Verslag Praktijkopdracht Lieke de Kort. Studentnummer: Voorlichting Protestantse stichting Crabbehoff 21 mei 2014

Verslag Praktijkopdracht Lieke de Kort. Studentnummer: 13077503. Voorlichting Protestantse stichting Crabbehoff 21 mei 2014

Inhoud 1.1

Voorbereiding ........................................................................................................................................ 3

Tijdsplanning .................................................................................................................................................. 3 1.2

Uitvoering. ............................................................................................................................................. 4

1.3

Doelstellingen (+uitdaging) ................................................................................................................... 4

1.4

Beroepscompetenties ............................................................................................................................. 4

Bijlagen: ............................................................................................................................................................. 5 Bijlage 1. Het praktijkplan .................................................................................................................................. 6 Bijlage 2. Het informatieboekje .......................................................................................................................... 9 Wie zijn wij? ......................................................................................................................................................... 11 Waarom is deze informatie belangrijk voor u? ................................................................................................. 11 Hoeveel heeft u per dag nodig? ............................................................................................................................. 12 Wat zit er in uw voedsel? ...................................................................................................................................... 13 Wat zijn de verschillende voedingsstoffen?...................................................................................................... 13 Vetten ........................................................................................................................................................... 13 Koolhydraten ................................................................................................................................................ 15 Eiwitten ........................................................................................................................................................ 15 Vitamines & mineralen ................................................................................................................................ 16 Vocht ............................................................................................................................................................ 19 Voedselveiligheid.................................................................................................................................................. 20 Veilig inkopen en bewaren ............................................................................................................................... 20 Houdbaarheidsdatum .................................................................................................................................... 20 Bewaren ........................................................................................................................................................ 21 Veilig koken ..................................................................................................................................................... 23 Meer informatie..................................................................................................................................................... 25 Bewaarwijzer ........................................................................................................................................................ 26 Vlees en kip .................................................................................................................................................. 26 Vleeswaren ................................................................................................................................................... 26 Vis ................................................................................................................................................................ 26 Zuivel ........................................................................................................................................................... 27 Boter, kaas en eieren .................................................................................................................................... 27 Groenten ....................................................................................................................................................... 28 Overig ........................................................................................................................................................... 28 Literatuur ............................................................................................................................................................... 29 Bijlage 3. De uitnodiging .................................................................................................................................. 31 Bijlage 4. Feedbackformulieren ........................................................................................................................ 32 Bijlage 5. De Foto’s .......................................................................................................................................... 40

Reflectie praktijkervaring voorlichting verzorgingstehuis Dubbelmonde.

1.1 Voorbereiding Wij hadden de bedoeling om een voorlichting te geven die uit 2 delen bestaat. Zoals te lezen valt in het praktijkplan (zie bijlage 1) wilden wij een kookworkshop organiseren met vervolgens een voorlichtingsavond. Helaas konden wij door een reorganisatie in Dubbelmonde, geen gebruik meer maken van de keuken. Hierdoor was het niet haalbaar om de kookworkshop door te laten gaan. We hebben er daarom voor gekozen om deze praktijkopdracht wat in te korten en alleen de voorlichting te geven. Tijdsplanning Omdat wij de workshop noodgedwongen niet door konden laten gaan, was de eerder begrote tijdsplanning (zie bijlage 1) vanzelfsprekend niet meer toereikend. Wij hebben hierom onze andere praktijkopdracht uitgebreid en is er voor deze praktijkopdracht de volgende urenverantwoording van kracht. Gewerkte uren en minuten 2 uur 1 uur 1 uur 6 uur 1 uur 1 uur 6 uur 2 uur 2 uur 1 uur 1 uur 30 min 30 min 40 minuten 20 min 3 uur Totaal 29 uur

Werkzaamheden Idee praktijkopdracht uitwerken Wijziging praktijkopdracht Brief aan Woonzorgcentrum Dubbelmonde Bepalen welke onderwerpen behandeld en besproken zullen worden Verzamelen van informatie Rondvraag bij de bewoners wat betreft interesse en (voedings-)gewoonte Opstellen en uitprinten van de uitnodiging voor de voorlichtingsavond Uitwerken van de informatie in het informatieboekje Presentatie uitwerken Uitprinten en inbinden van de informatieboekjes Feedbackformulieren ontwikkelen en uitprinten Voorbereidingen voorafgaand aan de voorlichtingsavond Ontvangst van de bewoners Geven van de presentatie Nabespreking met bewoners Nabespreking met diëtiste van Woonzorgcentrum Dubbelmonde Verslaggeving

Wij hebben voorafgaand aan de voorlichtingsavond, ons verdiept in verschillende aspecten die belangrijk zijn bij voeding voor ouderen. Hierna hebben we een selectie gemaakt van de meest nuttige informatie en deze gebundeld in een voorlichtingsboekje. Aan de hand van dit boekje hebben wij een prezipresentatie gemaakt. Het boekje hebben wij uitgeprint en ingebonden meegegeven aan de mensen zodat zij het op hun gemak allemaal terug konden lezen. Wij hebben er in het informatieboekje (in tegenstelling tot het informatieboekje voor de voorlichting op het Drechstedencollege) voor gekozen om geen recepten op te nemen in het boekje. Hier hebben we voor gekozen omdat de bewoners aangaven dat zij meer geïnteresseerd waren in tips en informatie. Verder hebben wij nagedacht over de locatie voor de voorlichting. Wij waren het hierbij al snel eens dat het een plek binnen het huis moest zijn, zodat de mensen niet afhankelijk waren van vervoer. Wij konden de kerkzaal in Dubbelmonde gebruiken voor onze voorlichtingsavond.

Wij hebben, voorafgaand aan het ontwikkelen van de voorlichting, met een aantal bewoners gesproken om erachter te komen wat zij graag zouden willen leren van onze voorlichting. Wij hoopten hiermee dat de stof op een goede manier zou aansluiten bij de wensen van de bewoners zodat zij echt wat zouden hebben aan de voorlichting.

Bovendien hebben wij een brief gemaakt als uitnodiging voor de bewoners (zie bijlage 3). Wij hebben deze brief uitgeprint en bij 150 bewoners in de brievenbus gedaan. Daarbij hebben wij aangegeven dat wij graag een strookje terug wilde hebben met de naam en het kamernummer zodat wij wisten hoeveel mensen we konden verwachten. Link naar de gebruikte presentatie: http://prezi.com/5mzcpu9pqriv/gezond-ouder-worden-met-goede-voeding/

1.2 Uitvoering. De voorlichting was een succes. De mensen waren enthousiast en we konden zien dat de informatie goed opgepakt werd, de mensen vonden de informatieboekjes fijn omdat zij het graag op hun eigen tempo door konden lezen. Voor een eventuele volgende voorlichting voor ouderen zal ik om deze reden dan ook altijd een informatieboekje aanbieden. Omdat wij van te voren al met de bewoners hadden gesproken, wisten wij precies waar de meeste vraag naar was qua informatie. Wij merkten dat de aandacht van de bewoners hierdoor sterk was aangewakkerd. Ook dit is een punt waar ik een volgende keer op zal letten, en dit voortaan als het mogelijk is ook zou toepassen.

1.3 Doelstellingen (+uitdaging) Deze praktijkopdracht vormde een uitdaging omdat we voor deze opdracht weer een heel ander taalgebruik moesten gebruiken als voor de kinderen. Verder hadden we te maken met een doelgroep die zelf al een duidelijke mening heeft over wat gezonde voeding is. Zij leven al heel hun leven naar deze mening en het is dan ook niet makkelijk om ze wat bij te brengen over voeding. Wij moesten ons dus goed verdiepen in een manier waarop dit een kans had.

1.4 Beroepscompetenties Ook voor deze opdracht hebben wij ons in de beroepsrol van voorlichter verdiept. Hierdoor zijn ook dezelfde beroepstaken ontwikkeld.

-

werkt evidence based. Wij hebben informatie op gezocht en daar verschillende bronnen voor gebruikt. werkt multidisciplinair en zoekt actief de samenwerking. Samenwerking met elkaar was erg belangrijk om tot een goed resultaat te komen. past adequate communicatieve vaardigheden toe aangepast aan, cultuur, afkomst, taal en functiebeperking. We moesten onze informatie aanpassen aan de interesse en de kennis/het denkniveau van ouderen. reflecteert ten aanzien van het eigen handelen. heeft een brede actuele vakkennis over voeding en diëtetiek. Door het opzoeken van informatie is mijn vakkennis vergroot. ontwerpt en ontwikkelt voorlichtingsplan en zorgt dat het voorlichtingsmateriaal is afgestemd op de doelgroep wat betreft doel, functionaliteit en aantrekkelijkheid. Kiest een methode van voorlichting. Wij hebben ervoor gekozen om een prezi te maken, omdat deze overzichtelijk de stof weergeeft.

Bijlagen: Bijlage 1: Het praktijkplan Bijlage 2: Het informatieboekje Bijlage 3: De uitnodiging Bijlage 4: De feedbackformulieren Bijlage 5: De foto’s

Bijlage 1. Het praktijkplan Praktijkervaring 2 Wanneer ouderen uit hun thuissituatie gehaald worden en in een verzorgingstehuis worden opgenomen, veranderd er veel voor hen. Een van de veranderingen heeft te maken met het eten. Mensen kunnen/mogen niet meer zelf koken en krijgen instellingsmaaltijden. Deze maaltijden zijn toch anders en vaak minder lekker dan toen de mensen nog zelf kookten. In deze praktijkervaring wil ik, samen met Sophie van ’t Hoff, een workshop geven voor een aantal bewoners van Verzorgingstehuis Dubbelmonde. Hierbij krijgen de mensen de kans om samen met ons een maaltijd op tafel te zetten die hen weer even terug brengt naar de tijd dat ze zelf moesten koken. Naast deze kook avond zullen we en voorlichtingsavonden organiseren voor de ouderen die in de aanleunwoningen wonen en vaak zelf nog koken. We zullen ze uitgebreid informeren over gezonde voeding afgestemd op de doelgroep. Dit zal gebeuren in de vorm van een presentatie. De Schijf van vijf en de ADH voor deze leeftijdsgroep zal hierin de rode draad vormen. Tevens zullen de mensen na afloop van deze voorlichtingsavond een informatie boekje mee krijgen waarin de besproken onderwerpen zijn terug te lezen. Het informatieboekje zal daarnaast tips, adviezen en recepten bevatten die informatie ondersteunen en het makkelijk maken deze in de praktijk te brengen. We hopen de ouderen van nu hierdoor bewust te maken van het belang van gezonde voeding en eventuele essentiële aanvullingen die nodig zijn voor een goede gezondheid. Methode Wij zullen eerst bij de mensen langs gaan om te kijken of er iets is wat ze graag weer eens willen eten en of ze deel willen nemen aan de workshop. Zo betrekken wij de mensen bij het hele proces. Daarna zullen wij een 3 gangen menu samenstellen wat past bij de wensen van de bewoners. Hierbij zullen wij ook letten op het feit dat er genoeg taken zijn om alle mensen iets te laten doen. Hierna zullen wij, wellicht met de bewoners die dat willen en kunnen, de boodschappen gaan doen. Wij zullen hierbij uitsluitend gebruik maken van verse producten omdat dit vaak is wat de mensen missen in de instellingsmaaltijden. Tot slot mogen wij de keuken van Dubbelmonde gebruiken om hier met de mensen te gaan koken. Wij zullen een tafel dekken zodat het gemaakte diner daarna gezamenlijk gegeten kan worden. Voor de voorlichtingsavond zullen we het aantal aanmeldingen inventariseren. Aan de hand van het aantal aanmeldingen zullen we bepalen hoe groot de groep zal zijn en indien nodig meerdere voorlichtingen organiseren. De gegeven presentatie zal zo’n 20 tot 30 minuten duren en na afloop zal er tijd zijn voor vragen of toelichtingen. Na de presentatie zal het informatie boekje worden uitgereikt. Praktijkplaats wij zullen onze workshop geven in de keuken van verzorgingstehuis Dubbelmonde in Dordrecht, dit is een verzorgingstehuis waar ik sinds 2010 werkzaam ben in het bijgelegen restaurant. Wij zullen aan de hand van de animo minimaal twee workshops geven waarbij de groep mensen klein gehouden wordt zodat iedereen betrokken is bij de workshop. Wij hebben Dubbelmonde via de mail benaderd en toestemming gekregen voor het uitvoeren van de kookworkshop en de voorlichting. De voorlichtingsavonden zullen tevens plaatsvinden in de zaal van het verzorgingstehuis van Dubbelmonde.

Leerdoelen Wij willen met deze ervaring een aantal dingen bereiken. Ten eerste willen wij de mensen motiveren om zelf weer aan de slag te gaan met eten koken. Wij zijn ervan overtuigd dat dit ten goede komt aan de eetlust en de vitaliteit van de bewoners. Wij leren hier verder goed van samen te werken, dit omdat we samen zorg dragen voor een groep bewoners die begeleid en geholpen moeten worden. Wij zullen hierom goed de taken op elkaar af moeten stemmen. De vakken die bij deze praktijkervaring aansluiten zijn: Practicum voeding (geven van kookworkshop), voedingsleer (alle overige informatie) en het vak Presenteren (waar wederom de opgedane kennis uit blok 1.2 gebruikt zal worden). Deze praktijkervaring leert mij, net als de eerste praktijkervaring goed samen te werken, informatie af te stemmen op de doelgroep en te presenteren in een onbekende omgeving. Verder leer ik hiervan om de opgedane kennis op een manier die goed te begrijpen is voor ouderen te presenteren en hetgeen ik uitleg ook aan kan passen aan de doelgroep.

Tijdsplanning* Werkzaamheden

Ingeschatte uren/minuten

Bezoeken van bewoners en oriënteren op hun wensen

2 uur

Uitzoeken en samenstellen menu

3 uur

En verdiepen in mogelijkheden voor zoutarm, glutenvrij enzovoort Maken van planning voor workshop en opstellen boodschappenlijst

2 uur x2 = 4 uur

Boodschappen doen (markt, supermarkt, slager enz) met de mensen

3 uur x 2= 6 uur

Voorbereiden workshop in keuken, klaarleggen spullen, dekken tafel enzovoort

1 uur x2= 2 uur

Workshop zelf inclusief eten

3 uur x2= 6 uur

Ontwikkelen informatieboekje met recepten

6 uur

In elkaar zetten van materiaal voor de voorlichtingsavond

2 uur

Verdiepen in specifieke voedingsbehoeftes ouderen

2 uur

Geven van 2 voorlichtingsavonden

3 uur

Totaal

36 uur

* Het aantal uren is ingeschat en kan afwijken van de daadwerkelijke gewerkte uren. Dit zal gedurende het project duidelijk worden.

Beide opdrachten helpen mij bij het meer georganiseerd gaan werken. Ik vind het soms moeilijk om volgens een planning te werken. Dit is niet zo erg als ik iets zelf moet doen, omdat ik weet dat het altijd af komt. Maar het is voor iemand waarmee je samenwerkt waarschijnlijk best vervelend omdat zij nog niet weten dat het daadwerkelijk af komt. Ik wil hiermee dus leren om goed te plannen en ook hieraan te houden. Zo gaat de samenwerking in de toekomst waarschijnlijk beter. Ook vind ik het leuk en interessant dat we beide opdrachten gekozen hebben voor een voorlichting maar wel voor verschillende doelgroepen. Zo leren wij om de stof echt volledig aan te passen aan de doelgroep.

Bijlage 2. Het informatieboekje

Gezond ouder worden met goede voeding Informatie over voeding en voedselveiligheid voor oudere volwassenen

Sophie van ’t Hoff en Lieke de Kort

Voeding en Dietëtiek Haagse Hogeschool 2014

Inhoudsopgave Wie zijn wij?........................................................................................................................................... 11 Waarom is deze informatie belangrijk voor u? ................................................................................. 11 Hoeveel heeft u per dag nodig? ............................................................................................................ 12 Wat zit er in uw voedsel? ...................................................................................................................... 13 Wat zijn de verschillende voedingsstoffen? ...................................................................................... 13 Vetten ............................................................................................................................................ 13 Koolhydraten ................................................................................................................................. 15 Eiwitten.......................................................................................................................................... 15 Vitamines & mineralen .................................................................................................................. 16 Vocht ............................................................................................................................................. 19 Voedselveiligheid .................................................................................................................................. 20 Veilig inkopen en bewaren ................................................................................................................ 20 Houdbaarheidsdatum.................................................................................................................... 20 Bewaren......................................................................................................................................... 21 Veilig koken ....................................................................................................................................... 23 Meer informatie .................................................................................................................................... 25 Bewaarwijzer ......................................................................................................................................... 26 Literatuur ............................................................................................................................................... 29

Wie zijn wij? Wij zijn Lieke en Sophie, studenten Voeding en Diëtetiek aan de Haagse Hogeschool. U krijgt deze informatie aangeboden naar aanleiding van onze voorlichtingsavond over gezonde en goede voeding, gegeven in het Woonzorgcentrum Dubbelmonde te Dordrecht.

Waarom is deze informatie belangrijk voor u? Voeding vervult een belangrijke rol bij het gezond ouder worden. Door gezond te eten kunt u uw weerstand verbeteren, uw geest scherpen en voelt u zich energiek en vitaal. Wanneer voeding en lichamelijke activiteit in balans zijn draagt dit bij aan een betere levenskwaliteit en onafhankelijkheid. Wij hopen dat de informatie in dit boekje u meer inzicht verschaft over het belang van goede voeding en voedselveiligheid.

Sophie van ’t Hoff & Lieke de Kort

Hoeveel heeft u per dag nodig? Het is belangrijk om te weten hoeveel voeding uw lichaam per dag ongeveer nodig heeft en in welke samenstelling. Op deze manier weet u of u voldoende energie en bouwstoffen binnenkrijgt om uw lichaam optimaal te laten functioneren. De twee tabellen hieronder (tabel 1 voor vrouwen, tabel 2 voor mannen)1 geven u hier een overzicht van. In beide tabellen staan productgroepen. Het is van belang dat u probeert om iedere dag de aanbevolen hoeveelheden per productgroep na te streven. Een productgroep is een groep voedingsmiddelen die ongeveer dezelfde belangrijke voedingsstoffen bevatten. Door iedere dag iets te eten uit iedere productgroep zorgt u ervoor dat u alle belangrijke voedingsstoffen binnenkrijgt die uw lichaam nodig heeft. T ABEL 1 AANBEVOLEN DAGELIJKSE HOEVEELHEDEN VOOR VROUWEN

1

Productgroep

55-70 jaar

70+

Groente

200 gram (4 opscheplepels)


Fruit

200 gram (2 stuks)

200 gram (2 stuks)

Brood

175 gram (5 sneetjes)


Aardappelen/pasta/rijst/peul -vruchten

150 gram (3 aardappelen/opscheplepels)


Melk(producten)

550 ml (ongeveer 2 grote of


3 kleine glazen)

4 kleine glazen)

Kaas

30 gram (1,5 plak)

20 gram (1 plak)

Vlees(waren), kip, vis, eieren en vleesvervangers

100-125 gram

100-125 gram

Boter (margarine, halvarine, roomboter)

25 gram (5 gram per sneetje brood)


Bereidingsvetten

15 gram (1 eetlepel)


Vocht/ Dranken

1,5-2 L per dag

1,5-2 L per dag

T ABEL 2 AANBEVOLEN DAGELIJKSE HOEVEELHEDEN VOOR MANNEN

1

Productgroep

55-70 jaar

70+

Groente



Fruit

200 gram (2 stuks)

200 gram (2 stuks)

Brood



Aardappelen/pasta/rijst/peul -vruchten



Melk(producten)



3 kleine glazen)

4 kleine glazen)

Kaas

30 gram (1,5 plak)

20 gram (1 plak)

Vlees(waren), kip, vis, eieren en vleesvervangers

100-125 gram

100-125 gram

Boter (margarine, halvarine, roomboter)



Bereidingsvetten



Vocht/ Dranken

1,5-2 L per dag

1,5-2 L per dag

Wat zit er in uw voedsel? Gezond eten en voldoende bewegen vormen samen de basis voor een gezond gewicht en lichaam. Voeding bevat veel verschillende voedingsstoffen. Veel van deze stoffen vervullen belangrijke functies in ons lichaam. Gezonde voeding bevat in ieder geval een voldoende hoeveelheid vocht, vetten, koolhydraten, eiwitten, vitamines en mineralen. Wanneer u voeding kiest binnen de schijf van vijf (zie afbeelding hiernaast) en u zich houdt aan de aanbevolen dagelijks hoeveelheden zal u vrijwel al deze stoffen in voldoende mate binnenkrijgen. Het is daarbij wel van belang dat u voldoende varieert.

Wat zijn de verschillende voedingsstoffen? Zoals hierboven al vermeld is bestaat onze voeding uit verschillende voedingsstoffen die belangrijke functies in ons lichaam vervullen. Naarmate u meer kennis heeft over deze verschillende voedingsstoffen kunt u zelf beter bepalen hoe gezond een bepaald voedingsmiddel voor u is. Op die manier wordt het gemakkelijker om de juiste voeding te kiezen. Vetten Vetten worden voornamelijk door het lichaam gebruikt als brandstof of opgeslagen als energiereserve in het vetweefsel.2 Naast het feit dat vetten een bron van energie zijn, bevatten vetten tevens de vitamines A, D en E en essentiële vetzuren, die zeer belangrijk zijn voor het behoud van goede gezondheid.

Tot voor kort had vet een slecht imago. Inmiddels denken we hier genuanceerder over. Een beetje vet in de dagelijkse voeding is gezond. Maar dan wel het goede soort vet. Er wordt onderscheid gemaakt tussen verzadigde en onverzadigde vetten. Verzadigde vetten kunnen we zien als de ‘slechte’ vetten en onverzadigde vetten als ‘goede’ vetten. daarnaast kennen we transvetten. Deze vetten komen veel voor in bewerkte producten en zijn zeer ongezond. Verzadigde vetten en transvetten zijn slecht voor het cholesterolgehalte in het bloed en verhogen daarmee de kans op hart- en vaatziekten. Probeer de inname van verzadigd vet en transvet daarom zo laag mogelijk te houden. Probeer daarnaast zoveel mogelijk verzadigd vet te vervangen door onverzadigd vet. Verzadigde vetten vindt men vooral terug in vetsoorten die bij kamertemperatuur gestold zijn. Denk bijvoorbeeld aan roomboter, vaste bak- en braadvetten, harde margarines en hard frituurvet. Maar ook volle melk(producten), vet vlees, volvette kaas, chocolade, gebak en koekjes bevatten veel verzadigd vet. Transvetten vinden we voornamelijk terug in verwerkte producten als taart, koek, friet, frituursnacks en ijs. Het gezondere onverzadigde vet is bij kamertemperatuur vloeibaar. Onverzadigde vetzuren vindt men vooral terug in alle soorten olie (denk aan olijfolie, zonnebloemolie, slaolie), vloeibare bak- en braadvetten, vloeibaar frituurvet, vette vis, noten, zaden, halvarine en zachte (dieet)margarine.2,5 TIP! Eet 2 keer per week vis waarvan 1 keer per week vette vis zoals zalm, makreel, haring etc. Dit draagt bij aan het verlagen van het risico op hart- en vaatziekten. Indien u geen vis eet zijn visoliecapsules een aanvaardbaar alternatief. Overleg met uw huisarts, apotheker of de diëtiste die werkzaam is in Woonzorgcentrum Crabbehof over de inname van visoliecapsules. TIP! Vervang volle melk(producten) door magere of halfvolle melk(producten). Kies vaker voor mager vlees of magere vleeswaren (zoals rookvlees, rosbief, fricandeau en kipfilet) en halvarine of zachte margarine voor op brood in plaats van roomboter. Gebruik vloeibare vetten en oliën voor bakken en braden in plaats van vaste vetten. Op deze manieren kunt u de inname van verzadigd vet verlagen en de inname van onverzadigd vet verhogen. TIP! Let naast uw voeding ook op of u voldoende beweging krijgt. Aangeraden wordt om iedere dag minstens 30 minuten matig intensief te bewegen (Gezondheidsraad). U mag huishoudelijke klussen en werken in de tuin ook tot beweging rekenen. Twijfelt u of u voldoende en/of op de juiste manier beweegt? Neem contact op met uw huisarts of de diëtiste werkzaam in het Woonzorgcentrum

Crabbehof. Samen met een specialist kunt u kijken of u voldoende beweegt en welke bewegingen voor u het meest geschikt zijn. Koolhydraten Koolhydraten zijn belangrijke energieleveranciers. Ze voorzien het lichaam van de energie om te denken, bewegen en praten. Voor de hersenen zijn koolhydraten ontzettend belangrijk. De hersenen kunnen niet functioneren zonder glucose (een lid van de koolhydraatfamilie). Bij een tekort aan koolhydraten in de voeding zal het lichaam spierweefsel gaan afbreken voor het verkrijgen van energie. Het is dus van groot belang dat u voldoende koolhydraten binnenkrijgt. Niet alleen om de hersenen goed te laten functioneren maar ook om bijvoorbeeld uw spieren zoveel mogelijk te behouden. Bij een te hoge inname van koolhydraten zullen deze niet direct worden gebruikt voor energie en zullen, net als bij een te hoge inname van vetten en eiwitten, deze koolhydraten omgezet en opgeslagen worden als vet. Koolhydraten vind u voornamelijk terug in graanproducten zoals brood, rijst, pasta maar ook in aardappelen en peulvruchten. Het is aan te raden om zo veel mogelijk te kiezen voor vezelrijke koolhydraatbronnen. Denk hierbij aan zilvervliesrijst, volkoren/meergranen brood en volkorenpasta. De vezels in deze producten (maar ook de vezels in groente en fruit) dragen bij aan een gezonde darmwerking. Koolhydraten vinden we ook terug in minder gezonde voedingsmiddelen zoals snoep, koekjes, gebak en frisdranken, die veel suiker bevatten. Deze voedingsmiddelen bevatten naast grote hoeveelheden koolhydraten vaak ook veel verzadigde vetten. Het is daarom verstandig deze producten met mate te gebruiken.3,5 Eiwitten Eiwitten (ook wel proteïnen genoemd) zijn net als koolhydraten en vetten een voedingsstof en onmisbaar voor uw lichaam. Eiwitten zijn opgebouwd uit aminozuren. Deze aminozuren vormen de bouwstenen voor vele cellen en weefsels in uw lichaam. Een aantal aminozuren kan het lichaam niet zelf aanmaken en moeten dus uit de voeding worden verkregen. Eiwitten spelen een rol bij uiteenlopende functies die van levensbelang zijn voor de groei, het herstel en de instandhouding van het lichaam. Wanneer u onvoldoende eiwit eet kan dit (op korte termijn) ernstige gevolgen hebben voor u gezondheid. Als het lichaam onvoldoende aminozuren binnen krijgt gaat het eigen weefsels (met

name het spierweefsel) afbreken waarbij aminozuren vrijkomen die dan worden gebruikt voor andere belangrijke functies. Een tekort aan eiwit leidt dus onder andere tot een afname aan spierkracht wat u zelfstandigheid sterk kan beïnvloeden. Waarschijnlijk is een teveel aan eiwitten niet snel schadelijk voor gezonde ouderen. Houdt er wel rekening mee dat wanneer u veel meer eiwitten eet dan de aanbevolen dagelijkse hoeveelheden (zie tabel 1 en 2) u waarschijnlijk minder zult eten van de andere productengroepen. Het risico dat u een tekort opbouwt aan een andere belangrijke voedingsstof is dan dus groter. Bovendien zet het lichaam alle stoffen die het in te grote hoeveelheden binnenkrijgt en niet direct gebruikt om in vet. Wat weer een nadelig effect kan hebben op het gewicht(behoud). Eiwitten komen voor in zowel plantaardige als dierlijke producten en bijna alle levensmiddelen bevatten dus eiwitten. Plantaardige bronnen zijn onder andere brood, granen (rijst en pasta), peulvruchten en noten. Dierlijke bronnen zijn onder andere vlees, vis, melk(producten), kaas, eieren en gevogelte.4,5 TIP! Vis en vlees bevatten het meeste eiwit. Wanneer u vegetarisch of veganistisch eet is het sterk aan te raden om een afspraak te maken met uw huisarts of met de diëtiste die werkzaam is in het Woonzorgcentrum Crabbehoff. Vegetarische of veganistische diëten vragen om extra aandacht. Wanneer u weinig of geen dierlijke producten eet loopt u niet alleen een groter risico op het ontstaan van een tekort aan eiwitten, maar u loopt ook een groter risico op het ontstaan van tekorten aan andere voedingsstoffen zoals vitamines en/of mineralen. Vitamines & mineralen Vitamines en Mineralen zijn stoffen die de mens in kleine hoeveelheden nodig heeft. Men krijgt over het algemeen voldoende vitamines en mineralen binnen wanneer er voldoende en goed gevarieerd wordt gegeten. Bij ouderen is dit wat anders, zij hebben door verschillende oorzaken vaker een tekort aan een aantal van deze vitamines en mineralen. Het gaat hierbij om: vitamine B2, vitamine B12, vitamine D, calcium, ijzer en zink. Deze vitamines en mineralen zullen per stuk behandeld worden waarbij wordt aangeven wat de klachten zijn bij een tekort of een overschot en in welke voedingsmiddelen deze stoffen voorkomen. Voor een van een aantal van deze vitamines, namelijk vitamine D en vitamine B12, is bekend dat deze door ouderen vaak in onvoldoende mate worden geconsumeerd. Vanwege dit feit wordt door een huisarts soms aangeraden om supplementen te slikken. Van deze stoffen staat daarom de ADH (aanbevolen dagelijkse hoeveelheid) vermeld. Let op! Slik nooit supplementen zonder dat u hier vooraf overleg over heeft gepleegd met uw huisarts, apotheker of een diëtist. Vitamine B2 Functie: Vitamine B2 speelt een rol bij de energievoorziening van het lichaam. Het helpt bij het vrijmaken van energie uit koolhydraten, eiwitten en vetten.

Bron: vitamine B2 zit vooral in melk en melkproducten maar ook in vlees, vleeswaren, fruit, groente, brood en graanproducten. Tekort: Een tekort aan vitamine B2 kan huidafwijkingen bij de mond, tong en ontstekingen bij de neus veroorzaken. Overschot: Een te hoge inname van vitamine B2 is niet schadelijk. Het deel dat het lichaam niet gebruikt, wordt met de urine uitgescheiden. Belangrijk: Vitamine B2 kan niet tegen licht, dit is de reden dat melk in het donker bewaard moet worden (in de koelkast). Bij koken van bijvoorbeeld groente, lost vitamine B2 gemakkelijk op in water, het verliest hierdoor zijn functie. Belangrijk is dus om groente in zo weinig mogelijk water te koken.6,7 Vitamine B12 Functie: Vitamine B12 is nodig voor de aanmaak van rode bloedcellen en voor een goede werking van het zenuwstelsel. Bron: Vitamine B12 bevindt zich alleen in dierlijke producten zoals melk, melkproducten, vlees, vleeswaren, vis en eieren.8 Tekort: Vitamine B12 is voor opname in het lichaam afhankelijk van de Intrinsieke Factor, een eiwit dat in de maag wordt gemaakt. Ouderen hebben vaak een gebrek aan dit eiwit. Het gevolg hiervan is dat vitamine B12 moeilijker kan worden opgenomen waardoor sneller een tekort kan ontstaan. Dit is de reden dat ouderen vaak aangeraden wordt om vitamine B12-tabletten te slikken.6,9 Overschot: Een overschot aan vitamine B12 komt nauwelijks voor, het lichaam zorgt er zelf voor dat er niet meer vitamine B12 wordt opgenomen dan nodig is. Aanbeveling: De aanbeveling voor vitamine B12 ligt op 2,8 microgram per dag.10 Vitamine D Functie: Het lichaam gebruikt vitamine D onder andere om calcium uit uw voeding beter op te nemen. Op deze manier draagt vitamine D bij aan de groei en het behoud van stevige botten en tanden. Daarnaast ondersteund vitamine D uw immuunsysteem en draagt dus bij aan een goede weerstand. Bron: Zonlicht is belangrijk voor de aanmaak van vitamine D in het lichaam. Om voldoende vitamine D aan te maken dient u iedere dag ten minste 15 minuten buiten te zijn. Waarbij uw gezicht en handen onbedekt zijn (maar pas op met de volle zon, gebruik voldoende bescherming). Ook voeding is een belangrijke bron van vitamine D. Producten die relatief veel vitaminen D bevatten zijn: vette vis, vlees en eieren. In halvarine en margarine is vitamine D vaak toegevoegd. Tekort: Een tekort aan vitamine D kan bij volwassenen en ouderen leiden tot botontkalking (osteoporose) of spierzwakte. Wanneer u dagelijks minder dan 15 minuten buiten komt en/of een niet-westerse achtergrond heeft is het risico op een tekort groter. Overschot: Een overschot aan vitamine D komt bij een normale inname niet voor, alleen een te hoge inname van vitamine D bij het slikken van supplementen komt voor. Bij een lange blootstelling aan zonlicht, regelt het lichaam zelf de opname van vitamine D en zorgt ervoor dat deze opname niet te hoog is.11 Aanbevolen:  12,5 mcg/dag voor vrouwen boven de 50 jaar, mensen met een niet-westerse achtergrond, mensen die minder dan 15 minuten per dag buiten komen en mensen die een sluier of burka dragen.



22,5 mcg/dag voor vrouwen en mannen boven de 70 jaar, mensen met osteoporose en mensen die in een verpleegtehuis wonen.12 Deze aanvulling kan het beste gezocht worden in een supplement. Overleg hier over vooraf met uw huisarts of apotheker! Tevens kunt uw contact opnemen met de diëtiste van Woonzorgcentrum Crabbehoff te Dordrecht (zie hoofdstuk ‘meer informatie’ voor contactgegevens).

Calcium Functie: Calcium is nodig voor de opbouw en onderhoud van de stevigheid van botten en het gebit. Calcium helpt tegen botontkalking op latere leeftijd. Calcium vervult daarnaast nog vele andere zeer belangrijke functies in het lichaam. Zo speelt calcium een rol bij de bloedstolling, is het belangrijk voor een goede werking van zenuwen en spieren en is het nodig voor het transport van andere mineralen in het lichaam. Sinds kort zijn er zelfs aanwijzingen dat de inname van calcium zou beschermen tegen een aantal typen darmkanker. Bron: De beste bronnen van calcium zijn melk, melkproducten en kaas. Maar ook producten zoals groente, noten en peulvruchten bevatten calcium. Tekort: Calcium wordt bij ouderen minder goed opgenomen. Dit heeft als gevolg dat de botten langzaam gaan ontkalken waardoor ze minder stevig zijn. Dit is de reden dat botbreuken bij ouderen vaak voorkomen.13,14 IJzer IJzer komt in twee vormen voor: als heem-ijzer en als non-heemijzer. Heem-ijzer kan gemakkelijker worden opgenomen in het lichaam dan non-heemijzer. Functie: IJzer is belangrijk voor de vorming van hemoglobine, een stof die nodig is voor het zuurstoftransport in het bloed en voor de stofwisseling. Bron: Heem-ijzer: vindt men alleen in dierlijke producten zoals vlees, vis en gevogelte. Non-heemijzer: vindt men in zowel plantaardige als dierlijke producten, maar voornamelijk in plantaardige producten zoals groente en brood. Tekort: Er zijn een aantal kenmerken die wijzen op een tekort aan ijzer. Dit zijn vooral vermoeidheid, hoofdpijn en hartkloppingen. Overschot: Een teveel aan ijzer kan schadelijk zijn voor de lever. Hierdoor neemt mogelijk de kans op leverkanker, hart- en vaatziekten en diabetes toe.15 Zink Functie: Zink heeft verschillende functies in het lichaam. Zo is het nodig bij een goede werking van het immuunsysteem en bij de opbouw van eiwitten. Bron: Zink komt voor in onder andere vlees, kaas, noten en graanproducten. Tekort: In Nederland komt een zinktekort niet voor. Overschot: Ook een overschot aan zink is bijna niet mogelijk en komt nauwelijks voor.16

Vocht Naast een goede inname van de hierboven genoemde voedingsstoffen is het ook erg belangrijk dat u voldoende vocht consumeert. Vocht heeft een aantal erg belangrijke functies in het lichaam. Zo zorgt het ervoor dat uw lichaamstemperatuur geregeld wordt, heeft het een functie bij het transport van voedings- en afvalstoffen en lost het voedingsstoffen op waardoor deze kunnen worden opgenomen in de darm. Vocht (water) vinden we zowel in eten als in drinken. Groente en fruit bevatten een hoog percentage aan vocht (soms bestaan ze tot wel 80% uit water). Een voldoende inname van groente en fruit draagt dus bij aan een gezonde vochtinname, maar het meeste vocht krijgen we binnen via drinken. Voldoende drinken is dus uiterst belangrijk! De hoeveelheid vocht die u per dag nodig heeft hangt af van hoeveel vocht u per dag verliest. De vochtbehoefte wordt vooral bepaald door de temperatuur (binnen en buiten), de mate van lichamelijke activiteit, uw leeftijd, uw gezondheid en wat u eet. Uitdroging (vochttekort) komt bij ouderen relatief veel voor en is een groot gezondheidsprobleem. Belangrijke oorzaken hiervan zijn onder andere het dunner worden van de huid, waardoor u meer vocht verliest door verdamping. Daarnaast neemt bij het ouder worden het dorstgevoel af. Uitdrogingverschijnselen zijn te herkennen aan een dorstgevoel in combinatie met hoofdpijn en een verminderde elasticiteit van de huid. Uitdroging wordt veroorzaakt als de vochtuitscheiding (voor langere tijd) hoger is dan de vochtinname. Met andere woorden; de hoeveelheid vocht die u verliest en de hoeveelheid vocht die u consumeert zijn niet in balans.17 Uitdroging verhoogt de kans op nierstenen, koorts, te lage bloeddruk, obstipatie en vele andere stoornissen in het lichaam. Wees u bewust van de symptomen van uitdroging en let goed op uw vochtinname, ook als u geen dorstgevoel heeft. De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid voor vocht ligt voor een man op 2,5 L per dag en voor een vrouw op 2,4 L per dag uit de voeding en het drinken samen (zie tabel 1 en 2). Zo’n 70% van de 2,4 of 2,5 L moet worden ingenomen door te drinken. Dit komt neer op ongeveer 1,7 L per dag.18,19 TIP! Een groot glas bevat zo’n 250 ml en een klein glas zo’n 200 ml. Probeer dus dagelijks 7 grote of 9 kleine glazen vocht per dag te drinken. Verspreid deze inname goed over de gehele dag en vermijd zeer grote hoeveelheden vocht in één keer. Het vocht hoeft niet alleen uit water te bestaan, een glas melk, vruchtensap, thee en koffie tellen ook mee. TIP! Zorg dat u, zeker nu de zomer er weer aankomt, altijd een flesje of een glas water bij de hand hebt. Zo wordt u vaker herinnerd aan het feit dat u voldoende moet drinken en kunt u goed bijhouden hoeveel u al heeft gedronken.

Voedselveiligheid Ouderen hebben vaker te lijden onder een voedselinfectie en/of – vergiftiging. Hier zijn verschillende verklaringen voor. Naarmate u ouder wordt neemt uw weerstand af. Daarnaast neemt de zuurtegraad van het maagzuur af, hierdoor worden minder bacteriën in de maag gedood en komen er dus meer bacteriën in de darmen terecht. Bovendien is men vaak niet voldoende op de hoogte van het veilig bereiden en de gevaren van het (her)opwarmen van voedsel. Met de volgende informatie kunnen wij u te helpen om de kans op een voedselinfectie en –vergiftiging te verkleinen.

Veilig inkopen en bewaren Veilig eten begint met veilig inkopen en bewaren. Hierbij is het belangrijk om te letten op de houdbaarheidsdatum, maar ook u zintuigen te gebruiken. Houdbaarheidsdatum De houdbaarheidsdatum verteld u tot welke datum u een product veilig kunt gebruiken. Let op! De houdbaarheidsdatum die op de verpakking staat, geldt alleen zolang de verpakking nog niet aangebroken is. We maken onderscheid tussen twee soorten houdbaarheidsdatums, namelijk: THT en TGT. THT staat voor ‘ten minste houdbaar tot’. Op producten die minder snel bederven staat een THT datum. Na de THT datum, gaat de kwaliteit van het product mogelijk achteruit. Toch zijn deze producten vaak nog prima te eten nadat deze datum verstreken is. Om dit te beoordelen kunt u gebruik maken van de hierna genoemde stappen. TGT staat voor ‘te gebruiken tot’. Producten die u relatief kort kunt bewaren zoals vlees(waren), vis en voorgesneden groenten, hebben altijd een TGT datum. Die datum is de laatste dag waarop het nog veilig is om het product te eten. Let op! Dit geldt alleen als u het product bewaard heeft volgens de bewaarvoorschriften op de verpakking. Indien u deze bewaarvoorschriften niet kunt vinden op de verpakking van het product, kunt u de bewaarwijzer (zie inhoudsopgave) raadplegen. Na opening verandert de houdbaarheidsdatum van een product. Raadpleeg voor informatie hierover het hoofdstuk ‘Bewaarwijzer’.

Niet bij alle verse producten is het verplicht een houdbaarheidsdatum te vermelden. Op producten die gekocht worden op bijvoorbeeld de markt, wordt vaak geen houdbaarheidsdatum vermeld. U kunt de verkoper vragen hoe lang het product houdbaar is. Met onderstaande stappen kunt uw zelf beoordelen of het product nog eetbaar is of dat u het beter weg kunt gooien: - Begin bij het beoordelen van een product bij het uiterlijk. Kijk of er geen verkleuringen zijn opgetreden en of er geen beurse plekken aanwezig zijn. Beoordeel het product tevens op de structuur. Verse groente en fruit moeten stevig aanvoelen en mogen niet slap, verlept, uitgedroogd en/of beschadigd zijn. Vaak is het mogelijk om een beurse plek weg te snijden en de rest van het product nog te gebruiken. Wanneer u twijfelt of u het product nog kunt eten doe dit dan niet, gooi het product dan weg. - Daarna beoordeelt u de geur van het product. Bij vlees en kip betekent een zure lucht dat het product bedorven is, gooi het dan altijd direct weg. Verse vis of visfilet heeft nauwelijks geur, en ruikt dus niet ‘vissig’. - Besteedt extra aandacht aan de geur en het uiterlijk bij het inkopen van vers vlees, kip en vis. Vis kunt u het beste eten op de dag van aankoop, de ogen van de vis moeten helder zijn, de kieuwen helderrood en niet slijmerig (makreel heeft bruine kieuwen), de huid van de vis moet een heldere slijmlaag hebben. - Bedorven vlees is altijd verkleurd maar verkleurd vlees is niet altijd bedorven. Bij vlees zegt geur vaak meer over de versheid dan kleur.20,21 TIP! Let bij inkoop van afgeprijsde producten op de houdbaarheid. Deze producten moeten vaak op dag van aankoop al geconsumeerd worden. Bewaren Wanneer u slim gebruik maakt van vriezer, koelkast en voorraadkast kunt u uw etenswaren langer vers houden. Binnen de koelkast is het niet op alle plekken even koud. Hier kunt u gebruik van maken door bederfelijke producten op de koudste plaatsen te bewaren en de producten die minder snel bederven op de minder koude plekken in de koelkast. Indien het vriesvak van de koelkast zich bovenin de koelkast bevindt, is de koudste plek in uw koelkast boven achterin (eerste plank onder het vriesvak). Indien het vriesvak zich buiten de koelkast bevindt, is de koelkast het koudst achterin en onderin boven de groentela. TIP! Zet kort houdbare producten vooraan in de koelkast zodat u deze producten niet vergeet en ze niet onnodig bederven. TIP! Het is belangrijk dat bereide en rauwe producten ook in de koelkast goed gescheiden bewaard worden. Bewaar rauw vlees en rauwe vis en andere producten die kunnen lekken, goed afgedekt onderin de koelkast. Leg nooit rauw vlees of rauwe vis boven producten die niet meer worden verhit voor consumptie zoals salades, toetjes en broodbeleg. Op deze manier loopt u minde risico dat uw producten besmet worden met vaak schadelijke bacteriën.

F IGUUR 1 DE IDEALE INDELING VAN KOELKAST EN VRIEZER

TIP! Het is belangrijk om goed het verschil te kennen tussen ‘koel’ en ‘gekoeld’. Dit zijn twee verschillende termen die u vertellen of u een product beter in de (voorraad)kast of in de koelkast kunt bewaren. Bij de vermelding ‘koel bewaren’ op het product kunt u het product het beste koel, donker en droog in een (voorraad)kast bewaren (bij 15-20 graden Celsius). Bij de vermelding ‘gekoeld bewaren’ moet u het product tot gebruik in de koelkast bewaren (bij 4-7 graden Celsius).

Hierboven ziet u een voorbeeldafbeelding van een ideale indeling van een koelkast. Bij deze indeling beperkt u het bederf van producten zo veel mogelijk voor het verstrijken van de houdbaarheidsdatum. Daarnaast wordt het risico op besmetting van het ene product op het andere product bij deze indeling zo klein mogelijk gehouden.

Veilig koken Veilig koken begint met hygiëne. Let voor dat u gaat koken op de volgende aandachtspunten: - Was altijd uw handen met water en zeep voor en na het koken. Doe voor het koken sierraden waar vuil achter kan blijven zitten (ringen, armbanden etc.) af. - Zorg dat uw keuken en uw keukengerei goed schoon zijn. - Vervang uw vaatdoekje dagelijks. Was deze, samen met handen theedoeken, op minimaal 60 graden Celsius in de wasmachine. - Was groente en fruit altijd voor deze te verwerken en/of op te eten. Doe dit bij voorkeur onder koud stromend water. - Zorg dat klaargemaakt eten nooit in contact komt met voedingsmiddelen die nog rauw zijn. Naast hygiëne is het is belangrijk dat uw voedsel goed gaar is alvorens het te eten. Wanneer u uw voeding voldoende verhit heeft, kunt u ervan uitgaan dat vrijwel alle ziekmakende bacteriën en andere micro-organismen gedood zijn. Maar dat betekent nog niet dat u alle voedingsmiddelen door en door gaar moet koken. Groente dienen bijvoorbeeld vaak maar zeer kort gekookt of gestoomd te worden. Met de volgende gegevens weet u zeker dat u voedsel voldoende verhit is en de voedingswaarde zoveel mogelijk behouden blijft: - Kip en varkensvlees zijn pas voldoende gegaard wanneer het vlees van binnen helemaal wit is. Biefstuk en rosbief mogen van binnen nog wel roze zijn. - Ontdooi voedsel bij voorkeur in de koelkast of in de magnetron (op de ontdooistand). - Gebruik bij voorkeur geen rauwe eieren in gerechten die u niet meer verhit (bijvoorbeeld in een zelfgemaakte mayonaise). Kies liever voor gepasteuriseerde eieren (verkrijgbaar in supermarkten) om de kans op ziekte te verkleinen. Gepasteuriseerde eieren zijn een korte tijd verhit zodat schadelijke bacteriën doodgaan en het product veiliger is voor consumptie. - Groente kunt u het beste zo kort mogelijk koken in zo min mogelijk water. Op deze manier blijven de vitamines en smaak beter behouden. Ook stomen is een bereidingstechniek waarbij veel vitamines behouden blijven. - Kliekjes (restjes) van een vorige dag kunt u meestal nog prima gebruiken. Door de kliekjes goed te verhitten (tot stomend heet) dood u vrijwel alle ziekmakende bacteriën. Kliekjes worden vaak (her)opgewarmd in de magnetron. Als u dit doet is het belangrijk de maaltijd tussentijds goed door te roeren zodat de gehele maaltijd voldoende verhit wordt. Let op! Verhit kliekjes nooit een tweede keer. - Bewaar de kliekjes altijd goed afgesloten in de koelkast en eet ze binnen twee dagen op. - Wanneer u kliekjes invriest zorg er dan voor dat u deze in goed afsluitbare diepvrieszakken of bakjes opbergt. Noteer wat er in zit en de datum.22

TIP! Gebruik voor groente en fruit, vis, brood, gevogelte en vlees aparte snijplanken. Op deze manier verkleint u het risico op besmetting van producten via bacteriën op de snijplank. Koop de snijplanken in verschillende kleuren (bijvoorbeeld blauw voor vis, rood voor (rund)vlees, wit voor brood, groen voor groente en fruit en geel voor gevogelte). Op deze manier haalt u de snijplanken niet door elkaar en is het gemakkelijk te onthouden voor welk product u welke snijplank gebruikt.

Meer informatie  Voor meer informatie kunt u contact opnemen met de diëtiste die werkzaam is in het Woonzorgcentrum Dubbelmonde te Dordrecht.  Voor informatie over voedselveiligheid, voedingstoffen en vele andere voedingsgerelateerde onderwerpen kunt u een kijkje nemen op de website van het Voedingscentrum: http://www.voedingscentrum.nl/nl.aspx. Het is tevens mogelijk via deze website boeken, informatiebrochures en folders te bestellen.  Uiteraard kunt u contact opnemen met u huisarts. Uw huisarts kan vele vragen over voeding beatwoorden en indien nodig u doorverwijzen naar een specialist.

Bewaarwijzer product

in de koelkast (4-7 °C)

in de diepvries (-18 °C)

2 dagen

6-12 maanden

2 dagen

4 maanden

2 dagen

9 maanden

1 dag

2-3 maanden

3-4 dagen

3 maanden

niet bewaren!

-



1 week

1-3 maanden

Vlees en kip rauw rundvlees rauw varkensvlees rauwe kip rauw gehakt, hamburgers, slavink (gemalen vlees) gebakken en gebraden vlees overgebleven vlees van de barbecue product Vleeswaren cervelaatworst, bacon, ontbijtspek, rookvlees (gezouten vleeswaren) boterhamworst, Gelderse worst, gekookte worst, gebraden gehakt, leverkaas, (smeer)leverworst (gekookte vleeswaren) ham, casselerrib, kipfilet fricandeau, rosbief filet américain

product

3 maanden 4 dagen 4 dagen

3 maanden

2 dagen

3 maanden

eten op dag van aankoop

-



1-2 dagen

6 maanden

1-2 dagen

3 maanden

2 dagen

3 maanden

1-2 dagen

3 maanden

2 dagen

3 maanden

Vis rauwe kabeljauw, schol, tonijn (magere vis) rauwe zalm, makreel (vette vis) gerookte zalm, gerookte makreel, gerookte paling zoute haring lekkerbek, kibbeling (gebakken vis)

garnalen rauwe mosselen gekookte mosselen product

1 dag

3 maanden

1 dag

-

1-2 dagen

3 maanden



3 dagen

-

4 dagen

-

4 dagen

-

3 dagen

-

3 dagen

-



1-2 weken

1-2 maanden

4 weken

1-2 maanden

4 weken

-

7 dagen

2-4 maanden

14 dagen

2-4 maanden

3 dagen

-

3 dagen

-

4 dagen

3 maanden

1 week

-

4 weken

-

1 week

-

Zuivel melk, chocolademelk karnemelk, drinkyoghurt yoghurt, kwark vla slagroom

product Boter, kaas en eieren boter margarine halvarine stuk jonge of jongbelegen kaas stuk belegen of oude kaas plakken kaas geraspte kaas zachte kaas (brie, camembert) smeerkaas rauwe, ongekookte eieren gekookt ei

product



1 dag

3 maanden, eerst blancheren

2 dagen niet

invriezen!

3-5 dagen


7-10 dagen


5-7 dagen, buiten de koelkast,

12 maanden, eerst

koel en donker bewaren

Blancheren

Groenten gesneden groenten sla, andijvie, spinazie (bladgroenten) sperziebonen, wortelen, broccoli

witlof, bloemkool aubergines, courgettes, paprika, winterwortel

1-2 weken, buiten de koelkast, komkommer, tomaten product

koel en donker bewaren

-



2 dagen, overdoen in bewaarbakje

3 maanden, in bewaarbakje

2 dagen

3 maanden, in bewaarbakje

3 maanden

-

9 maanden

-

1 maand

-

1 dag

-

2 dagen

3 maanden

2 dagen

3 maanden

1 dag

1 maand

3 dagen

3 maanden

Overig

producten uit blik producten uit glazen pot fritessaus, mayonaise, cocktailsaus, knoflooksaus tomatenketchup, curry, barbecuesaus olijven, augurken, zilveruitjes huzarensalade, eiersalade kant-en-klaarmaaltijden bereide soep slagroomgebak, gebak met slagroom appelgebak, vlaai zonder slagroom

Bron: http://www.haccplabels.nl/cms.php?id_cms=9

Literatuur 1. Gezondheidsraad richtlijnen goede voeding 2006. Beschikbaar via: http://www.gezondheidsraad.nl/sites/default/files/200621N.pdf. Geraadpleegd op 15 mei 2014. 2. Voedingscentrum Vetten. Beschikbaar via: http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/vetten.aspx. Geraadpleegd op 14 mei 2014 3. Voedingscentrum Koolhydraten. Beschikbaar via: http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/koolhydraten.aspx. Geraadpleegd op 14 mei 2014 4. Voedingscentrum Koolhydraten. Beschikbaar via: http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/koolhydraten.aspx. Geraadpleegd op 14 mei 2014 5. Dom G. Gezond eten voor senioren. Eerste druk. Den Haag: Consumentenbond; 2006. 6. Gezondheidsraad: Naar een voldoende inname van vitamines en mineralen 2009. Beschikbaar via: http://www.gezondheidsraad.nl/sites/default/files/200906r.pdf Geraadpleegd op 12 mei 2014 7. Voedingscentrum. Vitamine B2. Beschikbaar via: http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/vitamine-b2.aspx. Geraadpleegd op 12 mei 2014 8. Voedingscentrum vitamine B12. Beschikbaar via: http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/vitamine-b12.aspx. Geraadpleegd op 12 mei 2014 9. Maag-lever-darmstichting. Beschrijving van Vitamine B12 tekort. Beschikbaar via: http://www.mlds.nl/ziekten/60/vitamine-b12-tekort/. Geraadpleegd op 12 mei 2014 10. Gezondheidsraad voedingsnormen vitamine B6, foliumzuur en B12. 2003 Beschikbaar via: http://www.gezondheidsraad.nl/sites/default/files/[email protected]. Geraadpleegd op 16 mei 2014

11. Voedingscentrum vitamine D. Beschikbaar via: http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/vitamine-d.aspx. Geraadpleegd op 12 mei 2014 12. Evaluatie voedingsnormen vitamine D. Beschikbaar via: http://www.gezondheidsraad.nl/sites/default/files/201215evaluatievoedingsnormen vitamineD.pdf. Geraadpleegd op 15 mei 2014 13. Voedingscentrum calcium. Beschikbaar via: http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/calcium.aspx. Geraadpleegd op 12 mei 2014 14. Wetenschappelijke Raad Osteoporose Stichting (WROS) calcium en vitamine D. beschikbaar via: http://www.osteoporosestichting.nl/calcium-en-vitamine-d.html. Geraadpleegd op 12 mei 2014 15. http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/ijzer.aspx. Geraadpleegd op 12 mei 2014 16. Voedingscentrum zink. Beschikbaar via: http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/zink.aspx. Geraadpleegd op 12 mei 2014 17. GGD, rapport Preventie van uitdroging bij ouderen 2011. Beschikbaar via: http://www.ggdkennisnet.nl/?file=7050&m=1327998384&action=file.download. Geraadpleegd op 12 mei 2014 18. Voedingscentrum vocht. Beschikbaar via: http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/trefwoord/vocht.aspx. Geraadpleegd op 12 mei 2014 19. Diesfeldt H. Geen dorst? Wel drinken. Denkbeeld augustus 2008, volume 20, issue 4, p. 25-26. Beschikbaar via: http://link.springer.com/article/10.1007%2FBF03076624?LI=true. Geraadpleegd op 15 mei 2014 20. Voedingscentrum Houdbaarheidsdatum (THT/TGT). Beschikbaar via: http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/houdbaarheidsdatum-tht-tgt-.aspx . Geraadpleegd op 15 mei 2014 21. Europees infoblad. Beschikbaar via: http://ec.europa.eu/food/food/sustainability/docs/best_before_nl.pdf. Geraadpleegd op 15 mei 2014 22) Stichting Voedingscentrum Nederland. Alles over veilig eten. Eerste druk. Den Haag: Voedingscentrum; 2011

Bijlage 3. De uitnodiging

Uitnodiging. Wij, Sophie van ’t Hoff en Lieke de Kort zijn studenten Voeding en Dietëtiek aan de Haagse Hogeschool. Wij hebben ons, voor een vrije schoolopdracht, bezig gehouden met voeding voor ouderen. De informatie die wij hebben gevonden en geleerd, hebben wij gebundeld in een voorlichtingspresentatie. Wij willen u bij deze graag uitnodigen om op woensdag 21 mei 2014 aanstaande naar onze voorlichting in de Biesboschzaal te komen. Wij zullen u van alles vertellen over gezonde voeding, de onderwerpen die voorbij zullen komen zijn onder andere: ‘Wat zit er in uw voeding’ en ‘Hoe kunt u zelf zorgen voor een goede hygiëne’. Het programma voor deze avond zal zijn: 18.30-19.00

Inloop met koffie of thee

19.00- 19.30

Deel 1 van de presentatie

19.30-19.45

Pauze, inclusief drankje

19.45-20.00

Deel 2 van de presentatie

20.00-20.15

Afsluiting/vragenronde

Het bijwonen van de voorlichting is volledig gratis, en inclusief koffie/thee en een drankje. Wij vragen u om, indien u aanwezig wil zijn, onderstaand strookje in te vullen en voor vrijdag 16 mei 2014 in te leveren bij de receptie in Dubbelmonde. Zo weten wij op hoeveel mensen wij kunnen rekenen. Wij hopen u te zien op woensdag 21 mei 2014

Met vriendelijke groet, Sophie van ’t Hoff en Lieke de Kort --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Naam: _______________________________ Kamernummer: ________________________

Bijlage 4. Feedbackformulieren Dietiste woonzorgcentrum Dubbelmonde Beoordelingsmodel voorlichting gezonde voeding (presentatie)

Doel: informeren

Naam: Lianne Smits

Datum: 21 mei 2014

g=goed, v=voldoende, z=zwak, o=onvoldoende stap 1 voorbereiding

g v z o

TOELICHTING

voorbereiding presentatie

1. inschatting tijd presentatie

x

2. niveau stof (afgestemd op doelgroep)

x x

3. hoeveelheid stof

x

stap 2 structuur 1. opening enthousiast, motiverend

x

2. voorstellen

x

3. doel en belang presentatie

x

4. relatie verschillende onderdelen presentatie

x

5. eindsamenvatting en/of conclusie 6. afsluiting

Niet aanwezig x

stap 3 spreekvaardigheid/stemgebruik 1. zinsbouw

x

2. woordkeus

x

3. gebruik van voorbeelden

x

4. tempo

x

5. articulatie

x

6. volume

x

stap 4 non-verbale communicatie 1. oogcontact publiek

x

2. gebaren

x

3. lichaamshouding

x

4. beweging

x

5. kleding

x

stap 5 omgang met vragen 1. spreker geeft vragensteller aandacht 2. spreker houdt antwoorden kort 3. spreker geeft toe antwoord niet te weten

x x N.V.T

(indien van toepassing) Algemene opmerkingen presentatie Een duidelijke, enthousiaste presentatie. Boeiend voor de bewoners.

Beoordelingsmodel voorlichting gezonde voeding informatieboekje

Doel: informeren

Naam Lianne Smits

Datum 21 mei 2014

g=goed, v=voldoende, z=zwak, o=onvoldoende stap 1 voorbereiding 1. vormgeving

g v z o

TOELICHTING

voorbereiding presentatie x

Het ziet er echt heel strak uit, de vormgeving nodigt uit om te gaan lezen

2. niveau informatie (afgestemd op doelgroep)

x

Gewoon prima!

3. hoeveelheid informatie

x

Het is veel informatie, maar de mensen kunnen het thuis op het gemak lezen waardoor het niet te veel informatie is.

stap 2 structuur 1. inleding en voorstellen

x

3. duidelijkheid van doel en belang

x

informatieboekje 4. relatie verschillende hoofdstukken en

x

onderwerpen

Er is niet perse een samenhang, aangezien jullie verschillende onderwerpen hebben belicht. Maar dit is niet storend. Juist heel informatief!

5. haalbaarheid van regels, tips & adviezen

x

stap 3 schrijfvaardigheid 1. zinsbouw

x

Er kunnen een hoop mensen heel veel leren van jullie manier van schrijven. Goede zinnen, duidelijke uitleg.

2. woordkeus

x

3. manier van formuleren

x

3. gebruik van voorbeelden

x

Algemene opmerkingen informatieboekje

Wat een goed idee om een boekje mee te geven aan de mensen zodat ze alles nog eens terug kunnen lezen. Dit zorgt dat de

stof wat beter blijft hangen en de mensen het ook aan anderen kunnen laten lezen zodat je doelgroep vergroot wordt.

Bewoners

Bijlage 5. De Foto’s

Verslag Praktijkopdracht Lieke de Kort. Studentnummer: Voorlichting Protestantse stichting Crabbehoff 21 mei 2014

Recommend Documents