarin de

sociale ondersteuning en verschillende onderwijsworkshops (vreemde

vrouw een leidinggevende rol als vredestichter, als voorvechtster van

talen, informatica, oude ambachten…), seminaries over ondernemer-

tolerantie en dialoog, op zich zal nemen om bij te dragen tot beter vreed-

schap, rondetafelgesprekken, lezingen, ruraal toerisme, gastronomie en

zaam samenleven in een multi-etnische samenleving.

authentieke producten (inclusief de traditionele keuken). De vrouwen kregen training in vreedzame bemiddeling en conflictvermijding en er werd contact gelegd met vrouwen uit naburige landen. Op deze manier konden zij zich voorbereiden op hun terugkeer naar een normaal leven.

■


Spreker Mw. Sara GOULD Voorzitter en CEO van de Ms. Foundation for Women (New York – Verenigde Staten)

Eerlijke heropbouw, gericht op de vrouw De naam van de Ms. Foundation for Women is afkomstig van het

Strategische ondersteuning van het KWRF wordt ingezet om tegemoet

Amerikaanse woord ‘Miss’ zoals dit wordt gebruikt als aanduiding van

te komen aan de behoeften van gekleurde vrouwen en vrouwen uit lage-

vrouwen die niet gehuwd zijn. De Foundation werd 35 jaar geleden opge-

inkomensgroepen aan de Golfkust en andere getroffen gebieden om te

richt door vrouwen die zeer betrokken waren bij de zelfbeschikking van

verzekeren dat hun leiderschap en prioriteiten centraal staan bij herstel-

vrouwen, en vonden dat vrouwen één van de sterkste krachten zijn bij

en wederopbouwactiviteiten op zowel korte als lange termijn.

het creëren van politieke en culturele veranderingen die landen dichter bij democratische idealen kunnen brengen.

Het Katrina Women’s Response Fund (KWRF) richt zich op het ondernemen van directe actie met betrekking tot de behoeften van vrouwen uit

Op 31 augustus werd 80% van de stad New Orleans overstroomd door

lage-inkomensgroepen, het herstellen van de infrastructuur van vrou-

soms wel 5 meter water omdat de dijken die de stad beschermden

wenorganisaties en andere sociale veranderingsorganisaties die direct

braken na de orkanen Katrina en Rita (augustus 2005). Daardoor werd

getroffen werden door de orkaan en de overstromingen, het bevorderen

het een door mensen veroorzaakte ramp als gevolg van jarenlange

van de deelname van vrouwen – in het bijzonder van hen die direct

onderinvesteringen door de overheid van de staat Louisiana vanwege de

getroffen waren – in lokale en regionale structuren waarin beleid wordt

raciale en economische samenstelling van de stad New Orleans, met

ontwikkeld en hulpmiddelen worden verdeeld, het verzekeren dat staats-,

driemaal zoveel Afrikaans-Amerikanen dan elke andere stad. Het per-

regionale en nationale belangenorganisaties die de toewijzing van hulp-

centage vrouwen bedroeg ongeveer 52% van de bevolking van New

middelen opvolgen en verdedigen aangestuurd worden door vrouwen uit

Orleans, maar aan de helft van de gezinnen met kinderen in New Orleans

de regio terwijl de vooruitzichten van vrouwen uit lage-inkomensgroepen

stond een vrouw aan het hoofd. De omvang van de raciale- en klasse-

en gekleurde vrouwen prioriteit krijgen.

kwesties van deze ramp werd onmiddellijk erkend, aangezien sommige gezinnen niet over de economische middelen beschikten om de stad te verlaten. Toch werd er in de media, behalve in de Chicago Tribune, geen aandacht besteed aan de genderdimensies van de ramp, ook al waren de meeste overlevenden (75%-80%) vrouwen. Vrouwen zijn vooral wanneer zij tot een raciale minderheid behoren lange tijd publiek onzichtbaar gebleven in de voornamelijk mannelijke en blanke media.

De gedachte achter de meeste toelagen is om lokale aansturing door gekleurde vrouwen te stimuleren, belangenbehartigings- en onderzoeksactiviteiten te ondersteunen, traditionele en niet-traditionele beroepsopleidingen (bouw) voor vrouwen te ondersteunen, ondersteuningsinstellingen voor vrouwen (kinderopvang) weer op gang te brengen, speciale aandacht te besteden aan immigranten, alleenstaande moeders, gehandicapte burgers, mensen uit de lage-inkomensgroepen, geweldslachtof-

De medewerkers van de Ms. Foundation constateerden de genderdi-

fers. Het KWRF maakte ook deel uit van een langer proces waarin

mensies van de ramp echter wel en reageerden op de vernieling en

mensen werden geholpen met procedures voor ondersteunende voor-

enorme ontheemding aan de Golfkust van de Verenigde Staten. In sep-

zieningen. Helaas is het de enige liefdadigheidsorganisatie die actief is

tember 2005 richtten zij het Katrina Women’s Response Fund (KWRF)

op het gebied van gender, ras en klasse.

op dat ongeveer 2 miljoen dollar toekende aan de Golfkust aan vrouwen, organisatoren en actievoerders die reageerden op de ramp. Het doel was om vrouwen volledig te integreren bij alle aspecten van hulpverleningsinspanningen en dat zij een belangrijke rol zouden spelen bij het herstel en de wederopbouw aan de Golfkust. Het KWRF kreeg aanzienlijke financiële steun van een aantal wereldwijde instellingen (Urgent Action Fund, Global Fund for Women, Kellog Foundation, Women’s Funding Network (WFN)), die steun bieden aan vrouwen in tijden van crisis en conflict. In samenwerking met het WFN, werden ook fondsen verkregen waarmee vijf lokale vrouwenfondsen in steden die grote aantallen geëvacueerden van Katrina en Rita hadden opgenomen, konden worden gesteund.

Onder de begunstigden waren vrouwen en sociale rechtvaardigheidsorganisaties die met de vrouwen spraken over de aanstaande verkiezingen, en die immigrantenarbeiders die geen salaris kregen loon gaven, grond terugkochten in traditioneel zwarte gemeenschappen zodat deze grond (onder grote druk van ontwikkelaars) in het bezit kon blijven van de gemeenschap, prefab huizen lieten bouwen, vrouwen met HIV/aids opspoorden en regelden dat zij opnieuw medicatie konden krijgen, extra huureenheden propageerden en de overheid onder druk zetten voor degelijke huisvestingsomstandigheden. De vrouwen vormden coalities in de hele staat en leerden hoe ze radiodocumentaires over hun ervaringen konden maken. Dit alles met de steun van het KWRF. Nu staan vrouwen nog niet in het centrum van het herstel. De privésector was onmiddellijk betrokken om winst en opbrengst te maken, en de overheidssector wordt niet langer als nuttig beschouwd bij het verwerken van deze ramp.

■


115


Spreker Mw. Arwa BALKER Directeur van het Arabische regionale bureau van het Internationale Vrouwennetwerk van Metropolis (Jordanië)

Betrokkenheid van vrouwen in plaatselijke overheden Er is een onderlinge afhankelijkheid tussen vrouwen in lokale besturen

Op het niveau van rampenbeheer is de initiatiefgroep van plan vroege

en de wijze waarop rampen worden aangepakt, tussen vrouwen en vei-

waarschuwingssystemen voor de stad Amman te gaan gebruiken ter

ligheid, tussen gendermainstreaming en democratisering. Natuurrampen

voorbereiding op en beperking van de invloed van natuurrampen of door

vormen een deel van de menselijke geschiedenis, en lokale gemeen-

mensen veroorzaakte rampen. Dit zou kunnen bijdragen tot het bescher-

schappen zijn als eersten betrokken bij rampen en meestal beschikken

men van inkomens, menselijke nederzettingen en aanverwante basis-

zij over geen enkele kennis. Rampen raken mannen en vrouwen, maar

voorzieningen die in geval van een ramp gemakkelijk worden vernietigd.

vrouwen zijn altijd kwetsbaar geweest en lopen meer risico, omdat

Als onderdeel van het rampenbeheer krijgen vrouwen toegang tot trai-

vrouwen en mannen in rampsituaties over verschillende kwaliteiten en

ningsessies en trainingprogramma’s, bijvoorbeeld om de vrouwelijke

capaciteiten beschikken.

deelname in burgerverdediging te vergroten en om humanitaire onder-

48% van de Jordaanse bevolking bestaat uit vrouwen en 10% van alle Jordaanse huishoudens wordt aangestuurd door vrouwen. Jordanië

steuningseenheden op te richten die de troepen van fysiologische steun voorzien.

heeft een lange geschiedenis van migratie en een onophoudelijke

De Royal Medical Service Organization levert medische velddiensten en

instroom van ontheemden uit naburige landen als gevolg van de aloude

ziekenhuizen die naar Irak, Libanon, Iran en Palestina worden gestuurd.

Israëlische agressie tegen buurland Palestina en de recente oorlog tegen

In deze ziekenhuizen werken geen vrouwelijke artsen of verpleegkundi-

Irak (een half miljoen inwoners van Jordanië zijn Irakees). Dit heeft

gen wegens ‘culturele’ redenen en de ‘vrouwelijke aard’, wat in tegen-

allemaal bijgedragen tot een versnelde verstedelijking en heeft voor vele

spraak is met het feit dat in vele conservatieve gebieden in de Arabische

problemen gezorgd in Jordaanse steden, vooral in Amman. Twee derde

regio vrouwen niet door mannen mogen worden behandeld.

van de bevolking woont in 3 steden en de helft van de bevolking leeft in Amman, de hoofdstad die uitgroeit tot een metropool, waar helaas weinig wordt ondernomen om planning- en beheersystemen te stimuleren die op passende wijze het hoofd kunnen bieden aan de enorme groei van de stedelijke bevolking. Gendermainstreaming wordt nog steeds niet toegepast bij gemeentelijke planning en ontwikkeling. Gendergelijkheid en zelfbeschikking van vrouwen worden daarnaast belemmerd als gevolg van de aanhoudende conservatieve trends in de maatschappij en de golf

De Jordan Hashemite Charity Organization heeft een centrum opgericht voor de aanpak van rampen en organiseert seminaries en trainingen over rampenbeheer. In één jaar namen slechts 8 vrouwen (van de 52 deelnemers) deel aan de seminaries. De deelnemers worden door het ministerie uitgekozen. Het regionale WIN-kantoor gaat met het centrum samenwerken om seminaries en trainingworkshops op te zetten voor vrouwen en lokale besturen.

van het groeiende fundamentalisme waardoor de vooruitgang van

Het Humanitarian Support Network werd in 2006 actief als gevolg van

vrouwen ernstig wordt vertraagd.

de samenwerking met NGO’s en de privésector. Eén van de partners is

Het Arab Regional Network for the Women International Network (WIN) is een regionaal kantoor van het Metropolis International Network en is gezeteld in de gemeente groot-Amman (GAM). Eén van de projecten betreft het bereiken van capaciteitsontwikkeling voor vrouwen en het

de Jordanian Society for the Protection from Family Abuse Victims, die zich na het hotelbombardement in Amman in 2005 aansloot om steun en fysieke schuilplaatsen te bieden aan de gezinnen van de slachtoffers in crisis- en rampensituaties.

waarborgen van hun goede prestaties als starters in bestuursdeelname,

In Jordanië is het grootste probleem bij de bestrijding van genderdiscri-

volgend op nieuw beleid dat voorzag in een quotasysteem van 20%

minatie niet van wetgevende, maar van culturele en opvoedkundige aard.

vrouwen in de gemeenteraden, waardoor er nu 235 vrouwelijke gemeen-

Media-aandacht moet worden aangemoedigd en gendergelijkheid moet

teraadsleden werkzaam zijn. Tussen de vrouwenraden worden ervarin-

worden opgenomen in elk beleid en programma omdat het zo’n belang-

gen, bijvoorbeeld op het gebied van rampen of crisis, uitgewisseld.

rijk onderwerp is, en noodzakelijk is om de rol van vrouwen op besluitvormingsniveau, met name in lokale besturen, uit te breiden. Vrouwen vormen de sleutel tot herstel en moeten worden betrokken bij de planning van de wederopbouw en bij het beheer, één van de belangrijkste gemeentelijke taken in Jordanië.

■


Debat en conclusies DEBAT In Afrika zorgt de bevolking op het platteland af en toe voor natuurrampen door brand te stichten voor de landbouw. Nadat de bevolking haar aangetaste gronden verlaat, ondervindt ze grote moeite om zich te integreren in andere districten. Ook het wanbeheer van het huisvuil brengt grote problemen met zich mee. De proliferatie van niet-biologisch afbreekbare plastic zakken maakt de grond ondoordringbaar, wat op beurt zijn tot natuurrampen leidt. Er is dus een verband tussen het afvalbeheer en natuurrampen.

Afrika is slechts verantwoordelijk voor 2 % van de uitgestoten broeikasgassen maar draagt daar voor 98 % de gevolgen van. Afrikaanse regeringen zouden dus beter deelnemen aan deze dialoog. Nochtans is er al onderzoek verricht ! Afrika moet de nodige maatregelen treffen. Denk maar aan de rampen in Darfoer of Mozambique, die het gevolg waren van milieuproblemen. Na de aardbeving in Peru, dichtbij Lima, was de hoofdstad er niet eens op voorbereid om de uit het rampgebied vluchtende mensen op te vangen. Het is belangrijk om het voorbeeld te volgen van landen als Nepal, waar het Rode Kruis kinderen en jongeren leert hoe ze rampen

Sommige veranderingen in de samenleving na een natuurramp kunnen

kunnen voorkomen en hoe ze op de juiste manier moeten handelen als

omkeerbaar en niet blijvend zijn, als er een bepaalde coördinatie of

er zich een ramp voordoet. De chaos na de aardbeving bracht veel

verband bestaat tussen de hulpacties tijdens de verschillende stadia van

geweld met zich mee, maar in de gemeenschappen waar een vrouw aan

de humanitaire crisis, de daaropvolgende hulp aan de ontwikkelings-

het hoofd stond, was de reactie heel anders. Ook komen er nuttige

samenwerking en het overheidsbeleid in die landen.

ideeën naar voren voor toekomstige rampsituaties (bijvoorbeeld bescher-

Het is erg belangrijk om onderzoek uit te voeren naar rampen en hun

ming van de watervoorraad).

gevolgen. Tijdens de oorlog in de Balkan voerde een Zweedse vrouwe-

In Afrika, dat veel problemen met seksueel geweld kent, bestaan de

lijke dokter onderzoek uit naar het zogenaamde ‘civil stress’-syndroom

oorlogscontingenten uitsluitend uit mannen. Wat met vrouwelijke sol-

waar vrouwen het slachtoffer van werden in oorlogssituaties, waarbij ze

daten als het gaat om de veiligheid van de bevolking ?

geregeld moesten schuilen en hun kinderen beschermen. Haar documenten hadden een grote invloed op de Zweedse soldaten die naar het buitenland trokken. Ze bracht ook verslag uit over gevallen van ongewenste intimiteiten, mishandeling en geweld tegen vrouwen als oorlogsstrategie. De hoogste bevelhebber van het Zweedse leger heeft intussen een speciale vrouwelijke adviseur in dienst genomen die zich bij de heropbouw van een regio concentreert op het vrouwelijke standpunt en die vrouwelijke invalshoek ook in de totale benadering integreert. Deze adviseur voert ook onderzoek uit en verzamelt de nodige informatie. Dit is een heel belangrijke aanpak omdat op die manier kan worden verme-

CONCLUSIES Sterke punten Vrouwen zijn georganiseerd in NGO’s voor vrouwen en er is voldoende wil, potentieel, dynamisme en creativiteit voorhanden om actie te ondernemen. Vrouwen beginnen als natuurlijke reactie zaken opnieuw op te bouwen na een ramp. Ze beginnen dan ook leidinggevende posities in te nemen.

den dat telkens weer dezelfde fouten worden begaan.

Moeilijkheden

Orkaan Katrina heeft de sociale determinanten die een invloed hebben

- in geval van nood vergeet men het gender van de uitgesloten vrouw ;

op het statuut van individuen zodanig verergerd dat je lot afhangt van het feit of je blank of zwart, rijk of arm, Amerikaan of Zuid-Amerikaan bent. Het is heel moeilijk om de mensen in de VS te motiveren om over hun ervaringen in New Orleans te blijven praten. Velen weten niet dat de meeste mensen die werden geëvacueerd, nog altijd niet zijn teruggekeerd omdat ze geen huis en geen werk meer hebben. Men moet de Amerikaanse federale en plaatselijke overheid onder druk blijven zetten. Daarom zijn vrouwenorganisaties ook zo belangrijk.

- er zijn slechts weinig opleidingsmogelijkheden, middelen en informatie over vrouwelijke rolmodellen ; - vrouwen missen basisvaardigheden omdat ze in een mannenwereld leven. Aanbevelingen Het is dan ook erg belangrijk dat vrouwen zichzelf organiseren, communicatiecampagnes voeren, voldoende fondsen toegewezen krijgen en met duidelijk omschreven criteria kunnen werken. Er moeten meer vrouwen in reddingsteams en in het beslissingsproces worden opgenomen op alle machtsniveaus. In projecten moeten mannen en vrouwen op dezelfde manier worden behandeld.

■


D

Algemene workshop ‘Toegankelijkheid van diensten’ Woensdag 5 december 2007, 09:30 – 11:30

117


D1

Huisvesting

Voorzitter Mw. Cecilia De Wulf-Roux Voorzitter van het Woningfonds van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest

Expert Mw. Wandia SEAFORTH Human Settlements Officer van UN-HABITAT – coördinator van het ‘Best Practices’-programma

Een betere toegang tot huisvesting voor vrouwen : enkele goede voorbeelden UN-HABITAT is het bureau voor menselijke nederzettingen van de

De presentatie concentreert zich op 5 onderdelen van het web : beleid

Verenigde Naties, dat zich onder het mandaat van de Algemene

en planning, politieke betrokkenheid, druk van politieke kieskringen, hoe

Vergadering van de Verenigde Naties inzet voor sociale en milieuvrien-

mannen en vrouwen de werkelijkheid ervaren en interpreteren en het

delijke duurzaamheid van steden met als doel iedereen passend onder-

aanleveren van programma’s en projecten. Afhankelijk van de context,

dak te bieden.

kan het niveau van interventie (startpunten) verschillen en andere ver-

UN-HABITAT verzamelt ‘best practices’ door al 10 jaar lang een onderscheiding, genaamd ‘the Dubai Award for Best Practices’, uit te reiken voor verbeteringen van de leefomgeving. Iedere twee jaar komen er ongeveer 600 inschrijvingen binnen bij UN-HABITAT waarvan er slechts 10 of 12 voor de prijs in aanmerking komen. Alle inschrijvingen worden in een database bewaard omdat ze van belang zijn als studieonderwerp. Huisvesting is een belangrijk onderwerp bij gendermainstreaming van lokale overheden. Het wordt een institutionaliseringsweb genoemd omdat alle onderdelen bijzonder nauw met elkaar verweven zijn, ze zijn allemaal van belang en kunnen worden ingezet als startpunt bij de voorziening van huisvesting voor vrouwen.

diensten hebben. Een combinatie van verschillende maatregelen verdient de voorkeur. Initiatieven die zich specifiek op huisvesting voor vrouwen richten, worden historisch gezien aangevoerd door NGO’s en de burgerlijke samenleving. Nu nemen lokale overheden dit op zich. De betrokkenheid van de overheid is cruciaal voor het waarborgen van een bottomup-proces, waarbij eerst de praktische zaken worden behandeld. Mogelijke startpunten zijn het recht op passende huisvesting, het recht om land en eigendommen te bezitten en te erven net zoals mannen (bijvoorbeeld in Afrika), verbeterprogramma’s voor sloppenwijken, verbeterprogramma’s voor huisvesting, inkomensprogramma’s om de inkomens van vrouwen en toegang tot huisvesting te verbeteren, de mogelijkheid om mee te beslissen over alles omvattend beleid en programma’s. Het laatste terrein betreft de situatie na een conflict of een ramp, situaties die heel vaak zijn aangegrepen om vrouwen nieuwe rollen en nieuwe rechten te geven. De ervaringen van vrouwen met het stadsleven en hun specifieke huisvestingsbehoeften kunnen worden ingeperkt door de noodzaak om een balans te vinden tussen inkomensgeneratie en verantwoordelijkheden thuis, door de toegang tot sociale netwerken, door veiligheids- en mobiliteitsoverwegingen en door betaalbaarheidskwesties.


119

Algemene workshop ‘Toegankelijkheid van diensten’ Huisvesting

Wat de representatieve politieke structuren en de druk van poli-

Politieke betrokkenheid is erg belangrijk voor schaalvergroting en

tieke kieskringen betreft, worden de op rechten berustende startpun-

daarvoor is betrokkenheid op hoog niveau vereist, inclusief beleid, actie-

ten voornamelijk beïnvloed door belangengroepen, zoals NGO’s voor

plannen en specifieke hulpmiddelen, evenals controle- en verantwoor-

menselijke nederzettingen. Het recht van vrouwen op huisvesting wordt

dingsmechanismen. Op hoog niveau heeft men geleerd van de lokale

gestimuleerd en opgevolgd door vrouwenorganisaties ; deelnemende

‘best practices’ en deze zijn opgenomen in meer uitgebreide program-

lokale- en stadsoverheden beschouwen vrouwenorganisaties als kies-

ma’s. De acties in het veld zijn erg belangrijk bij het zodanig vormen van

kringen en belanghebbenden zodat hun rol aan slagvaardigheid wint.

beleid dat het tot in detail voldoende ontvankelijk is. Nationale en regi-

Wanneer vrouwen uiteindelijk deelnemen, hebben zij invloed op de

onale overheden hebben van elkaar geleerd en de ‘best practices’ over-

toegang tot dienstverlening, waaronder huisvesting.

genomen (cf. de Monterrey ‘best practice’).

Met betrekking tot politieke betrokkenheid en beleid en planning

Met betrekking tot de uitvoering van programma’s en projecten,

is het belangrijk het recht op passende huisvesting te erkennen. Zuid-

bleken breed opgezette samenwerkingsverbanden het meest

Afrika en Colombia hebben dit opgenomen in hun grondwet, maar het

doeltreffend te zijn. De rol van nationale en regionale overheden bij

kan ook gaan om herkenning op wetgevend niveau of in een bepaald

het ontwikkelen van beleid en het creëren van een regulatief kader is

beleid. Dit moet dan worden vertaald naar aanpassingen van het beleid

cruciaal voor schaalvergroting. De lokale autoriteiten hebben een sleu-

en de wetgeving door het opnemen van vrouwenrechten, subsidiebeleid

telrol in zowel huisvesting als infrastructuur omdat zij het dichtst bij de

(cf. Monterrey), verschillende eigendomsvormen, coöperatieve huisves-

bevolking staan. De betrokkenheid van de civiele samenleving speelt

ting,… Maatregelen voor traditioneel uitgesloten groepen, waaronder

een rol bij het identificeren van zowel beperkingen voor vrouwen als

vrouwen, omvatten specifiek beleid, gerichte middelen en voorzien in

mogelijke oplossingen. Binnen de burgerlijke samenleving zijn vrou-

gemeenschappelijk eigendom.

wenorganisaties erg belangrijk.

■


Spreker Mw. Ligia PIMENTA ROSA RESENDE Directeur van het ‘Family Action and Living in Communities’-programma van het Municipal Secretary of Assistance and Social Development te São Paulo (Brazilië)

Het uitroeien van armoede en kwetsbaarheid in São Paulo Ação Família – viver em comunidade (Gezinsactie – Gemeenschapsleven)

Brazilië heeft een bevolking van 139 miljoen mensen waarvan 54 miljoen

is een openbare strategie om geleidelijk aan een integraal sociaal

vrouw is. Ongeveer 38% van de bevolking van São Paulo leeft in ongelijk-

beschermingssysteem voor kwetsbare gezinnen op te zetten en om de

heid en armoede, 16% van de bevolking is behoeftig en 54% daarvan

armoede in São Paulo te bestrijden.

is vrouw. São Paulo wordt gekenmerkt door ongelijkheid, met rijkdom

Het programma is in 2005 door de burgemeester van de stad gelanceerd en het dient momenteel ter ondersteuning van 60.000 sociaal, economisch en geografisch uitgesloten gezinnen – de meesten van hen zijn extreem arm, leven in de buitenwijken en bestaan uit een alleenstaande moeder (90%), die tegelijkertijd moeder, dochter, vrouw, en actief, autonoom en bekwaam burger is, met gemiddeld vier kinderen. Het programma is actief in 46 referentiecentra (Craf) en biedt een aantal essentiële middelen die het gezinnen mogelijk maken hun informatie, potentieel, motivatie en relatie tussen de gezinsleden en andere leden van hun gemeenschap te verbeteren. Het doel is zowel hun levenskwaliteit als het leven in hun gemeenschappen te verbeteren en hen in staat te stellen hun problemen op te lossen en te voorzien in hun toekomstige behoeften. Wanneer het programma stopt (na twee jaar), moeten zij in staat zijn de cirkel van armoede te doorbreken. Om deze doelstellingen te bereiken, integreert Ação Família financiële subsidies met psychosociale- en onderwijsondersteuning en preferentiële toegankelijkheid tot een aantal sociale voorzieningen en uitkeringen voor gezinnen (zowel met het oog op het individu als op collectieve behoeften).

en extreem arme achterstandswijken, en heeft de hoogste armoedeconcentratie van heel Amerika. 3,4 miljoen inwoners zijn behoeftig en leven van minder dan 104 dollar per persoon per maand. In de buitenwijken van São Paulo woont 20% van de allerarmste gezinnen en 337.000 gezinnen in São Paulo zijn sociaal zeer kwetsbaar. Het programma werkt in samenwerking met de verschillende instanties en afdelingen (overeenkomsten en decreten worden samen met 11 gemeentesecretarissen, de gemeentesecretaris voor mensenrechten en NGO ondertekend) met het oog op de verschillende faciliteiten (gezondheid, onderwijs, cultuur, sport, milieu, werk, huisvesting, rechtspraak,…) en besteedt speciale aandacht aan de genderproblematiek. Om de allerarmste gezinnen te helpen, is de aanpak regionaal, waarbij speciaal aandacht wordt besteed aan de buitenwijken van de stad, één van de 31 ondersteuningsgebieden waarin de stad São Paulo is opgedeeld. Het doel is in het jaar 2011 337.000 behoeftige en kwetsbare gezinnen te kunnen helpen. De selectie is gebaseerd op 65 socio-economische criteria, waaronder de vorming van een gezin met een alleenstaande moeder, het hebben van kinderen tussen 0 en 16 jaar oud, het hebben van meer dan 4 kinderen, niet genoeg middelen hebben of werkloos zijn, leven in een risicogebied of met onvoldoende infrastructuur enz. om de

Aan de andere kant spannen de gezinnen zich in om zelf hun levensom-

meest kwetsbare gezinnen die nooit gebruik hebben kunnen maken van

standigheden te verbeteren, wat wordt gemeten naar 21 levenskwali-

beleid en dienstverlening te bereiken.

teitsnormen op 3 niveaus : gezinsleven, het gemeenschapsleven en het leven met rechten en plichten.

Sociale beschermingsagenten bezoeken de gezinnen en spelen een belangrijke rol in het programma dat ook bijdraagt aan het zelfvoorzie-

Om de duurzaamheid van alle acties op de lange termijn te garanderen,

ningsniveau van de gezinnen door ze specifieke vaardigheden bij te

integreert Ação Família gezinnen met andere lokale partijen, zoals poli-

brengen en hen te leren hoe ze een ondernemingsplan moeten opstellen

tiek leiders en leden van openbare en privé-instellingen om de nodigde

om hun producten te verkopen. Andere activiteiten zijn bijeenkomsten,

synergie binnen hun gemeenschappen te creëren en een sociaal netwerk

wandelingen,… Er wordt een folder samengesteld over het programma

op te bouwen.

waarin de verhalen, ervaringen en dromen van de vrouwen kunnen worden gelezen. Het programma is al twee keer onderscheiden, en 75% van alle gezinnen heeft door het programma een positieve invloed op hun gezin ervaren. ■


121


Spreker Mw. Alejandra SADA Secretaris van Economische en Sociale Ontwikkeling van de Gemeente Monterrey (Mexico)

Het programma Verbetering en Uitbreiding van Woningen De secretaris heeft als taak het vastleggen en uitvoeren van de strate-

elk soort corruptie te voorkomen. Het is een programma dat in alle staten

gische beleidslijnen, acties en programma’s die de economische en

van de republiek uitgevoerd wordt en dat alle gemeenten (steden) toe-

sociale ontwikkeling van de gemeente ter verbetering van de levensom-

passen al naargelang hun werkgelegenheid.

standigheden van de bevolking door middel van acties die de werkgelegenheid, huisvesting, juridische veiligheid en het toerisme bevorderen, ten doel hebben.

De pakketten kunnen vertrekken van 16 m2 omvatten, het kunnen kamers zijn met een plafond van 3x3 meter, daken, muren, vloeren, materiaal om het huis waterdicht te maken, enz. De cijfers van de uitgedeelde pakketten

Het Programma Verbetering en Uitbreiding van Woningen is vooral

tonen aan dat het de vrouwen zijn die zich het meest inzetten om de

bestemd voor arme gezinnen. Ongeveer 70% van de armen in de wereld

omstandigheden van de woning te verbeteren. Bepaalde pakketten worden

zijn vrouwen en kinderen, en ook in het onderhavige geval zijn de armen

vier à vijf maal vaker door vrouwen dan mannen aangevraagd. Eén van de

voor het merendeel vrouwen. Het overheidsbeleid van de gemeente wil

redenen is waarschijnlijk het feit dat in de meerderheid van de gezinnen

de vrouwen en hun gezinnen begunstigen en dient dus een bepaalde

de man werkt en hier eenvoudig geen tijd aan kan wijden. 82,4% van de

genderinvalshoek te hebben.

ingeschrevenen zijn vrouwen en 17,45% zijn mannen.

Wat de woonsituatie in Monterrey betreft, heeft 89,9% van de woningen

De problemen waren o.a. gebrek aan economische middelen, het feit

een betonnen dak en scheidingsmuren, mozaïek- of houten vloeren,

dat vrouwen voor het nemen van beslissingen afhankelijk zijn van hun

55,7% heeft meer dan twee vertrekken, de keuken niet meegeteld, en

echtgenoot, gebrekkige communicatie tussen de partners, bureaucratie

88,9% beschikt over water, riolering en elektriciteit.

bij het afhandelen van het papierwerk bij de regering zelf, of gebrek aan

Vrouwen, met of zonder gezin, hebben fatsoenlijke huisvesting nodig om zich goed te kunnen ontwikkelen en vrouwen die moeder en gezinshoofd zijn, hebben overheidssteun nodig om toegang te krijgen tot woonprogramma’s. Het Programma Verbetering en Uitbreiding van Woningen bestaat uit het ter beschikking stellen van bouwpakketten tegen een lage prijs, en het houdt in hoge mate rekening met de financiële situatie van de mensen en met de betaalbaarheid. Met dit programma willen de

spaarcapaciteit van sommige mensen. Soms was het ook niet mogelijk om aan de voorwaarden te voldoen, of lieten de door de federale regering aangegeven armoedezones het niet toe dat armen die in andere zones woonden, subsidie aanvroegen. Vanwege negatieve ervaringen met andere regeringen zijn er veel mensen die niet in het project geloven. De coördinatie en de navolging van de wetten vertragen de datum waarop de materialen aan de bevolking overhandigd zouden moeten worden.

federale regering en het gemeentebestuur de bevolking steunen d.m.v.

In 2007 kwamen er 550 gezinnen voor het programma in aanmerking,

subsidies (voor een totaal van 67,5% van de waarde van het pakket),

zodat het vertrouwen beetje bij beetje terugkomt. Het feit dat de vrouwen

maar het blijft belangrijk dat de inwoners zelf ook een economische

aandacht krijgen, verhoogt hun eigenwaarde, hun kijk op zichzelf, schept

bijdrage leveren, namelijk door 32,5% van de kosten te betalen.

zelfvertrouwen en stimuleert hen om andere activiteiten te ondernemen.

De doelgroep zijn burgers – ze moeten een eigen stukje grond bezitten

Andere programma’s van de gemeente die verband houden met het

– die minder dan 13,6 dollar per dag verdienen en die in armoede leven.

verbeteren van de woning, zijn testamenten en akten tegen een lage

Het selectieproces van de kandidaten bestaat uit het bezoeken en

prijs dankzij de hulp van particulieren, notarissen en besturen die 20

inspecteren van wijken en van de kandidaatgezinnen (persoonlijk

of 30% van de totale kosten betalen. Een ander programma voorziet

contact), het voeren van gesprekken met vrouwen of gezinshoofden, het

in de verkoop/bouw van woningen aan personen die nog geen eigen-

uitvoeren van sociaal-economische onderzoeken en het evalueren van

domstitel hebben. In zo’n geval betaalt de regering 15% van de totale

de mogelijkheden en van de toestand van de woningen. Hierna vullen de

waarde van het eigendom.

bewoners het aanvraagformulier in, dat doorgegeven wordt aan gemeente- en regeringsambtenaren. De begunstigde ontvangt de subsidie in de vorm van een coupon uitgegeven door de federale regering. De coupon moet ondertekend en geretourneerd worden. Het geld van de federale regering wordt daarna op een woningrekening (bij de gemeente) gestort, samen met de subsidie van het gemeentebestuur. Niemand, buiten de gemeente, beheert het geld om de pakketten te kopen. De begunstigde betaalt de aanbetaling van 10% en kan daarna de rest van het bedrag in vijf maanden afbetalen. Op het moment dat men het pakket ontvangt, moet er ook een akte opgesteld worden om

■


Spreker Mw. Diana Mirian MILOSLAVICH TÚPAC Coördinatrice van het Programma Lokale Ontwikkeling, Politieke Deelname en Decentralisatie van het Centrum voor de Peruviaanse Vrouw ‘Flora Tristán’,

lid van het Netwerk ‘Vrouw en Habitat van Latijns-Amerika’ Huisvesting, een prioriteit voor vrouwen vóór en na een ramp Zowel in de Resolutie van de Commissie Mensenrechten tijdens

Met betrekking tot zijn missie naar Peru (maart 2003) vermeldt hij

de 61 zittingsperiode als in de Studie van de Speciale Rapporteur

dat Afro-Braziliaanse vrouwen, indiaanse vrouwen en vrouwen die in

Miloon Kothari over de vrouw en goede huisvesting als integrerend

sloppenwijken wonen, nog steeds velerlei vormen van discriminatie

element van het recht op een goede levensstandaard wordt erkend dat

ondergaan en dat ze speciale aandacht moeten krijgen van de politieke

vrouwen, met name arme vrouwen die het slachtoffer zijn van huiselijk

wereld. De Speciale Rapporteur raadt aan om voorrang te geven aan

geweld, nog steeds allerlei of ernstige vormen van discriminatie onder-

dienstverlening aan kwetsbare vrouwen en gemeenschappen, via een

gaan en dat ze discriminerend behandeld worden door instanties die een

multidisciplinaire aanpak van de bescherming van de mensenrechten.

e

belangrijke rol spelen bij het verkrijgen van goede huisvesting.

De Commissie voor Waarheid en Verzoening heeft ontdekt dat veel

Dit kan hen kwetsbaarder maken voor verschillende soorten geweld en

vrouwen die tijdens de twintig jaar durende periode van geweld uit hun

het gebrek aan andere kansen op huisvesting kan de mogelijkheid van

huis verdreven zijn, nog steeds problemen hebben om waar dan ook een

veel vrouwen beperken om aan situaties van geweld te ontsnappen.

woning te vinden. Deze vrouwen willen niet meer wonen in hun geboor-

Hij benadrukt de ernstige gevolgen van geweld tegen de vrouw en van discriminatie op basis van geslacht voor de gelijkheid van vrouwen inzake eigendom van, toegang tot en controle over het land en inzake het recht

teplaats, waar extreem geweld heeft plaatsgevonden. Daarom hebben de regeringsprogramma’s die terugkeer (naar hun plaats van herkomst) voorstelden, geen succes gehad.

op eigendom en op goede huisvesting, met name bij complexe situaties

Het is belangrijk hier aan te geven dat het bij het merendeel van de

als een ramp, wederopbouw en herstel. Hij is van mening dat het inter-

randwijken in Latijns-Amerika gaat om zelfbouw (waardevermindering

nationale, regionale en lokale beleid op het gebied van handel, financie-

van de grond in de stad) en hier is een fundamentele rol voor vrouwen

ring en investering zodanig ontworpen moet zijn dat het de gendergelijk-

weggelegd. In Peru heeft geen enkel lokaal bestuursorgaan ook maar

heid bevordert met betrekking tot eigendom van, toegang tot en controle

één enkel woonprogramma aangeboden. Het probleem van woningnood

over het land en tot het recht op eigendom en op goede huisvesting,

deed zich al meteen voor als één van de ernstigste gevolgen van de

evenals op andere productiemiddelen. Ook vindt hij dat dit beleid niet

aardbeving 31 in 2007.

geringschattend moet denken over de capaciteit van de vrouw om deze middelen te verkrijgen en te behouden.

De studie over veiligheid van het Project van UNIFEM over Veilige Steden, uitgevoerd door het centrum ‘Flora Tristán’, vermeldt dat

Het verslag is gebaseerd op regionaal overleg dat gehouden is in India,

sommige vrouwen zich zelfs binnenshuis onveilig voelen, want er worden

Mexico, Egypte, Fiji, Peru en Brazilië. Hij signaleert ook dat vrouwen het

ook diefstallen gepleegd wanneer het gezin thuis is. Het Rapport legt uit

meest te lijden hebben wanneer ze met geweld uit huis gezet worden en

dat de staat de eerste verantwoordelijke instantie blijft voor de bescher-

hun huis kwijtraken, omdat ze in beide gevallen in aanraking komen met

ming en de uitvoering van het recht op goede huisvesting.

zeer groot geweld, hetgeen bovendien schending van hun persoonlijke waardigheid en van hun gezondheid inhoudt. Vaak hebben ze niet genoeg geld om woonruimte te huren.

Men was ook van oordeel dat de gezinnen waar vrouwen aan het hoofd staan, met name ongehuwde moeders die in armoede leven, de kwetsbaarste vrouwengroepen zijn in meerdere landen ( Nicaragua,

De sleutelfactoren die het recht van de vrouw op goede huisvesting

Argentinië, Costa Rica, Australië, het Verenigd Koninkrijk). 70% van

en op land aantasten, zijn : onvoldoende zekerheid om het bezit te

de mensen in de wereld die geen huis hebben, bestaat uit gezinnen

kunnen behouden, gebrek aan informatie over de mensenrechten van

met een vrouw aan het hoofd ; 30% van de Argentijnse gezinnen wordt

de vrouw, onvoldoende toegang tot betaalbare sociale diensten ten

geleid door een vrouw en 70% hiervan leeft in armoede. Velen van hen

gevolge van de privatisering, alsook tot kredieten en subsidies voor een

kunnen niet voor regelmatige inkomsten zorgen en heel vaak werken

woning, de bureaucratische barrières die de toegang tot woonprogram-

zij in de niet-gestructureerde sector.

■

ma’s verhinderen, toename van armoede en werkeloosheid, culturele en traditionele discrimatiepraktijken.

31

De aardbeving brengt twee belangrijke bestaande problemen aan het licht in de voornaamste stedelijke centra van het getroffen gebied : enerzijds het huurprobleem en het woningtekort, en anderzijds het probleem van onofficieel eigendom.


123



CONCLUSIES

Om linguïstische redenen moet even toegelicht worden dat met het

Sterke punten

woord ‘renta’ in de lezing van mw. Pimenta Rosa Resende ‘inkomsten’ bedoeld wordt. Hoe helpt het programma ‘viver em comunidade’ bij het verbeteren van de huisvesting ? Aangezien dit een programma is waarbij diverse sectoren betrokken zijn, bestaan er discussieruimtes waarbinnen ook over dit thema gesproken wordt. Men heeft getracht om programma’s op te stellen en men organiseert specifieke werkzaamheden in armenwoningen (verdeling in meer slaapkamers, ramen aanbrengen) die aan een aantal voorwaarden voldoen. De Internationale Vrouwenraad herinnert er de aanwezigen aan dat er

- in een groot aantal landen werden al verschillende programma’s opgestart. Die projecten willen vrouwen extra kansen bieden ; - huisvesting hangt samen met gezondheid, werkgelegenheid, opleiding en armoede. Moeilijkheden - vrouwen krijgen om de volgende redenen moeilijker toegang tot huisvesting ; - ze hebben geen toegang tot kredieten en eigendom ;

in samenwerking met de WIRO-commissie al heel wat is gerealiseerd.

- ze zijn vrouw, moeder, partner en werknemer ;

Volgens Vie Féminine zijn er in België heel weinig woonstatistieken

- ze zijn vaak analfabeet ;

waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen geslacht. Mw. De Wulf-Roux bevestigt dat het Woningfonds van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest werkt op sociale basis en leningen verstrekt aan mensen met een laag inkomen. In Brussel werden al 6000 leningen toegekend. Elk jaar krijgen 850 gezinnen een lening. De BGHM werkt heel vaak samen met sociale instellingen in Brussel (zoals vrouwenverenigingen en verenigingen voor mindervaliden). Het heeft vooral belangstelling voor alleenstaande vrouwen, die 20 à 30 % uitmaken van de begunstigden. Zo wordt 25.000 euro geleend aan mensen onder de 30 jaar, die dit bedrag over 10 jaar interestvrij kunnen terugbetalen. De helft

- bureaucratie ; - vaak zijn ze voor beslissingen afhankelijk van hun echtgenoot ; - ze zijn vaak het slachtoffer van geweld en diefstal ; - 70% van alle armen in de wereld is moeder of kind. Aanbevelingen - verschillende betrokken partijen moeten samen streven naar betaalbare huisvesting voor vrouwen ;

daarvan zijn alleenstaande vrouwen. Ondanks de bezwaren van sommige

- federale regeringen moeten kleine en plaatselijke initiatieven

mannen is de nieuwe directeur-generaal, dankzij de raad van bestuur,

steunen, die op hun beurt kunnen dienst doen als basis voor nieuwe

ook een vrouw.

programma’s.

Het internationale financiële stelsel is noch gender-, noch vrouwbewust. Ook is er op dit moment overleg gaande over het ontwerp van de eigen woning, omdat de gezinsstructuren aan het veranderen zijn, maar ook omdat het huidige woningontwerp weinig vrouwvriendelijk is. In sommige ontwikkelingslanden is het moeilijk om huisvesting als een basisrecht te beschouwen wanneer andere belangrijke rechten, zoals basisgezondheidszorg, niet gevrijwaard zijn. Je moet een huis vinden dat je je financieel kunt veroorloven. Maar men kan zich ook de vraag stellen : hoe kunnen betaalbare woningen worden aangeboden ? In Oeganda werd in samenwerking met UN-Habitat een proefproject opgestart waarbij vrouwen de kans krijgen om land en een woning te kopen. Hierbij moet een holistisch perspectief worden nagestreefd : het gaat hier ook om het scheppen van economische en sociale kansen voor de vrouwen.

■


D2 Vrouwen en stedelijke mobiliteit Voorzitter Mw. Maria KRAUTZBERGER Vaste secretaris van Transport en Stedelijke Ontwikkeling van de Senaat, Afdeling Stadsplanning (Berlijn – Duitsland)

Mobiliteitsvraagstukken in Europa Mobiliteitsvraagstukken worden in Europa gedurende één jaar zeer inten-

Zoals zo vaak in de verkeerssector zaten er geen vragen bij over gender

sief besproken. De Europese Commissie werkt aan een groenboek over

en mobiliteit. Deze leemte dient opgevuld te worden en daarom is een

mobiliteit en de Europese steden maken deel uit van een besprekingspro-

workshop over stedelijke mobiliteit erg belangrijk.

ces, waarin zij een aantal speciale vragen van de Europese Commissie beantwoorden. Dit besprekingsproces loopt in maart 2008 af.

De omstandigheden van de workshop zijn bijzonder uniek door de zeer uiteenlopende culturele achtergrond van de sprekers, de variatie van beroepen van de sprekers en hun verschillende invalshoeken.

■


125

Algemene workshop ‘Toegankelijkheid van diensten’ Vrouwen en stedelijke mobiliteit

Expert Mw. Diana RUNGE Wetenschappelijk assistent aan de Technische Universiteit van Berlijn, afdeling voor Geïntegreerde Vervoersplanning (Duitsland)

Is vervoer een man, mevrouw ? Gender als onderdeel van de werkzaamheden van de Metropolis Commissie 4 De afdeling voor Geïntegreerde Transportplanning aan de Technische

mensen (kinderen of ouderen) en ten slotte vrije tijdsbesteding.

Universiteit van Berlijn wordt ingezet als extern adviseur voor de

Aangezien deze activiteiten op verschillende locaties plaatsvinden,

Metropolis Commisie 4 voor Stedelijk Mobiliteitsbeheer 32. Als docent aan

hebben vrouwen andere reispatronen. Eén daarvan is het erg ingewik-

de universiteit geeft Diana Runge les aan exportplanners over gender.

kelde ‘trip chaining’ : het combineren van verschillende reisdoelen in één

Vervoer is de technische term voor het zo snel mogelijk verplaatsen van mensen van het ene punt naar het andere tegen zo laag mogelijke kosten. Mobiliteit heeft betrekking op de achtergrond van mensen, de sociale positie, het activiteitenpatroon, de gevolgen van (niet) onderno-

reis. Aangezien de organisatie van het vervoersysteem nog steeds niet erg aansluit op deze behoeften van 65% van de vervoersgebruikers, zijn tijdgebrek, stress en hogere kosten om aan hun mobiliteitsbehoeften te voldoen het gevolg.

men reizen. Stedelijk vervoer is van belang om mensen zowel fysiek als

Er worden pas recent activiteiten in ontwikkelde en minder ontwikkelde

sociaal samen te brengen. Fysiek omdat zij dankzij vervoer elkaar kunnen

landen ontplooid om inzicht te krijgen in de rol van vervoer in het dage-

bezoeken en zaken met elkaar kunnen doen, sociaal omdat het een

lijkse leven van vrouwen, en om de bewegingsmogelijkheden voor

omgeving is waarin mensen elkaar ontmoeten en zich vermengen, waar-

vrouwen te verbeteren als voorwaarde voor hun actieve deelname aan

door de sociale samenhang wordt bevorderd. Stedelijk vervoer is op zich

de samenleving.

ook een erg ingewikkeld systeem omwille van de verschillende gebruikersgroepen en uiteenlopende behoeften.

Commissie 4 van het Metropolisnetwerk heeft ‘Gender en Stedelijke Mobiliteit’ als één van de belangrijkste onderwerpen op de agenda

In vervoersbeleid en -planning, wordt genderproblematiek nog steeds

gezet door het in de ruimere context van ‘Mobiliteit en Sociale

grotendeels genegeerd omdat onderscheid en ongelijkheid tussen

Samenhang’ te plaatsen tijdens de jaarlijkse bijeenkomst in Toronto in

mannen en vrouwen nog steeds in zowel het openbare leven als in het

2006. Dit berustte ook op de ‘Berlijnse verklaring over duurzame ste-

privéleven voorkomen.

delijke mobiliteit’, die de Commissie tijdens het 8ste Wereldcongres in

Er zijn twee verschillende manieren om genderproblematiek in vervoer te kaderen : - Mannen en vrouwen zijn verschillend, maar beiden hebben het recht vrij en zonder beperking te bewegen. Onder deze manier van schetsen, valt ook de veiligheidsproblematiek : vrouwen zijn zwakker en

De presentaties en discussies in Toronto toonden de verscheidenheid aan van de elementen die samenhangen met genderproblematiek in het vervoer, en ook het tekortschieten van de vervoerssector bij het opleiden, trainen en aannemen van vrouwen op alle niveaus werd besproken.

vaak slachtoffer van mishandeling en geweld (kaderen op basis van

In Mali is het vrouwen die werkzaam zijn in de informele economische

verschil).

sector bijvoorbeeld niet toegestaan met hun zware lading met het

- Ongelijkheid hangt samen met de sociale posities van mannen en vrouwen en komt voor bij arbeidsdiscriminatie of in de verdeling van huishoudelijke taken. Deze ongelijkheid moet worden teruggebracht en vervoer kan hierbij helpen (kaderen op basis van ongelijkheid). De vervoersbehoeften van mannen en vrouwen zijn het gevolg van de verschillende sociale posities die aan hen worden toegeschreven. Vrouwen met minder toegang tot de arbeidsmarkt verdienen minder, en zijn waarschijnlijk minder vaak in het bezit van een auto of een rijbewijs waardoor zij de belangrijkste groep gebruikers van openbaar en nietgemotoriseerd vervoer vormen. Mannen en vrouwen hebben ook verschillende reisbestemmingen : mannen gaan heen en weer naar hun werk en reizen in hun vrije tijd. Redenen voor vrouwen om zich te verplaatsen zijn : werk, familie, boodschappen, het begeleiden van andere 32

Berlijn in 2005 heeft aangenomen.

Commissie 4 werd opgericht in 2002 en is sindsdien altijd aangevoerd door Berlijn, namelijk door de Senator voor Stedelijke Ontwikkeling, mw. Ingeborg Junge-Reyer, die tevens viceburgemeester van Berlijn is. Het vicevoorzitterschap is momenteel in handen van de stad Seoul.

openbaar vervoer te reizen. Daardoor kunnen ze niet naar de markt gaan, waardoor de mogelijkheid om inkomsten te verwerven wordt beperkt. In Calcutta (India) is het vervoersysteem niet aangepast aan de 24-uren werkdagen in de IT-branche. In sommige IT-bedrijven is nu besloten om auto’s en chauffeurs beschikbaar te stellen aan de vrouwelijke medewerkers. Is genderproblematiek een speciale problematiek waarmee op een expliciete manier moet worden omgegaan of kan deze worden opgenomen in de ruimere opvatting van een universeel plan waarin normen worden vastgesteld die voor iedereen van toepassing zijn en niet alleen voor vrouwen ? Met de genderbenadering wordt tegelijkertijd de hele sociale samenleving aangesproken. De benadering van genderproblematiek als onderdeel van een universeel plan krijgt mogelijk minder weerstand, maar brengt het risico met zich mee dat genderproblematiek wordt beperkt tot alleen maar problemen van de gebouwde omgeving.

■


Spreker Mw. Elisabeth IRSCHIK Hoofddirectie – Executive Office for Urban Planning, Development and Construction ; Coordination Office for Planning and Construction Geared to the Requirements

of Daily Life and the Specific Needs of Women (Wenen – Oostenrijk) Gendermainstreaming in het proefdistrict Mariahilf Tekortkomingen in de openbare ruimte worden vaker opgemerkt door

verschillende, genderspecifieke behoeften van de weggebruikers. In een

vrouwen dan door mannen omdat zij er meer afhankelijk van zijn. Ze

eerste fase werden hoofdprojecten voor gendermainstreaming geselec-

doen iedere dag lopend en vlakbij hun huis boodschappen33, zij houden

teerd om methodes en planningsinstrumenten te testen. Op basis van

zich nog steeds het meeste bezig met de bevoorrading voor hun gezin

planning en bouwmaatregelen op locatie, moesten oplossingen bespro-

en ze zijn daarom vaak in het gezelschap van de traagste weggebruikers

ken worden in overeenstemming met de behoeften van verschillende

(kinderen en oudere mensen die hulp nodig hebben). Daarom hebben

doelgroepen en er werd tijdens meerdere vergaderingen en netwerkbij-

zij in het bijzonder belang bij een goede toegankelijkheid te voet en een

eenkomsten aandacht aan besteed.

onafhankelijke mobiliteit. Hier komt gendermainstreaming in verkeer en transport ter sprake.

In een tweede fase werden wegens het belang voor de openbare ruimte de gemeenteafdelingen voor openbare verlichting en verkeersplanning

Wenen beschikt over een vervoersrichtplan waarin de gendermain-

uitgekozen als kernafdelingen, wat inhoudt dat zij gendermainstreaming

streamingproblematiek is opgenomen als een dwarsdoorsnedeme-

opvatten als een problematiek voor het hele district.

thode. Het bevat tevens beginselen en doelstellingen voor voetgangers, wat bijdraagt tot gendergelijkheid in de openbare ruimte. De kwaliteitsnormen voor voetgangersverkeer (een minimale stoepbreedte van 2 meter, beperkte gemiddelde wachttijden bij verkeerslichten, snelheidsbeperkingen tot 30km/u) vormen de uitgangspunten van dit project. Aangezien in Wenen de districten verantwoordelijk zijn voor de plan-

Er werd door het coördinatiekantoor tevens een onderzoek ingesteld om de kwaliteitsnormen met betrekking tot voetgangersverkeer van het verkeersrichtplan naar het proefdistrict Mariahilf over te dragen. Tekortkomingen volgens de doelstellingen van het verkeersrichtplan werden beoordeeld en verschillende maatregelen werden voorgesteld.

ning, de bouw en maatregelen in de openbare ruimte, werd het project

De gerealiseerde maatregelen pakten het obstakelvrij ontwerp van

op districtsniveau benaderd.

stoepen en trappenhuizen, het verbreden van de ruimte in het voordeel

Mariahilf 34 werd in 2002 uit de 23 geïnteresseerde Weense districten gekozen als het ‘Gendermainstreaming proefdistrict’. Met dit project werden door de stad Wenen nieuwe kwaliteitsnormen voor planning en projectontwikkeling vastgelegd : invalshoeken gericht op gendergelijkheid zullen een integraal onderdeel van alle besluiten vormen. Het Co-ordination Office for Planning and Construction Geared to the Requirements of Daily Life and the Specific Needs of Women kreeg de leiding over het proces en heeft het proces voorzien van de theoretische en praktische achtergrond. Dit kantoor is onafhankelijk van de gemeente

van voetgangers en veilige oversteekplaatsen aan. Het bleek erg moeilijk te zijn om de verkeerslichten ten gunste van de behoeften van het voetgangersverkeer aan te passen als gevolg van de automobilistenlobby en de kranten. In Mariahilf werden bijna 30 verlichtingsprojecten uitgevoerd en goede verlichting draagt ook bij tot de zichtbaarheid van obstakels. Wegens de beperkte ruimte is ook de nadruk gelegd op de kwaliteit van specifieke aspecten, zoals kleine maatregelen voor kleine maar hinderlijke obstakels. Ook tijdelijke obstakels, zoals eetgelegenheden buiten en bouwterreinen werden in aanmerking genomen.

(met een eigen budget en eigen staf) en houdt zich bezig met aan gender

Om de uitwerking van de maatregelen op de verschillende gebruikers-

gerelateerde stedelijke planning. De districten die buiten de selectie

groepen te beoordelen, werden meerdere planningsinstrumenten en

vielen ontvingen een reeks kaarten waarop pluspunten en tekortkomin-

-methodes ontwikkeld ; de gendermainstreamingmatrix en statistische

gen in het voetpadennetwerk werden getoond met betrekking tot veel

gegevens laten bijvoorbeeld een vergroting van het bewustzijn zien. Er

bezochte bestemmingen die belangrijk zijn op lokaal niveau.

werden een folder en een brochure uitgegeven en de resultaten van het

Zeven gemeenteafdelingen (stadsontwerp, openbare verlichting, verkeersorganisatie en planning) namen deel aan het project. De uitdaging was de leden van de planningsstaf ontvankelijk maken voor de 33

In 2003 werden in Wenen 60% van alle tochtjes te voet gemaakt door vrouwen en 60% van de autotripjes werden door mannen gemaakt.

34

Mariahilf is een erg klein district met een erg kleine stadskern en een hoge bevolkingsdichtheid. Door de districtsbeslissingen over gendermainstreaming en de aandacht van het district voor de verbetering van de omstandigheden voor voetgangers, was het duidelijk dat er reeds bewustzijn bestond voor gendermainstreaming in de openbare ruimte. Mariahilf

heeft

ook

de

districtsvrouwencommissie.

eerste

en

tot

nu

toe

enige

proefdistrict werden overgebracht naar andere districten in Wenen. ■


127


Spreker Mw. Anne LEEMANS Managing partner van Fontana en secretaris-generaal van Yellow Design Foundation (België)

Onveiligheid in openbare wachtruimtes of overstaplocaties 60-65% van alle passagiers (klanten) wereldwijd bestaat uit vrouwen

Het doel was de ontwikkeling van praktische richtlijnen en aanbevelingen

die liever niet ‘s nachts reizen, die een vermijdingsstrategie ontwikkelen

op het gebied van beheer en infrastructuur van stations voor openbaar

(zoals de mobiele telefoon gebruiken om niet te worden aangesproken,

vervoer. Het basisconcept was dat moderne netwerken voor openbaar

in gezelschap reizen of een alternatieve route kiezen). Hoewel volgens

vervoer die gebruik maken van eigendomsruimten moeten worden gezien

de statistieken mannen vaker betrokken zijn bij aanvallen dan vrouwen,

als ‘heterotopia’s’. Dit concept houdt in dat passagiers van alle rangen

laten mannen hun angst niet zien.

en standen, man of vrouw, en van welke sociale, etnische, culturele,

Het subjectieve gevoel van veiligheid is erg belangrijk omdat dit in onze gedachten zit. Als onderzoek wordt verricht naar veiligheid zoals deze wordt ‘ervaren’, is een niet-technische benadering vereist. Veiligheid die wordt ervaren is gelinkt aan vrijheid, aan zich niet bedreigd voelen en aan geen negatieve prikkels ervaren. De aanwezigheid van andere mensen en menselijk toezicht zijn ook belangrijk.

religieuze of intellectuele achtergrond dan ook, welkom zijn. De enige voorwaarde die hierbij geldt is dat de passagiers de regels van het spel respecteren, bijvoorbeeld voor de reis betalen, gedrag vertonen dat op de ‘voorgrond’ mag worden verwacht, overeenkomstig een expliciete en impliciete set richtlijnen, en ook dat geen enkele groep de ruimte mag domineren en het gedrag en de regels van zijn groep mag opleggen aan andere passagiers of personeel die op een bepaald moment aanwezig

De leesbaarheid van een ruimte en een intuïtief begrip van de bestem-

zijn. Passagiers moeten in de eerste plaats worden gezien als burgers

ming, geeft een gevoel van veiligheid. De kwaliteit van het geluid (muziek

en pas daarna als consumenten. De ‘Heterotopia’-status vermindert het

en akoestiek) en het licht bepalen het niveau van vertrouwen. De geur

risico op opbouw van spanningen en voegt op duurzame wijze extra

van een plek geeft aan of deze goed is onderhouden en schoon is. Als

vitaliteit toe aan het openbaar vervoer.

de materialen goed aanvoelen en van goede kwaliteit zijn, wordt hiermee respect betuigd aan de passagier.

In openbare ruimtes moeten we ons gedragen zoals verwacht, we moeten de ruimte gebruiken zoals door architecten en ontwerpers is

In onafhankelijk onderzoek dat door Yellowdesign Foundation in 7

bedoeld en ons anders gedragen dan thuis (we kleden ons anders, we

Europese landen is uitgevoerd werd nagegaan hoe het openbaar vervoer

leggen onze voeten niet op de bank, we schreeuwen niet). Dit is het

meer klanten kan aantrekken. Het team was multidisciplinair, samenge-

voorgrondgedrag. Achtergrondgedrag kan worden gedefinieerd als

steld uit antropologen, sociologen, ontwerpers, architecten, stadsplan-

gedrag dat thuis of in een andere privé-ruimte wordt vertoond, maar niet

ners en ingenieurs. De doelgroep bestond uit beleidsvormers, architec-

in een openbare ruimte. Achtergrondgedrag in een openbare ruimte

ten en transportbeheerders. Het onderzoek werd uitgevoerd in

veroorzaakt ‘ruse’ en misbruik. ‘Ruse’ kan tot ergernis leiden (bijvoor-

samenwerking met UITP (International Association of Public Transport),

beeld het gebruik van een mobiele telefoon). De architect kan daarom

Polis (een netwerk van Europese steden en regio’s uit heel

de ruimtes anders indelen, zodat ‘ruse’ geen grote ergernis voor anderen

Europa, dat voorstander en voorvechter is van de vernieuwing

wordt (bijvoorbeeld een aparte wachtruimte). Misbruik gaat over verbale

van lokaal vervoer), de Vlaamse regering en Brigitte Grouwels,

agressie en vernieling van de ruimte. Dit leidt tot een gevoel van onveilig-

Staatssecretaris voor Gelijke Kansenbeleid van het Brussels Hoofdstedelijk

heid, waardoor minder mensen deze stations zullen gebruiken. Bestaande

Gewest. De deelnemende transportbeheerders waren MIVB

conventies moeten worden nageleefd.

(Maatschappij voor het Intercommunaal Vervoer te Brussel) en VVM (Vlaamse Vervoermaatschappij) de Lijn (Vlaanderen).

Voor de autoriteiten en transportbeheerders is het openbaar vervoer een netwerk om stadswijken met elkaar te verbinden, met betere communicatie en sociale cohesie als doel, maar ook biedt het openbaar vervoer mobiliteit en diensten voor de gemeenschap. Er moet een soort van interactie ontstaan met de gebruikers, die het openbaar vervoer als onderdeel van hun leefruimte moeten gaan beschouwen. De metro van Sao Paolo ontwikkelt bijvoorbeeld culturele programma’s, beschikt over bibliotheken en stelt kunstwerken van lokale kunstenaars tentoon. Deze metro wordt daarom ook beschouwd als een van de veiligste metro’s ter wereld. In het onderzoek worden drie praktische interventielagen beschreven in de structuur van metronetwerken : architectuur (convexe open ruimtes, korte gangen en reguleren van de passagiersstroom), goed uitziend materiaal van hoge kwaliteit (waardoor de transportbeheerder meer respect van de klanten krijgt) en fenomenologische en zintuiglijke perceptie. ■


Spreker Dhr. Houshang KHANDANDEL Afgevaardigde van Verkeers- en Vervoerszaken van de gemeente Mashhad (Iran)

Transportproblemen die vrouwen ondervinden in Mashhad Mashhad is de hoofdstad van de provincie Razavi-Khorasan in het noord-

Om de positie van vrouwen in het openbare vervoersysteem te verster-

oosten van Iran, op ongeveer 990 kilometer afstand van Teheran en 180

ken, zijn speciale voorrechten voor vrouwen in overweging genomen,

kilometer van de stad Asjchabad in Turkmenistan, en 250 kilometer van

zoals speciale taxibedrijven voor vrouwen en meer vrouwelijke taxichauf-

de stad Harat in Afghanistan. De oppervlakte van Mashhad is ongeveer

feurs. Er bestaan echter een aantal problemen voor vrouwen bij het

200 vierkante kilometer en de stad bevindt zich op 100 meter boven

nemen van openbaar vervoer, zoals een tekort aan zitplaatsen, seksuele

zeeniveau. Mashhad heeft 2,5 miljoen inwoners en is de op één na

intimidatie en diefstal.

grootste en dichtstbevolkte stad in Iran. Ieder jaar bezoeken ongeveer 15 miljoen toeristen en pelgrims de stad.

Ongeveer 17 jaar geleden werden op basis van vele klachten door vrouwelijke passagiers en van uitgevoerde enquêtes een aantal activiteiten

Het vervoersysteem van Mashhad omvat 720 kilometer straten en

opgestart met als doel meer veiligheid en comfort aan vrouwen bieden

wegen. De belangrijke onderdelen van dit systeem worden gevormd door

terwijl ze pendelen.

bussen, taxi’s en de metro die in aanbouw is. Momenteel wordt 33% van alle reizigers vervoerd door minibussen en bussen, en 23% door taxi’s. Het busvervoersysteem bestaat 70 jaar, heeft 2000 bussen in gebruik en vervoert 1,2 miljoen passagiers per dag. Het taxibedrijf bestaat ongeveer 62 jaar, omvat 10.000 taxi’s en vervoert 90.000 passagiers per dag. Het stadsspoor (LRT) is momenteel in aanbouw, wordt meer dan 70 kilometer lang en zal uit 4 lijnen bestaan, waarvan er één 22 haltes heeft. 45% van de vrouwen in Mashhad is huisvrouw en vrouwen vertegenwoordigen 37% van alle pendelaars.35 Volgens de resultaten van uitgebreide vervoersstudies in Mashhad, zijn de belangrijkste aanleidingen voor reizen in de binnenstad voor vrouwen in Mashhad een bezoek aan de graftombe van Imam Reza, het bezoeken van de school van hun kinderen (23%) en het reizen naar hun werkplek (11%). Hoewel vrouwen en mannen bij sociale activiteiten gelijke rechten hebben, moet worden opgemerkt dat vrouwen een grotere behoefte

Op grond hiervan werden bussen in tweeën gedeeld, één deel voor mannen en één deel voor vrouwen, en de helft van de bus werd uitsluitend aan vrouwen toegewezen. Er zijn ook afgescheiden toegangsdeuren voor vrouwen in de bus en op sommige buslijnen zijn een aantal bussen uitsluitend aan vrouwen toegewezen, vooral aan schoolmeisjes. Vrouwen kunnen hiervan gebruik maken naast de andere gewone bussen. Sommige lijnen rijden nu 24 uur per dag. In het taxinetwerk van Mashhad is het aantal vrouwen dat zelf een taxi bezit, toegenomen. Er zijn tegenwoordig meer vrouwelijke taxichauffeurs (206 vrouwelijke chauffeurs), meer dan 850 taxi’s zijn eigendom van een vrouw en 20% van de capaciteit van de meest gebruikte taxilijnen is toegewezen aan vrouwelijke chauffeurs. In de metro die in de nabije toekomst in gebruik wordt genomen, zal een aantal wagons en een aantal kaartverkooppunten uitsluitend voor vrouwen bestemd zijn.

hebben aan goede toegankelijkheid en fysiek en psychologisch comfort

Volgens de resultaten van een enquête is meer dan 79% van de bevol-

omdat ze veel meer gebruik maken van het openbaar vervoer dan

king het eens met het plan om een deel van de bussen alleen aan

mannen. De toename van hun deelname aan het openbaar vervoersys-

vrouwen toe te wijzen. 83% van de geënquêteerden was tevreden met

teem is van groot belang en ook hun aanwezigheid in verkeerscontrole,

dit plan waarmee vrouwen veiligheid wordt geboden. In een andere

autorijscholen en verkeersopleidingscentra voor kinderen neemt toe.

enquête, die voor 47% werd beantwoord door vrouwen en voor 53% door mannen, bleek meer dan 85% van de geënquêteerden tevreden te zijn met de inspanningen en activiteiten van het taxibedrijf. Deze activiteiten om een vrouwvriendelijke omgeving te creëren werden meer dan 17 jaar geleden in Mashhad opgestart en worden nu in heel Iran uitgevoerd.

35

Nationale volkstelling.2006

■


129


Debat en conclusies Vrouwen reizen niet graag met de metro, en dat terwijl 55 procent van de vrouwen de metro gebruikt. Wat moet er veranderen opdat vrouwen ook ‘s nachts het openbaar vervoer gebruiken ? Vrouwen reizen liever niet ‘s avonds of ‘s nachts. Als metrostations van een betere kwaliteit zouden zijn, zouden vrouwen vaker de metro nemen. De relatie tussen vervoer en de pers is significant. Er wordt te vaak in de pers vermeld dat vrouwen in metrostations het slachtoffer zijn geworden van geweld. Dit alles vereist een multidisciplinaire aanpak, dat wil zeggen, betere metrostations, een verbeterde communicatie tussen de pers en het openbaar vervoer en het aanmoedigen van vrouwen om ook ‘s avonds het openbaar vervoer te gebruiken. De volgende voorbeelden zijn van toepassing op westerse landen en niet op ontwikkelingslanden. Goede casestudy’s moeten echter vanaf het begin ook genderkwesties opnemen. De Wereldbank kan dergelijke kwesties bijvoorbeeld opnemen om projecten in ontwikkelingslanden te financieren en om zo tot een universeel concept te komen. Veel onderzoek wordt uitgevoerd in Europa. In Mashhad (Iran) meent de stadsvertegenwoordiger dat een vrouwelijke taxichauffeur een gevoel van veiligheid oproept bij vrouwen. Echtgenoten kunnen deze taxi’s ook nemen. Er zijn twee opties : vrouwen nemen een vrouwelijke bus of taxi, of het gemengde openbare vervoer. Meisjes en studentes verkiezen vrouwelijke bussen. Vrouwelijke bussen en taxi’s bieden vrouwen een kans op meer sociale interactie. Dit geeft vrouwen die anders het huis niet zouden mogen verlaten, meer macht. Deze keuze was niet gebaseerd op religieuze gronden, maar op klachten van vrouwen over onveiligheid : vrouwen werden geduwd en er werd op hun tenen getrapt terwijl ze in de bus zaten. Als reactie daarop wordt gezegd dat de machtspositie van de vrouw niet

CONCLUSIES Sterke punten Er zijn een aantal goede voorbeelden uit de praktijk : - het Mariahilf-proefproject in Wenen, Oostenrijk. Het project heeft een vrouwelijke commissie, staf en financiering ; - het metrostation in Porto (Portugal) is heropgebouwd en wordt goed onderhouden. Hierdoor is een sterk gevoel van mede-eigenaarschap ontstaan bij de burgers ; - in Mashhad (Iran) worden afzonderlijke bussen voor vrouwen en vrouwelijke taxichauffeurs gepromoot door de autoriteiten. Moeilijkheden : - vrouwen vormen een minderheid bij planning en besluitvorming ; - het openbaar vervoer en de openbare ruimte zijn onaangenaam voor vrouwen ; Het concept van ‘ervaren angst’ is belangrijk ; - vrouwen zijn meer afhankelijk van openbaar vervoer en niet-gemotoriseerd vervoer ; - vervoerspatronen van vrouwen (bijvoorbeeld reisaaneenschakeling = van thuis naar school – werk – winkel – werk – school – thuis – vrienden,…) zijn tijdsintensief en veroorzaken stress. Bovendien staan vrouwen financieel minder sterk en betalen ze meer voor vervoer dat niet is aangepast aan hun behoeften. Aanbevelingen : - burgers moeten deelnemen aan de ontwikkeling van planningstaken en openbare ruimtes in metrostations ;

alleen door sociale activiteiten kan worden verbeterd. Een gelijke verde-

- het concept Heterotopia impliceert dat een metro- of busstation net

ling van taken tussen vrouwen en mannen is ook heel belangrijk. Volgens

zo gevoelig is voor sociale, culturele en andere prikkels, trends en

een andere deelnemer aan de discussie wordt onveiligheid in de hand

veranderingen als elke andere openbare plek in de stad ;

gewerkt door niet-gemengd openbaar vervoer en wordt de autonomie van vrouwen hierdoor juist beperkt. Mannen moet worden geleerd om vrouwen te respecteren. Een vrouw in het publiek vertelt dat ze al dertig jaar de ondergrondse in Londen neemt, maar zich na acht uur ‘s avonds niet veilig voelt door de lange afstanden die ze in de stations moet afleggen om bij haar auto te komen. De kwaliteit van de verlichting en de kleuren moet worden verbeterd.

- er moeten praktische aanbevelingen en analysehulpmiddelen worden ontwikkeld en toegepast.

■


D3 Basisonderwijs Voorzitter Mw. Irini (Hera) VALSAMAKI-RALLI Medevoorzitter van het Internationale Vrouwennetwerk van Metropolis . Gemeenteraadslid van Athene (Griekenland) . Voorzitter van het gemeentelijke crèche- en kinderopvangcentrum in Athene . Vertegenwoordiger

van het regionale kantoor van het Internationaal Vrouwennetwerk van Metropolis in Athene Het belang van gendergelijkheid in onderwijs In de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens wordt

‘zelfbeschikking’ wanneer ze alfabeet is, opgeleid is, het vermogen heeft

aangevoerd dat ‘iedereen recht heeft op onderwijs’ en tijdens de

iets te produceren waarmee ze geld kan verdienen en wanneer ze zelf-

Wereldconferentie over onderwijs voor allen (EFA : Education for

vertrouwen heeft.

All)) (Thailand in april 1990), verklaarden afgevaardigden dat het recht op onderwijs een fundamenteel recht is voor zowel vrouwen als mannen in de hele wereld, ongeacht hun leeftijd. Zij herkenden basisonderwijs36 als het fundament voor wetenschappelijk en technologisch alfabetisme en voor onafhankelijke ontwikkeling.

Het zijn echter vaak meisjes die als eerste van school worden gehaald wanneer er te weinig middelen zijn om schoolgeld te betalen, en de studieboeken en lesprogramma’s bevestigen vaak de traditionele opvatting van de vrouw als moeder en huishoudster in plaats van als actieve, gelijke deelnemer aan het openbare leven. Daarnaast dragen

Universeel basisonderwijs is belangrijk om landen en individuen de

studieboeken vaak het gendervooroordeel uit zoals dat in de maatschap-

nodigde capaciteiten en uitrusting te verschaffen om te voldoen aan de

pij bestaat ten opzichte van de technische sector. Ook door de stijl van

behoeften van de veranderende economische structuren. Middels basis-

lesgeven wordt het genderverschil gehandhaafd.

onderwijs worden tevens middelen voor sociale ontwikkeling verstrekt. Iedereen moet de mogelijkheid hebben een aanvaardbaar onderwijsniveau te behalen en te behouden.

Vele vrouwelijke studenten hebben nog steeds de neiging om studieonderwerpen te kiezen die opleiden tot carrières met lagere salarissen en minder status op de arbeidsmarkt ; de kloof tussen de salarissen van

De meest dringende prioriteit ligt bij het toegankelijk maken en het

mannen en vrouwen blijft bestaan en vrouwen bekleden veel lagere

verbeteren van de kwaliteit van onderwijs voor meisjes en vrouwen.

posities in het bedrijfsleven. Ze zijn ook niet aanwezig aan de top.

Tijdens de afgelopen 10 jaar is gendergelijkheid één van de belangrijkste kwesties geworden van de wereldwijde onderwijshervormingsactiviteiten. Door gendergelijkheid wordt de democratie verstevigd en het kenmerkt een op integratie gerichte samenleving. Met gender moet verwezen worden naar zowel vrouwen als mannen en naar hun onderlinge interactie omdat daarmee onze aandacht wordt gevestigd op de kwesties die ongelijke relaties hebben opgeleverd. Als gevolg daarvan kan gendergelijkheid alleen worden bereikt door samenwerking tussen vrouwen en mannen. Voor het bereiken van gendergelijkheid zijn veranderingen van de institutionele praktijken en sociale relaties nodig die ongelijkheid benadrukken en in stand houden.

De Griekse staat heeft een gecoördineerd actieplan opgesteld om discriminatie te bestrijden en gelijke rechten voor mannen en vrouwen op het gebied van schoolopleiding en levenslang onderwijs te garanderen. Het Algemene secretariaat voor gendergelijkheid (GSGE) heeft samengewerkt met het Onderzoekscentrum voor gendergelijkheid (KETHI) en het Ministerie van nationaal onderwijs en religieuze zaken. Het project ‘Sensitization of Educators of Secondary Public Education and Interventional Programs for the Promotion of Gender Equality’ van EPEAEK II van het Ministerie van nationaal onderwijs en religieuze raken37 maakt onderwijzers bewust van gendergelijkheidskwesties. Daarnaast heeft het Pedagogische instituut, dat verantwoordelijk is voor het lesmateriaal

Het uitsluiten van meisjes en vrouwen in het onderwijs vergroot hun

op scholen, (1) stappen ondernomen om te vermijden dat vrouwen in

kwetsbaarheid en heeft gevolgen voor hun deelname aan het maat-

beledigende stereotypes in inter-thematisch geïntegreerde lesprogram-

schappelijke en politieke leven. Onderwijs is een krachtig middel

makaders voorkomen, (2) een Comité voor gelijkheid opgericht en (3) al

om ongelijkheid in te perken omdat mensen daardoor de mogelijk-

in 2000 een weloverwogen behandeling van de seksen in uitgebreide

heid krijgen hun leven in eigen hand te nemen. Een vrouw heeft

lesprogramma’s geïntroduceerd. Er moeten specifieke aanbevelingen voor de verdediging en voor praktische interventies op zowel beleids- als schoolniveau worden ontwikkeld,

36

Basisonderwijs is de term die wordt gebruikt om te verwijzen naar onderwijs dat voor iedereen van essentieel belang wordt geacht, variërend van functioneel alfabetisme, lager- en voortgezet onderwijs tot

zoals de behoefte aan een uitgebreid genderevenwicht in teksten, lerarenpraktijken, en in leidinggevende posities in de scholen. Een uitvoerige

beroepsopleidingen en vaardigheidstraining. Het belangrijkste doel van

analyse van onderwijsstatistieken en een belangrijkere rol voor lerarenop-

het verschaffen van basisonderwijs is mensen te voorzien van de basis-

leidingsinstanties, internationale organisaties en NGO’s bij het genereren

kennis en -vaardigheden die hen in staat stellen in hun levensonderhoud te voorzien en hun levenskwaliteit te verbeteren. Basisonderwijs is het

van nieuw onderwijsbeleid en -praktijken zijn noodzakelijk.

■

fundament voor het verwerven van andere levensvaardigheden en het gestaag verhogen van het kennisniveau om te kunnen voldoen aan individuele en sociale behoeften.

37

Gefinancierd door het Europees Sociaal Fonds en het Openbare investeringsprogramma


131

Algemene workshop ‘Toegankelijkheid van diensten’ Basisonderwijs

Spreker Mw. Albertine TSHIBILONDI NGOYI Secretaris-generaal van het Centre d’Études Africaines et de Recherche Interculturelles (CEAF&RI – België)

Basisopvoeding in de Republiek Congo Hoewel de vrouwen in de Afrikaanse samenleving zeer actief zijn in alle domeinen, zijn ze te weinig vertegenwoordigd in de hogere rangen waar de beslissingen van de natie worden genomen. Gendergelijkheid houdt onmiskenbaar rechtstreeks verband met de opvoeding van de vrouwen en meisjes. Welke mechanismen blokkeren de deelname van de vrouwen en meisjes aan het openbare en privéleven ? Wat kan de Congolese samenleving doen om mannen en vrouwen gelijke kansen te bieden ? Om deze vragen te beantwoorden, gaven we het woord aan de betrokkenen zelf. Een aantal vrouwen werd ondervraagd over de volgende items : Wie voedt op ? In welk milieu ? Welk soort opvoeding wordt er gegeven ? Elke samenleving heeft haar eigen manier om kinderen op te voeden. In Afrika worden de kinderen opgevoed tot het leven. Meisjes krijgen niet dezelfde opvoeding als jongens, ze worden gediscrimineerd. In verband met de opvoeding zijn er verschillende redenen die een rem zetten op de gelijkheid tussen mannen en vrouwen. We onderscheiden voornamelijk twee soorten redenen. Sociaal-culturele redenen

Sociaal-economische redenen Onderwijs is duur en de gezinnen besluiten al snel om eerder de jongens naar school te sturen dan de meisjes. Er bestaat overigens een gezegde : ‘waarom onderwijs als het toch eindigt aan de haard ?’ De schoolresultaten van de meisjes zijn weliswaar lager dan die van de jongens, maar daar is een eenvoudige verklaring voor. De meisjes, die ook wel eens ‘mama 2’ worden genoemd, moeten hun moeder immers helpen in het huishouden. Er bestaat geen opvangstructuur (kinderopvang) om de moeders te helpen. Functioneel analfabetisme is bij de vrouwen zeer frequent : 70 % kan niet lezen of schrijven. Om te komen tot gendergelijkheid in de opvoeding hebben vrouwenverenigingen dus een belangrijke rol te spelen. Iedereen zal beamen dat meer opvoeding en alfabetisering leiden tot een grotere bewustwording. Niet streven naar gendergelijkheid tussen jongens en meisjes brengt de ontwikkeling en toekomst van Congo maar ook van het hele continent in gevaar. De doelstelling van een gelijke basisopvoeding voor iedereen zal tegen

Volgens de traditie is de opvoeding van de meisjes vooral gericht op hun

2015 niet bereikt worden. Enkele aanbevelingen die helpen om deze

voortplantingsrol : meisjes zijn bestemd voor het huwelijk. Bij de opvoe-

doelstelling te bereiken :

ding van de jongens ligt het accent op hun rol als pater familias, verantwoordelijke. Dat is ook vandaag nog zo. Zelfs de meisjes die worden

- de opvoeding van meisjes subsidiëren via verenigingen ;

opgevoed door hun geschoolde moeder ontsnappen er niet aan. Tot in

- de taken verlichten via ondersteunende structuren of nuttige financi-

de basisschool hebben meisjes en jongens nochtans gelijke toegang tot

ële steun aan de gezinnen (bv. : via een wereldwijd voedselprogramma,

het onderwijs. Zodra ze de adolescentieleeftijd bereikt hebben, verlaten

de bedeling van granen).

meisjes echter massaal de school in de mate dat ze worden voorbereid voor het huwelijk. Ook het feit dat het land in oorlog is, bemoeilijkt de dingen en verstoort het opvoedingssysteem.

We vragen vrouwenverenigingen niet om scholen te bouwen (opvoeding is immers niet hetzelfde als onderwijs) maar om vrouwen en meisjes bewust te maken van het probleem. De menselijke samenleving kan worden vergeleken met een vogel met twee vleugels, een mannelijke en een vrouwelijke : opdat de vogel zou kunnen uitvliegen, moeten beide vleugels gelijk worden ontwikkeld. ■


Spreker Mw. Wanda BÉDARD Voorzitter van de openbare stichting ‘60 million girls’ (Québec – Canada)

Vrouwen en gemeenschappen meer macht geven dankzij opleiding De helft van de wereldbevolking bestaat uit vrouwen. Gemeenschappen,

60 million girls ontvangt donaties van individuen, gezinnen, mensen

steden en landen kunnen niet zonder hun talenten en capaciteiten.

met kleine ondernemingen, burgerverenigingen, groepen en scholen.

Iedere keer dat een meisje moet stoppen met het volgen van een oplei-

Er worden geen grote gala’s of evenementen georganiseerd of produc-

ding, ieder meisje dat en iedere vrouw die wordt getroffen door HIV/aids,

ten verkocht. Er wordt uitsluitend met vrijwilligers gewerkt (minder dan

iedere keer dat een meisje zwanger raakt, iedere keer dat een vrouwen-

1% administratiekosten). En er is een netwerk opgebouwd van indivi-

stem niet wordt gehoord, bij iedere gewelddaad, iedere keer dat een

duen en groepen uit Montreal die ervan overtuigd zijn dat investeren

vrouw niet voor haar rechten durft op te komen, is het de wereld die aan

in onderwijs voor meisjes gelijk staat aan investeren in een rechtvaar-

het kortste eind trekt. We verliezen de capaciteiten, de creativiteit en de

dige en eerlijke wereld. 60 million girls wordt niet door de overheid

ideeën om problemen in een gemeenschap op te lossen. We verliezen

gefinancierd. De stichting heeft zelf geen veldprojecten, maar er wordt

letterlijk kinderen die sterven tijdens bevallingen op te jonge leeftijd

samengewerkt met partners die beschikken over deskundigheid in het

onder slechte omstandigheden, meisjes die niet werden geboren als

veld, dezelfde filosofie aanhangen en die gespecialiseerd zijn in het

gevolg van selectieve abortus.

ontwikkelen van programma’s.

In 2001 was mw. Bédard met afgrijzen vervuld na het lezen over het lot

De vrouwen in het comité zijn studenten, gepensioneerde vrouwen,

van vrouwen en meisjes in Afghanistan en ze was ervan overtuigd dat

moeders, leraren, zakenmensen, vertalers, kunstenaars, webdesigners,

basisonderwijs de oplossing voor hun toekomst is. Mw. Bédard wilde

accountants, buren en vrienden van vrienden die toegewijd, enthousiast,

zich inzetten voor basisonderwijs voor meisjes en zocht informatie,

vastbesloten en doelgericht zijn. Er zijn ook een aantal mannen die de

woonde conferenties bij, bleef lezen en onderzoek doen en werd in 2002

stichting op allerlei manieren ondersteunen.

vrijwilliger voor UNICEF waar ze meer bij de organisatie betrokken werd, in die tijd nog steeds als vrijwilliger.

In de afgelopen 3 jaar, is door 60 million girls 100.000 dollar bijeengebracht, geld dat is gebruikt om, in samenwerking met UNICEF, de bouw

Als vrijwilliger voor Unicef bezocht mw. Bédard in 2005 Mozambique

en faciliteiten van een satellietschool in Burkina Faso te financieren. In

waar ze opmerkelijke projecten zag op het land, die werden aangestuurd

2006 werd door de stichting nog eens 100.000 dollar bijeengebracht

door mannen en vrouwen uit de gemeenschap die hadden besloten iets

en er werd samengewerkt met de Stephen Lewis Foundation om in het

aan de erbarmelijke toestand te doen. Duurzame en doeltreffende pro-

Umoyo Opleidingscentrum in Zambia meisjes te helpen die door aids

jecten waarvan het welslagen nauw verbonden was met het opleiding-

wees waren geworden. In 2007 werd een schoolproject in de Maasai

sniveau van de gemeenschap.

Mara-regio in Kenia door de stichting gefinancierd in samenwerking met

In februari 2006 werd in Canada de stichting 60 million girls officieel opgericht en als liefdadigheidsorganisatie gevestigd. Van de 110 miljoen kinderen op lagere schoolleeftijd die niet ieder jaar naar school gaan, zijn er 60 miljoen meisjes. Het doel van de stichting is erop toezien dat deze 60 miljoen meisjes ieder jaar het onderwijs krijgen waar zij recht op hebben. 60 million girls kiest ervoor om te investeren in de vrouwen van de toekomst. 60 million girls is een basisorganisatie die ieder jaar één groot onderwijsproject voor 100.000 dollar financiert. Dat project kan elk innovatief, doeltreffend werkend, efficiënt en gemeenschapsgericht programma zijn waarbij de obstakels worden weggenomen die meisjes ervan weerhouden om naar school te gaan. Om dat project te vinden, doet de stichting onderzoek naar mogelijke projecten, legt veldbezoeken af, woont conferenties bij, bouwt aan netwerken, spreekt met regeringsspecialisten en NGO’s.

Free the Children (FTC). Op dit moment kunnen dankzij deze drie projecten bijna 1000 kinderen naar school gaan. Er werken nu 30 vrijwilligers voor de stichting en de geldinzameling is in 2007 toegenomen met meer dan 50% ten opzichte van het voorgaande jaar. De volgende stap van de stichting is een campagne die in 2010 de cumulatieve geldinzamelingsinspanningen op 1 miljoen dollar zou moeten brengen. De campagne heet ‘Ik tel mee’ (‘I count’) ‘Ik tel mee’, omdat ik naar school ben gegaan, maar ik tel evengoed mee omdat mijn daden en meningen de wereld kunnen helpen te veranderen. Of deze kinderen ooit zullen meemaken dat er recht op onderwijs komt, hangt grotendeels af van de collectieve levensprioriteiten van de mensen. Zoals de antropologe Margaret Mead zei : Trek nooit in twijfel dat een kleine groep mensen de wereld kan veranderen. Zij zijn namelijk de enigen die dat ooit voor elkaar hebben gekregen.

■


133

Algemene workshop ‘Toegankelijkheid van diensten’ Basisonderwijs

Debat en conclusies DEBAT Ondanks de vele inspanningen en vrijgemaakte middelen wordt nog steeds een onderscheid gemaakt tussen jongens en meisjes in subsaharaans Afrika. Er is nood aan solidariteit om de doelstellingen van Dakar (Éducation Pour Tous 2015, Dakar 2000) te halen.

Hoe kiezen 60 miljoen meisjes hun projecten ? De keuze wordt op basis van een aantal criteria gemaakt. Het project van dit jaar voorziet de bouw van een school, watervoorziening in de school, een bibliotheek, een crèche voor de jongere broers en zussen, een voedselprogramma, afzonderlijke toiletten voor jongens en meisjes, een alternatieve bron van inkomsten voor de moeders (ze krijgen bijvoorbeeld een geit, waarvan

Vooral moeders moeten worden gealfabetiseerd, en dit moet dan weer

de helft van de opbrengst naar de school en de andere helft naar de

aan het dagelijkse leven worden gekoppeld om er een functionele

moeder gaat). Een ander belangrijk selectiecriterium is de betrokkenheid

alfabetisering van te maken.

van de gemeenschap. In 2007 stelde de gemeenschap gratis land ter

In Senegal begeleidt het Réseau de Mères Educatrices moeders opdat die hun dochters zouden helpen in het onderwijs. De situatie van zwangere meisjes vormt een ander probleem, aangezien die worden weggestuurd. Dankzij een intensief gelobby in Senegal verdwenen de rondzendbrieven die het wegsturen van zwangere meisjes verplichtten. Er moet gezocht worden naar oplossingen. Omwille van de eer van de familie of volgens religieuze en culturele gewoontes moet een meisje maagd zijn wanneer ze trouwt. En dat is de verantwoordelijkheid van de moeder. Maar gemeenschappen veranderen, en die belangrijke gewoontes moeten dan ook worden aangepast. Ook oudere vrouwen moeten dus heropgevoed worden, aangezien zij

beschikking en hielp ze met de opbouw. Ieder jaar wordt één groot project geselecteerd. Op die manier kan de evolutie van het project gemakkelijker worden opgevolgd. Bovendien zijn schenkers meer geneigd om geld te geven als ze kunnen zien wat ermee gebeurt. Het is dan ook belangrijk om te weten wie de partner ter plaatse is, of het mogelijk is om het project te bezoeken, enz… De organisatie hoopt in de toekomst 2 projecten per jaar te kunnen steunen. Onderwijs vóór de verplichte schooljaren is niet in alle landen in het basisonderwijspakket opgenomen. Men wil hiermee de kinderen in de eerste plaats leren om met anderen om te gaan en in te zien dat er andere mensen zijn met andere vaardigheden en andere behoeften.

voor de opvoeding zorgen. Opvoeding doet vrouwen ontwaken, en net dat maakt de mannen bang. Maar in onze huidige samenleving mogen we daar geen rekening mee houden. Een gevormde vrouw wordt een partner in de heropbouw van het land. Ouders verplichten hun meisjes (die soms nog geen 10 jaar zijn) om in de stad als huishoudelijke hulp aan de slag te gaan, om zo een bruidsschat samen te stellen. Ze werken er in erbarmelijke omstandigheden en worden vaak seksueel misbruikt. Als ze zwanger raken, worden ze ontslagen. Een van de redenen waarom ouders hun kinderen niet naar school sturen, is dat de school vaak veraf ligt. Daarom zijn proximiteitsprojecten belangrijk en moet de gemeenschap betrokken worden.

CONCLUSIES Sterke punten Over dit onderwerp bestaat heel wat theoretische en praktische kennis. Er bestaan ook verschillende veranderingsmechanismen. Het is vooral de bedoeling om met onderwijzers, meisjes en moeders samen te werken. Moeilijkheden De sociale context en de gewoontes van een gemeenschap kunnen de uitvoering van onderwijsprojecten bemoeilijken. Veel meisjes krijgen op een te jonge leeftijd al kinderen en kunnen niet lezen of schrijven. Aanbevelingen Er moeten opleidingen worden voorzien. De verschillen tussen jongens en meisjes moeten worden weggewerkt, onderwijs moet gratis zijn en de toegang tot het onderwijs moet beter worden. De media moeten het publiek daarvan bewust maken. Hiervoor is een bottom-up aanpak nodig. Solidariteit is van essentieel belang. Jonge moeders moeten onderwijs kunnen volgen en er moeten hierover gegevens beschikbaar worden gesteld. De context en de gewoontes moeten aan de nieuwe gemeenschap worden aangepast.

■


D4 Gezondheid Voorzitter Mw. Jeanne Françoise LECKOMBA LOUMETO Minister van Promotie van de Vrouw en Integratie van de Vrouw in de Ontwikkeling in Congo Brazzaville ; Voorzitter van het Réseau National des Femmes Ministres et Parlementaires ; Gemeenteraadslid van de Gemeente Brazzaville en departementslid ; Voorzitter van het Comité National des Femmes conseillères départementales

Gezondheid in Congo Brazzaville Als het gaat om gendergelijkheid blijft Congo Brazzaville niet werkloos

Men stelt vast dat er al vooruitgang werd geboekt, maar er moet nog

toekijken. Met het oog op de gezondheid en de promotie van het statuut

heel wat gebeuren om de gezondheid van de vrouwen te verbeteren.

van de vrouw vertaalt de Congolese regering, via het ministerie van mw.

Er moet nog met een aantal factoren rekening worden gehouden, bij-

Leckomba-Loumeto, de regionale en internationale verbintenissen die

voorbeeld : toegang tot informatie, toegang tot de planningsdiensten,

ze is aangegaan in concrete activiteiten :

kwaliteit van de diensten, verzelfstandiging van de vrouw. Wat de

- oprichting van ‘gender’-focuspunten in alle ministeries, overheidsbedrijven en onderprefecturen van de departementen en steden. Deze focuspunten hebben de opdracht rekening te houden met de genderdimensie in alle plannen en ontwikkelingsprogramma’s in alle domeinen van het openbare leven, en in het bijzonder in de gezondheidszorg ; - vulgarisering op grote schaal van de conventie over de opheffing van elke vorm van discriminatie jegens de vrouw ; - uitwerking van het nationale ‘genderbeleid’ waaraan de laatste hand wordt gelegd ; - opleiding van de parlementsleden tot de genderkwesties en tot de budgettering vanuit het genderstandpunt ; - oprichting van een netwerk van vrouwelijke ministers en parlementsleden dat de opdracht krijgt om vrouwen op te leiden en te begeleiden bij het actief deelnemen op alle beslissingsniveaus ;

toegang tot informatie betreft, vergt het recht voor vrouwen om beslissingen te nemen een gevarieerde en hoogwaardige opleiding over gezondheid en voortplantingsaspecten. De toegang tot voortplantingsgezondheid is belangrijk aangezien nog te veel vrouwen sterven als gevolg van een zwangerschap. De helft van de zwangere vrouwen in de ontwikkelingslanden lijdt bovendien aan bloedarmoede. 17 november zal worden uitgeroepen tot nationale dag van de strijd tegen kraambedsterfte. De aspecten die de gezondheid van de vrouwen nog afremmen, zijn ook te wijten aan : - een gebrek aan middelen ; - grote afstand tussen gezondheidscentra en de woonplaats van vrouwen ; - ontbrekende infrastructuren en geneesmiddelen. Het al dan niet nemen van contraceptie hangt sterk af van de macht van de moeder. Dat komt doordat er nog bepaalde traditionele overtuigingen

- opstelling van een vrouwengids voor de verkiezingen en opleiding en

bestaan die geleidelijk aan verdwijnen dankzij de toepassing van het

ondersteuning van de vrouwelijke kandidaten bij de wetgevende en

gendergelijkheidsprincipe, dat is uitgevaardigd door de Grondwet van

lokale verkiezingen ;

20 januari 2002 en het Familiewetboek van 1984.

- versterking van de capaciteiten van de vrouwen om hun verzelfstan-

De weg naar meer gelijkheid belooft nog lang en moeilijk te worden maar

diging te waarborgen door de oprichting en ondersteuning van spaar-

dankzij vulgarisatieacties en gerechtelijke instrumenten die daarop

en coöperatieve kredietkassen in de steden en op het platteland ;

betrekking hebben, zal de notie gender en gelijkheid tussen man en

- opleiding tot preventieacties rond aids en endemische ziekten. Hierbij dient opgemerkt dat de seroprevalentiegraad 4,2 % bedraagt. De

vrouw nog meer ingang vinden. Met een beetje meer solidariteit tussen de vrouwen over de hele wereld kunnen we slagen.

Conseil national de lutte contre le sida wordt voorgezeten door het

Deze acties moeten worden ondersteund door opvoedings- en bewust-

staatshoofd, dat zich inzet in dit domein. Zijn echtgenote is voorzitter

wordingsacties maar ook door verantwoordelijkheden van de vrouwen

van de Organisation des Premières Dames d’Afrique contre le Sida,

op alle niveaus : regering, parlement, burgermaatschappij (NGO’s, ver-

die acties voert rond de overdracht van moeder op kind ;

enigingen, stichtingen,…).

- organisatie van sensibiliseringscampagnes rond borst- en baarmoederhalskanker, hoge bloeddruk, prenatale consultatie, diabetes.

■


135

Algemene workshop ‘Toegankelijkheid van diensten’ Gezondheid

Spreker Dhr. Ivan HERMANS Senior Policy and External Relations Advisor van het UNFPA (United Nations Population Fund)

Seksuele en reproductieve gezondheid en moedersterfte Millenniumdoelstelling voor ontwikkeling 5 wil dat het aantal

Meer dan 500.000 vrouwen sterven jaarlijks aan complicaties die tijdens

maternale sterftes met 75% afneemt tussen 1990 en 2015. De indica-

de zwangerschap of geboorte optreden. In het gedeelte van Afrika dat

toren zijn (1) het aantal maternale sterftes, (2) het aantal geboortes

ten zuiden van de Sahara ligt, geldt dit voor 1 op de 16 vrouwen, verge-

waarbij professioneel gezondheidspersoneel aanwezig is, en (3) univer-

leken met 1 op de 3800 vrouwen in de ontwikkelde wereld. Dit is slechts

sele toegang tot gezondheidszorg voor seksuele en reproductieve kwes-

een schatting. De oorzaken liggen bij het probleem van ‘brain drain’ en

ties in 2015. De laatste indicator werd in 1999 van de lijst gehaald onder

bij de kosten van het beschikbaar maken van contraceptie voor de 201

druk van enkele religieuze groeperingen en een aantal machtige landen.

miljoen vrouwen in de ontwikkelingslanden.

Na veel getouwtrek in de Algemene Vergadering en ECOSOC is deze indicator alsnog behouden. Dit is belangrijk omdat deze indicator het gehele scala van seksueel geweld, preventie van ongewenste zwangerschappen en de seksuele rechten van vrouwen omvat.

Andere oorzaken van maternale sterfte zijn zware bloedingen en een aantal indirecte oorzaken (bijvoorbeeld vervoer), het gebrek aan fundamentele verloskundige diensten in landelijke gebieden, waardoor verstedelijking ook voordelen biedt aan vrouwen. Kinderhuwelijken waarbij

Sinds de aanvaarding van alle millenniumdoelstellingen voor ontwikkeling,

meisjes zwanger worden en bevallen op te jonge leeftijd, vormen een

is doelstelling 5 het minst gevorderd. Dit is vreemd omdat het gaat

ander onweerlegbaar probleem.

over maternale gezondheid, families en (gezonde) vrouwen die het hart vormen van hun gezin. Misschien heeft het te maken met de bevolkingsgroei waardoor de macht van een staat toeneemt. Beleid voor gezinsplanning wordt gezien als onderdeel van een westerse agenda opgelegd aan ontwikkelingslanden, een soort van neo-imperialisme. Het enige doel van dit beleid is echter het voorkomen van problemen die ontstaan wanneer de economische groei achterloopt op de bevolkingsgroei. Hoe gangbaarder contraceptie is, hoe lager het aantal maternale sterftes (zie Gabon, Zuid-Afrika, Kaapverdië en Botswana). Deze correlatie valt niet te ontkennen, maar contraceptie blijft een groot probleem in de meeste landen in het zuidelijke deel van Afrika. Jaarlijks worden door contraceptie 52 miljoen ongewenste zwangerschappen voorkomen en 1,5 miljoen levens gered.

In landen met een sterke regering is vooruitgang geboekt dankzij een effectief pro-armen beleid en strategieën, alsook door een goede planning, uitvoering en evaluatie van de ondernomen acties. Adequate, permanente financiële en technische steun van de internationale gemeenschap is van essentieel belang. Jaarlijks is naar schatting 3,9 miljard dollar nodig. De meeste strategieën die zijn ontwikkeld, zijn echter niet of pas recent geïmplementeerd, en alleen in bepaalde districten, niet in het hele land. Maternale gezondheid is een multisectorale kwestie ; we moeten ook rekening houden met culturele kwesties en slechte vervoersmogelijkheden. Soms is het niet de gewoonte dat vrouwen prenatale zorg zoeken. Preventie door samenwerking met mannen en organisaties van het gewone volk is een zeer belangrijke, maar ook zeer moeilijke uitda-

In ontwikkelingslanden vormen seksuele en reproductieve gezond-

ging voor het UNFPA. Veel schenkers willen niet betalen voor deze werk-

heidsproblemen 1/3 van alle gezondheidsproblemen van vrouwen en

zaamheden, die nog geen tastbare resultaten hebben. Vaak zijn wegen

1/5 van alle gezondheidsproblemen van de hele bevolking. Bij oefenin-

ontoegankelijk en kunnen ziekenhuizen in een noodgeval niet op tijd

gen voor gezondheidsplanning wordt dit punt te vaak terzijde geschoven

worden bereikt. Bovendien zijn er vaak geen artsen met echt medi-

omdat het zeer gevoelig ligt. Mensen leggen geen verband tussen het

sche opleiding aanwezig in de ziekenhuizen.

praten over seksualiteit en de enorme last voor gemeenschappen wanneer bijvoorbeeld moeders sterven tijdens de bevalling. Maternale sterfgevallen leiden jaarlijks ook tot 1,5 miljoen gevallen van kindersterfte, omdat het de moeders zijn die voor de kinderen zorgen.

Van 1995 tot 2003 zijn de financiële bronnen voor gezinsplanning gehalveerd. De investeringen in reproductieve gezondheidsproblemen zijn stabiel, maar stijgen niet. De investeringen in HIV/aids stijgen sterk omdat dit niet wordt gezien als onderdeel van de agenda voor repro-

Hoe verder een land economisch is ontwikkeld, hoe minder lasten

ductieve gezondheidskwesties. Vaak wordt de strijd tegen HIV/aids

de bevolking te dragen heeft, op voorwaarde dat de arme bevolking ook

gefinancierd ten koste van maternale gezondheid. Het budget voor

deelname heeft aan de groei. Hoe beter het economisch gaat met

onderzoek daalt.

vrouwen, hoe later vrouwen een kind krijgen.


Een positieve ontwikkeling is dat het UNFPA een wereldwijd fonds heeft

Het verband tussen verstedelijking, stedengroei en maternale

kunnen instellen voor de strijd tegen obstetrische fistelaandoenin-

gezondheid is belangrijk. In het UNFPA-rapport State of World

gen. Sinds 2003 hebben 30 landen een behoefteanalyse voltooid. In

Population uit 2007 staat dat de helft van de wereldbevolking in 2008

sommige landen zijn nu programma’s beschikbaar. Het opleiden van

in steden zal wonen en dat alle toekomstige demografische groei stede-

artsen in het behandelen van fistelaandoeningen is uiterst belangrijk voor

lijk zal zijn en zal voorkomen in ontwikkelingslanden. Dit is een schrik-

de kwaliteit van een gezondheidscentrum. Nigeria, Pakistan en Rajastan

beeld voor landen als Oeganda en Ethiopië. De bevolkingsexplosie in

hebben goede nationale campagnes opgezet en in het Verenigd Koninkrijk

Afrika en Azië en het gebrek aan beleid voor bevolkingsgroei zal nadelige

en België waren er grote bewustmakingscampagnes.

gevolgen hebben voor de maternale gezondheidsproblematiek.

■


137


Spreker Mw. Semiye TAS Vroedvrouw, psychiatrisch verpleegster, psychotherapeute en seksuologe (België)

Zijn seksualiteit en relaties bespreekbaar bij allochtonen ? Het woord ‘seks’ heeft voor elke persoon een betekenis die bepaald

Voor de vrouwen in de groepssessies (overwegend allochtone vrouwen

wordt door persoonlijke ervaringen en overtuigingen, maar ook door

maar ook Belgische) is het dan ook niet altijd evident om de vaak tech-

maatschappelijke en culturele denkbeelden. Hieruit volgt dat deze bete-

nische informatie over anticonceptie, anatomie, seksueel overdraagbare

kenis kan verschillen naargelang de samenleving. Er is ook geen een-

aandoeningen enz. goed te begrijpen. Zij hebben zelf ook niet veel vragen

duidige definitie van seks. Het woord roept wel begrippen op als bele-

over anticonceptie, maar vragen die hen vooral bezighouden hebben

ving, lust, seksualiteit, emoties. De omgeving bepaalt wat wel en niet

veeleer betrekking op relaties, bijvoorbeeld waarom heb ik geen zin in

kan met betrekking tot seks (bv. maagd zijn, geen seks voor het huwelijk,

seks, waarom voel ik soms pijn bij het vrijen, waarom is mijn man

ontrouw, seksuele voorkeur, enz.).

ontrouw en wat kan ik eraan doen, enz.

Seksuele voorlichting gaat vaak over louter technische aspecten zoals

Omwille van hun cultuur en opvoeding staan allochtone vrouwen verder

anticonceptie, seksueel overdraagbare ziekten enz., maar niet over genot

van hun lichaam dan mannen. Meisjes mogen immers niet experimen-

of plezier. Waar kan men daarover iets leren ? Op televisie komen zulke

teren met hun lichaam en worden daarvoor bestraft, terwijl dit bij jongens

zaken wel aan bod, maar daar wordt dit veelal extreem positief voorge-

veel minder het geval is.

steld, zodat voor velen de ‘eerste keer’ bijna onvermijdelijk een teleurstelling zal zijn. Er wordt ook vrijwel nooit gesproken over het feit dat goede en veilige seks goed is voor de gezondheid (bv. positief effect op hart- en bloedvaten, cholesterolspiegel, stress, natuurlijke pijnstiller, enz.). De spreekster is van opleiding vroedvrouw, psychiatrisch verpleegster, psychotherapeute en seksuologe en spreekt vanuit haar ervaring in het geven van groepssessies over seksualiteit en relaties in België. Zij is zelf

Vrouwen krijgen ook zeer strikte richtlijnen mee rond het maagd zijn, en dit maakt dat zij pas op het ogenblik van de eerste huwelijksnacht bevrijd zijn van alle taboes. Vrouwen zijn daar echter dikwijls zo weinig op voorbereid dat ze veel minder plezier beleven aan de seksuele relaties dan de mannen. Besluit

van Turkse origine en haar groepssessies zijn vooral gericht op alloch-

Hoewel men bij vormingen over seksualiteit en relaties spontaan de link

tone vrouwen en mannen. Haar groepsessies zijn zeer interactief, visueel,

legt naar kinderen en jongeren, worden volwassenen ook geconfronteerd

confronterend, afwisselend en houden rekening met het veiligheidsge-

met vragen over seksualiteit en relaties. Daarenboven is het zeer belang-

voel binnen de groep.

rijk dat niet alleen technische aspecten in verband met SOA’s, seksueel

Binnen de Turkse en Marokkaanse gemeenschap krijgen jongeren weinig of geen seksuele voorlichting. Seksueel experimenteren is voor islamitische jongeren immers verboden, want seks buiten het huwelijk is niet toegelaten.

misbruik, ongewenste zwangerschappen, anticonceptie, enz. aan bod komen, maar ook meer affectieve vragen en bekommernissen in verband met seksualiteitsbeleving en relaties. Ten slotte is het voor allochtonen (maar ook andere groepen) moeilijk om op een directe, expliciete manier over seksualiteit en relaties te praten. Om met hen een gesprek over seks en relaties aan te gaan, is het belangrijk om daarbij verhalen en metaforen te gebruiken.

■


Spreker Dhr. Stéphane HEYMANS Verantwoordelijke Belgische projecten van Artsen Zonder Grenzen (AZG)

Vrouwen zonder papieren : Welke toegang tot de gezondheidszorg en voor welke problemen ? De ‘Toegang tot Zorg’-projecten van Artsen Zonder Grenzen werden in

Door de migratie zijn de vrouwen vaak afhankelijk van een persoon die

1989 gestart en bestaan in Antwerpen, Luik en Brussel. Bedoeling is

hen onder zijn hoede neemt. Die bescherming leidt vaak tot misbruik.

om verzorging te bieden en een normale toegang tot de gezondheidszorg

Het gebrek aan een wettige verblijfplaats maakt elke gerechtelijke stap

te verlenen. Daarvoor worden de mogelijkheden van het Belgische

zeer onwaarschijnlijk. Slechts weinig vrouwen zijn bereid om klacht

systeem gebruikt. Het principe bestaat in reële toegang tot de gezond-

neer te leggen.

heidszorg. De huisarts blijft de patiënt op lange termijn volgen en ook de mentale gezondheid wordt in aanmerking genomen. Om te komen tot duurzame oplossingen, moet er meer structureel worden gewerkt op politiek niveau. Het koninklijk besluit betreffende de dringende medische hulp van 1996 preciseert de modaliteiten voor de toegang tot de gezondheidszorg voor personen die illegaal in België verblijven. Volgens dit besluit moet de zorgverstrekker terugbetaald worden. De term ‘dringende medische hulp’ wordt vaak verward met strikte medische urgentie, dus een punctuele en onmiddellijke medische interventie. Dringende medische hulp is echter bedoeld om correct te kunnen handelen voordat de toestand verergerd is. De instantie belast met de organisatie van de verzorging en de terugbetaling is het OCMW. De gegevens die het OCMW verstrekt, mogen enkel worden gebruikt voor het verlenen van bijstand aan personen. In het Brussels Gewest wordt de termijn om dringende medische hulp te krijgen, geraamd op enkele weken. Op moreel vlak worden mensen zonder papieren zwaar onder druk gezet om hun rechten niet uit te oefenen. Het gevecht aangaan om uiteindelijk toch dringende medische hulp te verkrijgen, is voor deze mensen soms moeilijk. Morele steun is dan ook van kapitaal belang. Deze wetgeving kan een factor van integratie zijn. Elke vorm van discriminatie, zelfs administratieve, brengt de gezondheid en de gezondheidszorg als een fundamenteel recht in het gedrang. Voor vrouwen zonder papieren is het moederschap een gezondheidsprobleem dat een zekere verzorging en opvolging vergt. Het gebrek aan informatie bij deze vrouwen kan problemen opleveren. Te weinig vrouwen zonder papieren nemen contraceptie. Vaak is abortus het enige ‘contraceptiemiddel’ dat ze kennen. Voor specifieke aandoeningen in het domein van de gynaecologie ligt het probleem in de preventie. De arts moet de patiënte goed informeren over bepaalde preventieve handelingen. Het kader waarin hij werkt, is echter al verengd door de administratieve beperkingen. Vrouwen zonder papieren kampen met aandoeningen verbonden aan hun werk (peesontstekingen en overbelasting). Gezien hun statuut worden ze uitgebuit. Deze aandoeningen moeten in verband worden gebracht met het algemene klimaat waarin ze leven, een klimaat van onveiligheid en uiterste nood. De arbeidswetgeving moet alle werknemers beschermen, maar helaas is deze bescherming momenteel vooral theorie.

Alle actoren erkennen en zien de specifieke medische behoeften van de kinderen. De moeders maken zich echter zorgen over de voeding en huisvesting van hun kinderen. Ook kinderen die in hun land gebleven zijn, vormen een bron van stress. De vrouw kan zich eenzaam voelen en wil haar kwetsbaarheid niet altijd delen. Ze heeft nood aan de steun van de verzorgingscentra en zorgverstrekkers. Het gebrek aan een officieel statuut heeft een zeer grote invloed op de lichamelijke en mentale gezondheid van vrouwen zonder papieren. Conclusie De toegang tot gezondheidszorg voor vrouwen zonder papieren is in België mogelijk. Het is belangrijk dat elke eerstelijnshelper de dringende medische hulp in de praktijk kan brengen zonder tussenschakel, en dat iedereen daadwerkelijk de bestaande middelen gebruikt en helpt om ze te vervolmaken. Informatie is belangrijk, zowel voor de zorgverstrekkers als voor potentiële patiënten. De OCMW’s moeten een centrale rol spelen in het verspreiden van correcte, duidelijke, begrijpelijke, kortom bruikbare informatie. Op het vlak van mentale gezondheid worden inspanningen geleverd om de zorgverstrekkers te sensibiliseren en informeren, maar er moet nog een lange weg worden afgelegd. De kwestie van het waarom en hoe van de immigratie is heel belangrijk. Men moet zich afvragen hoe de situatie van deze landen of de betrekkingen tussen ons en deze landen kunnen worden verbeterd.

■


139


Debat en conclusies In veel ontwikkelingslanden kampen vrouwen met heel wat gezondheids-

De beste gezondheidsdiensten vindt men in landen met een goed

problemen (hypertensie, kanker, anemie… aids) als gevolg van ende-

bestuur (planning, beheer, implementatie) en in steden (autonomi-

mieën, epidemieën en meer algemeen de slechte levensomstan-

sering, toegang tot gezondheidszorg…) zoals in Europa, waar de

digheden. Het sterftecijfer, vooral dan bij jonge vrouwen, staat in

bevolking beter af lijkt, in betere omstandigheden leeft en meer

relatie met de seksualiteit en het moederschap. Contraceptie is er

toegang heeft tot de gezondheidszorg. Maar door de opkomst van een

immers nog altijd taboe, vooral bij mannen (sociaal-culturele druk, reli-

nieuwe armoede en uiterst zorgelijke situaties ontstaan nieuwe pro-

gieuze invloeden, vooroordelen…), die een verbetering van de gezond-

blemen op het vlak van volksgezondheid. Die treffen vooral illegale

heid van de vrouwen vaak in de weg staan. Het gezondheidsbeleid moet

migranten zonder sociale bescherming, die heel moeilijk toegang

dus mannen meer betrekken, sensibiliseren en vormen.

krijgen tot gezondheidszorg. Niet alleen hebben ze fysieke en mentale

De gezondheid van de vrouw lijkt nauw verbonden met contraceptie, abortus en seksuele voorlichting. In Afrikaanse of Zuid-

gezondheidsproblemen, ook de zware administratieve procedures maken een gepaste zorgverlening heel moeilijk.

Amerikaanse landen bijvoorbeeld leidt het gebrek aan respect vanwege

In België bijvoorbeeld is de toegang tot gezondheidszorg nauw verbon-

mannen tot ernstige gezondheidsproblemen als gevolg van geweld en

den met de verblijfssituatie. Vandaar ook de slechte gezondheidstoe-

verkrachtingen van jonge meisjes. In Zuid-Amerika verbergen veel

stand van illegale vrouwen. Door hun beperkte financiële middelen

vrouwen hun gezondheidsproblemen, hun depressie en hun verslaving.

hebben ze niet gemakkelijk toegang tot de gezondheidsdiensten, waar-

Het promoten van een ontplooide seksualiteit bevordert zowel de gezond-

door ze niet in gunstige omstandigheden kunnen bevallen of abortus

heid als de relaties tussen partners. En er moet ook worden samenge-

kunnen plegen.

werkt met religieuze hoogwaardigheidsbekleders. Monotheïstische religies hechten weinig belang aan de seksuele gezondheid van vrouwen. Maar in tegenstelling tot de gangbare opvattingen biedt de islam niet het meest weerstand. Het katholicisme heeft bijvoorbeeld de meest negatieve invloed in de Filippijnen. Maar er is ook een duidelijk gebrek aan gezondheidszorg, infrastructuren en verplaatsingsmiddelen. Ondanks de juridische instrumenten, de Millenniumdoelstellingen en de internationale hulp schiet de financiële hulp ruimschoots te kort en lijkt de 5e

AANBEVELINGEN Op het vlak van gezondheid moet : - er samengewerkt worden met alle partners en moeten de culturele aspecten aangepakt worden, waarbij de mannen betrokken worden en er wordt vertrouwd op het verstand en de kennis van de mensen ; - een globale en geïntegreerde aanpak ontwikkeld worden waarbij rekening wordt gehouden met alle factoren (voedselprogramma’s) ;

Millenniumdoelstelling ondergefinancierd. De talrijke sensibili-

- er meer financiële hulp komen en moet die beter beheerd en verdeeld

satie- en actieprogramma’s op verschillende niveaus en in verschil-

worden op basis van de prioriteiten (verband tussen gezondheid van

lende landen (bv. focuspunten gender, AZG) brengen positieve resul-

vrouwen en ontwikkeling) zodat mensen beter toegang krijgen tot de

taten met zich mee (zoals de opleiding van artsen, gratis tests, de strijd

gezondheidsdiensten ; ook moeten de informatie- en sensibilisatie-

tegen obstetrische fistels, inentingsprogramma’s…). Maar de finan-

campagnes voortgezet worden en moeten er artsen en verschillende

ciële hulp wordt vaak misbruikt door mannen en zou meer rechtstreeks

actoren gevormd worden ;

naar de vrouwen moeten gaan en door hen beheerd moeten worden. De prioriteiten moeten dan ook beter worden gedefinieerd.

- een aantal projecten ontwikkeld worden die de autonomie van vrouwen bevorderen ; - de gezinsplanning ontwikkeld worden, met een bijzondere aandacht voor seksuele gezondheid en voortplanting maar zonder de seksuele voorlichting tot voortplanting te beperken.

■


D5 Gender en toewijzing van middelen Voorzitter Mw. Mercedes María de MORAES RODRIGUES Procureur-generaal van de Gemeente Porto Alegre (Brazilië)

Financiële antwoorden op de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen Volgens het verslag over de menselijke ontwikkeling van het

Qua infrastructuur heeft Porto Alegre de voordelen van een metropolis op

Ontwikkelingsprogramma van de Verenigde Naties (UNDP) uit 1995

cultureel, handels- en gezondheidsgebied, maar kent weinig nadelen die

biedt geen enkel land ter wereld gelijke kansen voor mannen en vrouwen.

de grote stedelijke centra eigen zijn. De bevolkingsgroei blijft relatief

Van de bijna 1,3 miljard mensen die in armoede leven, is 70% vrouw.

gesproken constant. De culturele infrastructuur is gediversifieerd en er zijn

Twee derde van de 885 miljoen door de UNESCO erkende volwassen

drie universiteiten en vier universitaire centra, evenementencentra en the-

analfabeten zijn vrouwen. Vrouwen nemen 36% van de formele banen

aters. De ziekenhuisinfrastructuur is één van de beste van het land.

in de wereld voor hun rekening, maar ontvangen 30 à 40% minder salaris dan mannen.

Het stadsbestuur geeft aanzienlijke geldsommen uit aan openbare dienstverlening. Het beheersmodel streeft ernaar om de acties van de

De economische uitdaging bestaat nog steeds. Maar vrouwen bezetten

diverse gemeentelijke organen te integreren door omvattende overheids-

ook 53% van het totale (vaak informele) werk in de ontwikkelingslanden.

maatregelen te creëren. Bij het uitwerken van het budget van de stad

In de geïndustrialiseerde landen is dit percentage 51%. De vrouwen

worden er fondsen aan de regeringsprogramma’s toegekend.

nemen twee derde van al het door de mensheid uitgevoerde werk voor hun rekening, zonder het onbetaalde werk mee te tellen. Desalniettemin verdienen ze nog steeds minder dan mannen en vertegenwoordigen ze een groot deel van de analfabeten in ontwikkelingslanden. Wat geweld betreft, hebben 14 miljoen vrouwen één of andere vorm van seksuele verminking ondergaan en zijn ruim 60 miljoen vrouwen de afgelopen jaren ten gevolge van de één of andere vorm van seksueel geweld overleden. In de hele wereld loopt er elke minuut een vrouw aids op en elke twee minuten sterft er een vrouw aan die ziekte. Volgens de Wereldbank sterven er elke dag 1000 vrouwen aan complicaties bij de bevalling, waarvan 90% in ontwikkelingslanden.

Het programma ‘Porto Alegre van de Vrouw’ kent specifieke acties om de realisatie van verbeteringen op het gebied van inkomsten en gezondheid voor vrouwen te bevorderen. In andere programma’s in de gezondheidssector speelt de aanpak naar geslacht een grote rol, zoals het Gezinsplan, Preventie van Baarmoeder- en Borstkanker, enz. Met de genderkwestie als centraal doel werd het ‘Comité voor het opstellen van een Gemeentelijk Plan voor een openbaar vrouwenbeleid’ opgericht. Dit bestaat uit 14 secretariaten, waaronder Huisvesting, Gezondheid en Onderwijs, en wordt gecoördineerd door de Procureur-generaal van de gemeente. Het Comité zal gezamenlijke werkzaamheden mogelijk maken met de nadruk op de specifieke kenmerken

Deze uitdagingen vereisen de deelname van vrouwen aan het

van de toestand van de vrouw, hetgeen nog meer steun zal geven aan

opstellen van beleidslijnen en het vaststellen van budgettaire

het programma Porto Alegre van de Vrouw, dat het realiseren van inkom-

prioriteiten. Deze workshop gaat over dit laatste thema.

sten en gezondheid als centraal doel heeft.

Bij het overheidsbeleid past er bij elke specifieke ongelijkheid en kwets-

Het Comité bevordert de betrekkingen tussen het Bestuur en de gemeen-

baarheid een antwoord dat op monetaire wijze uiting geeft aan de invloed

teraad (afgevaardigden uit de burgermaatschappij en vrouwenbewegin-

van het gelijkheidsprincipe en van de uitroeiing van de discriminatiege-

gen). Samen bepalen ze eisen en prioriteiten in bijeenkomsten die spe-

vallen die blijken uit de tegengestelde belangen van de diverse maat-

ciaal hiervoor zijn georganiseerd : bijeenkomsten van de gemeente, de

schappelijke groepen. Hetzelfde kan gedaan worden in bedrijven, vak-

staat en nationale vrouwenbijeenkomsten.

bonden en NGO’s. Porto Alegre, de hoofdstad van de staat Rio Grande do Sul, die in het uiterste zuiden van Brazilië ligt, heeft een oppervlakte van 496,1 km2 en bestaat uit meer dan negen gemeenten. De stad telt anderhalf miljoen inwoners, waarvan 50,12% vrouwen zijn. Het inkomen per capita van de gemeente is de tegenwaarde van 3300 euro. Een groot deel van de bevolking van Porto Alegre is economisch kwetsbaar en bijna de helft van de bevolking leeft van ongeveer 5904 euro per jaar.

■


141

Algemene workshop ‘Toegankelijkheid van diensten’ Gender en toewijzing van middelen

Expert Mw. Joya DE FOOR Medevoorzitter van het Women’s Public Finance Network van het GFOA (Government Finance Officers Association) van de Verenigde Staten

en Canada en penningmeester van de stad Los Angeles (Californië – Verenigde Staten) Inleiding tot gender en toewijzing van middelen De toewijzing van middelen op basis van gender is een internationaal fenomeen. Hoe wordt de toewijzing van middelen beïnvloed door gender ? Wat betekent gelijkheid tussen man en vrouw en toewijzing van middelen op basis van gender ?

Hoe zouden middelen moeten worden toegewezen ? Enkele primaire overwegingen zouden moeten bestaan uit vraag en aanbod, behoefte en wens, solvabiliteit en het uiteindelijke doel van het middel. Gender zou alleen mogen meespelen als er sprake is van een

Er bestaat geen universeel geaccepteerde definitie ; er is niet eens

legitiem zakelijk doel. Er zijn gevallen waar er toch een onderscheid

een eenduidige interpretatie van het begrip. Vanuit traditioneel en his-

wordt gemaakt tussen man en vrouw, met uiterst negatieve gevolgen

torisch perspectief denken mensen vaak aan een al dan niet traditioneel

voor vrouwen.

gezinsverband of aan de typische interacties tussen mannen en vrouwen. Als meisjes kijken naar hun familiebanden, worden ze bijvoorbeeld vaak ontmoedigd om gaan te studeren en slim te worden.

Zijn vrouwen op een of andere manier medeschuldig aan het ontbreken van gelijkheid bij de toewijzing van middelen en pakken vrouwen een toewijzing proactief aan op een manier die

Op andere gebieden bestaat vandaag de dag vaak een duidelijke onge-

recht doet aan verschillen tussen man en vrouw ; hierbij denken

lijkheid tussen vrouwen en mannen bij het verwerven van kapitaal, de

we bijvoorbeeld aan een situatie in het klaslokaal (wetenschap, wis-

selectie van investeringen, de toewijzing van budgetten en het verwerven

kunde) of op kantoor (toewijzing van personeelsbudgetten) ? Bij veel

van goederen. In sommige gebieden van de Verenigde Staten krijgen

medische testen worden geen vrouwen onderzocht. Het duurde jaren

vrouwen vaak te maken met strengere eisen als ze startkapitaal zoeken

voor specialisten zich realiseerden dat de symptomen van een hartaanval

voor een bedrijf of hun bedrijf willen uitbreiden. In sommige gevallen

bij vrouwen anders zijn dan bij mannen. Er zijn dus jarenlang foute diag-

moesten vrouwen op zoek gaan naar een borg of medeondertekenaar,

noses gesteld voor vrouwen, soms met de dood als gevolg. Worden

terwijl dat niet gold voor mannen. De lening werd in dat geval gemak-

medische middelen neutraal toegewezen ?

kelijker goedgekeurd. Ook stemmen beleidsvormers sneller in met hogere salarissen voor mannen dan voor vrouwen. Worden vrouwen verwezen naar inferieure activa of wordt hen de toegang tot bepaalde activa ontzegd op basis van hun geslacht ? Helaas luidt het antwoord in veel gevallen (bijvoorbeeld onroerend goed) ‘ja’.

Niet alle vrouwen zijn dagelijks proactief bezig met het bevorderen van gelijkheid in de gezondheidszorg, het bedrijfsleven, het onderwijs, de overheid, veiligheid en technologie. Bestaat er een neutraal model voor de toewijzing van middelen ? Het antwoord is ‘nee’. Een enkel universeel model kan ook niet bestaan, omdat gemeenschappen, behoeften en uitdagingen altijd uniek zijn. Het is wel belangrijk om tot een werkdefinitie van dit concept te komen en een algemene structuur te ontwikkelen voor gendergelijkheid bij de toewijzing van middelen. De optimale praktijken die in dit forum zijn genoemd, geven aan hoe dit streven naar gelijkheid met succes op verschillende plekken in de wereld wordt toegepast. Laten we nooit vergeten dat dynamische steden vrouwen nodig hebben.

■


Spreker Mw. Nadège CHELL Voorzitter van RESO-Femmes, Réseau d’Engagement et de Soutien aux Organisations de Femmes (Zwitserland)

Toekenning van middelen in Mali – gender en toewijzing van middelen Eerst en vooral moeten de historische en politieke context van Mali – een

De nieuwe machtshebbers in Mali voerden een decentralisatie door en

land in subsaharaans Afrika dat vijfmaal zo groot is als Frankrijk – toe-

willen daarmee het debat openstellen voor de burgermaatschappij, en

gelicht worden. In 1991 werd het regime van president Traoré omverge-

meer in het bijzonder voor vrouwen. Die laatsten vertegenwoordigen

gooid door vakbonden en studenten, met de actieve medewerking van

immers de lokale collectiviteiten en spelen zo een cruciale rol in de

vrouwen. Deze strijd was voor de vrouwen meteen de ideale gelegenheid

heropbouw van het land. Vrouwen in Mali hebben allerlei verenigingen

om hun intrede te doen in de publieke sfeer van Mali, en geldt als een

(NGO’s) uit de grond gestampt die vooral op het vlak van gezondheid,

referentie voor hun engagement in het openbare leven. De vrouwen

onderwijs en milieu actief zijn. Al 30 jaar zijn de vrouwen de beste

willen daadwerkelijk aan het debat deelnemen, en dit geeft hen een heel

ambassadrices voor milieuproblemen in Afrika. Al die verenigingen

dynamisch collectief gevoel.

vormen als het ware het cement van de burgermaatschappij in Mali.

In subsaharaans Afrika is niet het gender maar wel het statuut van de

Hoe kunnen vrouwen in Afrika, en vooral dan in Mali, toegang krijgen tot

vrouw momenteel de belangrijkste kwestie. Meer dan elders wordt het

de middelen ? Eerst en vooral moet men weten dat er grote ongelijkheid

begrip gender in Afrika geassocieerd met de vrouw en niet altijd even

heerst in dit land, waar de bevolking vooral in de steden is geconcen-

goed begrepen. Engels- en Franstalige landen lijken er bovendien een

treerd. In een land waar de regering een decentralisatie wou en de

verschillende opvatting op na te houden. Alvorens van gender te kunnen

infrastructuren tekortschieten, vormen de lokale collectiviteiten de basis

spreken, willen Afrikaanse vrouwen dezelfde burgerrechten verwerven

van de burgermaatschappij. Dit verklaart dan ook de grote ongelijkheid

als mannen. Dit is voor hen een essentiële voorwaarde. We kunnen zelfs

tussen die collectiviteiten.

stellen dat vrouwen in subsaharaans Afrika elke dag met het probleem geconfronteerd te worden.

In Mopti bijvoorbeeld, met zijn 140.000 inwoners, is 80% van de vrouwen analfabeet. Hoe kunnen we in deze gemeenschap zorgen dat vrouwen toegang krijgen tot de middelen ? Door ze toegang te verschaffen tot nieuwe technologieën en ze zo daadwerkelijk te laten deelnemen aan de burgermaatschappij. Alleen op die manier kunnen ze de lokale collectiviteit mee beheren.

■


143

Algemene workshop ‘Toegankelijkheid van diensten’ Gender en toewijzing van middelen

Spreker Mw. Sharon ALLEN Executive assistant voor Nancy A. Boxill, Fulton County Commissioner (Atlanta, Georgia – Verenigde Staten)

De rol van de gemeentelijke overheid in het stimuleren van vrouwelijk ondernemerschap in het zuidoostelijk gedeelte van de Verenigde Staten : een case study van Fulton County en de regio van de stad Atlanta In 2007 is het aantal bedrijven dat wordt gerund door vrouwen in

In de workshop van 2006 kreeg commissaris Boxill een goed inzicht in

de Verenigde Staten gegroeid naar 10,4 miljoen. Voor 41% van alle

de werkzaamheden van andere gemeenten op het gebied van de derde

Amerikaanse bedrijven geldt dat ze voor 50% of meer eigendom zijn van

millenniumdoelstelling voor ontwikkeling van de VN, de promotie van

vrouwen. Zo’n 12,8 miljoen mensen hebben een vrouwelijke werkgever.

gendergelijkheid en de empowerment van vrouwen. Commissaris Boxill

De verwachte verkoopcijfers voor 2007 liggen hoger dan $1,9 biljoen.

zag de noodzaak in om de aandacht te verleggen en met vernieuwde

In de afgelopen twee decennia is het aantal bedrijven van vrouwen ongeveer twee keer zo snel gegroeid als het nationale gemiddelde (42%

energie te zorgen voor gelijke behandeling van vrouwen in de overheidssector van Fulton County.

versus 24%). Het aantal grote bedrijven van vrouwen (meer dan 100 werk-

Tijdens de slotceremonie hebben alle deelnemers de Atlanta-verklaring

nemers en/of meer dan $1 miljoen in verkoop) is ook sneller gegroeid dan

voor gendergelijkheid voor lokale deelnemers ondertekend. De onder-

de groei in vergelijkbare bedrijven in de algehele economie.

tekenaars hebben namens hun overheidsinstelling of bedrijf toegezegd

Vrouwelijke ondernemers leveren een enorme bijdrage aan de

om een specifiek actieplan voor gendergelijkheid te volgen.

economie van de staat Georgia. Vrouwen bezitten 38,9% van alle

Op 20 december 2006 heeft de volledige raad van commissarissen een

privébedrijven in de staat Georgia en in de laatste tien jaar is dit aantal

resolutie aangenomen ter ondersteuning van de doelstellingen in de

met 85% gegroeid. Georgia staat op de negende plaats van de 50 staten

Atlanta-verklaring. In februari 2007 is het Gender Equality Action Plan

en Washington D.C. wat het aantal privébedrijven van vrouwen betreft

(actieplan gender) opgesteld, gebaseerd op gendermainstreaming en

en Georgia heeft het op één na hoogste groeicijfer voor het aantal

-budgettering. Een adviseur trad op als raadgever voor de overheid (waar

vrouwen dat een bedrijf start in Amerika.

het initiatief niet goed werd ontvangen) in het toepassingsproces van gen-

Fulton County en Atlanta vormen het economische centrum van het zuidoostelijke gedeelte van de Verenigde Staten. Transport is een belangrijk element in het zakelijke succes van Atlanta : de stad is

dermainstreaming en -budgettering. Hiertoe werd aangegeven dat een genderanalyse nodig is om een benadering van openbaar beleid waarin gender centraal staat, aan te moedigen en te institutionaliseren.

een knooppunt voor trein- en luchtverkeer en de bevolking is de afgelo-

Tijdens het forum ‘Gender Equality and Government : The America’s

pen 20 jaar verdubbeld. Volgens de verwachtingen zal Fulton County in

Forum’ in augustus 2007 is de aanpak van Fulton County op het gebied

2010 1,9 miljoen inwoners tellen. Atlanta heeft de op vier na hoogste

van gendergelijkheid besproken en in september 2007 is het beleidstuk

concentratie van Fortune 500-bedrijven in de Verenigde Staten, waar-

‘Fulton County Policy on Gender Equality’ aangenomen door de

onder Delta Airlines, Coca-Cola en UPS. Vele kleinere bedrijven zijn

overheid van Fulton County. Acties bestaan uit het samenstellen van een

toeleveringsbedrijven voor deze grote ondernemingen. Van alle bedrijven in de regio Fulton County en Atlanta is 40,3% voor

focusgroep en de organisatie van trainingsessies over gendermainstreaming en budgettering.

50% of meer eigendom van vrouwen. Het totale aantal bedrijven is

Toekomstige plannen bevatten onder andere een tweedaagse trai-

193.735. Deze bedrijven genereren verkoopcijfers van $37 miljard en

ningsessie met vrouwelijke deelnemers van het forum in augustus 2007

bieden werkgelegenheid aan bijna 200.000 mensen.

die het pilootproject komen versterken, een outreach project voor vrou-

De organisaties UNITAR en CIFAL van de Verenigde Naties hebben twee internationale conferenties gehouden over gender in Atlanta. De eerste conferentie was de ‘Gender Equality for National and Local Governments 2006 Workshop’. Nancy Boxill, commissaris, en Shirley Franklin, burgemeester van Atlanta, waren belangrijke sponsors, die beiden een grote bijdrage hebben geleverd aan de conferenties.

welijke ondernemers en een nieuwe database met bedrijven die worden gerund door vrouwen. Een zeer belangrijke prestatie is het instellen van het gendergelijkheidsinitiatief als budgetpost.

■


Debat en conclusies We betreuren het gebrek aan informatie over concrete middelen die werden ontwikkeld in het kader van de ‘genderbudgetting’ (gedifferentieerde budgetanalyse en begrotingsformules). Afrikaanse vrouwen hebben werkelijk een economische macht omdat ze aan de basis liggen van alle lokale initiatieven en solidair zijn, ook al hebben ze nog steeds moeilijk toegang tot financiële en materiële middelen. In veel landen, zoals in Tunesië, hebben vooral vrouwen toegang tot het microkrediet, maar dat geld moeten ze vaak voor andere doeleinden aanwenden. Zouden we op wereldniveau dan niet beter rekening houden met die dagelijkse realiteit van de vrouw (‘bottom-up’) ? Anderzijds impliceert de toegang tot middelen tegenwoordig ook de toegang tot informatie via internet, dat een onmisbaar communi-

Negatieve punten : - de kijk op bepaalde instellingen is nog steeds traditioneel (gezin, bedrijven, burgermaatschappij, besturen) ; - microkredieten zijn te duur voor vrouwen ; - er is nog steeds weinig deelname van vrouwen aan politieke besluitname ; - de problemen op het gebied van infrastructuur blijven voortbestaan ; - het begrip ‘gender’ is niet genoeg verduidelijkt in de diverse gemeenschappen ; - er zijn niet genoeg hulpmiddelen en informatie over technologie/informatica beschikbaar. De toegang tot informatie is moeilijk.

catiemiddel is geworden.

Aanbevelingen

Het is van cruciaal belang dat vrouwen medezeggenschap krijgen in

- er moeten modellen en werktuigen geschapen worden om problemen

de toekenning van middelen. Overigens werd bewezen (in een

bij de toekenning van hulpbronnen te kwantificeren en te identificeren.

Zweedse studie) dat mannen die over de verdeling van de middelen

In het overheidsbeleid moeten de microkredietsystemen geregulari-

beslissen, vaak eerst de mannen toebedelen.

seerd worden ;

In Quebec werd dan weer aangetoond dat het engagement van de vrouw in de economische sector (publiek en privé) een gunstige invloed kan hebben op de manier waarop mannen – ook beslissingnemers – de rol van de vrouw gewaarworden. Even belangrijk is de manier waarop vrouwen zichzelf waarnemen, en in dit opzicht speelt de school een beslissende rol. Vrouwen moeten hun economische onafhankelijkheid verwerven. Op het niveau van de Europese Unie stelt het Verdrag van Lissabon trouwens de doelstelling van 60% vrouwen aan het werk voorop, zonder daarbij een verplichtend karakter te hebben. Twee landen zijn alvast vastberaden er iets aan te doen. In India gaat 10% van het budget naar de ontwikkeling van vrouwen en kinderen en moet elke publieke instelling

- het budget moet als basisinstrument gebruikt worden ; - met name op lokaal niveau moeten vrouwen gaan meedoen aan politieke besluitname. De macht moet tussen mannen en vrouwen verdeeld worden ; - men moet gebruik maken van de solidariteit onder de vrouwen en de mentaliteit van mannen en vrouwen veranderen ; - positieve discriminatie en financiering van op vrouwen gerichte projecten zijn noodzakelijk ; - internationale lezingen moeten gedecentraliseerd zijn en ook in landen in het Zuiden georganiseerd worden ;

een rapport over de situatie van de vrouw opstellen, door aanbevelingen

- de lokale besturen moeten verplicht worden om jaarlijkse verslagen

te doen en oplossingen voor te stellen. In Zuid-Korea worden de budget-

te schrijven over de situatie van de vrouwen en om oplossingen voor

ten afzonderlijk beoordeeld zodat vrouwen meer middelen krijgen in

te stellen ;

sectoren als tewerkstelling, mobiliteit enz. AANBEVELINGEN Positieve punten : Vrouwen nemen vaker deel aan politieke activiteiten op financieringsgebied, maken gebruik van de mogelijkheden tot networking en dankzij de lokale politieke deelname (van de burgers) bestaat de kans op betere vertegenwoordiging waar het om genderaangelegenheden gaat.

- vrouwen moeten toegang krijgen tot technologie en informatica (internet) ; - de leden van Metropolis moeten steun krijgen bij het opstellen van een genderbudget (het opnemen van gender in alle aspecten van het gemeentelijk werk vereist een speciaal budget), bijvoorbeeld door verspreiding van hulpmiddelen voor het creëren van genderbudgets via hun webpagina.

■


E

Panel van burgemeesters Woensdag 5 december 2007, 15:00 – 16:30

145


Moderator Mw. Rita Rachele DANDAVINO Coördinatrice van het Internationale Vrouwennetwerk van Metropolis (Montréal – Canada)

Het Panel van de Burgemeesters vormt de laatste sessie op het Forum

Goed toegankelijke diensten zijn van essentieel belang voor de inte-

waar van gedachten kan worden gewisseld. De panelleden, allemaal

gratie van vrouwen in het stadsleven. Dat geldt zeker voor de nieuwko-

vrouwen, zijn afkomstig van grote en kleine steden van verschillende

mers. De uitdagingen variëren naargelang van de grootte van de steden,

continenten en vormen daardoor een erg interessante geografische en

hun ontwikkelingsniveau en de culturele realiteit. Soms moet de wetge-

culturele vertegenwoordiging. Het Panel van de Burgemeesters bestaat

ver een handje toesteken om diensten even toegankelijk te maken voor

uit zes vrouwen : mw. Saida Allagui, Voorzitter van de Gemeenteraad van

vrouwen als voor mannen. Zo is de mobiliteit van vrouwen in de stad

Mornag in Tunesië ( Noord-Afrika) ; mw. Maite Arque i Ferrer,

afhankelijk van de veiligheid, de kostprijs en de geschiktheid van het

Burgemeester van Badalona, Spanje (Europa), mw. Françoise Foning,

openbaar vervoer. De toegang tot huisvesting voor vrouwen – een erg

Burgemeester van Douala V, Kameroen (Midden-Afrika) ; mw. Arti

belangrijke prioriteit – heeft dan weer te maken met de toegankelijkheid

Mehra, Burgemeester van New Delhi, India (Azië) ; mw. Marina Sequeiros

van vrouwen tot eigendom en financieringsmogelijkheden. De gezond-

Montesinos, Burgemeester van Cuzco, Peru (Latijns-Amerika) en mw.

heidsproblemen (aids en tuberculose) vereisen onderling op elkaar afge-

Luz Borrero, Deputy Chief Operating Officer in Atlanta, Verenigde Staten

stemde acties van de openbare overheden, zodat ook vrouwen beter

(Noord-Amerika). Deze laatste verving mw. Shirley Franklin, de burge-

kunnen worden geholpen. De panelleden zijn zich bewust van hun rol in

meester van Atlanta, die niet aanwezig kon zijn. Sommige vrouwen

het beslissingsproces over budgetten die de volledige bevolking ten

kunnen al op een lange politieke ervaring terugblikken ; anderen waren

goede moeten komen.

nog niet zo lang geleden voor de eerste keer verkozen.

Het publiek luisterde vooral erg aandachtig naar de standpunten over

Het Panel van de Burgemeesters verloopt in drie delen. In de eerste plaats

vrouwelijk leiderschap. De panelleden zijn zich bewust van hun rol

geven de panelleden een korte voorstelling van hun stad en de grote uit-

als politieke verantwoordelijken in hun stad en als vrouwen die openbare

dagingen waarmee ze op lokaal en demografisch vlak worden geconfron-

functies vervullen en geven ook blijk van een overtuigd engagement ten

teerd. Vervolgens kiezen ze twee of drie thema’s van het Forum waar ze

opzichte van hun steden en hun bevolkingen. Zij worden daarbij gecon-

op basis van hun praktische ervaring dieper op ingaan. Ten slotte volgt

fronteerd met uitdagingen die niet altijd even duidelijk zichtbaar zijn. Hun

een gesprek over het vrouwelijke leiderschap en de gendergelijkheid op

rol in het openbare leven is vaak een bekroning van jarenlange ervaring

stadsniveau. Daarbij putten ze uit hun ervaring als burgemeester.

in openbare beheersambten, politiek engagement sinds hun jeugdjaren

Wat de economische uitdagingen betreft, hechten de panelleden veel belang aan opleiding en de ondersteuning van de werkgelegenheid voor vrouwen en jongeren. Ze geven daarbij de voorkeur aan programma’s waar de managementkwaliteiten van de vrouwen worden aangescherpt (en dan vooral in combinatie met financiële aspecten), aan steunen promotieprogramma’s van ondernemingen die door vrouwen worden geleid en aan het opstarten van familiale microbedrijven waarin de knowhow en de technische vaardigheden van vrouwen in de verf worden gezet. Het ontwikkelen van partnerships, de promotie van kansen op het vlak van opleiding en training zijn de eerste stappen in de richting van gelijke rechten voor mannen en vrouwen.

of een succesvolle carrière in het bedrijfsleven. De weg die ze daarbij hebben afgelegd, verliep niet altijd even vlot of zonder zorgen. Ze moesten daarbij ook vaak opboksen tegen het wantrouwen van sommige mensen die nog altijd vinden dat de vrouw vooral op privévlak een rol te vervullen heeft. Ze hebben wel allemaal één punt met elkaar gemeen : ze zijn niet bang om hun plaats te veroveren en zich verkiesbaar te stellen in plaatselijke verkiezingen. De functie die zij bekleden, levert niet alleen heel wat prestige op, maar ook heel wat uitdagingen en verantwoordelijkheden. Ze laten zich echter door geen enkele uitdaging afschrikken. Deze vrouwelijke burgemeesters zijn er zich heel goed van bewust dat ze hun capaciteiten op het vlak van beheer en visie nog meer moeten bewijzen dan hun mannelijke collega’s. Zij gaan echter altijd op zoek

In verband met de stedelijke milieu-uitdagingen wijzen de panelle-

naar een consensus en laten zich daarbij onder meer leiden door mede-

den op de impact van het water- en het afvalbeheer op de levenswijze

dogen en aandacht voor de verzuchtingen van het volk en passen daar-

en de ontwikkelingskansen van vrouwen. De panelleden zijn zich terdege

door een dynamische en pragmatische benadering toe die velen ver-

bewust van de nadelige effecten van vervuiling, overmatig energiever-

baast. De zes panelleden bevestigen dat de vrouwen hun rol in de steden

bruik en klimaatverandering (zoals de droogte in bepaalde Afrikaanse

voor het welzijn van de mensheid kunnen en moeten spelen.

regio’s) en beschouwen de steden en de vrouwen dan ook als essentiële partners bij acties in het kader van duurzame ontwikkeling. Toch gaat de meeste aandacht nog altijd naar de veiligheid van vrouwen in stadsomgevingen en naar de strijd tegen het geweld waarvan ze het slachtoffer zijn (geweld binnen het gezin, seksuele uitbuiting, doden van vrouwelijke foetussen).

Rekening houdend met hun culturele omgeving zijn die vrouwen modellen en inspiratiebronnen. De toekomst ligt in de handen van de dynamische vrouwen van deze wereld !

■


147


Mw. Maite ARQUÉ I FERRER Burgemeester van Badalona, Cataluña – Spanje (Europa)

De stad Badalona telt 230.000 inwoners en ligt net naast Barcelona,

Naast haar politieke bezigheden richtte mw. Arqué i Ferrer ook nog vrou-

ingeklemd tussen de zee en de bergen. Door die specifieke ligging is het

wenverenigingen op, die ze ook de nodige middelen bezorgde. In Badalona

grondgebied nogal beperkt.

bestaat een netwerk van grote en sterke netwerken van vrouwenvereni-

Mw. Arqué i Ferrer oefende tussen 1979 en 1999 verschillende functies uit, maar bijna altijd in verband met onderwijs, gezondheid en sociale diensten. Tussendoor droeg ze ook verantwoordelijkheden op het vlak

gingen die zich vooral bezighouden met thema’s zoals solidariteit, zelfhulp en vrijwilligerswerk. Het paradepaardje in dat verband is het project waarin vrouwen families van immigranten onderdak verlenen.

van het sportbeleid en het milieubeleid. Ieder mandaat duurt vier jaar en

Het is ook belangrijk om vrouwen opleidingsmogelijkheden te bieden op

het kan onbeperkt worden verlengd. Ze zetelde ook in de provincieraad

het vlak van nieuwe technologieën, zodat ze niet aan de rand van de

en was voorzitter van de Commissie van de Sociale Diensten en verant-

maatschappij blijven staan of het slachtoffer worden van de hedendaagse

woordelijk voor de desinstitutionalisering van de zorg voor kinderen,

variante van analfabetisme. Het is de taak van de gemeentelijke overheid

meerderjarigen en mensen met een handicap.

om de vrouwen hiervoor de nodige middelen ter beschikking te stellen,

Mw. Arqué i Ferrer is sinds 1999 burgemeester van de stad. Tijdens haar tweede mandaat droeg ze ook verantwoordelijkheden binnen de 600 km² grote Área Metropolitana de Barcelona, die meer dan 3 miljoen

zodat ze op een eenvoudige manier met elkaar kunnen communiceren en informatie kunnen zoeken over bijvoorbeeld vacatures in ondernemingen in de streek. Hierbij wordt de nodige basisinformatie gegeven.

inwoners en 36 gemeenten telt. 1,6 miljoen van hen wonen in Barcelona

Op basis van haar ervaring in de wereld van de burgerparticipatie vond

en 230.000 in Badalone. De rest woont in de overige 34 gemeenten.

mw. Arqué i Ferrer het vanaf het begin niet meer dan logisch dat ze zich

Binnen de metropoolzone van Barcelona zijn er drie instellingen actief :

zou inzetten voor de zaak van de vrouwen. Toen ze lid werd van de Diputación de Barcelona, was mw. Arqué i Ferrer de enige vrouwelijke

- een entiteit die verantwoordelijk is voor het vervoer (openbaar vervoer

afgevaardigde tussen 55 mannen. Op de uitnodiging naar bijvoorbeeld

en overleg met privébedrijven) ; mw. Arqué i Ferrer was vier jaar lang

het eindejaarsfeest stond dan ook telkens weer te lezen : ‘Mw. Arqué en

voorzitter van die entiteit. In een stad waar veel immigranten wonen,

haar echtgenote’ in plaats van ‘echtgenoot’. In haar politieke carrière

speelt het openbaar vervoer een heel belangrijke rol ;

kwam ze slechts één keer in aanvaring met de vorige burgemeester, en

- een milieubedrijf dat zich bezighoudt met het water- en het afvalbeleid (waterdistributie en waterzuivering) ; - de zogenaamde Mancomunidad de Municipios (een vereniging van gemeenten die op vrijwillige basis met elkaar samenwerken) waarin de gemeenten de stedenbouw en de openbare ruimten (voornamelijk grote parken en stranden) en de woningbouw beheren.

wel op het moment dat deze laatste besefte dat mw. Arqué i Ferrer wel eens zijn opvolgster zou kunnen worden. Maar Spanje is intussen op de goede weg. De nieuwe wet die stelt dat de kieslijsten paritair moeten worden samengesteld, is in dat opzicht dan ook erg belangrijk.

■


Mw. Arti MEHRA Burgemeester van New Delhi, India (Azië)

Het thema van dit forum heeft sterk aan belang gewonnen in het vaakst

Vrouwen verwerven steeds meer politieke macht in India. Momenteel

voorkomende scenario wereldwijd. En dan zeker in India, waar de

wordt een wetsvoorstel onderzocht dat 33% van de parlementszetels

hoogste functie, die van de president van de republiek India, werd toe-

aan vrouwen moet toekennen. Dit voorstel zal vroeg of laat wet worden.

gewezen aan een vrouw, mw. Pratibha Devisingh Patil. De president is

Op dat moment zal India het eerste land ter wereld zijn waarvan de

in dit land ook de opperbevelhebber van het leger.

hoogste wetgevende macht minstens voor 1/3 uit vrouwen zal moeten

In ons land werden vrouwen eerder al verkozen tot premier, belangrijke minister of provinciegouverneur. De eerste vrouwelijke secretaris-generaal van de Verenigde Naties was ook afkomstig uit India. Alleen al het feit dat een vrouw helemaal kan opklimmen tot voorzitter van de grootste

bestaan. India is ook het eerste land waarin die regeling al wordt toegepast op de laagste bestuursniveaus (zoals gemeenten). De gemeentelijke overheid van New Delhi is de grootste ter wereld : ze telt 217 gemeenteraadsleden, van wie 92 vrouwen.

democratie ter wereld, spreekt boekdelen. Niet alleen in het huidige

Sommige vrouwen worden nog uitgebuit en niet alle vrouwen kunnen al

scenario, maar ook in het kader van de eeuwenoude tradities en waarden

rekenen op de beste faciliteiten. Er moet dan ook nog een heel lange

van de maatschappij. Dat blijkt onder meer uit de belangrijke rol die

weg worden afgelegd als we de gelijkheid tussen mannen en vrouwen

godinnen zoals Durga (macht), Laksmi (gezondheid en voorspoed) en

willen verzekeren en versterken. Hiervoor zal ook een mentaliteitswijzi-

Sarasvati (onderwijs en wijsheid) spelen. De Indische filosofie en de

ging moeten plaatsvinden.

Indische waarden leren ons dat god over de mensen waakt waar vrouwen worden vereerd.

Mw. Mehra is trots op haar mandaat als Burgemeester van Delhi. In de hoofdstad van India wonen 15 miljoen inwoners op een oppervlakte

Van de 14 tot de 18 eeuw, toen de Mongolen en de Britten over India

van 1500 km². Iedere dag wordt de stad bezocht door 2 miljoen toe-

heersten, ging de positie van de vrouwen in het land er echter op ach-

risten, ondernemers, werknemers, patiënten en schoolkinderen. Drie

teruit. Vanuit ideologisch standpunt bekeken werden vrouwen als vol-

miljoen inwoners leven in de sloppenwijken, onder de armoedegrens.

ledig minderwaardige wezens beschouwd, zonder betekenis en zonder

Ongeveer 3,5 miljoen voertuigen maken gebruik van de wegen in Delhi.

persoonlijkheid. Op sociaal vlak werden ze onderdrukt en hadden ze

En iedere dag wordt ongeveer 7000 kubieke ton afval geproduceerd.

geen enkel recht.

Grote steden brengen heel wat prestige, maar ook heel wat grote

de

de

Duizenden vrouwen namen deel aan de vrijheidsstrijd onder leiding van

uitdagingen met zich mee.

Mahatma Ghandi. Ze moesten het opnemen tegen de knuppels en de

In dat opzicht moet er dringend maatregelen worden getroffen om de

geweren van de ordediensten en tegen uitbuiting. Pas na de onafhan-

klimaatverandering tegen te gaan. Daar niets aan doen, zou van misdadige

kelijkheid van India in 1947 werden vrouwen gelijkwaardige partners

onverantwoordelijkheid getuigen. De klimaatverandering heeft nu al een

naast mannen.

enorme impact op de steden. En die impact zal in de toekomst alleen nog

De grondwet van India kent gelijke rechten toe aan iedereen, ongeacht hun kaste, krediet en geslacht. De fundamentele rechten staan garant voor een gelijke behandeling van mannen en vrouwen, ongeacht de manier waarop ze hun leven leiden. Het is duidelijk dat dynamische steden vrouwen echt nodig hebben. We moeten dan ook ons beleid en onze acties op het vlak van de gendergelijkheid aan de nieuwe situatie aanpassen.

zwaarder worden en zich vaker laten gelden. Plaatselijke overheden werden in dit verband voor hun verantwoordelijkheid geplaatst. Zij stelden concrete doelstellingen op om de productie van broeikasgassen te beperken en voerden maatregelen in om die doelstellingen ook te bereiken. Plaatselijke overheden moeten zich bewust zijn van het feit dat zij in dit hele verhaal een grote verantwoordelijkheid dragen : meer dan 70% van alle energie in de wereld wordt in de steden verbruikt.


149


Mw. Mehra levert alle mogelijke inspanningen om de luchtverontreiniging

Vrouwen zijn echter meer geneigd om een koesterende houding aan te

te beperken, de waterverontreiniging tegen te gaan en initiatieven op het

nemen en zijn dan ook niet bang om drastische maatregelen te treffen

vlak van alternatieve brandstoffen te ondersteunen. In Delhi rijdt de

om emissies en de vorming van broeikasgassen te beperken, omdat ze

grootste busvloot rond die met schone brandstof werkt (CNG of gecom-

weten dat ze op die manier hun kinderen een mooiere en schonere

primeerd aardgas). Het 250 km lange metronet is het grootste en het

toekomst kunnen geven. De maatschappij moet vrouwen meer zien als

recentste ter wereld. Er worden steeds meer compacte fluorescentie-

dynamische promotoren van sociale verandering. Het recht van vrouwen

lampen (CFL) en energiebesparende apparaten toegepast. En binnenkort

op eigendom heeft een erg grote invloed op hun vermogen om hun

wordt een pilootproject rond LED verlichtingssystemen opgestart,

omgeving te sturen en bij te dragen tot economische ontwikkeling.

waarmee nog meer energie kan worden bespaard.

Alle leden van de maatschappij moeten op een vrijwillige, bewuste en

New Delhi introduceert ook de erg dure plasmatechnologie voor het

gelukkige manier gendergelijkheid tot stand helpen brengen.

afvalbeheer en bevordert de toepassing van zonne-energie door middel

Ongelijkheden tegen vrouwen moeten in het belang van de mensheid zo

van subsidies. De stad past ook een holistische benadering van e-gover-

snel mogelijk worden rechtgetrokken. De toekomst ligt in de handen van

nance toe op het vlak van papierloze kantoren.

de dynamische vrouwen van de wereld !

■


Mw. Françoise FONING Burgemeester van Douala V, Kameroen (Subsaharisch Afrika)

Dit panel van burgemeesters is erg belangrijk, omdat het de vrouwelijke

Een andere ambitie bestaat erin om drinkbaar water te bezorgen aan

burgemeesters de kans biedt om hun uitwisselingen onderling en met

iedereen. Hiervoor zullen in totaal 50 boringen worden uitgevoerd. Tien

anderen uit te wisselen.

daarvan zijn intussen al gerealiseerd. In de strijd tegen het geweld

Douala V is een stad binnen een stad – een stad in wording waar mw. Foning voor de vierde keer tot afgevaardigde werd verkozen. Uit die functie heeft ze echter ontslag genomen, omdat het niet langer mogelijk

zullen 650 straatlampen worden geïnstalleerd. Intussen werden in samenwerking met een Franse NGO ook 200 geïntegreerde gezondheidscentra opgericht.

bleek om dat te combineren met haar functie als burgemeester en haar

De NGO’s die in de wijk actief zijn, zijn door de burgemeester erkend.

andere internationale opdrachten. Douala V telt 1 miljoen inwoners. Mw.

Mw. Foning verricht in dat verband ook heel wat lobbyen promotiewerk

Foning oefent momenteel haar tweede mandaat van 5 jaar uit.

in haar zoektocht naar internationale partners.

Mw. Foning koestert de ambitie om de werkloosheid onder de jongeren

De gemeente heeft nu ook een gemeentepolitie in het leven geroepen,

terug te dringen met behulp van een programma waarmee 3000 jonge-

waarvoor de gemeente nog partners zoekt.

ren hun eigen zaak opstarten en een project met 2000 vrouwen, dat in januari 2008 werd opgestart. Het is de bedoeling om met dit laatste project kleine ondernemingen op te starten, waarvan de opbrengsten dienen om de kosten voor het onderwijs van de kinderen te betalen. De burgemeester levert in dat verband de allernoodzakelijkste producten en

Op het vlak van de sociale huisvesting heeft de gemeente een terrein van 100 ha ter beschikking gesteld. De nationale overheid liet ook al een weg aanleggen om Douale V te ontsluiten, maar er zijn nog drie andere wegen nodig.

bezorgt die gratis aan alle vrouwen zonder middelen. Iedere dag kunnen

De regering van Kameroen werkt momenteel ook aan de oprichting van

ze met de opbrengsten uit de verkoop hun gezin onderhouden, terwijl

een onafhankelijke instelling waar gemeenten zonder al te veel beper-

een ander deel van die inkomsten in een kas van de financiële coöpera-

kingen geld zullen kunnen lenen. Het land speelt op dat vlak een toon-

tieve moet worden gestort, die door de burgemeester werd opgericht.

aangevende rol.

Drie keer per jaar wordt een afrekening gemaakt, zodat iedere deelneemster de nodige reserves kan aanleggen.

Mw. Foning besluit haar toespraak met een oproep aan het adres van partners die nog betere ideeën hebben om alle inwoners van Douala V een gelukkig leven te bezorgen.

■


151


Mw. Marina SEQUEIROS MONTESINOS Burgemeester van Cuzco, Peru (Latijns-Amerika)

Peru telt ongeveer 28 miljoen inwoners. Het land is politiek ingedeeld in

De wetgeving voor de gemeenten werd dan ook aan de feitelijke toestand

verschillende regio’s, die worden bestuurd door een centrale overheid,

aangepast, waardoor de gemeentebesturen tegenwoordig twee hoofd-

regionale en plaatselijke overheden. Er zijn ongeveer 2000 gemeenten,

opdrachten hebben : enerzijds dienstverlening aan de bevolking en

waaronder 196 provinciesteden. De rest zijn districtgemeenten.

anderzijds de bevordering van de volledige en voortdurende ontwikkeling

De UNESCO riep Cuzco in 1993 uit tot Cultureel Werelderfgoed. De stad

van de mogelijkheden en voordelen die de volledige bevolking geniet.

heeft dat statuut te danken aan de aanwezigheid van overblijfselen van

De economische problemen van de stad en het land worden door de

drie verschillende culturen : de pre-Incacultuur, de Incacultuur en de

vrouwen gedragen. Zij zijn het die problemen op het vlak van voeding,

nalatenschap van de Spaanse overheersers. In Cuzco vindt u ook het

opvoeding en gezondheid van het gezin moeten oplossen – ongeacht of

vierde wereldwonder, Machu Picchu.

ze al dan niet over de nodige middelen daarvoor beschikken. Van de

Cuzco ligt in het zuiden van het land, in het Andesgebergte op een hoogte van ongeveer 3500 meter boven de zeespiegel. Er wonen onge-

vrouwen worden mirakels verwacht. Een groot deel van de bevolking in Peru is werkloos.

veer 650.000 mensen. De provincie Cuzco telt 7 districten. In de

De werkloosheid treft vooral de vrouwen. De weinige vrouwen die in de

gelijknamige provinciehoofdstad wonen 350.000 kiezers. 51% daarvan

plaatselijke overheidsdiensten werken, dienen dan ook zware inspan-

zijn vrouwen. Van die 51% gaat slechts 25 tot 30% stemmen ; de rest

ningen te leveren om ervoor te zorgen dat vrouwen voldoende kansen

kan lezen noch schrijven.

krijgen om vaardigheden aan te leren waardoor ze een belangrijker rol

In Cuzco heerst nog altijd een uitgesproken machocultuur. Sinds het rijk

in het economisch leven kunnen spelen.

van de Inca’s werd de stad tot voor kort nooit door een vrouwelijke

De burgemeester voert dan ook al een tijd een beleid dat gericht is op

burgemeester geleid. Voor de eerste keer wordt het stadhuis bewoond

het bieden van extra kansen aan vrouwen. Ze is er immers van overtuigd

door een vrouwelijke burgemeester. Dit heeft zo’n grote impact gehad,

dat investeren in vrouwen erg rendeert. Wanneer men de vrouwen vol-

dat men voor het feest van de Inti Raymi, het zonnefeest, waarin de

doende kansen biedt, worden ook de problemen in het gezin opgelost,

zonnegoed de Inca vraagt om aan de burgemeester te zeggen hoe de

waardoor de hele familie vooruitgang kan boeken. De regering heeft

stad het volgende jaar zal moeten worden bestuurd, alle teksten moest

faciliteiten voorzien waarmee de vrouwen zich kunnen ontplooien,

aanpassen aangezien de burgemeester nu een vrouw was.

waarbij sociale programma’s toegankelijker worden en waarmee vrouwen

In Latijns-Amerika zijn er geen andere vrouwelijke provinciegouverneurs. Alleen enkele districten worden door een vrouw bestuurd. In 1996 werd mw. Sequeiros Montesinos verkozen tot burgemeester in het San Miguel district van de hoofdstad van de republiek. Op dat moment waren er zes vrouwelijke burgemeesters in de hoofdstad. Momenteel is er geen enkele meer. In San Miguel gaf mw. Sequeiros Montesinos de economie van onderen uit de nodige stimulansen – vanuit de plaatselijke overheid. In Peru verwacht men traditiegetrouw ontwikkeling en beleid van de centrale regering. Maar in de praktijk komt de oplossing niet altijd uit die hoek. Dit betekent dat de plaatselijke regering tegenwoordig niet alleen de nodige diensten verleent aan de plaatselijke bevolking, maar ook een oplossing probeert te vinden voor de zware problemen van de bevolking. We denken daarbij aan infrastructuur, toegang tot basisdiensten en gunstige omstandigheden voor de volwaardige ontwikkeling van de bevolking.

de kans krijgen om eigen familiebedrijfjes op te richten. De regering investeert in hun ambachtelijke werk, dat door toeristen wordt gekocht en dat de vrouwen geld oplevert. Zo hoeven vrouwen op het resultaat van hun werk geen gemeentebelastingen te betalen en kunnen ze ook rekenen op technische assistentie bij de productie van producten die werden goedgekeurd om op de markt te worden verkocht. Cuzco wordt ook geconfronteerd met talrijke veiligheids- en milieuproblemen ten gevolge van het drukke verkeer. Iedere dag veroorzaken 50.000 auto’s heel wat vervuiling in het historische centrum van de stad. In de onmiddellijke omgeving van de stad leeft 70% van de bevolking. Zij hebben geen toegang tot het eigendomsrecht.

■


Mw. Saida ALLAGUI Voorzitter van het gemeentebestuur van Mornag, Tunesië (Noord-Afrika)

Mw. Allagui is momenteel aan haar tweede mandaat bezig, nadat ze

Er werken 57 ambtenaren voor de gemeentelijke overheid, onder wie

tijdens haar eerste mandaat vice-voorzitter was.

kaderleden, technische agenten, administratief personeel en arbeiders.

Mornag is een voorstad 16 km ten zuiden van Tunis. Dankzij de snelweg

Een burgemeester of een gemeenteraad in een kleine stad moet van alle

naar Hammamet is de stad tegenwoordig in ongeveer 10 minuten bereik-

markten thuis zijn. De administratie van de burgerlijke stand staat het

baar vanuit Tunis. De stad vormt ongeveer twee derden van de volledige

dichtst bij de burgers. Deze administratie is geïnformatiseerd en via een

perimeter van het gouverneurschap van Ben Arous en is daardoor ook

netwerk met alle andere administraties in de hele Republiek verbonden.

de grootste stad in die streek.

Dankzij het nationale Madania 1-project kan de burger bijvoorbeeld in

De stad telt vijf stadszones, verspreid over een totale oppervlakte van

eender welke gemeente of stad zijn geboorteakte opvragen.

2400 ha. De gemeentelijke perimeter is 2400 ha – 2270 ha daarvan is

De voorzitter van de gemeenteraad en de adjuncten van de Burgemeester

landbouwzone ; 130 ha stadszone. Mornag heeft zijn naam te danken

vervullen de functie van ambtenaar van de burgerlijke stand.

aan de vlakten ten zuiden van Tunis, tussen de bergen Bou Kornine, Jebel Rassas en Zaghouan.

Wat de afvalverwerking betreft, kunnen we zeggen dat de verantwoordelijke diensten iedere dag ongeveer 17 ton afval ophaalt. Per jaar gaat

In Mornag wonen 33.137 mensen. Er zijn 7334 huizen en 7044 gezin-

het om een afvalberg van 6500 ton huishoudelijk afval. Momenteel loopt

nen. De stad telt 36 wijken ; 97 tot 98% van de woningen is aangesloten

een programma waarmee men de netheid in de stad wil verbeteren, de

op het elektriciteitsnet, de riolering en het stadswaternet. Onlangs werd

afvalproductie verminderen, het energieverbruik terugdringen en een

een belangrijk nationaal project opgestart ter waarde van ongeveer een

selectieve ophaling verzekeren waardoor een deel van het afval kan

miljard euro, waarmee ook de laatste wijk kan worden voltooid en op het

worden gerecycleerd. Die acties kaderen in een nationaal programma

riolenstelsel worden aangesloten. De stad telt ongeveer 6 culturele

dat de gemeentelijke overheden hierbij steunt.

centra, ongeveer 15 scholen, 4 sportcentra en 8 religieuze gebouwen.

Wat de openbare verlichting betreft, telt de stad 1745 lichtpunten. Die

De gemeenteraad bestaat uit 22 leden, van wie 7 adjuncten, die de

verbruiken ieder jaar stroom ter waarde van 130.000 dinar. Op het vlak

sectorcommissies voorzitten : economische zaken, administratieve en

van de openbare verlichting werd een presidentieel en nationaal project

financiële zaken, werkzaamheden en stadsinrichting, gezondheid,

ingevoerd dat mikt op een energiebesparing van 40%. Hiervoor zullen

hygiëne en milieubehoud, sociale en familiale zaken, de commissie voor

spanningsregelaars op het volledige net worden geïnstalleerd. De stad

samenwerking en externe relaties en de commissie voor jeugd, sport en

Mornag installeerde daarnaast in bepaalde zones zonne-energie in een

cultuur. Mornag heeft ook een gemeenteraad voor de kinderen. Maar

poging om op die manier nog extra energie te besparen.

dat geldt voor alle steden en gemeenten in Tunesië.


153


Een ander presidentieel project streeft naar een uitbreiding van de

De gemeentelijke investeringsplannen lopen over 5 jaar en vertegen-

groene oppervlakte per burger. Tegen het jaar 2009 zou per persoon

woordigen ieder jaar hogere bedragen. Die bedragen stegen van

15 m² groene ruimte beschikbaar moeten zijn. In Mornag haalt men

575.000 dinar voor het 7de plan (1987-1991) tot 1.620.000 dinar voor

momenteel een oppervlakte van 13,13 m². In 2005 was dat nog maar

het 11de plan (2007-2011). De belangrijkste projecten zijn : de herstelling

7,56 m² per persoon.

van het wegennet en de bouw van het stadhuis, een cultuurhuis, een

Het stadsinrichtingsplan werd door het decreet van 12 december 2006

gemeentelijk stadium en een overdekte sportzaal.

goedgekeurd. De stad heeft een oppervlakte van 130 ha. De stadsuit-

Op basis van een aantal nationale programma’s en een actieve deelname

breiding mag niet meer bedragen dan 50 ha, omdat anders de landbouw

van alle burgers konden een aantal interessante ervaringen worden

in het gedrang komt. De stad opteerde ook voor hoogbouw. Er werd een

opgedaan : energiebesparing, Agenda 21 sinds januari 2008, het project

industriezone aangelegd, waar de landbouwproducten uit de vruchtbare

‘Mornag, tuinstad’, Mornag en de informatie’ en ‘Mornag en de burger-

zone waar de stad gelegen is, kunnen worden verwerkt. Mornag is de

zin’. Al die projecten vergen belangrijke investeringen, die het gemeen-

grootste producent van druiven, maar haalt ook een behoorlijke produc-

telijke budget overstijgen. De gemeenteraad moet al die problemen

tie van andere vruchten, olie en wijn (Château de Mornag). De industrie-

overwinnen en de uitdagingen aangaan. Er werd dan ook beslist om een

zone zorgt niet alleen voor werkgelegenheid, maar ook voor extra inkom-

aantal projecten uit te voeren in het kader van concessies met

sten voor de stad en vormt een kader voor de georganiseerde en

privépromotoren.

duurzame ontwikkeling.

Mornog probeert zich open te stellen voor de buitenwereld en zoveel mogelijk ervaringen uit te wisselen.

■


Mw. Luz BORRERO Deputy Chief Operating Officer van Atlanta, Verenigde Staten (Noord-Amerika)

in naam van Mw. Shirley Franklin Burgemeester van Atlanta

Mw. Borrero verontschuldigde zich eerst in naam van mw. Shirley

‘Metro Atlanta’ staat in de lijst van de werkgelegenheid in privébedrijven

Franklin, die niet aanwezig kon zijn en dankte vervolgens Anne Fauver,

op de 5de plaats. In het klassement van de verkoopresultaten haalt het

lid van de gemeenteraad van Atlanta, en Claire McLeveighn, de Director

zelfs de 4 de plaats in de regio.

of International Relations voor de stad, voor hun aanwezigheid.

Een van de Amerikaanse organisaties die vrouwelijke ondernemers

Mw. Borrero stelde een programma voor dat wordt uitgevoerd in het

helpen om hun onderneming verder uit te bouwen, heet ‘Count Me In for

kader van het economische ontwikkelingsplan van de stad.

Women’s Economic Independence’. Deze organisatie biedt via haar pro-

Volgens Center of Women Business Research waren er in 2006 naar schatting 7,7 miljoen privébedrijven in de VS, die ongeveer 30,4% vertegenwoordigden van alle privébedrijven die het eigendom waren van

gramma toegang tot fondsen, mentorprogramma’s, marketingkansen en technologische tools die vrouwelijke ondernemers helpen om hun onderneming te laten groeien.

vrouwen. Eigendom werd in deze context omschreven als het bezitten

‘Count Me In’ lanceerde in het verleden onder meer ‘Make mine a

van minstens 51% van de aandelen van het bedrijf. Die ondernemingen

million’, een programma waarmee de organisatie hoopte om 1 miljoen

boekten een jaarlijkse omzet van meer dan 1,1 biljoen dollar.

vrouwen aan te moedigen om tegen het jaar 2010 een jaarlijkse omzet

42% van de bedrijven die in handen van vrouwen zijn, verkoopt producten of diensten aan overheidsinstellingen of grote ondernemingen. Bij ondernemingen die het eigendom zijn van mannen, ligt dat aandeel op 61%.

te halen van 1 miljoen dollar. Een van de prijzen die in het kader van dat programma werden uitgereikt, ging in 2007 naar RenovoData, een bedrijf dat in Atlanta is gevestigd. RenovoData is een technologiebedrijf dat backup-oplossingen voor gegevens biedt voor ondernemingen vóór, tijdens en na een ramp. Het bedrijf is in handen van vrouwelijke onder-

Marktonderzoeken bij bedrijven in 2002 en het Center for Women’s

nemers en is actief in een erg belangrijk segment van de veiligheids- en

Business Research tonen aan dat 46% van de ondernemingen van

beveiligingsmarkt in de VS.

Afrikaans-Amerikaanse ondernemers in de V.S. in handen van vrouwen is.

Deze onderneming en andere ondernemingen die het eigendom zijn van vrouwen, vormen een dynamisch onderdeel van de economie van

De afgelopen tien jaar is het aantal bedrijven in handen van vrouwen in

Atlanta. In de staat Georgia boekten privébedrijven in handen van

de metropoolzone van Atlanta aanzienlijk toegenomen met een jaarlijkse

vrouwen meer dan 25 miljard dollar in verkoopcijfers. In 2004 bezette

groei van 14%. In die regio waren 160.000 ondernemingen in handen

Georgia de 9 de plaats in het klassement van de (50) Amerikaanse staten

van vrouwen goed voor een verkoop van bijna 26 miljard dollar en werk-

met het grootste aantal privébedrijven.

gelegenheid voor ongeveer 125.000 mensen. Vrouwen spelen een steeds belangrijker rol in economie van ‘Metro Atlanta’. In die regio wonen ongeveer 5 miljoen mensen. De Metro-regio bestaat uit 10 counties, waarvan de stad Atlanta het economische centrum is. In de stad Atlanta wonen ongeveer 500.000 inwoners. Tijdens de kantooruren groeit dat aantal iedere werkdag aan tot ongeveer 1 miljoen mensen.


155


Het stadsbestuur van Atlanta nam de afgelopen jaren al verschillende

De aankoopdienst van de stad organiseert ook al jarenlang evenementen

initiatieven in een poging om de economische groei en de veiligheid voor

zoals fora en andere activiteiten waar vrouwelijke ondernemers hun

vrouwen te stimuleren. Hierbij werd onder meer aandacht besteed aan

netwerk kunnen uitbouwen. Hier nemen gemiddeld 200 mensen aan

beleid, toegang, implementatie, opvoeding en leiderschap. De dienst die

deel. De dienst werkt hiervoor samen met de Vrouwencommissie van de

toeziet op de overeenstemming van contracten met de wettelijke bepa-

stad Atlanta en voorziet paneldiscussies en workshops en mogelijkheden

lingen, waakt erover dat bij aanbestedingen door het stadsbestuur ook

voor vrouwelijke ondernemers om belangrijke beslissingen te nemen.

voldoende ondernemingen in handen van vrouwen aan bod komen.

Die inspanningen leverden al bruikbare informatie op, die ter beschikking

Via een agressief programma waarmee gelijke kansen werden afgedwongen, kregen bedrijven van vrouwen een kans om mee te dingen naar stedelijke overheidsopdrachten. In 2006 werd 14,3% van de omzet van ondernemingen in handen van vrouwen via dit programma binnen

wordt gesteld aan vrouwen die hun bedrijf willen laten groeien en die hiervoor de nodige contacten zoeken in de stad. De website van de stad Atlanta wordt geregeld geüpdatet, zodat ook vrouwelijke ondernemers de geboden kansen op de voet kunnen volgen.

gehaald. In totaal 38,43% van de betrokken inkomsten werden collectief

In 2007 ten slotte keurde de gemeenteraad van de stad Atlanta en de

verdiend door minderheidsbedrijven die aan het programma deelnamen.

overheid na de CIFAL Gender Equality Conference samen een resolutie

Tegenwoordig is 42,6% van de bedrijven die door de bovengenoemde

goed die streeft naar meer bewustwording over genderkwesties in de

toezichtdienst worden gecertificeerd, in handen van vrouwen.

stad Atlanta en binnen de stadsdiensten. Partnerships opbouwen, edu-

In 2007 werd een pilootprogramma opgestart voor de ontwikkeling van kleine ondernemingen. Het programma was bedoeld voor eigenaars van

catieve kansen en trainingen promoten zijn de eerste stappen in de realisatie van de belofte voor gelijke rechten voor mannen en vrouwen.

bedrijven die geïnteresseerd waren in de verdere ontwikkeling van hun

Het belangrijkste programma voor vrouwen die voor de stad Atlanta

activiteiten of hun kennis met het oog op opdrachten in het kader van

werken en die minder dan 30.000 dollar per jaar verdienen, is momen-

een grootschalig project voor de sanering van water, waarmee miljoenen

teel een programma waar ze de basisbegrippen van financieel beheer

dollars waren gemoeid. 47% van de ondernemingen die hiervoor een

worden bijgebracht. Het is onze bedoeling om die vrouwen de kans te

certificaat ontvingen, was in handen van vrouwen.

bieden om hun bedrijf verder uit te bouwen door hen te leren om beter financiële beslissingen te nemen.

■


Debat Wanneer men haar vraagt hoe het is om als vrouw het ambt van burge-

Ontvangen mw. Sequeiros en mw. Foning ook economische steun

meester uit te oefenen, antwoordt mw. Mehra dat iemand al dan niet

vanwege de centrale regering in hun land ? In Kameroen ontvangen de

met leiderskwaliteiten wordt geboren. De eerste keer dat mw. Mehra

gemeenten een subsidie van de centrale regering, FECOM, die daarna

werd verkozen, was als vice-voorzitter van de studentenvereniging aan

nog moet worden herverdeeld. Heel binnenkort zullen de gemeenten niet

de universiteit van Delhi – een vereniging met meer dan 150.000 stu-

meer afhankelijk zijn van die staatssubsidie, nu de president van het land

denten-leden. Vanaf dat moment heeft ze altijd iets willen doen voor de

heeft beslist om de gemeentelijke verantwoordelijkheden te decentrali-

maatschappij. Ze besefte toen ook al dat iemand slechts tot een leider

seren, zodat de gemeentelijke overheden meer aandacht besteden aan

kan uitgroeien als hij of zij over de visie en de wijsheid beschikt om de

de bevolking. In Cuzco wordt de begroting samengesteld door twee grote

problemen in de maatschappij aan te pakken. Mw. Mehra heeft sinds

inkomstenbronnen, enerzijds de eigen gemeentebelastingen en ander-

1982 verschillende functies vervuld in Delhi.

zijds een percentage van de inkomsten van Gas de Camisea en de mijn-

Mw. Foning staat al 40 jaar ten dienste van de bevolking. Momenteel is ze aan haar tweede mandaat als burgemeester toe – en steeds is ze heel toegankelijk geweest voor iedereen. Ze houdt ervan om anderen te helpen en heeft intussen al meer dan 450 kinderen geadopteerd van wie ze de studies betaalt en voor wie ze werk zoekt. Als vrouwelijke burgemeester moet ze ook opboksen tegen mensen die het moeilijk hebben met haar positie en die haar bestrijden. Ze proberen haar onderuit te

onderneming van de provincie Cuzco. Die inkomsten volstaan echter niet. Cuzco ijvert er dan ook al een hele tijd voor om ook 50% van de BTWinkomsten binnen te halen van alle commerciële activiteiten die in Cuzco worden verricht. Met dat geld zou de gemeentelijke overheid grote problemen op het vlak van de onveiligheid en de afval uit de toeristische sector kunnen oplossen. Met het weinige geld dat de bevolking van Cuzco betaalt, kunnen die problemen niet worden aangepakt.

halen. Ze laat die tegenstand echter niet aan haar hart komen, omdat

In Delhi meent mw. Mehra dat het belangrijk is dat gemeentelijke bedrijven

ze graag mensen helpt.

en gemeentelijke overheden financieel onafhankelijk worden. Delhi

Op de vraag of vrouwen anders met macht omspringen dan mannen, antwoordt mw. Foning dat vrouwen beter in staat zijn om problemen te vatten. Het is voor vrouwen gemakkelijker om zich in de plaats te stellen van iemand die lijdt. Een vrouw handelt als een moeder. Anderzijds is het ook zo dat de grootste vijanden van de vrouw andere vrouwen zijn.

beschikt over één grote inkomstenbron : de belastingen op woningen. Andere inkomsten worden gehaald uit betaalde parkeerplaatsen, advertenties en de licenties om hotels, restaurants en andere zaken uit te baten. Een groot deel is afkomstig van de federale regering. Delhi ontvangt geen subsidies of giften, maar neemt wel leningen voor grotere projecten.

Als vrouwen meer steun zouden krijgen van andere vrouwen, zouden ze

Deze dames geven blijk van een grote vechtlust en vastberadenheid om

het nog verder kunnen schoppen. Mw. Sequeiros is het daarmee eens

hun taak als burgemeester heel behoorlijk in te vullen. Ze mogen trots

en voegt eraan toe dat zij denkt dat vrouwen doeltreffender werken,

zijn op wat ze intussen al hebben bereikt. En ze zijn nog lang niet uitge-

minder corrupt zijn en harder en sneller werken om oplossingen te vinden

praat : ze hebben nog heel wat andere projecten die hen na aan het hart

die voor niemand discriminerend en voor iedereen gelijk zijn. Het zijn de

liggen. We zouden hen dan ook willen feliciteren en veel succes toewen-

vrouwen die beter weten dan wie dan ook dat de kinderen van vandaag

sen voor hun toekomstige projecten.

de toekomst zijn van alle landen. Mw. Allagui bevestigt dat ook in Tunesië het besef groeit dat machtsposities niet alleen voor mannen, maar ook voor vrouwen zijn weggelegd en dat het uiteindelijk om de competentie gaat. Na dertig jaar dienst als hoofd van een team dat zich bezig hield met het verkeer in de hoofdstad van Tunesië, kwam ze tot het besef dat het welslagen van een project niet alleen meer wordt bepaald door het werk dat men op gemeentelijk niveau levert. Om bepaalde plannen te verwezenlijken, moest ze opklimmen tot de hoogste posities in verschillende verenigingen. Ze is ook lid van de Raad van de Orde van de Ingenieurs. Het is in functie van de resultaten van dat werk dat het bewustzijn over de positie van vrouwen stilaan groeit. Het is ook belangrijk om de andere graag te zien. Mw. Allagui is een van de vijf vrouwelijke burgemeesters in Tunesië. Ze is ook de eerste in haar streek – een streek die haar met open armen heeft ontvangen.

■

Slotverklaring

157

Slot verkl aring en conclusie


Slotverklaring Wij, de deelnemers van het eerste internationale forum ‘Dynamic Cities

- het geven van gelijke inspraak aan vrouwen in de ontwikkeling en in

Need Women’ zijn samengekomen in Brussel, van 3 tot 5 december

het beheer van steden om ervoor te zorgen dat het woonbeleid, de

2007, op uitnodiging van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en het

stadsinfrastructuur, het water – en afvalbeleid, sociale diensten en

Internationale Vrouwennetwerk van Metropolis,

het openbaar vervoer voldoen aan de noden van vrouwen ;

OVERWEGENDE het feit dat bijna de helft van de wereldbevolking in

- het integreren van gendergelijkheid in de ontwikkeling van alle

steden leeft, en dat de meerderheid van de stadsbewoners vrouwen

beleidsdomeinen en het toekennen van budgetten die rekening

zijn ;

houden met de noden van vrouwen en mannen, en ernaar streven dit

ERKENNEN de essentiële rol die vrouwen spelen in alle aspecten van het stedelijke leven en hun bijdrage tot een duurzame ontwikkeling in het belang van allen ; BEVESTIGEN dat gelijke kansen voor mannen en vrouwen tot deelname aan alle aspecten van het openbare en private leven een universeel en fundamenteel recht is ; BESLUITEN dat er belangrijke vooruitgang werd geboekt sinds de Vierde Wereldvrouwenconferentie te Peking in 1995 maar dat er nog veel te doen is in alle delen van de wereld om de volledige gelijkheid van

te realiseren aan de hand van een participatief proces ; - steden veiliger maken voor vrouwen door te zorgen voor veilige openbare ruimtes, veilige werkplekken en een veilige thuis door een aangepast ontwerp, de toekenning van budgetten en het voorzien van responsmechanismen en door op alle posten binnen politie en justitie vrouwen tewerk te stellen ; - het bestrijden van alle vormen van geweld tegen vrouwen, zowel binnen als buiten het huis en het voorzien van steunverlening, zoals medische en psychologische hulp, opvangtehuizen en juridische diensten ;

vrouwen te verzekeren, in overeenstemming met de Millenium

- het ontwikkelen van een beleid dat bescherming biedt aan vrouwen

Ontwikkelingsdoelstellingen en de Habitatagenda betreffende de gelijk-

in kwetsbare posities, waaronder vrouwen getroffen door oorlogen en

heid en ontwikkeling van vrouwen ;

rampen, vluchtelingen, migranten en etnische of religieuze minder-

RICHTEN EEN OPROEP tot de relevante autoriteiten en instellingen in alle landen om actie te ondernemen aangaande volgende prioriteiten : - het verwijderen van alle overblijvende wettelijke obstakels en het toepassen van wetgeving voor de volledige gelijkheid tussen mannen en vrouwen ;

heden en mindervaliden ; - het nemen van doeltreffende acties tegen vrouwelijke foetus- en kindermoord, kinderhuwelijken, genitale verminking en mensenhandel ; - het vergroten van de betrokkenheid van vrouwen in het bepalen van resultaatgerichte oplossingen voor de klimaatverandering ;

- het verzekeren van eigendomsrechten van vrouwen ;

RICHTEN EEN OPROEP TOT vrouwen in alle landen om :

- het bevorderen van gelijke toegang van mannen en vrouwen tot

- netwerken te vormen om hun eigen positie en solidariteit te

onderwijs en beroepsopleiding op alle niveaus ;

versterken ;

- het versterken van de mogelijkheden voor vrouwen om een volwaar-

- hun toekomst verder in eigen handen te nemen en hun rol te spelen

dige en gelijke rol te spelen in de economie, zowel als ondernemers

in de duurzame ontwikkeling van steden en samenlevingen ten bate

als als werknemers ;

van allen ;

- het voorzien in de nodige ondersteuning om vrouwen en mannen de kansen te geven te kiezen hoe ze hun loopbaan en familieleven combineren, inclusief vlotte toegang tot kinderopvang en ouderenzorg ; - het verzekeren van de gelijke toegang van vrouwen tot de gezondheidszorg aangepast aan hun specifieke noden en tot de sociale bescherming van werkloosheidsverzekering en pensioenen ; - het waarborgen van een evenwichtige vertegenwoordiging van vrouwen en mannen in het politieke leven en in alle overheidsinstanties, op alle niveaus, om het voor vrouwen mogelijk te maken een actieve rol te spelen in het besluitvormingsproces ;

RICHTEN EEN OPROEP TOT mannen in alle landen om : - de essentiële rol en bijdrage van vrouwen in de samenleving te erkennen en open te staan voor de specifieke noden en inzichten van vrouwen ; - samen te werken met vrouwen in een partnership dat gelijke kansen waarborgt voor iedereen ; VRAGEN aan Metropolis om : - de lokale, hoofdstedelijke, gewestelijke en gemeenschapsbesturen aan te moedigen om een genderagenda op te stellen gebaseerd op genderstatistieken ;

Slotverklaring

159

VRAGEN aan het vrouwennetwerk van Metropolis om :

VRAGEN de medevoorzitters van dit forum :

- een opvolgingscomité in te stellen waarin ook VN-Habitat en andere

- deze verklaring over te maken aan alle relevante autoriteiten en instellingen.

partners zijn opgenomen ; - het volgende internationale forum voor te bereiden ;

Deze verklaring is ondertekend door de medevoorzitters van het forum en de afgevaardigden van de verschillende continenten : Mw. Brigitte GROUWELS,

Mw. Francine SENÉCAL,

Mw. Mame BOUSSO SAMB,

Staatssecretaris bevoegd voor Gelijke kansen,

Medevoorzitter van het Internationaal

Nationaal volksvertegenwoordigster

Brussels Hoofdstedelijk Gewest

vrouwennetwerk van Metropolis

en wethouder van Dakar

Medevoorzitter van het forum

Medevoorzitter van het Forum

Afrikaans afgevaardigde

Mw. Claire McLEVEIGHN,

Mw. María Ignacia BENÍTEZ PEREIRA,

Mw. Vandana CHAVAN,

Directrice Internationale Betrekkingen

Gewestraadslid, Hoofdstedelijk

Voormalig burgemeester van de stad Poona

en Buitenlandse Zaken van de stad Atlanta

Gewest Santiago (Chili)

Aziatisch afgevaardigde

Noord-Amerikaanse afgevaardigde

Zuid-Amerikaanse afgevaardigde

Mw. Irini VALSAMAKI RALLI,

Mw. Hiam KALIMAT TUGUZ,

Mw. Wandia SEAFORTH,

Gemeenteraadslid van de stad Athene

Gemeenteraadslid

Coördinatrice van het VN-HABITAT-programma

in Groot-Amman (Jordanië)

Best Practices & Local Leadership

Afgevaardigde uit het Midden-Oosten

Afgevaardigde van VN-Habitat

Europees afgevaardigde


Conclusie door mw. Brigitte Grouwels, Staatssecretaris voor Gelijke Kansen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en medevoorzitter van ‘Dynamic Cities Need Women’ Dit rapport biedt een samenvatting van de talrijke interessante panelge-

Dit rapport, en het forum waarop het is gebaseerd, biedt ons heel wat

sprekken en plenaire sessies van ‘Dynamic Cities Need Women’. Ik zou

belangrijke inzichten in de kwesties die ik zonet heb opgesomd. Dit

bijna zeggen : ‘U had er zelf moeten zijn’. Maar dit rapport is een degelijk

hebben we te danken aan veel meer mensen dan degenen die ik in deze

alternatief. Zelf vielen mij vijf hoofdthema’s op die steeds weer

beknopte samenvatting kan opsommen. Ik wil dan ook alle deelnemers

terugkwamen.

en sprekers van ‘Dynamic Cities Need Women’ van harte danken. En

In de eerste plaats is er een basisbehoefte voor ‘veilige steden’. Steden – en de vrouwen in die steden – kunnen niet gedijen als de veiligheid niet wordt gegarandeerd. En de beste, meeste eenvoudige maatstaf voor de veiligheid van een stad is het antwoord op de vraag hoe veilig of onveilig vrouwen zich voelen in de openbare ruimten, in de werkruimten, op het openbaar vervoer en in de woningen van die stad. Economische en sociale kwesties zijn overal ter wereld van levensbelang voor vrouwen. De toegang tot individueel eigendom en de beveiliging van die rechten vormen wereldwijd een essentieel element voor vrouwen. Hetzelfde geldt voor individuele sociale en economische rechten, inclusief toegang tot onderwijs, gezondheidszorg, sociale en economische voordelen enz…

dan meer in het bijzonder onze keynote sprekers : dhr. Vladimir Spidla, de Europese commissaris voor Gelijke Kansen ; mw. Sarra Kanoun Jarraya, de Tunesische minister die bevoegd is voor vrouwen- en gezinszaken en mw. Anna Kajumulo Tibaijuka, de onder-secretaris-generaal van de VN en uitvoerende directeur van UN-Habitat. Dhr. Guy Vanhengel, mijn collega en minister van Buitenlandse Zaken voor Brussel, hielp mee met de financiering en de administratieve ondersteuning waarmee dit forum zo’n succes kon worden. ‘Dynamic Cities Need Women’ had ook niet kunnen plaatsvinden zonder het voortdurende harde werk van heel wat medewerkers van het ministerie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, en dan vooral de medewerkers van de directie Gelijke Kansen en de directie Externe Relaties, mijn kabinet en dat van minister Vanhengel en het secretariaat van Metropolis en het

Rechten hebben echter pas zin als ze ook kunnen worden afgedwongen

Women International Network. Speciale dank gaat ook naar dhr. Amara

en als iedereen ze kent. Dat is ook de reden waarom toegang tot infor-

Ouerghi, de algemene directeur van het International Institute of Metropolis,

matie zo belangrijk is voor vrouwen. Dit begint met de basisbehoefte om

en mw. Rita Rachele Dandavino, de coördinatrice van de Metropolis

te leren lezen en schrijven en loopt door tot de steeds essentiëler toegang

Women International Network, die alles binnen Metropolis hielp coördine-

tot informatiebronnen zoals het internet.

ren. En dan zijn er ook nog mw. An Van Goey, die het programma van het

In een tijd waarin klimaatverandering een erg belangrijk internationaal gespreksonderwerp is geworden, is het niet zo verwonderlijk dat de rol

forum in mijn kabinet coördineerde, en mw. Liesbet De Keersmaecker, ook van mijn kabinet, die dit rapport coördineerde.

van vrouwen en hun belangstelling voor milieubeleid en duurzame ont-

‘Dynamic Cities Need Women’ was een gemeenschappelijk project van

wikkeling van steden heel wat aandacht kregen in ons forum.

het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en het Metropolis Women

Ten slotte is niets zo belangrijk als de deelname van vrouwen aan alle aspecten van leiderschap en beslissingsprocessen. Vrouwen moeten een actieve stem hebben en een actieve rol vervullen in alle aspecten van het stadsleven en de politiek. Gelukkig eisen steeds meer vrouwen een vooraanstaande rol op in steeds meer landen en steden. Maar we hebben nog een lange weg te gaan voordat we een evenwichtige vertegenwoordiging van mannen en vrouwen in het openbare leven krijgen.

International Network. Mw. Francine Senécal, de voorzitter van het netwerk en vice-burgemeester van Montréal, was een onmisbare partner en een belangrijke drijvende kracht achter dit forum. Ik zou haar dan ook willen danken voor haar goede samenwerking en kijk nu al uit naar een volgende gelegenheid om met haar en het Metropolis Women International Network samen te werken. Brigitte Grouwels

verslagboek van het Forum Acties en Beleidslijnen voor Gendergelijkheid

Recommend Documents