VERSLAG VAN DE VERENIGING STAD EN LANDE OVER 2014
Bestuurssamenstelling In de samenstelling van het bestuur traden dit jaar geen wijzigingen op. De voorzitter, de penningmeester en de secretaris van wie allen een – volgende – bestuurstermijn was afgelopen, hadden zich herkiesbaar gesteld en werden herkozen tijdens de algemene vergadering in dit verslagjaar. Het bestuur bestaat uit: drs. E. de Jonge (voorzitter; tevens redactie Jaarboek); dr. H. Boels (penningmeester; tevens excursies); dr. A. Buursma (secretaris; tevens redactie tijdschrift) en de bestuursleden drs. E. Koops (website en educatie) en drs. G. Huiskes (educatie en Dag van de Groninger Geschiedenis). Het bestuur kwam in 2014 een vijftal malen bijeen. Tevens kwamen enkele commissies nog een aantal malen bijeen vanwege plannen met betrekking tot de publicaties van de vereniging (zie onder kopje ‘publicaties’), waaronder een ‘glossy’, als opvolger van de Canon.
Ledental Het ledental vertoonde een – gelukkig bescheiden – afname. Hiermee kwam een einde aan een – eveneens bescheiden – groei, die was ingezet in 2009. Had de vereniging per 1 januari 2014 nog 1001 leden (na lange tijd weer boven de 1000), per 1 januari 2015 was dit aantal gedaald naar 974. Er is dus sprake van enige achteruitgang, al valt dit mee, vergeleken bij de terugval die andere, soortgelijke organisaties kennen. De werving van nieuwe leden tijdens de Dag van de Groninger Geschiedenis (DGG) was dit jaar – in tegenstelling tot de vorige – een succes: er kwamen 27 nieuwe leden bij. De ledenwerving blijft een belangrijk aandachtspunt van het bestuur.
Lezingenprogramma en –commissie Stad en Lande heeft al jaren een vaste lezingencommissie, bestaande uit bestuurslid dr. G. Huiskes en verenigingslid dr. G. de Vries. Zij waren ook dit verslagjaar weer (mede)verantwoordelijk voor de organisatie van de lezingen, in samenwerking met verschillende hierna nog te noemen organisaties. Ook dit jaar was er een inmiddels traditionele lezingenserie, aansluitend bij het thema van de ‘Maand van de Geschiedenis’ in het voorgaande jaar, zoals vanouds in samenwerking met de NGV-afdeling Groningen en RHC Groninger Archieven. Het Maand van de Geschiedenis-thema van dat voorgaande jaar was “Vorst en Volk’. De lezingenserie kreeg de titel ‘Onrust, Omwentelingen en Oranje. Groningen van gewest tot Provincie’. In het kader hiervan werden vier avonden georganiseerd, met één duo-lezing, de eerste in de serie, met Boels over ‘Onrust in Stad en Lande en Oranje, 1748-1795, en Perton over ‘Orangisme als volksbeweging’ in diezelfde periode (19 februari); voorts Johan Joor over Nederland in de Napoleontische Tijd: ‘Beroering of Berusting?’ (5 maart); Wilfried Uitterhoeve over de omwenteling van 1813 (20 maart) en ten slotte Jeroen Koch over Koning Willem I (2 april). De lezingen werden gemiddeld door zo’n zestig personen bezocht. Een deel van de bezoekers volgde alle of bijna alle voordrachten. Het is inmiddels al enkele jaren gebruikelijk dat een gratis programmaboekje met informatie over de serie wordt aangeboden, waardoor de serie meer het karakter van een geheel krijgt. Daarnaast was er een aantal ‘losse’ lezingen in het najaar, te weten een voordracht over zegels als juridisch sluitstuk en als middel tot image-building door Caspar van Heel en Remi van Schaïk (8 oktober); Jeroen van Zanten over Willem II en de Groningse radicalen in de jaren ’40 van de 19de eeuw (5 november) en Kees van der Ploeg over de architect en kerkenbouwer Egbert Reitsma (19 november). Deze voordrachten werden bezocht door circa zestig personen.
1
Excursies Als voorheen werden de gebruikelijke voor- en najaarsexcursies georganiseerd door bestuurslid H. Boels. De voorjaarsexcursie, op woensdag 14 mei, had als thema ‘Burgen und Schlösser in Ost-Friesland’ en voerde onder meer naar de – nog bewoonde – Osterburg te Groothusen, met een fraaie Ahnengalerie, een Mittgatisch in Greetsiel en een rondleiding in Dornum, langs kerk, synagoge en Borg. Het aantal aanmeldingen voor deze lange dag overtrof de inschrijvingen dusdanig, dat deze tocht werd herhaald najaarsexcursie, op woensdag 17 september, die ook weer vol was. Daarmee kan dit excursieprogramma een groot succes worden genoemd.
Monumentenfonds en -commissie De samenstelling van de monumentencommissie bleef dit jaar ongewijzigd. Deze bestaat uit vier leden, te weten: voorzitter R. Olivier en de leden mevr. B. Vrolijk, drs. F. Hijszeler, en ir. J. Battjes. De Vereniging Stad en Lande vraagt ieder najaar de leden – via een mailing – om een bijdrage voor het monumentenfonds. Zo kunnen gelden beschikbaar gesteld worden voor de conservering en/of het herstel van kleine objecten met regionaal-historische betekenis. Vermeldenswaard is dat er een anonieme gulle geefster is, die ook voor dit jaar nog een bedrag voor dit fonds beschikbaar stelt. De gelden die in 2014 zijn ingezameld zijn bedoeld voor het herstel van het poortje van het Juffer Magaretha-Gasthuis, in de Haddingestraat, bij het voormalige Lutherse Gasthuis.
Publicaties - a) Algemeen Evenals in voorgaande jaren fungeerde drukkerij/uitgeverij Van Gorcum als ‘facilitair uitgever’ van de reguliere uitgaven van Stad en Lande, dat wil zeggen het tijdschrift en het jaarboek. ‘Facilitair’ wil zeggen dat Van Gorcum de verzending, distributie, en een gedeelte van de promotie en acquisitie verzorgt, in samenwerking met de vereniging. Stad en Lande is de uitgever die de rechten bezit van de ‘bladformule’, alsmede – samen met de auteurs – het copyright van de inhoud. Voor het drukken en het facilitair uitgeverschap betaalt Stad en Lande een afgesproken bedrag per lid aan Van Gorcum. Deze samenwerking is gunstig voor Stad en Lande en stelt de uitgaven voor langere tijd zeker, in dit geval tot 2017. In combinatie met het tijdschrift ontvangen de leden van Stad en Lande dit jaar het gratis blad Lutje Feith. Dit is de voortzetting van het magazine Feith. Evenals voorheen wordt dit blad gerealiseerd door het navolgende samenwerkingsverband: Huis van de Groninger Cultuur, RHC Groninger Archieven, Vereniging Stad en Lande, Groninger Audiovisueel Archief (GAVA) en Oorlogs- en Verzetscentrum Groningen (OVCG). De agenda die voorheen in de Nieuwsbrief was opgenomen, is voortaan te raadplegen via internet. Stad en Lande heeft in dit blad de beschikking over één pagina. Lutje Feith is - evenals vroeger de Nieuwsbrief Cultureel Erfgoed, die is opgegaan in Feith, weer geïntegreerd in het tijdschrift.
Publicaties - b) Tijdschrift Zoals inmiddels gebruikelijk, verscheen het tijdschrift Stad & Lande vier maal, in een oplage van circa 1100 stuks en met een omvang van 44 pagina’s, inclusief vier pagina’s omslag. De bibliografie van Groningen is door deze jaargang weer verrijkt met ruim twee dozijn artikelen. Daarnaast kent het blad vaste onderdelen, zoals een interview, een rubriek ‘De Vondst’, een column en recencies. Het tijdschrift is daarmee een belangrijk platform voor degenen die over de (cultuur)geschiedenis van Groningen willen publiceren, of daar kennis van willen nemen. Dat blijkt mede uit reacties en navraag naar verschenen artikelen. De samenstelling van de redactie bleef ongewijzigd. Zij bestaat uit: dr. D.T. Broersma, dr. A. Buursma, mevr. drs. T. de Danschutter, dr. H. Feenstra, dr. E. Knol, drs. H. Perton en drs. P. Riem. Voorts kent het blad een aantal regiocorrespondenten in de personen van: drs. J. Hillenga (Fivelingo), mevr. drs. M. Kruijswijk (Oldambt), drs. H. Perton (stad Groningen), drs.
2
T. Ufkes ( Westerkwartier). Vaste medewerkers zijn drs. M. Hillenga (column) en drs. R. Janssen (recensies); de interviews worden verzorgd door dhr. Perton..
Publicaties - c) Jaarboek Ook het Historisch Jaarboek Groningen fungeert als een belangrijk ‘publicatiepodium’ voor de regionale geschiedenis. Dit jaar verrijkte het Jaarboek de kennis van de geschiedenis van Groningen met een zestal artikelen: Streurman en Van der Plicht over ‘Het insula ten noorden van Warffum’; Loer, met ‘Wanneer is het Aduarderdiep gegraven?’; Kuiken met ‘Knap bezit, wijs beheer’ (over academisch erfgoed); Van der Ven, ‘Kunst of Kitsch’ (over de Kultuurkamerverordening) en Duijvendak met: ‘Was het aardgas goud voor Groningen’. Mater bespreekt de exposities van het project ‘Land van Ontdekkingen’(archeologie Friese kustgebied). Daarnaast waren er de twee gebruikelijke rubrieken: die over Cultureel Erfgoed en nieuw verschenen Groningana van de redactieleden Van Keulen en Van Schaik. Deze publicatie werd evenals in voorgaande jaren gepresenteerd tijdens de Dag van de Groninger Geschiedenis. Het Jaarboek neemt in de wereld van wetenschappelijke publicaties een respectabele positie in met de zogenaamde ‘C-status’. Deze houdt in dat een aantal artikelen in het jaarboek valt onder ‘peer review’, wat betekent dat ze een wetenschappelijke toets der kritiek hebben doorstaan. In de redactie traden enkele wijzigingen op. Voorzitter prof. dr. Maarten Duijvendak vertrok. Hij werd opgevolgd door prof. dr. Henny Groenendijk. De redactie werd versterkt met dr. Marijn Molema en bestaat voorts uit drs. Eddy de Jonge, mevr. drs. Jona van Keulen, mevr. drs. Benoit Mater, drs. Harry Perton (eind- en beeldredactie) en dr. Remi van Schaik (secretaris) en mevr. drs. Ida Stamhuis.
Plannen ‘Glossy’ In het voorjaar van 2013 had bestuurslid E. Koops een voorzet gemaakt voor het maken van een ‘Glossy’. Dit plan is ontstaan, omdat de regionale geschiedenis zal worden opgenomen bij de eindstof voor het komende examen geschiedenis van het middelbaar onderwijs, niet alleen voor dit jaar maar ook voor de komende jaren. Plan is om daarvoor een ‘glossy’, vergelijkbaar met de Canon van Groningen te maken. Deze publicatie moet een dertigtal onderwerpen van de geschiedenis van Groningen behandelen die in overeenstemming zijn met de ‘tijdvakken van De Rooij’, ontworpen voor het middelbaar onderwijs. Een commissie bestaande uit de bestuursleden Koops, Huiskes en Buursma heeft dit plan verder gewerkt, samen met mevr. drs. J. van Keulen van de Groninger Archieven en dr. E. Knol van het Groninger Museum. De bestuursvoorzitter zette zich in t.b.v. fondsenwerving voor dit plan. Na uitgebreide verkenningen en aanvragen bij fondsen, bleek dit plan vooral op het financiële vlak niet levensvatbaar.
Activiteiten Evenals in voorgaande jaren was Stad en Lande bij betrokken bij de organisatie van de Dag van de Groninger Geschiedenis. De vereniging leverde – gezien de bescheiden omvang van het aantal actieve leden – een forse bijdrage aan de organisatie bij de voorbereidingen voor de Dag. Dat gold ook de bijdrage aan de Dag zelf, in de vorm van de organisatie van de lezingen en de coördinatie van de activiteiten in de ‘eenmalig jaarlijkse dependance’ Cascadeplein 10. Dit jaar was het thema van de Dag van de Groninger Geschiedenis ‘Vorst en Volk’, in het kader van 200 jaar Koninkrijk der Nederlanden. Opnieuw was er grote belangstelling van naar schatting zo’n drieduizend bezoekers. Het was een druk en gezellig evenement. In de voorbereidingsgroep van de deelnemende instellingen (RHC Groninger Archieven, Huis van de Groninger Cultuur, Biblionet, Groninger Museum, Groninger Forum, GAVA, Noordelijk Scheepvaartmuseum en Stad en Lande) zaten namens laatstgenoemde organisatie G. Huiskes en A. Buursma. Voorafgaand aan de Dag en op de Dag zelf waren alle ‘vaste’ vrijwilligers van de vereniging en nog een groep ‘extra’ hulptroepen actief.
3
Overigens was de vereniging dit jaar vertegenwoordigd op verschillende andere ‘Dagen’, zoals de ‘Marnedag’, de ‘Dag van de Oldambtster Geschiedenis’ en de ‘Dag van de Westerwoldse Geschiedenis’.
Website In 2013 is de website aangepast. Dat wil zeggen dat deze aantrekkelijker en overzichtelijker is gemaakt. Webmaster sinds 2012 is mevr. drs. E. Koops. Mensen kunnen nu lid van de vereniging worden via de website, hierdoor komen er geregeld nieuwe leden bij. Er is een ‘archief’ aangemaakt, waar uitgevoerde activiteiten en ander verenigingsnieuws wordt bewaard, zodat belangstellenden een idee kunnen krijgen van het reilen en zeilen van de vereniging in de loop van een aantal jaren. Tevens is een pagina aangemaakt voor het Jaarboek in verband met de peer review, waardoor artikelen in die publicatie een kwaliteitskeurmerk kunnen krijgen.
Bedrijvenfonds Stad en Lande heeft een bedrijvenfonds dat is bedoeld om verenigingsactiviteiten, in het bijzonder de publicaties, te kunnen blijven financieren. Ondernemers kunnen lid worden door de donatie van een minimale jaarlijkse bijdrage van 250,- . Van de leden van het fonds wordt een advertentie op de achterzijde van het tijdschrift opgenomen. Deze sponsoren voor hun bijdrage tevens een aantal exemplaren van het tijdschrift en het jaarboek, evenals uitnodigingen voor verschillende activiteiten. Bedroeg het aantal bedrijven dat de vereniging steunde in het 2010 nog zes, in 2011 daalde dit naar drie en is sindsdien gelijk gebleven. Daarnaast is er een ‘Stad en Lande Fonds’, voor degenen die de vereniging willen steunen met legaten en giften. Deze inkomsten gaan naar de vereniging. Wederom heeft Stad en Lande dit jaar een termijn ontvangen van een gulle weldoenster die de vereniging gedurende een periode van vijf jaar op jaarbasis € 3000,00 schenkt, waarbij € 1000,00 bestemd is voor het Monumentenfonds en de rest voor andere activiteiten van de vereniging mag worden ingezet. Contactpersoon voor beide fondsen is voorzitter E. de Jonge.
4
STAAT VAN BATEN EN LASTEN OVER 2014 STAD EN LANDE
Baten
contributies rente excursies jaarboek losse verkoop giften Totaal
begroot
werkelijk
werkelijk
2014
2014
2013
€ 19.000 200 - 3.000 - 6.500 - 2.000 ----------€ 30.700 =======
€ 19.659,10 111,58 - 7.614,-- 6.849,50 98,50 - 2.000,---------------€ 36.332,68 =========
€ 19.897,33 94,24 - 3.281,-- 6.955,10 313,40 - 2.052,50 --------------€ 32.593,57 =========
€ 700 - 3.000 - 21.500 - 3.300 220 200 - 1.080 500 200 ----------€ 30.700 =======
€ 710,68 - 7.709,64 - 20.371,52 - 3.957,56 369,05 160,-936,61 354,50 - 1.763,12 --------------€ 36.332,68 =========
€ 632,92 - 2.655,50 - 21.870,45 - 3.042,73 629,30 202,25 522,48 - 3.038,04 -------------€ 32.593,57 =========
Lasten lezingen excursies tijdschrift/jaarboek administratie/porti website bestuurskosten nadere activiteiten tijdschrift jaarboek diversen resultaat Totaal
5
