Verslag LOOWI bijeenkomst 13 februari 2004 Wageningen Informatievaardigheden in Blackboard bij de Universiteit van Wageningen Hans Fransen en Marianne Renkema. Hier allereerst de teksten van de dia’s uit de powerpointpresentatie. Vervolgens enige toelichtende tekst. Information Literacy / Informatievaardigheden 1. Gewenste vaardigheden Vinden, beoordelen, beheren en gebruiken van informatie • Andere bronnen dan internet • Betrouwbaarheid bronnen • Wegwijs maken in de (virtuele) bibliotheek • Plagiaat en citeren Noodzakelijk voor beroepspraktijk en studie (PGO) 2. Maatwerk Wat betreft: • Wetenschappelijk discipline • Studieniveau (MSc/BSc) • Individueel kennisniveau • Binnen bestaand vak of als zelfstandig vak Door modulaire opbouw 3. Op het juiste moment • BSc (1stp) • begin 1e jaar (0,5 stp) • eind 2e/ begin 3e jaar (0,5 stp) • MSc (1stp) • begin 1e jaar 4. Opzet vak in Blackboard • Diverse instructievormen: Interactieve tutorials Filmpjes (demo desktop library) Zoekopdrachten Bibliotheekbezoek … • Electronisch toetsen: Begintoets Assessment voor MSc studenten Evaluatie • Communicatie: Announcements Per groep: discussion board en e-mail 5. Toetsing • Assessment • Eindtoets • Werkstuk • (Blackboard statistiek)
Rondleiding in Alterra
Er is een project gestart samen met de leergang Onderwijskunde om een cursus informatievaardigheden in Blackboard te bouwen. Gekozen is voor een strategie om eerst iets moois te bouwen en daar vervolgens de boer mee op te gaan. Inzet is om het vak Informatievaardigheden voor de gehele universiteit als verplicht vak in te voeren. Een van de uitkomsten van het project moet ook een inschatting zijn van de tijd die de informatiespecialisten kwijt zijn aan het onderhouden en geven van de cursussen. Omdat binnen de universiteit met meerdere leeromgevingen wordt gewerkt is er een algemene schil gemaakt voor toegang tot de verschillende leeromgevingen: EduWeb. Vanuit Eduweb wordt dan doorgeschakeld naar Educlass (Leeromgeving in Blackboard 6). Eduweb is gepersonifieerd. Het is een persoonlijke portal tot cursussen, informatie over vakken en van de vakgroepen, plaats voor aanmelding voor cursussen e.d., maar ook voor de bibliotheek (welke boeken heb ik geleend en gereserveerd) en geeft toegang tot de eigen netwerkdrive waar persoonlijke documenten (ook op afstand) opgeslagen en opgevraagd kunnen worden. Informatie over EduWeb en Educlass is te vinden op Coördinatiepunt ICT in het Onderwijs (CIO) [http://quickplace.wau.nl/QuickPlace/cio/Main.nsf/h_Toc/f050fd2f482cfed7c1256b740048f8a 6/!OpenDocument] Er is een cursus ontwikkeld voor de bacheloropleidingen en een voor de mastersopleidingen. Organisatie cursus: 1. Inleidend college (soms gepaard aan pre-assessment) 2. Practicum van ong. 4 uur aangestuurd vanuit Blakboard 3. Follow up lecture (o.a. voorbereiding op de toets) 4. Eindtoets (in Blackoard) + een werkstukje. Het idee is om over te gaan tot een soort portofolio waarin de studenten de tussenresultaten binnen de cursus opslaan. Cursusmateriaal in Blackboard: Algemene kenmerken: vaak toetsjes ingebouwd om de studenten bij de les te houden; er wordt gebruik gemaakt van allerlei vormen van presentatie: bijvoorbeeld: oefeningen in splitscreens (boven de opdrachten; onder de bron (catalogus of bibliografie) waarin gezocht wordt); filmpjes (Flash); simulaties. Bij de tutorials wordt het materiaal deels zelf ontwikkeld deel ontleend aan materiaal van anderen (bijv. Tilt). 1. Introduction ( met onderdelen Information literacy en Science and Information) 2. Information Sources: met Selection of Sources (waarbij o.a. gebruik gemaakt wordt van een onderdeel van Tilt) 3. Eigen bibliotheek met o.a. de Desktop library (flash filmpjes) 4. Searching and finding: met een aantal modules (learning units in Blakboard) Hierbij wordt o.a. gebruik gemaakt van de simulatie ontwikkelt door de FSR Opleidingsgroep voor het zoeken in de catalogus; Een soortgelijk simulatie willen ze laten ontwikkelen voor zoeken in bibliografieën. N.B.: Universiteit Wageningen zoekt partners voor het laten ontwikkelen van een module waarin de basisprincipes van het zoeken (los van een specifieke bron) wordt uitgelegd. Aanmeldingen zijn welkom. 5. Evaluation of search results 6. Alerts (verschillende vormen van attendering) 7. Storage and Management 8. Citing and quotations Voordeel van Blackboard is dat de docenten de werkzaamheden van de studenten kunnen volgen en de toetsen af kunnen nemen. Het is een groot probleem om goede toetsen te maken.
Bij de eerste conversies naar Blackboard 6 is gebleken dat er minimale aanpassingen in het cursusmateriaal nodig zijn. De nieuwe bibliotheek van de Universiteit Wageningen Marianne van Boven (bouwcoördinator vanuit de bibliotheek) presenteerde het Forum: nieuwbouw in het gebied De Born in Wageningen, die is gepland in 2006. In het Forum worden alle bibliotheken van Wageningen ondergebracht. In het gebouw staat de interactie tussen onderwijs en informatievoorziening centraal. Architecten zijn Paul Wintermans van Quist Wintermans (Rotterdam) Het gebouw krijgt heeft een oppervlakte van ruim zeventig bij zeventig meter en reikt 38 meter meter hoog. Het Forumgebouw krijgt negen verdiepingen. Er wordt naast een aantal collegezalen en onderwijsruimten, een groot restaurant in het gebouw gehuisvest. Een gedeelte is gereserveerd voor Hogeschool Larenstein, die in 2006 naar Wageningen komt. Ontwerp Forum
Huishoudelijke vergadering. • Verslag 17 april 2003 in Delft Mededelingen • Bericht van verhindering: Edzard Boerma, Albert Boekhorst, Chantal Bogaert, Bertine Bouwman, Noor Breuning, Cynthia Brugge, Anneke Dirkx, Hans Forma, Jos Franssen, Peter Hermans. Rosemarie Pomp-Blangé en Betteke Tordoir. • Nieuwe leden: Dik Vermeulen (met enkele collega’s) Hogeschool van Utrecht, Chris Peters Hogeschool van Antwerpen; Dorien Haarman Sociale Wetenschappen Universiteit Leiden informatiespecialist • Er is verslag gedaan over de activiteiten van het LOOWI op de NVB-WB ledenvergadering 3 november 2003 • Er is meegewerkt aan de Themadag Informatievaardigheden 15 mei 2003 in Nijmegen. Een van de uitkomsten van de discussies was het organiseren van een vervolgbijeenkomst waarbij ook docenten aanwezig zouden zijn. • Er is meegewerkt aan het symposion: Van bibliotheek tot “learning Center” op 7 oktober 2003 in Rotterdam. Dit krijgt ook een vervolg. In 2004 wil men aansluitend nog enkele workshops organiseren. Daarvoor wordt de medewerking van het LOOWI gevraagd. Deze ondersteuning wordt toegezegd. • Verschenen: de 3e druk van: Boekhorst, Albert; Koers, Diane & Kwast, Inge. 2003. Informatievaardigheden. 3e druk. Utrecht: Lemma. Hierin is in de bijlage een overzicht van de competenties die horen bij de stappen in het informatiezoekproces opgenomen, een vertaling van de ALA standard (middelbaar onderwijs) en de ACRL standard (hoger onderwijs). • Discussielijst infovaardig: Er is een discussielijst beschikbaar
[email protected]. Aanmelden door een e-mail te sturen naar:
[email protected] met het bericht: subscribe infovaardig voornaam achternaam ; daarna kunnen berichten verstuurd worden aan
[email protected] . Op http://nic.surfnet.nl/archives/infovaardig.html kan het archief geraadpleegd worden en aan- en afmeldingen plaatsvinden. • Masterclass 6 februari 2004 , geleid door Albert Boekhorst, zijn veel praktische onderwerpen rond het thema informatievaardigheden in het voortgezet onderwijs aan de orde gekomen.
Volgende bijeenkomst Groningen vrijdag 18 juni 2004. Met o.a. een demonstratie van de daar nieuw ontwikkelde producten. Ontwikkelingen in de afzonderlijke bibliotheken: Jules Coenegracht (IHOL): Pogingen om samen met andere instellingen (o.a. Universiteit Wageningen en Tilburg) een project te starten om een Engelse vertaling van de Nederlandstalige TILT te maken zijn mislukt. De kosten daarvoor waren te hoog. De FSRopleidingsgroep heeft een voorstel gelanceerd om samen met IHOL een stichting te vormen die de exploitatie, onderhoud en aanpassingen van de producten TILT (een open source programma) en HIT (programma van FSR) gaat verzorgen. IHOL biedt een cursuspakket aan voor de bij- / nascholing van mediathecarisssen van de aangesloten instellingen. Josee Roek (Avans Hogeschool Brabant): fusie Hogeschool ’s-Hertogenbosch en Hogeschool Brabant per 1-1-2004). Richten Learning Centre’s in naar het voorbeeld van Sheffield Hallam University om zo inhoud te geven aan het begrip ‘rijke leeromgeving’. De mediatheek en de mediathecaris krijgen daarbinnen ook een rol in de informatievaardigheidstrainingen. Zie voor meer informatie: http://www.hsbrabant.nl/od/mediatheek/studiereis/sheffield.html Als bestuurslid van de NVB-HB meldt ze dat door ook actief wordt nagedacht over bij- en nascholingsactiviteiten voor mediathecarissen. Diewke Brand-de Heer (Walaeus biblitheek Leiden): Verzorgt instructies in opeenvolgende jaren van de studie. Vanwege grote aanbod studenten is gekozen voor de vorm van een inleidend college, een zelfgestuurde opdracht en een evaluatiebijeenkomst waarin de opdracht wordt besproken. Voor de zelfgestuurde opdracht wordt gebruik gemaakt van Blackboard. Men is bezig met de ontwikkeling van een eigen cursus in Blackboard. Er worden daarnaast pathfinders / online vraagbakens gemaakt voor diverse onderwerpen en veelgestelde vragen (nog niet vrij beschikbaar). De echte integratie van de instructie in onderwijsonderdelen waarbij de vakdocent de resultaten beoordeelt lukt nog niet, maar er wordt hard aan gewerkt. Jettie Noordam-Noorman (UB Groningen): Er worden uitgebreide instructies verzorgd. Nieuw is het voornemen om een aantal cursussen in het Engels te vertalen. Als ondersteuning van de gebruikers wordt ook een e-service aangeboden (digitale / virtuele informatiebalie). Dat is nog geen onverkort succes. De UB is ook actief in het bij- en nascholen van zijn eigen medewerkers. Gerdien de Jong (UB Erasmus Universiteit): De website van de Erasmus Universiteit is vernieuwd (wel wat traag). Er zijn inmiddels een groot aantal cursussen informatievaardigheden beschikbaar in Blackboard. Het onderhoud wordt daardoor problematisch. Gezocht wordt naar een content managementsysteem (cms) om het onderhoud en hergebruik van onderdelen te vergemakkelijken. Vanuit de vergadering wordt gesuggereerd dat daarvoor ook Learning exact gebruikt kan worden, een cms dat gebruikt kan worden in Blackboard. Dik Vermeulen (Hogeschool Utrecht): Verzorgt samen met Bolinda Hoeksema en Hetty van Sijl de instructies literatuurzoeken voor de Faculteit Gezondheidszorg van de HvU. Heeft een lange tijd binnen de Masters of Science van verpleegkunde cursussen verzorgd. Na verloop van tijd werd dit meer als een onderwijstaak gezien en bij de mediatheek weggehaald. De slinger gaat nu weer terug. De instructie worden nu weer verzorgd door de mediatheek De instructies worden ook aangeboden via de website. Binnen de hogeschool wordt inmiddels een groot aantal digitale bronnen (ook full text tijdschriften) aangeboden. Men streeft ernaar een koppeling te (gaan) leggen met studieonderdelen. Leon Osinski (TU Eindhoven): Het onderwijs in informatievaardigheden is goed geregeld en verzorgd. Men is bezig met de ontwikkeling van ‘Mijn Bibliotheek’-toepassingen. Er worden cursussen Reference Manager verzorgd en men overweegt een site-licentie voor dit
programma aan te schaffen. De lokaal ontwikkelde elektronische leeromgeving (binnen een faculteit) wordt ook bij de andere studierichtingen meer en meer toegepast. Harrie Knippenberg (UB Nijmegen): Er draait een groot aantal cursussen; deze worden verzorgd door de decentrale bibliotheken. Er is door Harrie een inventarisatie gemaakt van alle cursussen. Op basis van deze inventarisatie wil men een discussie starten over cursussen informatievaardigheden: wat men (precies) wil en op welke wijze men dat (het beste) kan bereiken. Er zijn bij de UB ingrijpende verbouwingen aan de gang. Een van de resultaten is in ieder geval een goede instructieruimte. Marjolein Drent (Dinkel instituut Twente): Hier lopen ook een aantal cursussen. Men gaat in samenwerking met de afzonderlijke faculteiten nauwkeuriger kijken wat de leerdoelen en eindtermen van de cursussen moeten zijn. Men wil in de opleiding ook meerdere onderwijsmomenten in gaan bouwen. Met de faculteiten worden leerlijnen voor informatievaardigheden ontwikkeld. Marjolein is lid van de Werkgroep Digitale Leeromgevingen van de UKB. Deze werkgroep heeft in 2003 het symposion van Bibliotheek tot Learning Center georganiseerd. In 2004 wil men aansluitend nog enkele workshops organiseren. Zij vraagt daarvoor de medewerking van het LOOWI. Deze ondersteuning wordt toegezegd. Dorien Haarman (FSW bibliotheek Leiden): Is informatiespecialist bij de faculteitsbibliotheek. Ze gaat vanaf 1 april 2004 instructies verzorgen. Marij Tummers (Stadsarchief en Atheneumbibliotheek Deventer / Saxion Hogeschool): Er worden o.a. cursussen verzorgd voor docenten. Er worden cursussen zoeken in de catalogus en rondleidingen verzorgd voor studenten. Men wil de vaardigheden / competenties van de medewerkers die instructies verzorgen vergroten door een cursus presentatievaardigheden. Ze hebben in de elo van de Saxion (Lotus Learning Space) nog geen cursussen ontwikkeld en zijn er ook nog niet in geslaagd om cursussen te integreren in het curriculum. Roelof Jansma (UB Amsterdam): De medewerkers die betrokken zijn bij cursussen informatievaardigheden kunnen allemaal een cursus didactische vaardigheden volgen. Er worden inloopcursussen verzorgd: een gericht op de catalogus, een op de bibliografische bronnen en een om te leren omgaan met de (nieuwe) digitale bibliotheek (Metalib). Ook decentraal worden cursussen verzorgd rond de digitale bibliotheek omdat het gebruik ervan toch niet zo vanzelfsprekend is. De Webcursus is onveranderd. Chris Peeters (Karel de Grote Hogeschool Antwerpen): De elo (Blackboard) is onder beheer van de bibliotheek. In Vlaanderen is veel aandacht voor informatievaardigheden door het probleem gestuurd onderwijs dat breed wordt toegepast. De eigen cursussen worden in het onderwijs geïntegreerd. Ze streven naar een zo gemoduleerd mogelijke opbouw van het cursusmateriaal en willen dit via een content management systeem aanbieden zodat er steeds cursussen op maat gemaakt kunnen worden. Betreurd het feit dat gebruikte systemen / bronnen zo worden opgeleverd dat instructies in het gebruik ervan nodig zijn. Maakt melding van een bijeenkomst in Rome dit jaar waarin met de competenties die voor informatievaardigheden onontbeerlijk zijn worden geformuleerd (A common research agenda for Information Literacy in Europe/ 29-30 janvier 2004, Rome. Conseil National de la Recherche ; een seminar van de l'EnIL (European network on Information Literacy). Maakt tevens melding van een studiedag die wordt gehouden in België op 1 juni 2004 over elektronische leeromgevingen. Wilma Brink (Bibliotheek Gamma- en Rechtswetenschappen, Vrije Universiteit): De basiscursus informatievaardigheden is klaar. De cursus is ontwikkeld in nauwe samenwerking met het onderwijscentrum en de faculteiten. Er moeten nog twee cursussen volgen: Als je een werkstuk moet maken (zoeken onder tijdsdruk) en de cursus: Als je een scriptie moet schrijven (geen tijdsdruk, wel diepgaand). Bij de meeste faculteiten zijn de cursussen informatievaardigheden onderdeel van een vak in het curriculum. Er wordt ook een cursus
Endnote aangeboden. Via Beep (Bibliotheek Elektronisch en Papier) worden de faculteiten en medewerkers op de hoogte gehouden van het (nieuwe) cursusaanbod. Bert Boxem (Dinkel Instituut, Twente): Via het (nieuwe) contentmanagementsysteem van blackboard worden nu een honderdtal oefeningen uit Meewiz in blackboard beschikbaar gesteld. Docenten kunnen nu zelf de oefeningen inzetten op de plaatsen die ze willen en de tekst eenvoudig aanpassen. Jan Kooistra (FSW Utrecht): In 2004 is een project gestart dat moet resulteren in de “uitrol” van OMMAT over de gehele universiteit. OMMAT wordt nu gehanteerd binnen de faculteit Sociale Wetenschappen. Eerste stappen in het traject zijn een grondige evaluatie van de supportsite van OMMAT, vervolgens de eerste projecten bij Diergeneeskunde en Geowetenschappen (voorheen Ruimtelijke wetenschappen) en in een later stadium implementatie in andere faculteiten. Een belangrijke doelstelling is ook om tot een zodanige integratie van OMMAT met allerlei andere diensten en producten van de Universiteitsbibliotheek en de verdere aanpassing en uitbouw ervan te komen dat het een veelzijdig instrument voor student en medewerker wordt die alle functionaliteiten bevat die nodig zijn bij het omgaan met wetenschappelijke informatie. In de studieonderdelen van sociale wetenschappen waar OMMAT aan gekoppeld is wordt naast de didactiek van de netwerkoefening (zie o.a. Verslag LOOWI-bijeenkomst 17 april 2003 TU Delft) de didactiek van het gezamenlijk bouwen van een database gehanteerd. Daarin wordt o.a. ervaring opgedaan in het samenwerken bij het “wegzetten” van informatie, het terugvindbaar maken en beoordelen van het materiaal.
