Verslag praktijknetwerk. Netwerk: Groen. Datum; 17 en 18 november 2010. Molenhoek. Aanwezigen: Woensdag: 17 november 14.00 uur. Welkomstwoord en introductie van deze 24-uurs-bijeenkomst door Ton Balk. Daarin verwoordt hij nog eens de stand van zaken van het experiment VM2, nu het derde jaar ervan ingaat. In de regeringsverklaring van het nieuwe kabinet staat, dat “VM2 kan worden uitgebreid en structureel zal worden.” In het kader van deze opmerking kan men ook de vraag van de opdrachtgever (OCW en LNV) zien aan de netwerkbijeenkomsten, die nu plaats vinden, om haar te voorzien van informatie over knelpunten en mogelijke aanbevelingen, wat er nog van de overheid kan worden verwacht, om het experiment succesvol te laten zijn. Die knelpuntenanalyse zal in het programma worden opgenomen, nadat enkele van de wensen van de netwerkleden zelf, zoals ze in de aanloop naar de bijeenkomst zijn geuit, aan bod zijn geweest. 14.30 uur Thema
De integratie van LLB / LOB in de sector GROEN. Presentatie door Peter den Boer; lector ROC West Brabant. Met assistentie van Ton Balk en Doride de Bruijn ( Helicon) Inleiding door Ton Balk Ton laat in een tijdlijn zien op welke momenten een leerling vanaf groep 7 van het basisonderwijs keuzes moet maken Hij schetst nog eens de problematiek van de terugloop van het aantal leerlingen, waardoor de kans aanwezig is dat men besluit om smalle trajecten aan te bieden. Kijkend naar de situatie, waar men in smalle trajecten werkt, zie je dat er een groot aantal jongeren na het vmbo-examen toch van richting verandert. In de sector Groen is een frappante ontwikkeling zichtbaar: veel leerlingen zijn hier gebleven en proberen het niveau 2 daar te halen. De vraag is dan:kiezen zij gemotiveerd voor de richting waarin ze het examen doen? Ton: “Ik denk dat de leerling kiest voor de locatie, die overzichtelijk en veilig aanvoelt. En vervolgens zal de leerling de eigenlijke keuze pas maken na het niveau 2-examen.” Zo zie je ook dat Kaderleerlingen deze weg willen bewandelen. De definitieve richtingkeuze uitstellen tot na dit examen. Als we deze gegevenheid verbinden met de doelen van VM2, dan kun je de conclusie trekken, dat de loopbaan van de leerling centraal moet worden gesteld. Tot nu toe wordt de begeleiding van de leerling, ook in VM2, nog 1
sterk op de vmbo manier gerealiseerd. Nu er een doorlopende lijn, samen met het mbo wordt gerealiseerd, zul je anders moeten gaan inkleuren en dat is deze middag ons doel: kijk ook vanuit de mbo-bril naar die loopbaanbegeleiding.
Presentatie
De AOC-Raad heeft hier op ingezet met een tweejarig ontwikkelen testtraject, (het masterplan). Daarbij is al vast door een werkgroep het servicedocument LLB/LOB uitgewerkt, waarover Doride de Bruijn informatie zal geven.. Peter den Boer: keuzeprocessen van leerlingen begeleiden. Leerlingen hebben geen notie van wat “arbeid” is. De ervaring van vakantiebaantjes is daarvoor niet geschikt. Ze halen het beroepsbeeld bijvoorbeeld van de t.v. Onderweg tijdens hun schoolloopbaan wordt hun gevraagd om te kiezen. Dat kunnen ze eigenlijk niet. “Dus doen ze maar wat.” Eigenlijk kiezen ze op basis van de vakinhoud die hun in het onderwijs wordt aangeboden. Want daar zitten ze middenin. We kunnen de leerlingen ook niet met woorden duidelijk maken, wat ze kunnen verwachten. Dus moeten we ervoor zorgen dayt de leerlingen in de praktijk ervaringen opdoen. “Loopbaanleren is ervaringsleren. Dat kun je niet uit een boekje doen. Stuur ze naar buiten, naar het werk. Zorg dat ze ervaringen opdoen en die ervaringen moeten verwerkt worden.” We weten wel dat jonge leerlingen nog niet in de rpaktijk van alles dat bij het beroep hoort, mogen uitvoeren. Dan is het alternatief, om ze goede vragen te laten stellen, want zomaar ernaar toe sturen zonder deze opdracht, waar ze naar zouden moeten kijken, levert ook niet veel op. De jongeren leven in een zogenaamde parallelle werelden. Thuis is anders dan op school is anders dan op het werk, is anders dan bij vrienden. Zij maken zelf de verbinding niet. Dus moeten zij geholpen worden om een verbinding te maken tussen de ervaring en wat zij er mee zouden kunnen aanvangen. Dat noemen wij het verwerkingsdeel. Hier gaat Peter nader in op enkele concrete handvatten voor een juiste verwerking van de ervaringen die de leerling heeft opgedaan in de praktijk. met welke frequentie, individueel of groepsgewijze, gesprekstechniek waarin luisteren en doorvragen van belang zijn: niet zomaar genoegen nemen met een simpel ja of nee. Ook het antwoord laten komen en het niet te snel zelf invullen! wie degene is die het reflectiegesprek doet (mentor, decaan, docenten) 2
en op welke wijze verslaglegging kan plaats vinden. Hoe je moet zorgen dat er op basis van dit soort gesprek voor de leerling actiepunten uit voort komen. Presentatie
“De vertaalslag van deze tools moeten jullie zelf maken.” Doride de Bruijn : het servicedocument LLB/LOB, Doride vertelt op welke wijze het servicedocument, waar zij een bijdrage aan heeft geleverd, tot stand is gekomen. We moeten gebruik maken van het brondocument LLB. Dat bestaat uit: 7 kerntaken 21 werkprocessen 19 competenties. Dat is omvangrijk, ook in vergelijking met een gemiddeld kwalificatiedossier, waarin meestal maar een paar kerntaken en veel minder werkprocessen en competenties verwerkt zijn. Als instelling moet je al deze onderdelen verwerken, maar wel per niveau en leeftijd verschil in moeilijkheidsgraad maken. De AOC’s hebben gezamenlijk een poging gedaan om deze opdracht aan te pakken. Per werkproces een eindnorm geformuleerd, omdat er toen nog sprake was van centrale examinering van dit dossier. Inmiddels is die verplichting van de baan. Toch hebben we de niveau-indeling aangehouden om de scholen handvatten te bieden. Daarbij hebben we gebruik gemaakt van het referentiekader van 4CYourWay, dat als niveauaanduiding voor de groene beroepskolom is ontwikkeld. Ze geeft een voorbeeld, waarin duidelijk wordt dat een werkproces op verschillende niveaus tot leerdoelen, gepast voor de betreffende leerling kan worden gebruikt. Tenslotte geeft ze aan dat een nieuw document op komst is, nadat de MBO-raad kritiek op het bestaande dossier heeft geuit. Het nieuwe stuk haalt LOB en LLB uit elkaar. Het is getiteld:”Loopbaan en burgerschap in het mbo.” Er is een indeling gemaakt in dimensies en thema’s. Daarmee vervallen de begrippen werkprocessen en kerntaken. De school kan afzonderlijk werk maken van het thema “burgerschap”, en daarnaast loopbaanbegeleiding verzorgen. In het veld heerst hierover opluchting. De verwachting is dat deze vernieuwing in augustus 2011 ingaan. Karen Laarveld (beleidsmedewerker AOC-raad) geeft aan, dat de VM2-scholen zelf de handschoen kunnen oppakken en inhoud geven aan een nieuw soort “brondocument” en daarmee voldoen 3
Opdracht
Uitwisseling
aan twee verplichtingen: Een opleiding in de groene beroepskolom geven & scholing op gebied van burgerschap en begeleiding bij de loopbaan bieden. “Het voordeel is dat je het dan zelf hebt opgezet en niet als verplichting van bovenaf krijgt opgelegd. Hopelijk zien jullie kansen om hier in te stappen. De AOC-raad wil dat proces wel faciliteren.” Naar aanleiding van de drie invalshoeken die werden geschetst: Ton: wat is er mogelijk binnen VM2? Peter: psychologie van het leren en begeleidingsopties bij keuzeprocessen. Doride : het kader dat is voorgeschreven. wordt de vervolgopdracht:hoe hier concreet handen en voeten aan te geven in een ideaal VM2-traject op de eigen school. Een rondgang langs de verschillende vertegenwoordigingen van de scholen levert de volgende voorbeelden van de huidige invulling van LLB/LOB op:
17.00 uur. Reflectie & Plenair
1 uur per week gesprek over loopbaan / aparte lessen maatschappijleer / burgerschap. Mental coach in 3de leerjaar : gesprekken over stage voeren. Cursus voor docenten om portfoliogesprekken te voeren. In het leerbedrijf gesprek over de stage voeren. Daarnaast, terug op school, in kleine homogene groepjes gesprekken over wat je hebt geleerd. Competentiegerichte gesprekken, met benaming POP, die gekoppeld zijn aan hun stage. Leerlingen samen laten babbelen; dan stuur je het gesprek naar uitwisseling van ervaringen. Organiseren van een stagemarkt. 3de klassers bevragen de oudere jaars over hun ervaringen. Bedrijven presenteren zich. (Voorbeeld: Westland on stage). Er kan een match met geïnteresseerde leerlingen plaats vinden. Bedrijfsbezoeken. Peter: “Geven wel een indruk, maar minder kritische ervaringen dan een tijdje stage.” De uitwisseling bestond voornamelijk uit reeds bestaande werkwijzen en geeft geen perspectief op hoe het idealiter zou kunnen zijn. . Peter geeft via enkele schema’s een aantal vormen, die de leerling ervaringen verschaffen, zoals: bedrijfsbezoeken, stagevormen, excursies,, etc. en vormen voor het verwerken van die ervaringen op school, zoals de boven beschreven tools. Op basis van deze ingang ontstaat een discussie in de groep, waarbij opnieuw een aantal ervaringen met begeleiding van de loopbaan van de leerling worden uitgewisseld. 4
Vragen als : Wanneer begin je met de gesprekken? Hoe creëer je veiligheid? Zouden ze wel eerlijk antwoord geven? Slaat het reflecteren wel bij iedereen aan? Is dat wel nodig? Weten kinderen van deze leeftijd überhaupt wat ze willen of lopen ze samen op met de vriendjes en vriendinnetjes en is hun besef van de eigen ontwikkeling nog niet aan de orde? Als je het serieus brengt en ze serieus neemt, slaat het wel aan. Heel belangrijk: veel praktijk beleven. Dan zien ze eerder het nut om erover na te denken. Discussie: op welk niveau steek je in bij de leerling? Je kunt ook beginnen met praten over wat ze thuis en met vrienden meemaken; dat zijn ook wezenlijke ervaringen en meer tot hun huidige levenssfeer behorend op die leeftijd, dan beroepspraktijkzaken. Opdracht
Vervolgopdracht: In 2 subgroepen: A: aan de hand van het servicedocument een uitwerking maken. B: zonder servicedocument een invulling binnen VM2 van LOB geven en hoe zich dat verhoudt tot het kwalificatiedossier. Naar aanleiding van een korte briefing uit de subgroepen, worden nog enkele punten uitgewisseld: - In school zie je een stagelijn en een mentoraats- of decanen-lijn. Die moet je bij elkaar zien te brengen. - Het gaat erom samen een visie op de doorlopende lijn te maken, - Helaas worden scholen nog meer afgerekend op het aantal geslaagden dan op hun prima uitgewerkte loopbaanbegeleiding voor elke leerling. Dus: bestuurders moeten meer doordrongen worden van de noodzaak van loopbaanbegeleiding.
18.00 uur
Presentatie van de website vm2marktplaats, door Hans de Wolf. Hans presenteert het werken met de website, en de functies die erin verwerkt zijn. Het is nu voor iedere netwerkdeelnemer, die een account heeft aangevraagd, mogelijk om naast de algemene nieuwspagina, ook in de netwerkbibliotheek van de eigen sector documenten te posten of ervan af te halen en op het forum met elkaar te communiceren. Er is een kernteam van vertegenwoordigers uit de netwerken gevormd, die samen met de beheerders van het Ruud de Moorcentrum en Hans de Wolf, de coördinatie van de stroom data 5
verzorgen.
19.00 uur
Er wordt enthousiast gereageerd op de mogelijkheden die het gebruik van de website in zich bergt. Presentatie door Freek Verhoeven; wijnbouwer in Groesbeek, over het telen, verbouwen van nieuwe druivenrassen, biologische teelt, vinificatie … en natuurlijk een proeverij van zijn wijnen. Er komt waarschijnlijk behoefte aan opleidingen voor wijnbouw in Nederland, nu deze groene tak zich sterk uitbreidt.
donderdag 18 november. 09.00 uur Speeddate :uitwisseling producten, ideeën, oplossingen. Marc Coenders leidt deze werkvorm in. Via deze werkvorm worden de meegebrachte producten, ideeën en oplossingen voor barrières die men tegenkwam bij de ontwikkeling van VM2, uitgewisseld. De reacties van de deelnemers zijn opgetogen. Het blijkt een succesvolle methode om snel te kunnen peilen wat men bij wie eventueel te halen heeft aan materiaal en ideeën. Het geeft een vooruitblik op mogelijk bilaterale contacten, waarin men elkaar van dienst kan zijn. Er wordt nog eens benadrukt dat het met elkaar praten vaak nog net iets meer oplevert dan het via internet ophalen van producten. De uitleg die ermee gepaard gaat, de vragen die men kan stellen, leveren duidelijk een meerwaarde op. Dit gegeven zal nog eens aan het einde van de tweedaagse bijeenkomst door velen worden benadrukt bij de waardering die men heeft voor het bijeenkomen in een netwerk. Knelpunten analyse
Aan de hand van 5 invalshoeken worden in subgroepen ervaringen uitgewisseld.: het volgen en begeleiden van de leerling organisatie van de samenwerking vmbo – mbo. loopbaanoriëntatie en beroepskeuze determinatie van de doelgroep wat verwachten we van de overheid? 1. Overheid: De ruimte die de overheid heeft geschapen door het VM2experiment is zeer te waarderen. Echter:
Er is te veel onduidelijkheid over de continuïteit. Er wordt te weinig publiciteit aan gegeven. Zal het wel erkenning krijgen? Regelgeving: examinering van de nieuwe standaarden voor Rekenen en Taal, die nu als aanvullende eisen zijn 6
ontstaan, zullen voor sommige leerlingen betekenen dat ze het niet halen. Inspectie is veel te dwingend in haar beoordeling of de examens wel goed zijn. Zij weten kennelijk te weinig van het nieuwe competentiegerichte leren en hanteren oude standaard beoordelingseisen. Bij dit experiment is te weinig over duidelijkheid m.b.t de administratieve componenten nagedacht. De eigen schooladministratie begrijpt het soms niet. Als mogelijk voorbeeld was wellicht een soort blauwdruk wenselijk geweest. Nu moeten de scholen wel heel erg op nul starten. Op sommige scholen is onduidelijk waar de VM2-gelden blijven . De netwerken worden als zeer waardevol gezien. We hebben elkaar nog erg nodig. De vraag is, of deze nog wel door zullen gaan. Worden ze nog wel door het ministerie gefaciliteerd? Het zou waardevol zijn als er mogelijke combinaties met kwalificatiedossiers uit de niet-Groene domeinen mogelijk worden gemaakt, omdat zoveel leerlingen kiezen voor Groen op (oneigenlijke) gronden, die niet beroepsgericht zijn. Ze zitten nu in de fuik van het groene domein. De positie van de VM2-leerling, die de 18 jaar passeert is ten opzichte van de mbo-leerling van die leeftijd, bij regelingen van OV en studiefinanciering. Hier zou ook verbetering in moeten worden aangebracht door een vergelijkbare positie te scheppen.
2; organisatie van de samenwerking vmbo–mbo.
Men ervaart de verschillen tussen beide “culturen”nog als heel groot. Dit druppelt dan ook door naar de leerlingen. Informatie moet beter naar alle betrokkenen worden gecommuniceerd. Bijvoorbeeld: informatie uit de netwerken landt bijna niet in de rest van de organisatie. Leerlingen niveau 2 worden in sommige gevallen als een aparte club beschouwd en blijken niet overal op niveau 3opleidingen welkom, terwijl ze daar formeel toch recht op hebben. (Dit is bijvoorbeeld het geval bij VAP-leerlingen die verder willen in de horecarichting.) In sommige regio’s heeft VM2 een imagoprobleem. In sommige scholen blijft VM2 een eiland. In sommige AOC’s ziet het mbo niet het nut van VM2 en vertraagt dat de mogelijke samenwerking enorm. Nodig is dat in VM2 mensen met beslisbevoegdheid zitten. Het management zou meer overtuigd in haar visie ook moeten uitdragen dat een gedegen opzet van de loopbaanbegeleiding als ruggengraat voor VM2 moet 7
dienen. Docenten steken nu teveel hun vrije tijd in dit experiment. Daar moeten betere voorwaarden voor worden geschapen door het management. 3; Determineren van de doelgroep en begeleiden van de leerlingen.(LOB Leerlingen worden nu op een aantal plaatsen te vroeg gedetermineerd. Beter om ze een tijd bij elkaar te laten, zowel LWT als BBL en een enkele (zwakke) Kaderleerling. Leerlingen niet te vroeg dwingen tot keuze voor Crebo.. De wens wordt geuit, om jonge leerlingen een landbouwbrede route aan te bieden. Dan kunnen ze pas in later stadium kiezen. VM2 als paraplu met allerlei routes. maak het daarmee mogelijk dat leerlingen ook in ander domein kunnen instromen, bijvoorbeeld leerlingen uit VAP naar Horeca. Dat wordt nu vaker als wens gezien. Wens om nog breder in de leerling-populatie ook de kaderleerlingen kansen te geven in een soort VM3.
11.00 uur. Workshops
Er kan aan drie mogelijke workshops worden deelgenomen. Workshop Rekenen; Door Vincent Jonker; Freudenthal instituut. Workshop het ideale traject voor VM2; o.l.v. Ton Balk. Workshop examinering in competentiegericht onderwijs. o.l.v. Cor Laming, LOOV.
12.45 uur. Evaluatie/ vooruitblik
Reflectie o.l.v. Marc Coenders. Enkele opmerkingen naar aanleiding van deze tweedaagse: De tijd gaat snel. Het was een vol programma. Zeer inspirerend. Oppassen dat je dadelijk niet weer door de hectiek en de waan van de dag wordt gegrepen. Het uitwisselen moeten we koesteren. Daar hebben we wat aan. In ieder geval gaan we de vm2marktplaats er voor gebruiken. Het onderdeel Rekenen in de betreffende workshop werd als zeer instructief beleefd. We moeten wel voldoende tegendruk gaan organiseren tegen het niveau dat voor velen te hoog gegrepen zal zijn. We hopen dat de netwerken door zullen blijven gaan, want het is toch anders dan het posten van materiaal op de website. Je komt verder door er ter plekke vragen over te stellen. En door het blijven organiseren van de netwerken blijft het traject meer levendig in de belangstelling staan. Er is behoefte aan het meer in de publiciteit brengen van VM2. 8
Hierbij tekent Ton aan dat binnenkort de scholen van de vormgeefster een aanbod krijgen om met het logo van VM2 en ander vormgevingsmateriaal, brochures e.d. zelf te maken. Op de vraag, hoe nu verder, geeft Ton Balk aan dat uit de groep zelf meer ideeën moeten komen omtrent visieontwikkeling, hoe het ideale groene VM2-traject eruit gaat zien. Op basis daarvan kan er een volgende bijeenkomst worden georganiseerd. Uit de groep komt de wens, om elkaar weer te treffen als inspiratiebron, voor de uitwisseling van producten en steun bij de verdere ontwikkeling. Er is behoefte, om voor Rekenen verder te gaan met de didactiek onder de knie krijgen en concreet met LOB verder te gaan. Projectleider Ton Balk sluit de tweedaagse bijeenkomst af en dankt allen voor hun medewerking.
9
