Verslag leerdoel stage Zorg bieden volgens dagstructuur & EVVschap

Verslag leerdoel stage Zorg bieden volgens dagstructuur & EVVschap

Door: Klas: Stage: Stagebegeleiders: Docentbegeleider:

Nikita van Gilst (500636371) 2a2 Rembrandthof, kliniek A Willemiek Buitink & Harald Oole Margriet Dijkmans van Gunst

Inhoudsopgave * * * * * * *

Inleiding De zorgketen Activiteiten als EVV-er Activiteiten omtrent zorg bieden volgens algemeen dagprogramma Reflectie leerdoel Gebruikte literatuur Bijlage

Blz. 3&4 Blz. 5 t/m 7 Blz. 8 t/m10 Blz. 11&12 Blz. 13&14 Blz. 15 Blz. 16 t/m 86

2

Inleiding Dit verslag bevat alle taken die ik heb uitgevoerd omtrent het volgende leerdoel: ‘ Ik kan na 12 weken zorg verlenen volgens het algemene dagprogramma en kan de persoonlijk begeleider zijn van één van de patiënten op de afdeling’. In dit leerdoel heb ik de volgende stagedoelen verwerkt: - Gaat een professionele samenwerkingsrelatie met de zorgvrager en met medewerkers aan, onderhoudt deze en sluit deze af. - Verleent verpleegkundige zorg binnen de kaders van de instelling. - Verleent verpleegkundige zorg en preventie toepassen ten aanzien van zorgvragers uit één van de volgende zorgcategorieën: chronisch zieken, lichamelijk gehandicapten en revaliderenden, zorgvragers voor en na chirurgische ingreep, voor en na onderzoek of behandeling, geriatrische zorgvragers, verstandelijk gehandicapten, zorgvrager met psychiatrische ziekte. - Coördineert verpleegkundige zorg. - Levert een bijdrage aan het functioneren van het team. Ook hoorde bij dit leerdoel de volgende competenties: - De hbo-verpleegkundige verleent preventieve zorg aan individuen en groepen. - De hbo-verpleegkundige geeft informatie, voorlichting en advies aan individuen en groepen. - De hbo-verpleegkundige coördineert zorgverlening. Ten slotte hoorde bij dit leerdoel de volgende stageopdracht: - Coördinatie en continuïteit van zorg Ik heb aan het begin van mijn stage, dit leerdoel gelijk kenbaar gemaakt aan mijn stagebegeleiders en hebben zo gezamenlijk gekozen voor een patiënt die ik voor langere tijd kon gaan begeleiden. Omdat ik stage loop op een gesloten ‘crisis’ afdeling is er veel roulatie van patiënten. Hierdoor was het nog knap lastig een patiënt te vinden die ik voor langere tijd kon gaan begeleiden. Uiteindelijk is dit gelukt en is deze patiënt inmiddels nog steeds op de kliniek aanwezig. Hierdoor heb ik deze patiënt mijn gehele stage kunnen begeleiden. Wel heb ik niet geheel aan de stageopdracht kunnen voldoen bij deze zorgvrager, ik heb namelijk geen voor- en nazorg kunnen bieden bij deze patiënt. Dit vanwege het feit dat mijn patiënt al geruime tijd op de kliniek aanwezig was toen ik begon met mijn stage op de kliniek en nog steeds op de kliniek aanwezig is nu ik mijn twintig weken stage erop heb zitten. Het is prettig dat we net voor de juiste zorgvrager gekozen hadden, die ik dus tijdens mijn hele stage heb kunnen begeleiden. Hierdoor heb ik bijvoorbeeld de stageopdracht Plannen van verpleegkundige zorg, bij deze patiënt uit kunnen voeren en ik heb dus een uitgebreid verpleegplan voor deze patiënt gemaakt. Ik zal door middel van deze opdracht, mijn geboden zorg in kaart brengen door allereerst een zorgketen in dit verslag naar voren te brengen. In deze zorgketen laat ik alle activiteiten zien die ik als EVV-er bij mijn patiënt heb kunnen uitvoeren.

3

Als EVV-er ben je als verpleegkundige verantwoordelijk voor alles wat er omtrent de zorg van de patiënt geregeld moet worden (1). Hierbij is zowel de kwaliteit, als de kwantiteit van belang. De uitvoering van de uitkomsten van bijv. een behandelplanoverleg moeten dan ook gewaarborgd worden (1). Dit kan alleen gerealiseerd worden als er een goede samenwerking plaatsvindt tussen de verschillende disciplines en de behoefte van de patiënt voorop blijft staan (1). Als EVV-er moet je dus veel met anderen samenwerken. Goede informatieoverdracht en afstemming tussen disciplines is voor de cliënt van belang. De patiënt moet er vanuit kunnen gaan dat relevante informatie bij alle zorgverleners bekend is (1). De EVV-er van een patiënt is dus de schakelaar tussen alle verschillende disciplines, deze moet er voor zorgen dat elke samenwerking in goed banen geleidt wordt. In dit verslag zullen alle taken die ik uitgevoerd heb als EVV-er aan bod komen. Hierop zal ik in een reflectie, reflecteren Naast het EVV-schap wilde ik bij dit leerdoel zorg verlenen volgens de dagstructuur van de afdeling. Ik zal door een opsomming te geven van alle dingen die ik omtrent de dagstructuur gedaan heb, in dit verslag laten zien dat ik dit gedeelte van dit leerdoel behaald heb. Hierop volgend zal ik, een reflectie schrijven waarin ik terugblik op dit leerdoel. Hierin zal ik dus reflecteren op het EVV-schap en het bieden van zorg omtrent de dagstructuur. Tenslotte bevat dit document alle documenten ter bewijs dat ik dit leerdoel volledig heb uitgevoerd. Deze zullen te vinden zijn onder het kopje, bijlage.

4

De zorgketen Simpel gezegd bestaat een zorgketen uit schakels, die weer bestaan uit verschillende modules. Het beloop van de ziekte kan voor een gedeelte worden beïnvloed door een module. Wanneer je kijkt naar mijn patiënt met schizofrenie, zijn er een aantal zorginstanties te bedenken die betrokken zijn bij de zorg voor de patiënt. Hieronder vallen bijvoorbeeld: de kliniek, de ambulante behandelaars, de huisarts (1,2). Elke patiënt heeft weer zijn eigen behoefte en hierop moet de zorg van deze instanties aangepast worden. De instanties zijn de schakels van de zorgketen, de zorg die elke instantie biedt is de module van de zorgketen (1,2). Allereerst is het bij mijn zorgketen van belang, met welke casuïstiek ik te maken heb. Ik heb al laten weten dat mijn patiënt schizofreen is maar verdere informatie over deze patiënt ontbreekt nog. Casus patiënt Dhr van der Linden is een 37-jarige man redelijk verzorgde man gediagnosticeerd met schizofrenie, paranoïde type. Ook is er bij dhr zwakbegaafdheid vastgesteld, waarbij dhr een IQ zou hebben tussen de 66-74. Dhr is meermalen opgenomen geweest door een psychotisch toestandsbeeld. Dhr is bekent met middelengebruik en het staken van zijn medicatie, hierop is dhr al een aantal keer gedecompenseerd. Dhr woonde voor opname op zichzelf met zijn eg. Eg is ook gediagnosticeerd met schizofrenie, dhr heeft eg ontmoet in de kliniek. Dhr werd voor opname nog wel met enige regelmaat door zijn ambulant behandelaar gezien. Dhr werkte voor opname bij een schoonmaak bedrijf en regelde zelf zijn financiën. Dhr is opgenomen doordat dhr zijn CV-ketel onklaar had gemaakt en erg psychotisch was. Dhr heeft allerlei paranoïde wanen omtrent zijn (stief)vader, die hem bijv. zou bespieden met camera’s. Ook bestaat het vermoeden dat dhr wanen heeft omtrent de bijwerkingen van zijn medicatie. Dhr heeft weinig contact met zijn familie, zijn opa en oma komen heel af en toe op bezoek. Ook zijn eg bezoekt dhr dagelijks. Vrienden heeft dhr vooral in de kliniek, dhr geeft in gesprekken aan hier veel steun aan te hebben, net als de steun die dhr krijgt van eg. Dhr is nu twee en een halve maand opgenomen. Er is net naar voren gekomen dat dhr veel schulden heeft. Dit komt doordat dhr zijn financiën niet meer kon regelen tijdens opname. Een sociaal raadsvrouw van de Rembrandthof bemoeit zich hiermee. Dhr heeft veel stress van de schulden en dit werkt niet mee in dhr zijn herstel. Betrekt daarnaast de schulden in zijn psychose. Wilt het liefst ook geen hulp bij het oplossen van zijn schulden, dhr heeft het gevoel dat de sociaal raadsvrouw niet te vertrouwen is. Dhr is nauwelijks te stimuleren tot het deelnemen aan activiteiten op de kliniek, dhr geeft hier als reden voor dat de activiteiten niks voor hem zijn en hij weinig energie heeft. Wel neemt dhr zijn medicatie vrijwel altijd in. Dhr geeft in gesprekken aan, de ene keer te weten dat dhr schizofreen is en het volgende moment is er niks aan de hand, zou dhr hoogbegaafd zijn en hoort dhr geen stemmen meer. Zoals uit de casus blijkt is deze patiënt schizofreen in de vorm van het paranoïde type. Mijn patiënt is dan ook moeilijk te sturen door behandelaars, omdat dhr continue het idee heeft dat er iets achter zit. Hierdoor is mij patiënt ook in de schulden gekomen.

5

Aan het begin van de opname van mijn patiënt, is mijn patiënt in een zorgketen terecht gekomen op de kliniek waar ik stage loop. Deze zorgketen wijkt af van de eerdere zorgketen waartoe mijn patiënt eerst behoorde. Mijn patiënt woonde toen nog thuis en werd zo nu en dan gezien door zijn sturend behandelaar. Dit is nu, in de toestand waarin de patiënt nu verkeerd, niet meer mogelijk. De disciplines die nu te maken hebben met de behandeling van mijn patiënt zijn:  Psychiater kliniek A: Mijn patiënt is opgenomen met schizofrenie, paranoïde type. De psychiater beoordeeld de patiënt bij opname, stelt een diagnose en beslist de mate van behandeling. De psychiater is uiteindelijk de eindverantwoordelijke voor de behandeling van de patiënt. De psychiater heeft minstens 1x per week een contactmoment met de patiënt, dit samen met behandelend arts of alleen.  Behandelend arts kliniek A: De behandelend arts die mijn patiënt toegewezen heeft gekregen heeft een aantal contactmomenten er week met de patiënt. De behandelend arts maakt besluiten over de medicatie en beoordeeld voortgang van behandeling. De beslissingen die de behandelend arts maakt, worden vaak overlegd met de psychiater van kliniek A.  Huisarts van de klinieken: Mijn patiënt heeft een tijd last gehad van obstipatie. Waar deze klachten vandaan kwamen was niet geheel duidelijk. Hierdoor werd de patiënt gezien door de huisarts van de klinieken die hiervoor iets heeft voorgeschreven.  Activiteitenbegeleider: Er zijn verschillende activiteiten waaraan de patiënten getracht worde mee te doen. Zo is er muziek, creatief en dans, wat door verschillende vaste SPH’ers gegeven wordt. Mijn patiënt is vaak moeilijk te motiveren voor activiteiten, vooral creatief vindt mijn patiënt maar niks. Toch lukt het mijn patiënt soms om mee te doen.  Sportbegeleider: Naast de activiteiten hierboven genoemd is er ook een sportbegeleider die een aantal keer per week met de patiënten gaat sporten. Mijn patiënt is hier soms moeilijk voor te motiveren, maar gaat af en toe wel mee.  Verpleegkundigen: De verpleegkundigen zorgen ervoor dat de zorg goed wordt uitgevoerd. Ze bewaren de dagstructuur van de patiënten, zorgen ervoor dat de medicatie wordt ingenomen, observeren en voeren gesprekken met de patiënten en voeren zelf ook activiteiten uit in het dagprogramma zoals de dagopening.  Sociaal raadsvrouw: Omdat mijn patiënt hoge schulden heeft, is het van belang dat hierin duidelijkheid komt. Hierdoor is de sociaal raadsvrouw ingeschakeld, die zich bezig houdt met alle financiële problemen behorende bij mijn patiënt.  Ambulant behandelaar (ook psychiater): Er zijn zo nu en dan contact momenten met de ambulant behandelaar van mijn patiënt. Deze behandelaar kent mijn patiënt goed en kan dus voor informatie zorgen. Ook is het prettig dat er contact gehouden wordt met de ambulant behandelaar omdat er zo steeds ingeschat kan worden wat er moet gebeuren dat mijn patiënt weer naar huis kan.  Maatschappelijk werker: Omdat mijn patiënt officieel nog in loondienst is van het schoonmaakbedrijf waar mijn patiënt werkte, is het van belang dat het contact tussen de werkgever en mijn patiënt goed blijft, zodat mijn patiënt wanneer het beter met hem gaat, weer kan gaan werken. 6

Hierbij kan de maatschappelijk werker te hulp schieten. De maatschappelijk werker kan door de verpleegkundigen en andere behandelaars aangesproken worden zodat de patiënt een afspraak kan gaan maken. Het is lastig een voorbeeld te vinden van een zorgketen op internet. Ook de verpleegkundigen op de afdeling konden mij hier niet heel erg mee helpen. Uiteindelijk ben ik zelf maar wat gaan puzzelen en ben tot de volgende zorgketen bij mijn patiënt gekomen.

Psychische zorg - Ambulant Behandelaar - Psychiater

Basiszorg - Huisarts - Behandelend arts - Verpleegkundige

Verpleegkundige specialistische zorg Praatsessies

Begeleiding en ondersteuning - Maatschappelijk werk - Sociaal Raadsvrouw - Activiteitenbegeleider - Sportbegeleider - Verpleegkundige

Medisch specialistische zorg - Psychiater - Behandelend Arts - Huisarts

Patiënt

(1,2)

7

Activiteiten als EVV-er Hieronder heb ik al de activiteiten die uitgevoerd moeten worden als EVV-er beschreven. Daarnaast leg ik per activiteit uit, wat er precies gedaan moet worden als verpleegkundige bij de activiteit:  Opnamen voorbereiden: dit heb ik helaas niet bij mijn eigen patiënt kunnen doen omdat mijn patiënt al opgenomen was toen ik stage kwam lopen. Ik heb dit wel bij anderen patiënten kunnen doen. Dit hield in dat ik van te voren de checklist afliep voor het opnemen van een patiënt. Hieronder vielen bijvoorbeeld: het in orde maken van de kamer, het inlezen (indien mogelijk) over de patiënt, arts inschakelen dat er een opname komt, tijden afspreken met arts en psychiater hoe laat opnamegesprek plaats kan vinden, patiënt ontvangen en rondleiden op de afdeling (laten voorstellen aan andere patiënten).  Opnamegesprek bijwonen: hierbij ben je als verpleegkundige aanwezig samen met patiënt, psychiater en behandelend arts. Ik ben tijdens deze gesprekken steeds samen met een verpleegkundige geweest zodat deze mij later feedback kon geven op de dingen die ik bijv. inbracht tijdens een opnamegesprek. In dit opnamegesprek is het doel het probleem van de patiënt naar voren halen. Het gesprek wordt geleid door de psychiater die de vragen stelt. De verpleegkundige heeft als taak in dit gesprek naar voren te halen welke afspraken er omtrent vrijheden gemaakt kunnen worden. Ook kan de verpleegkundige inhaken op vragen van psychiater om het beeld te verduidelijken. Ten slotte is het van belang de patiënt tijdens dit gesprek te wijzen op de huisregels (zoals: telefoonbeleid, corveetaken etc.), de patiënt uit te leggen wat de gang van zaken is op de afdeling (zoals therapieën e.d.), erachter te komen wie de patiënt als contactpersoon wilt en de contactpersonenbegeleiding te introduceren.  Handelingen na opnamegesprek: Na opnamegesprek evalueer je na met behandelend arts en psychiater. Hierin bespreek je het verdere plan door en wissel je observaties uit. Na zo’n evaluatie schrijf je een opnameverslag (met alle afspraken die gemaakt zijn) in het patiëntendossier, ook vul je het nummer van contactpersoon in. Daarnaast maak je een verpleegplan en stel je de contactpersoon op de hoogte van opname. Ook zorg je ervoor dat de informatie overgebracht wordt op je collega’s. Je zoekt de patiënt daarnaast op om te vragen hoe de patiënt zich voelt en of er nog wat voor de patiënt gedaan kan worden. Je controleert de spullen van de patiënt op contrabande en geeft de spullen daarna terug aan de patiënt. Je zorgt ervoor dat de medicatie die de patiënt toegewezen heeft gekregen wordt uitgezet en de patiënt een eigen medicatiebakje krijgt. Ook geef je de opname door aan de patiëntenregistratie en zorg je ervoor dat de patiënt is ingevuld in het ochtendoverleg/planbord.  Verpleegkundige anamnese: Deze heb ik alsnog bij mijn eigen patiënt af kunnen nemen. Dit was nog niet gebeurd en zo kon ik ook een echt verpleegplan maken aan de hand van de verpleegkundige anamnese. De verpleegkundige anamnese bestaat uit allerlei soorten vragen die te maken hebben met de 11 functionele gezondheidspatronen.

8











 

 

Verpleegplan gemaakt: Ik heb zelf een verpleegplan gemaakt aan de hand van de verpleegkundige anamnese die ik afgenomen heb. Deze heb ik zo gemaakt dat het verpleegplan ook echt uitgevoerd kon worden op de kliniek. Patiënt zo veel als mogelijk begeleiden: bij het begeleiden van een patiënt voer je gesprekken met deze patiënt en observeer je de patiënt. Ook ben je aanwezig bij gesprekken met de arts en waarborg je de afspraken en de therapiemomenten van de patiënt. Bij afspraken buiten de kliniek zorg je ervoor dat jij als verpleegkundige of een ander persoon mee kan met deze patiënt (wanneer deze nog geen vrijheden heeft). Je zorgt ervoor dat je bevindingen worden overgedragen.  Bij dit punt ben ik erg betrokken geweest bij mijn patiënt. Ik ben mee geweest met gesprekken met de sociaal raadsvrouw. Mijn patiënt vertrouwde de sociaal raadsvrouw niet en hierdoor vond mijn patiënt het prettig dat ik steeds mee ging. Ik heb hierbij een rol gespeeld als bemiddelaar en heb mijn patiënt geholpen met het betalen van een aantal rekeningen. Ook heb ik mijn patiënt in het proces begeleid (door veel over de kwestie te praten) in het verwerken van de financiële problemen. Dagprogramma maken met de patiënt: Omdat het op een crisisafdeling niet echt mogelijk is een weekprogramma te maken (omdat je nooit weet hoe het op deze afdeling loopt) kun je wel een planning maken met de patiënt, wat er die dag gedaan kan worden. Je bespreekt bijvoorbeeld of de patiënt nog wilt wandelen en met welke activiteiten de patiënt mee kan doen. Dit doe je altijd aan het begin van de dag. Controles uitvoeren: Je voert dagelijks lichamelijke controles uit bij de patiënt. In het algemeen gaat dit om de bloeddruk of pols. Wanneer er andere controles uitgevoerd moeten worden, is dit in opdracht van de arts. Wanneer de controles te hoog of te laag uitgevallen zijn, zorg je ervoor dat de arts hiervan op de hoogte is. Het dossier van de patiënt bijhouden: Hierin houd je alles bij wat je observeert. Ook de afspraken die gemaakt zijn leg je hierin vast. Daarnaast houd je hierin de controles die uitgevoerd zijn bij en controleer je steeds het verpleegplan op recentheid. Bevindingen overdragen (verpleegkundige overdracht): Je draagt de patiënt waar jij persoonlijk begeleider van bent over, aan je collega’s tijdens de overdracht. Je overlegt met arts over jou patiënt (overdracht naar arts): Wanneer je dingen ziet die beter kunnen in de behandeling van de patiënt of wanneer er iets noodzakelijks geregeld moet worden schakel je de arts in. Hiermee bespreek je je bevindingen. Contactpersoon patiënt te woord staan: Je onderhoudt de band met de contactpersoon als verpleegkundige. Ook sta je deze te woord wanneer deze informatie wilt hebben over de patiënt. Deelnemen aan het systeemgesprek: Er wordt eens in de zoveel tijd een systeemgesprek gepland met de contactpersoon, de behandelend arts en de psychiater van de patiënt. Hierbij zijn de verpleegkundige en de patiënt ook aanwezig. De verpleegkundige kan in dit gesprek inhaken op vragen over hoe het nu met de patiënt gaat. De arts en psychiater bespreken dan de verder voortgang van behandeling met de contactpersoon.

9



Zorg medicatie patiënt: Je zorgt ervoor dat je collega’s of jij als persoonlijk begeleider dat de patiënt zijn medicatie inneemt. Wanneer er veranderingen zijn in de medicatie geef je deze door aan je collega’s.

Wanneer ik alle bovenstaande activiteiten juist heb uitgevoerd volgens mijn stagebegeleiders heb ik mijn stageopdracht omtrent het EVV-schap behaald. Het is lastig een tijdsplanning te maken op mijn afdeling omdat ik op een crisisafdeling stage loop. Daarom hebben wij gezamenlijk besloten (mijn stagebegeleiders en ik) dat ik zorg dat ik de activiteiten uitvoer en dit ook terug te lezen is. De tijdsplanning is hierbij niet van belang. Wel moet ik elke dag aangeven welke doelen/activiteiten ik heb omtrent het begeleiden van mijn patiënt. Zo is voor mijn collega’s duidelijk waarop ze mij kunnen beoordelen. (1)

10

Activiteiten omtrent zorg bieden volgens algemeen dagprogramma Hieronder beschrijf ik de activiteiten die uitgevoerd moeten worde, wanneer je als verpleegkundige de zorg wilt bieden volgens het algemeen dagprogramma:  Wekrondes/roeprondes lopen: Bij het zorg bieden volgens het algemeen dagprogramma is het van belang dat de patiënt geroepen wordt voor therapie/groepsmomenten. Dit is om de structuur van de patiënt te waarborgen.  Zorgdragen voor ontbijt/lunch/avondeten: Zorgen dat alles in gereedheid is voor de gezamenlijke eetmomenten.  Waarborgen corveetaken patiënten: Elke dag hebben er een aantal patiënten corvee. Het is de taak van de verpleegkundige deze corvee taken te waarborgen.  Motiveren deelnemen dagprogramma: Het is de taak van de verpleegkundige om de activiteiten tijdens het dagprogramma te waarborgen. Hierbij moeten de patiënten gemotiveerd worden mee te doen aan deze activiteiten.  Lijden dagopening/dagsluiting: Dit is een onderdeel in het dagprogramma. Hierin wordt er in en groepsgesprek gevraagd naar wensen/hoe iemand zich voelt/wat de plannen zijn voor vandaag etc. Hier begint de eerste verpleegkundige observatie ook, hoe zit iemand erbij?  Medicatie controleren/medicatierondes lopen: Het controleren van de medicatie en het uitvoeren van de medicatierondes. Hierbij is het van belang dat de patiënt de juiste medicatie krijgt en deze ook daadwerkelijk inneemt.  Lijden psycho-educatie: Dit is een onderdeel in het dagprogramma van de dinsdag. Hierin verteld een verpleegkundige over een bepaald onderwerp om zo eventueel te zorgen voor besef of verandering van zaken.Dit kunnen allerlei onderwerpen zijn, zoals: medicatie, voeding en hygiëne.  Lijden schoonmaakochtend: Onderdeel van het dagprogramma op de woensdag. Hierbij is het van belang dat iedere patiënt een taak uitvoert en dat dit goed wordt uitgevoerd. Hierbij is een sfeer creëren erg belangrijk.  Waarborgen therapieën: Motivatie is hierbij erg van belang. Ook wanneer er geen therapie is, moet hiervoor een passende andere activiteit voor in de plaats komen. Zo voorkom je dat de patiënten niets te doen hebben.  Per dag twee/drie patiënten begeleiden als EVV-er: Hierbij komen alle activiteiten genoemd bij EVV-schap kijken.  Deelnemen aan overleggen: Hieronder vallen de volgende overleggen: verpleegkundige overleg (evalueren hoe het in het team gaat), ochtendoverleg (overleg tussen arts psychiater en verpleegkundige over de gang van zaken of de afdeling en de planning van bijv. gesprekken of de wijzigingen in behandeling bespreken), behandelplanoverleg (lange bespreking waarin wekelijks de gang van zaken omtrent patiënt wordt besproken met verpleegkundige, sociaal raadsvrouw, arts en psychiater, hierin brengt de verpleegkundige een korte samenvatting in over hoe het in een week tijd gegaan is met de patiënt, hier worden de grote lijnen van de

11

behandeling vatgesteld), werkoverleg (hierin wordt alles omtrent het werk en de gang van zaken hierin besproken).  Veel op de groep aanwezig zijn en hierbij structuur bieden: Veel gesprekken voeren met de patiënten, en gezellige sfeer creëren en het bieden van een structuur is erg belangrijk.  Separeerverpleging: Patiënten in de separeer samen met een andere verpleegkundige zorg bieden. (dit kon ik niet uitvoeren omdat ik hiervoor nog niet voldoende geschoold ben) Alle bovenstaande activiteiten zijn van belang bij het zorg bieden op de afdeling volgens het algemeen dagprogramma. Als ik deze activiteiten voldoende heb uitgevoerd volgens mijn stagebegeleiders dan heb ik de zorg volgens het algemeen dagprogramma juist uitgevoerd en dus dit gedeelte van dit leerdoel behaald. (1,3)

12

Reflectie leerdoel Fase 1: Handelen Voor mijn stage in de rembrandthof moest ik een aantal competenties, stagedoelen en stageopdrachten behalen. Een leerdoel wat ik o.a. wilde bereiken met behulp van de competenties, stagedoelen en stageopdrachten was het volgende leerdoel: ‘ Ik kan na 12 weken zorg verlenen volgens het algemene dagprogramma en kan de persoonlijk begeleider zijn van één van de patiënten op de afdeling’. Ik had mij bij dit leerdoel voorgenomen de volgende activiteiten uit te voeren om dit - Ik vraag aan mijn stagebegeleiders wat het dagprogramma op mijn afdeling inhoud. - Ik loop de eerste 3 weken van mijn stageperiode mee met verschillende verpleegkundigen zodat ik een goed beeld krijg van de zorg die nodig is tijdens het dagprogramma. - Ik ga vanaf week 4 zelf de touwtjes in handen nemen en probeer langzaam aan zorg te bieden volgens het dagprogramma. - Ik vraag wekelijks feedback aan de collega’s op mijn afdeling en doe wat met deze feedback. - Ik vraag aan mijn stagebegeleiders wat het zijn van een persoonlijk begeleider voor één van de patiënten op de afdeling inhoud. - Ik vraag aan mijn stagebegeleiders welke patiënt ik het beste persoonlijk kan begeleiden. - Ik verdiep mij in het dossier van mijn toegewezen patiënt. - Ik lees mij in over het ziektebeeld van mijn patiënt. - Ik lees mij in over de medicatie die mijn patiënt voorgeschreven heeft gekregen. - Ik lees mij in over hoe ik het beste voorlichting, advies en informatie kan geven. - Ik maak contact met mijn patiënt door verschillende gesprekken met mijn patiënt te voeren. - Ik observeer mijn patiënt en rapporteer deze dagelijks. - Ik woon de gesprekken tussen de patiënt en de arts/psychiater bij. - Ik overleg met de arts/psychiater over de toestand van mijn patiënt. - Ik overleg met de verpleegkundigen over de toestand van mijn patiënt. - Ik bied zorg volgens het opgestelde verpleegplan van mijn patiënt. Hierbij wilde ik de beschreven activiteiten in dit verslag bij EVV-schap en bij het zorg bieden volgens het algemene dagprogramma allen goed doorlopen. Fase 2: Terugblikken op het handelen Ik wilde het leerdoel naar behoren bereiken door alle activiteiten uit te voeren die ik van te voren vastgesteld had in mijn swp en in mijn plan van aanpak bij dit leerdoel. Ik wilde hierbij vooral letten op of ik met mijn zorg wel echt bereikte wat er te bereiken viel. Ik wilde mij steeds laten observeren door verpleegkundigen op hoe ik de zorg bood, zodat ik van de feedback kon leren. Ik heb geprobeerd mijn activiteiten en taken als EVV-er en stagiaire op de afdeling zo goed als mogelijk uit te voeren. Ik heb hierbij soms wat te weinig feedback gevraagd omdat ik dit lastig vond. Ik ging hierin soms te veel mijn eigen gang waardoor veel verpleegkundigen niet echt van mij konden zien welke zorg ik bood.

13

Uiteindelijk kreeg ik wanneer ik feedback kreeg doordat ik deze vroeg vaak goed feedback op wat ik deed. Ik groeide in het voeren van gesprekken met patiënten en in het leiden van bijvoorbeeld het groepsgesprek. Ook op mijn taak als EVV-er zelf kreeg ik vaak goede feedback, er werd echt gezien dat ik hierin vooruit ging. Ik voelde mij tijdens het EVV-schap aan het begin soms wat onzeker, ik vroeg mij steeds af of ik wel het juiste deed en wel genoeg kennis had om bepaalde activiteiten uit te voeren. Wanneer ik goede feedback kreeg merkte ik dat ik wat zekerder werd over de zaak. Ik voelde mij bij de patiënten erg op mijn gemak. Ik voelde mij bij mijn collega’s soms wat minder op mijn gemak, door de mondigheid van de collega’s. Ik merkte dat dit mij soms wat belemmerde. Ik dacht steeds aan welke activiteiten ik nog moest uitvoeren om mijn doel compleet te halen. Dit overzicht was soms lastig. Ik liet bij mijn EVV-schap zelf niet echt dingen vallen. Ik heb dan ook wel alle activiteiten uitgevoerd maar had dit sneller kunnen doen door meer te durven wat van mezelf te laten zien. Fase 3: Bewustwording (eventueel formulering) van essentiële aspecten Ik vond het belangrijk dat ik bij dit leerdoel, goede zorg zou leveren. Daarnaast vond ik het hierbij erg belangrijk dat ik feedback zou vragen aan mijn collega’s zodat ik meer uit mijn EVV-schap en zorg kon halen. Ik heb tijdens het uitvoeren van dit leerdoel, goede zorg geleverd. Ik heb uiteindelijk alle activiteiten uit kunnen voeren, al was dit soms wat later dan ik gewild had. Dit is vooral te wijzen op het feit dat ik vaak te onzeker ben geweest vragen te stellen of feedback te vragen. Hierdoor heb ik in de zorg die ik bood een tijdje stil gestaan, dit had niet gehoeven. Uiteindelijk heb ik in mijn eindsprint laten zien dat ik het kan. Het feedback vragen en het stellen van vragen blijft een aandachtspunt, al is die onzekerheid in de loop van de stage wel wat minder geworden. Fase 4: Alternatieven ontwikkelen Ik had als leerdoel: ‘ Ik kan na 12 weken zorg verlenen volgens het algemene dagprogramma en kan de persoonlijk begeleider zijn van één van de patiënten op de afdeling’. Ik heb dit leerdoel wel behaald alleen had hier meer uit kunnen halen wanneer ik meer had durven vragen. Hierdoor lijkt mij, het volgende leerdoel, een mooi persoonlijk leerdoel om naar de volgende stages mee te nemen: ‘Ik stel vragen wanneer ik iets wil weten en vraag om feedback, hierbij zet ik mijn onzekerheid opzij.’ Ik denk dat dit een mooi leerdoel is om naar de volgende stage mee te nemen omdat ik zo minder belemmerd word in het geen wat ik wil doen. Dit is in sommige gevallen, in deze stageperiode, wel zo geweest. Daarom wil ik hier in het vervolg aan gaan werken.

14

Gebruikte literatuur De volgende literatuur heb ik gebruikt om alle activiteiten om dit leerdoel te kunnen behalen: 1. Draaiboek kliniek A 2. http://www.transmuraalnetwerk.nl/zorgketens/default.aspx 3. Dagprogramma kliniek A 4. Farmacotherapeutisch kompas: http://www.fk.cvz.nl/ 5. Toegepaste geneesmiddelenkennis 6. Protocol medicatie 7. Medicatiemap 8. Medicijnleer 9. Butterhoff JJF, van Osdorp FAC. Geneesmiddeleninformatie. Amsterdam: Elsevier; 2008. 10. Jochems AAF, Joosten FWMG. Zakwoordenboek der geneeskunde. Doetischem: Elsevier; 2009. 11. Wiel van de HBM, Wouda J, Versteegen GJ. Voorlichting en begeleiding. Assen: van Gorcum; 2009. 12. Map psycho-educatie Kliniek A 13. http://www.preventievegezondheidszorg.com/hygiene.php 14. Carpenito-Moyet LJ. Zakboek verpleegkundige diagnosen. Groningen/Houten: Noordhoff Uitgevers; 2008. 15. Bulechek GM, Butcher HK, McCloskey Dochterman J. Verpleegkundige Interventies. Amsterdam: Elzevier; 2010. 16. Hesselink J. Zo maak je een verpleegplan. Groningen/houten: Noordhoff Uitgevers: 2010. 17. Verpleegplannenmap kliniek A 18. Patiëntendossier kliniek A (EZIS)

15

Bijlage Deze bijlage bevat al het bewijsmateriaal ter bewijs van het behalen van dit leerdoel. Deze bewijsstukken vind u op de hierop volgende pagina’s: - Verpleegplan - Reflectie op uitwerking behandeloverleg - Verdieping in ziektebeelden - Verdieping medicatie - Uitwerking psycho-educatie

16

Verslag leerdoel stage Verpleegplan opstellen

Door: Klas: Stage: Stagebegeleiders: Docentbegeleider:

Nikita van Gilst (500636371) 2a2 Rembrandthof, kliniek A Willemiek Buitink & Harald Oole Margriet Dijkmans van Gunst

17

Inhoudsopgave *Inleiding

Blz. 3

*Verpleegplan toegewezen patiënt

Blz. 4 t/m 16

*Verpleegplan na opnamegesprek

Blz. 17,18

*Gebruikte literatuur

Blz. 19

18

Inleiding Voor mijn stage in leerjaar 2 heb ik gekozen voor een leerdoel gerelateerd aan het schrijven van een verpleegplan. Ik heb hierbij de verplichte stagedoelen, competenties en stageopdrachten betrokken. Ik ben tijdens het opstellen van mijn stagewerkplan gekomen tot het volgende leerdoel gerelateerd aan het schrijven van een verpleegplan: ‘Ik kan na 8 weken een verpleegplan opstellen voor één van mijn patiënten op mijn afdeling.’ Tijdens mijn stage heb ik verschillende verpleegplannen geschreven. Ik heb allereerst besproken met één van mijn stagebegeleiders, voor welke patiënt ik het beste een verpleegplan kon schrijven en hoe ik dit vorm zou geven. Uiteindelijk hebben we gezamenlijk voor één van de patiënten gekozen, waar ik tevens persoonlijk begeleider van werd. We hebben er gezamenlijk voor gekozen dat ik allereerst een uitgebreid verpleegplan zou schrijven aan de hand van deze patiënt, zoals geleerd op school. Deze is in dit verslag allereerst te vinden. Hierin heb ik interventies verwerkt zoals deze op de afdeling gehanteerd zouden kunnen worden Ik heb het verpleegplan van deze patiënt opgesteld aan de hand van een anamnese gesprek met deze patiënt. Daarnaast heb ik wat informatie uit het dossier van de patiënt opgezocht om een zo uitgebreid en zo duidelijk mogelijk verpleegplan op te stellen, die tevens recent is en dus gebruikt zou kunnen worden op de afdeling. Naast het beschreven verpleegplan bevat dit verslag ook een verpleegplan, die ik door middel van een opnamegesprek, opgesteld heb. Dit verpleegplan is kort beschreven zoals dit op mijn stageplek zou gebeuren.

19

Verpleegplan toegewezen patiënt Het uitgebreide verpleegplan Uitwerking, hoe schrijf ik een verpleegplan? Tijdens de lessen klinisch redeneren in jaar 1 en vanuit het boek: Hesselink J. Zo maak je een verpleegplan. Groningen/houten: Noordhoff Uitgevers: 2010. Heb ik een bepaalde structuur aangeleerd gekregen, over hoe ik een verpleegplan maak. De structuur houdt in het kort als volgt in dat ik de volgende stappen maak bij het opstellen van een verpleegplan: - Tijdens een anamnese gesprek en door middel van achtergrond informatie win ik informatie, die ik indeel in de 11 functionele gezondheidspatronen. - Ik haal de belangrijkste informatie uit de functionele gezondheidspatronen en deel deze in, onder 3 clusters (deze clusters kunnen vallen onder: psychische problemen, lichamelijke problemen of sociale problemen). - Onder de 3 cluster formuleer ik aan de hand van de gevonden informatie, 6 verschillende hypothetische PES’en (met behulp van NANDA =carpenito). - Ik toets de 6 verschillende PES’en en kom tot de 2 beste hypothetische PES’en. - Uit de PES’en kies ik de PES die het belangrijkste is voor dat moment en kom zo tot een definitieve verpleegkundige diagnose. - Ik bekijk de prognostische variabelen (ziekte, leefstijl/motivatie, omgeving en hulpmiddelen) - Ik geef aan tot welke resultaatsklasse ik mijn doel laat behoren. - Ik formuleer een beoogd resultaat oftewel een doel, die ik stel aan de hand van mijn PES’en. Mijn beoogd resultaat is RUMBA geformuleerd. Ook neem ik de prognostische variabelen en de resultaatsklasse in mijn beoogd resultaat mee. - Aan de hand van mijn beoogde resultaat zoek ik drie hypothetische interventies (via NIC). - Ik kies mijn definitieve interventie en ik formuleer hierbij de activiteiten die uitgevoerd moeten worden (NOC).

20

Casus patiënt Dhr van der Linden is een 37-jarige man redelijk verzorgde man gediagnosticeerd met schizofrenie, paranoïde type. Ook is er bij dhr zwakbegaafdheid vastgesteld, waarbij dhr een IQ zou hebben tussen de 66-74. Dhr is meermalen opgenomen geweest door een psychotisch toestandsbeeld. Dhr is bekent met middelengebruik en het staken van zijn medicatie, hierop is dhr al een aantal keer gedecompenseerd. Dhr woonde voor opname op zichzelf met zijn eg. Eg is ook gediagnosticeerd met schizofrenie, dhr heeft eg ontmoet in de kliniek. Dhr werd voor opname nog wel met enige regelmaat door zijn ambulant behandelaar gezien. Dhr werkte voor opname bij een schoonmaak bedrijf en regelde zelf zijn financiën. Dhr is opgenomen doordat dhr zijn CV-ketel onklaar had gemaakt en erg psychotisch was. Dhr heeft allerlei paranoïde wanen omtrent zijn (stief)vader, die hem bijv. zou bespieden met camera’s. Ook bestaat het vermoeden dat dhr wanen heeft omtrent de bijwerkingen van zijn medicatie. Dhr heeft weinig contact met zijn familie, zijn opa en oma komen heel af en toe op bezoek. Ook zijn eg bezoekt dhr dagelijks. Vrienden heeft dhr vooral in de kliniek, dhr geeft in gesprekken aan hier veel steun aan te hebben, net als de steun die dhr krijgt van eg. Dhr is nu twee en een halve maand opgenomen. Er is net naar voren gekomen dat dhr veel schulden heeft. Dit komt doordat dhr zijn financiën niet meer kon regelen tijdens opname. Een sociaal raadsvrouw van de Rembrandthof bemoeit zich hiermee. Dhr heeft veel stress van de schulden en dit werkt niet mee in dhr zijn herstel. Betrekt daarnaast de schulden in zijn psychose. Wilt het liefst ook geen hulp bij het oplossen van zijn schulden, dhr heeft het gevoel dat de sociaal raadsvrouw niet te vertrouwen is. Dhr is nauwelijks te stimuleren tot het deelnemen aan activiteiten op de kliniek, dhr geeft hier als reden voor dat de activiteiten niks voor hem zijn en hij weinig energie heeft. Wel neemt dhr zijn medicatie vrijwel altijd in. Dhr geeft in gesprekken aan, de ene keer te weten dat dhr schizofreen is en het volgende moment is er niks aan de hand, zou dhr hoogbegaafd zijn en hoort dhr geen stemmen meer. Ik spreek dhr aan de hand van een aantal vragen die ik hem stel, tijdens een verpleegkundige anamnese. Ik wil een nieuw, verbeterd verpleegplan samenstellen met de aanwezige problemen.

Informatie vanuit anamnese en achtergrond informatie ingedeeld in de functionele gezondheidspatronen 1. Gezondheidsbeleving en instandhouding - Dhr is zwakbegaafd, IQ 66-74. - Dhr ziet er redelijk tot goed verzorgd uit voor dhr zijn kalenderleeftijd (37 jaar). - Dhr is bekend met drugsgebruik en onthouding van medicatie. - Dhr gebruikt op de kliniek medicatie en neemt deze vrijwel altijd in. - Dhr rookt veel, zegt zo’n pakje per dag te roken, wel wanneer dhr hier geld voor heeft. - Dhr heeft voor opname een tijd lang redelijk kunnen functioneren. Dhr had een baan, een eigen huis en regelde zelf zijn financiën.

21

-

Werd wel met enige regelmaat gezien door zijn sturend behandelaar en slikte nog medicatie. Dhr zegt geen stemmen meer te horen maar uit zich nog wel psychotisch. Dhr heeft nauwelijks ziektebesef. Dhr kan achterdochtig zijn richting patiënten, vpk en vrienden/familie.

2. Voeding en stofwisselingspatroon - Dhr oogt wat aan de magere kant. - Dhr ontbijt vaak niet maar, dhr verteld dat dhr nooit trek heeft in de ochtend. Dhr zegt overdag wel genoeg te eten om de dag door te kunnen komen. 3. Uitscheidingspatroon - Dhr zegt af en toe last te hebben van obstipatie. Dhr zou per week maar één à twee keer naar het toilet gaan.Dhr heeft hierbij af en toe last van harde ontlasting. 4. Activiteitenpatroon - Dhr is bekend met te kort aan zelfzorg in het huishouden. Dhr verwaarloosde voor opname zijn huis en heeft zijn cv-ketel onklaar gemaakt, werd na dit incident opgenomen in de rembrandthof. - Dhr kijkt op de afdeling tv, belt veel met eg en rookt veel. Dhr deelt vrijwel niet mee aan het dagprogramma, zegt dat dit activiteiten zijn die niks voor hem zijn en hier geen energie voor te hebben. Dhr kan dan vaak nauwelijks gemotiveerd worden tot activiteiten. - Dhr heeft voor opname een baan gehad als schoonmaker, dhr wilt dit bij thuiskomst weer oppakken. - Dhr is veel bezig met zijn financiën, heeft veel financiële problemen. - Dhr heeft veel contact met eg, ook het contact met vrienden in de kliniek is redelijk aanwezig geeft dhr aan. Naast vrienden en eg, heeft dhr weinig contact met familie. Alleen dhr zijn opa en oma komen heel af en toe op bezoek. 5. Slaap-rustpatroon - Dhr is bekend met een verstoord dag/nachtritme. Dhr slikt hiervoor rustgevende/slaap medicatie en kan hier gesedeerd op reageren. - Dhr slaapt door de medicatie ’s nachts redelijk, zegt af en toe wakker te zijn en dan een sigaretje te roken, vertrekt daarna vaak weer naar bed. - Dhr zegt overdag ook wel eens te rusten wanneer het dhr allemaal even te veel wordt. Voelt zich soms erg vermoeid en kan dan neigen naar een dag op bed liggen. 6. Cognitie en waarnemingspatroon - Dhr is bekend met schizofrenie. - Dhr is zwakbegaafd, IQ 66-74. - Dhr zegt geen stemmen meer te horen. - Dhr is onveranderd psychotisch, heeft paranoïde type wanen. - Dhr uit zich psychotisch door aan te geven dat hij bespiedt wordt door zijn (stief)vader met camera’s. Ziet rekeningen aan voor neprekeningen die zijn

22

-

(stief)vader zou versturen en verscheurt deze rekeningen waardoor rekeningen niet betaald zijn en dhr nu last heeft van schulden. Dhr denkt dat hij hoogbegaafd is. Dhr kan achterdochtig zijn richting patiënten, vpk en vrienden/familie.

7. Zelfbelevingspatroon - Dhr geeft aan niet psychotisch te zijn, geen stemmen meer te horen. - Dhr heeft nauwelijks ziektebesef. 8. Rollen- en relatiepatroon - Dhr heeft nauwelijks contact met zijn zus, vader, stiefvader en moeder. - Dhr krijgt af en toe bezoek van zijn opa en oma, geeft aan dat de relatie tussen hen goed is. - Dhr is getrouwd. - Dhr zijn eg bezoekt dhr dagelijks. - De eg van dhr is bekend met psychoses en ook meerdere malen opgenomen. 9. Seksualiteit en voortplantingspatroon - Dhr is getrouwd. - Dhr maakt zich zorgen om zijn seksleven, dit zou komen vanwege de medicatie. Dhr geeft aan dat zijn ‘gevoel’ weg is bij het slikken van bepaalde medicatie. 10. Stressverwerkingspatroon - Dhr geeft aan dat dhr soms de prikkels van patiënten en vpk niet kan hendelen. Dhr neemt dan zelf de beslissing om een rustmoment op zijn kamer te nemen. - Dhr vindt het lastig lang opgenomen te zijn, wil graag voor zichzelf zorgen. Ook hiervoor heeft dhr af en toe last van stress. - Dhr heeft veel stress omtrent schulden. Dhr heeft altijd zelf zijn financiën geregeld en dit ging altijd goed. Dhr geeft aan hier boos over te zijn op eg, deze zou oorzaak zijn van de schulden. Voelt zich hopeloos over de situatie, heeft er voor zijn gevoel geen grip meer op en dit wel altijd gehad. 11. Waarde en levensovertuiging - Dhr geeft aan niet gelovig te zijn en hier ook geen behoefte aan te hebben. De gemarkeerde informatie in de FGP’s vind ik op dit moment de belangrijkste informatie, deze informatie zal ik vooral meenemen in het opstellen van de rest van mijn verpleegplan. Informatie verwerken in zes verschillende hypothetische PES’en, onderverdeeld in 3 clusters Met behulp van de informatie, die ik op dit moment het belangrijkste vind voor dit verpleegplan, ben ik tot de volgende clusters gekomen.

Cognitie (psychisch)

23

3 clusters:

Maatschappij (sociaal) Lichamelijke gesteldheid (lichamelijk)

Cognitie Ik heb voor dit cluster gekozen omdat ik denk dat de oorzaak van de problemen vooral ligt bij disfunctie van de cognitie. Dhr is bijvoorbeeld schizofreen en zit al geruime tijd in een psychose. Hiervoor is dhr nu opgenomen op kliniek A. Ook heeft dhr af en toe het idee, hoogbegaafd te zijn en is er nauwelijks ziektebesef. Ik denk dat de rest van de problemen die dhr op dit moment ervaart terug te herleiden is naar de disfunctie van de cognitie. Maatschappij Ik heb voor dit cluster gekozen omdat dhr problemen ervaart omtrent de maatschappij. Dhr heeft op de kliniek weinig zin in activiteit en onderneemt daardoor op een dag in de kliniek weinig. Ook heeft dhr schulden wat dhr veel stress oplevert. Dhr heeft bij de schulden het gevoel dat dhr niet terug kan komen in de maatschappij, dhr ziet het omtrent de schulden soms even niet zitten. Wel heeft dhr goed contact met eg, opa&oma en zijn vrienden in de kliniek. Lichamelijke gesteldheid Ik heb voor dit cluster gekozen omdat dhr aangeeft last te hebben van een aantal lichamelijke klachten. Dhr geeft aan last te hebben van obstipatie. Dhr heeft het idee dat dit komt door de medicatie, die dhr op dit moment slikt. Daarnaast geeft dhr aan zich zorgen te maken over zijn seksleven. Dhr geeft aan ‘geen gevoel’ meer te hebben en heeft het idee dat dit te maken heeft met de medicatie die dhr slikt. PES’en cognitie P: Chronische verwardheid E: * Schizofrenie, paranoïde type S: * Onvermogen tot het oplossen van de financiële problemen * Is achterdochtig richting vpk, patiënten en familie/vrienden * Heeft paranoïde wanen omtrent schulden en (stief)vader * Ervaart stress omtrent opname, financiële problemen en drukte. * Dhr geeft aan soms overprikkeld te zijn * Praat onsamenhangend * Heeft weinig energie voor activiteiten op de kliniek * Dhr slikt voor verstoord dag/nachtritme medicatie, slapen ’s nachts gaat nu beter P: E:

Verstoorde denkprocessen *Schizofrenie, paranoïde type *Onthouding medicatie gezorgd voor nieuwe psychose S: * Heeft paranoïde wanen omtrent schulden en (stief)vader * Is achterdochtig richting vpk, patiënten en familie/vrienden * Ervaart stress omtrent opname, financiële problemen en drukte * Dhr geeft aan soms overprikkeld te zijn PES’en maatschappij

24

P: E:

S:

P: E: S:

Gebrek aan afleiding *Dhr zegt dat de activiteiten op de afdeling niks voor hem zijn, en geeft aan hier geen energie voor te hebben *Mogelijk een niet stimulerende omgeving. Vooral de patiënten om dhr heen kunnen er mogelijk voor zorgen dat dhr gedemotiveerd wordt om deel te nemen aan het dagprogramma. *Veranderingen omtrent: financiën, omgeving (vanwege opname) en zelfcontrole. *Heeft vaak geen zin om aan activiteiten deel te nemen *Dhr is rusteloos in de stress die dhr ervaart, is veel bezig met problemen omtrent financiën *Dhr voelt zich hopeloos omtrent financiën Zelfzorgtekort:huishouden *Schizofrenie *Dhr heeft financiële problemen, kan deze problemen niet zelf meer oplossen *Dhr is bekent geweest met stoppen van medicatie *Dhr is bekent geweest met verwaarlozing van eigen huis

PES’en lichamelijke gesteldheid P: Obstipatie E: *Mogelijk als bijwerking door medicatie gebruik tegen schizofrenie *Mogelijk door stress omtrent financiële situatie *Mogelijk door gebrek aan lichaamsbeweging *Mogelijk geen obstipatie maar waanidee bij bijwerkingen gebruik medicatie S: *Dhr geeft aan één à twee keer per week naar het toilet te gaan *Dhr geeft aan af en toe last te hebben van harde ontlasting P: E:

S:

Veranderd seksueel functioneren *Mogelijk door medicatie gebruik *Mogelijk door stress omtrent financiële situatie *Mogelijk geen veranderd seksueel functioneren maar waanidee bij bijwerkingen medicatie *Dhr maakt zich zorgen om zijn seksleven, dit zou komen vanwege de medicatie. *Dhr geeft aan dat zijn ‘gevoel’ weg is bij het slikken van bepaalde medicatie.

De twee voorlopige hypothetische diagnoses na toetsing Ik ben allereerst gaan kijken naar twee hypothetische diagnoses die erg op elkaar leken. Dit waren de hypothetische diagnoses behorende tot het cluster cognitie. Door de definitie van beide diagnoses vanuit carpenito te vergelijken, ben ik gaan kijken welke van deze twee definities het beste past bij mijn casus. Carpenito zegt het volgende over de diagnose chronische verwardheid: ‘Onomkeerbare, al lang bestaande en/of toenemende verstandelijke achteruitgang en persoonlijkheidsverandering.’ Carpenito zegt het volgende over de diagnose verstoorde denkprocessen: ‘Ontregeling van mentale activiteiten zoals nadenken, realiteitsoriëntatie, probleem oplossen, oordelen en begrijpen waardoor zelfhandhaving problematisch is.’

25

Beide definities kloppen ten aanzien van mijn casus. Toch heb ik uiteindelijk gekozen voor chronische verwardheid, omdat dhr gediagnosticeerd is met schizofrenie en dit onomkeerbare gevolgen met zich meebrengt. Daarentegen past ook meer informatie tot de diagnose chronische verwardheid, wanneer je dit vergelijkt met verstoorde denkprocessen. Omdat ik denk dat de chronische verwardheid een belangrijke diagnose is, is dit mijn eerste hypothetische diagnose van de twee diagnoses die ik zal gaan kiezen. Omdat dhr zijn lichamelijke klachten voort kunnen komen door bijv. bijwerkingen van de medicatie vind ik de lichamelijke klachten minder belangrijk. Dit is iets waar vooral actie op ondernomen moet worden vanuit de arts. Ook denk ik dat de klachten eventueel voort kunnen komen uit de stress en dus samengevoegd kunnen worden met één van de andere hypothetische verpleegkundige diagnoses. Ten slotte is niet met zekerheid vastgesteld of dhr daadwerkelijk last heeft van lichamelijke klachten, omdat dit eventueel voort zou kunnen komen uit een waanidee. Hierdoor heb ik ervoor gekozen dat de diagnoses obstipatie en veranderd seksueel functioneren niet tot de twee hypothetische diagnoses behoren omdat deze samengevoegd kunnen worden met een andere diagnose. Nu blijven de diagnoses van het cluster maatschappij nog over. Ik ben bij de keuze tussen deze twee diagnoses allereerst gaan kijken of de definitie volgens carpenito overeen komt met mijn casus. Carpenito zegt het volgende over de diagnose gebrek aan afleiding: ‘Verminderde prikkeling door of verminderde belangstelling voor vrijetijdsbesteding.’ Carpenito zegt het volgende over de diagnose zelfzorgtekort huishouden: ‘Minder goed in staat zijn om bepaalde activiteiten uit te voeren of om van bepaalde diensten gebruik te maken die essentieel zijn voor het in goede banen leiden van de huishouding.’ Beide beschrijvingen passen bij mijn casus. Wanneer ik ga beredeneren bedenk ik mij dat het zou kunnen zijn dat de financiële problemen ook een oorzaak kunnen zijn van het verminderd gemotiveerd zijn tot het deelnemen aan activiteiten. Daarom denk ik dat de eerst het probleem zelfzorgtekort huishouden opgelost, of gedeeltelijk opgelost moet worden, voordat je er echt voor kan zorgen dat het probleem gebrek aan afleiding opgelost kan worden. Daarom heb ik ervoor gekozen dat het probleem zelfzorgtekort huishouden, gaat behoren tot de twee diagnoses waarmee ik verder wil gaan in dit verpleegplan. De twee definitieve hypothetische diagnoses die ik gekozen heb zijn dus de volgende twee: P: Chronische verwardheid E: * Schizofrenie, paranoïde type S: * Onvermogen tot het oplossen van de financiële problemen * Is achterdochtig richting vpk, patiënten en familie/vrienden * Heeft paranoïde wanen omtrent schulden en (stief)vader * Ervaart stress omtrent opname, financiële problemen en drukte. * Dhr geeft aan soms overprikkeld te zijn * Praat onsamenhangend * Heeft weinig energie voor activiteiten op de kliniek

26

* Dhr slikt voor verstoord dag/nachtritme medicatie, slapen ’s nachts gaat nu beter P: E: S:

Zelfzorgtekort:huishouden *Schizofrenie *Dhr heeft financiële problemen, kan deze problemen niet zelf meer oplossen *Dhr is bekent geweest met stoppen van medicatie *Dhr is bekent geweest met verwaarlozing van eigen huis

Definitieve verpleegkundige diagnose Ik ga aan de hand van vergelijking van de twee gekozen hypothetische diagnoses kiezen voor een definitieve verpleegkundige diagnose. Deze verpleegkundige diagnose zal ik, wanneer mogelijk, samenvoegen met eventueel nog meer informatie uit mijn andere diagnoses. Ik zal met deze diagnose verder gaan in dit verpleegplan. Ik ga kijken naar welke verschijnselen er precies in carpenito staan en of deze overeen komen met de casus. Zo kan ik mijn definitieve diagnose beter bepalen omdat ik de diagnoses zo goed met elkaar kan vergelijken. HD Chronische Vaak/altijd verwardheid S Geheugenverlies S Verlies van tijdsbesef S Onvermogen om keuzes te maken, beslissing S Onvermogen tot X probleem oplossen, redeneren S Achteruitgang in taalvaardigheid S Slecht beoordelingsvermogen S Gevoelsarmoede S Verminderde driftremming S Verlies van tact, beheersing van humeur S Verlies van herkenningsvermogen S Toegenomen in zichzelf verdiept zijn S Psychotische X kenmerken S Antisociaal gedrag S Verlies van energiereserves S Verlies van algehele

Regelmatig/vaak

Niet/onbekend X X

X

X X X X X

X X

X (soms) X X 27

vermogen te plannen S Verminderd vermogen om doelen te stellen, te plannen S Doelbewust afdwalen S Gewelddadig, opgewonden of angstig gedrag S Doelloos gedrag S Terugtrek- of verminderd gedrag S Dwangmatig gedrag HD zelfzorgtekort Vaak/altijd huishouden S Moeite met telefoneren S Moeite met wassen,strijken S Moeite met maaltijden bereiden S Moeite met geld X omgaan S Moeite met boodschappen doen S Moeite met medicijngebruik

X

X X

X X X Regelmatig/vaak

Niet/onbekend X X X

X

X (soms)

Door te kijken naar de verschijnselen beschreven in Carpenito en mijn casus, kan ik opmaken dat er veel meer verschijnselen zijn die overheen komen met de verpleegkundige diagnose chronische verwardheid. Mijn definitieve verpleegkundige diagnose is dan ook chronische verwardheid. Ik denk dat dit de beste diagnose is omdat dit het hoofd probleem is, waar veel diagnoses weer door worden veroorzaakt. Zo zijn de financiële problemen, geschikt onder het probleem zelfzorgtekort huishouden veroorzaakt door de chronische verwardheid. Ook kunnen de lichamelijke klachten die dhr ervaart voort komen uit de verwardheid, omdat dhr medicatie slikt die mogelijk zorgt voor bijwerkingen in de vorm van de lichamelijke klachten. Ten slotte kan de diagnose gebrek aan afleiding, veroorzaakt worden door de stress en prikkels die dhr ervaart. Ook kan het energieverlies, behorende tot de chronische verwardheid er voor zorgen dat dhr geen motivatie kan vinden tot het deel kunnen nemen aan de activiteiten. Mijn definitieve diagnose voor dit verpleegplan is dus het volgende: P: Chronische verwardheid E: * Schizofrenie, paranoïde type  Mogelijk verergert door de stress die dhr ervaart omtrent financiële problemen 28

S:

* Onvermogen tot het oplossen van de financiële problemen * Is achterdochtig richting vpk, patiënten en familie/vrienden * Heeft paranoïde wanen omtrent schulden en (stief)vader * Ervaart stress omtrent opname, financiële problemen en drukte * Dhr geeft aan soms overprikkeld te zijn * Praat onsamenhangend * Heeft weinig energie voor activiteiten op de kliniek * Dhr slikt voor verstoord dag/nachtritme medicatie, slapen ’s nachts gaat nu beter

Prognostische variabelen Ik ga bij de prognostische variabelen bekijken welke knelpunten er kunnen zijn bij het behalen van een bepaald beoogd resultaat. Ik ga per variabel beschrijven wat ik aan informatie omtrent dit onderwerp weet vanuit mijn casus. Zo kan ik mijn beoogd resultaat beter formuleren omdat ik zo een idee heb, waar aan gewerkt moet worden en waar dus aandacht aan besteedt moet worden Ziekte, stoornis, beperking, participatieprobleem Dhr is gediagnosticeerd met schizofrenie. Dhr heeft hierin nauwelijks ziekte inzicht maar is op dit moment ten aanzien van de medicatie inname redelijk trouw. Is in het verleden wel bekend geweest met middelengebruik en onthouding van medicatie. Dhr woonde voor opname nog op zichzelf met zijn echtgenote. Werkte toen en regelde zelf de financiën. Is wel al meerdere malen opgenomen geweest, door de onthouding van medicatie en middelengebruik. Ook heeft dhr nu veel schulden en het lukt dhr niet om dit zelf op te lossen. Heeft hier hulp bij nodig, maar vertrouwd hierin vrijwel niemand, kan dan erg achterdochtig zijn. Ten slotte deelt dhr op dit moment nauwelijks mee aan activiteiten, dhr lijkt hier nu geen motivatie voor te hebben. Gezondheidsrisico’s Dhr is schizofreen en heeft daardoor last gehad van verschillende psychoses. Deze psychoses zijn van een paranoïde type. Is achterdochtig naar vpk, patiënten en familie/vrienden. Ook kan dhr wanen hebben omtrent medicatie, waardoor er een risico is dat dhr zijn medicatie niet zal slikken. Dit doet dhr tijdens opname nu vrijwel altijd. Paranoïde wanen kunnen van een gevaarlijk type zijn. Zo is de reden van opname nu dat dhr zijn CV-ketel onklaar gemaakt had. Zorgt dan voor gevaar voor zichzelf en omgeving. Omgevingsinvloeden Dhr heeft nauwelijks contact met familie. Dhr heeft veel contact met eg, die dagelijks langs komt. Eg is ook gediagnosticeerd met schizofrenie, en is ook vaak opgenomen geweest. Dhr en eg lijken elkaar soms te versterken in psychose, dit lijkt soms een negatieve invloed te hebben op opname van dhr. Dhr heeft vooral vrienden in de kliniek, hier heeft dhr goed contact mee. Dhr zal alleen meestal niet positief beïnvloedt worden door de vrienden aanwezig in de kliniek. Hulpbronnen Dhr heeft is op dit moment opgenomen op kliniek A. Heeft hier alle hulp van psychiater, artsen en verpleegkundigen. Dhr wordt ingesteld op medicatie, welke hem elke dag aangeboden wordt, daarnaast zal er bij dhr

29

geprobeerd worden hem te stimuleren in het deelnemen aan een dagprogramma voor afleiding. Ook is sinds kort een sociaal raadsvrouw met dhr bezig om te kijken naar dhr zijn financiën. Dhr is bekend met het feit dat dhr niet graag hulp aanvaard. De resultaatsklasse Voor de definitieve diagnose chronische verwardheid kies ik voor de resultaatsklasse: stabiliseren van het gezondheidsprobleem. Dit vanwege het feit dat bij de prognostische variabelen er toch een aantal negatieve punten naar voren zijn gekomen. Vooral de psychische stoornis schizofrenie, zal een negatieve invloed hebben op een beoogd resultaat. Daarom lijkt het mij het beste om mijn beoogd resultaat te formuleren aan de hand van de resultaatsklasse stabiliseren van het gezondheidsprobleem. Dit moet haalbaar kunnen zijn. Beoogd resultaat vaststellen Bij het verpleegprobleem van mijn casus stel ik het volgende beoogd resultaat: ‘Dhr stabiliseert tijdens opname op kliniek A in zijn psychose.’ Het beoogde resultaat is geheel RUMBA: R: relevant  Ja U: begrijpelijk  Ja M: meetbaar Ja B: gedrag  Ja A: haalbaar  Ja Ik heb voor dit beoogd resultaat gekozen omdat dit zal zorgen voor het misschien oplossen van ook andere problemen die bij dhr spelen. Ook past het beoogd resultaat bij de verpleegkundige diagnose die ik gesteld heb. Zo zal de chronische verwardheid stabiliseren en zullen er andere problemen omtrent bijv. stress om financiën in remissie komen. Ook is mijn beoogd resultaat geformuleerd aan de hand van de resultaatsklasse die ik gesteld heb. Mijn resultaatsklasse is het stabiliseren van het gezondheidsprobleem, zo is mijn beoogd resultaat ook geformuleerd. Drie hypothetische interventies Ik ben door te kijken naar de definities van de verschillende interventies gekomen tot de volgende drie hypothetische interventies: Interventie: Regulering van de stemming Definitie: Zorg dragen voor de veiligheid, het stabiliseren, het herstel en het blijvend herstel van een patiënt die in een disfunctionele, een depressieve of een eufore stemming verkeert. Domein: Gedrag Klasse: R Ondersteunen bij probleemhantering  Dit zou een passende interventie zijn bij mijn casus. Het kan ervoor zorgen dat de stress omtrent de financiën minder worden, de stemming beter wordt en dhr meer afleiding zoekt. Ook kan door de regulering van de stemming een beter resultaat geboekt worden ten aanzien van mijn beoogd resultaat.

30

Door de stemming te verbeteren, zul je er uiteindelijk voor zorgen dat dhr stabiliseert in zijn psychose, omdat de rest ook stabiel is. Interventie: Activiteiten begeleiding Definitie: Voorschrijven van en helpen bij specifieke lichamelijke, cognitieve, sociale en spirituele bezigheden om de activiteiten van de patiënt in verscheidenheid, frequentie of duur te doen toenemen Domein: Gedrag Klasse: O Gedragstherapie  Omdat dhr weinig activiteiten onderneemt, die hem kunnen afleiden, is het misschien goed om te kijken naar de regulering van de energie. Door een mooie dagplanning te maken, kan dhr toch activiteiten ondernemen, die hem zullen afleiden. Hierop moet dhr wel gestimuleerd worden. Interventie:Ondersteuning bij besluitvorming Definitie: Informatie verstrekken aan en ondersteunen van de patiënt die een besluit moet nemen over de zorg/behandeling Domein: Gedrag & Gezondheidszorgstelsel Klasse: R Ondersteunen bij probleemhantering & Y Bemiddeling in zorgvoorzieningen  Omdat dhr veel financiële problemen heeft, en de sociaal raadsvrouw niet vertrouwd, kan de vpk dhr ondersteuning bieden bij besluiten omtrent de hulp bij de financiën. Definitieve interventie Gezien de definities van de interventies, is de interventie regulering van de stemming het meest passend bij mijn casus. Ik denk dat het er vooral mee te maken heeft dat deze interventie het meest algemeen is en je dus met deze interventie, aan verschillende activiteiten, veel kanten op kan. Mijn definitieve interventie is dus: Interventie: Regulering van de stemming Definitie: Zorg dragen voor de veiligheid, het stabiliseren, het herstel en het blijvend herstel van een patiënt die in een disfunctionele, een depressieve of een eufore stemming verkeert. Domein: Gedrag Klasse: R Ondersteunen bij probleemhantering  Dit zou een passende interventie zijn bij mijn casus. Het kan ervoor zorgen dat de stress omtrent de financiën minder worden, de stemming beter wordt en dhr meer afleiding zoekt. Ook voldoet deze interventie aan de volgende beoordelingscriteria: - Past bij beoogd resultaat (In deze interventie staat het stabiliseren centraal net als dit bij mijn beoogd resultaat centraal staat, of de patiënt herstelt is de vraag, misschien op zijn eigen manier) - Past bij het probleem (Het gaat hier om de stemming die door chronische verwardheid naar voren gekomen is) - Past bij de patiënt (Het is van belang dat dit voor patiënt, stabiliseert. Dit zal patiënt rust bieden en zo zullen andere problemen ook eerder opgelost kunnen worden)

31

-

De interventie is haalbaar (stabilisatie zeker wel, of de patiënt zal hertellen is de vraag, wanneer patiënt herstelt is dit op eigen manier en op therapeutische basis.)

Bij de interventie Regulering van de stemming, moeten de volgende activiteiten nagestreefd worden: - Vpk stimuleert dhr tot het deelnemen aan activiteiten - Vpk reguleert dhr zijn wanen - Vpk observeert en rapporteert de gedragingen van dhr - Vpk ondersteunt dhr bij zijn financiële problemen - Vpk bewaakt en bevordert de therapietrouw van dhr - Vpk bewaakt de 30 min vrijheden in de binnentuin van dhr - Vpk geeft dhr psycho-educatie over medicatie en schizofrenie - Vpk stimuleert dhr tot sociale interactie - Vpk controleert de bijwerkingen van de medicatie van dhr

32

Verpleegplan na opnamegesprek Aan de hand van een opnamegesprek heb ik een verpleegplan opgesteld, die op mijn stage ook is gehanteerd. Op mijn stage gaat het maken van een verpleegplan op een versnelde manier, waardoor er ook punten, geleerd uit boeken en op school, niet naar voren komen in mijn verpleegplan. Zo is er op mijn stage, in het systeem, geen duidelijk verschil tussen interventies en activiteiten. Situatie Jonge patiënt komt binnen op kliniek A. Is bekend met eerdere ernstige suïcidale pogingen. Is ernstig suïcidaal ingeschat. Dhr geeft aan dat hij op dit moment erg in de put zit, heeft geen vaste verblijfplaats, heeft schulden en lichamelijke problemen waardoor dhr niet kan werken. Heeft weinig sociale contacten, alleen met broers en oma. Wilt rust in zijn hoofd en gaat akkoord met opname. Dhr is voorheen gediagnosticeerd met een psychose, met als hoofdoorzaak middelengebruik. Dhr zegt nu af en toe stemmen te horen, deze zouden dhr vooral de opdracht geven tot het plegen van suïcide. Verpleegplan PES P: E:

S:

Dhr is suïcidaal. *Mogelijk door geen huisvesting *Mogelijk door financiële problemen *Staken medicatie *Staken alcoholgebruik (2 maanden geleden) *Sociaal isolement *Mogelijk door lichamelijke klachten *Hoort stemmen die opdracht geven tot suïcide *Dhr geeft aan somber te zijn. *Dhr heeft suïcidale gedachten.

Resultaatsklasse: Stabilisatie. Ik denk dat het niet mogelijk is om dhr geheel te genezen, vooral vanwege verleden. Wel kunnen er door verschillende interventies toe te passen, dingen verbeteren in het leven van de patiënt waardoor dhr zou kunnen stabiliseren. Beoogd resultaat/doel: Dhr tijdens opname op kliniek A stabiliseren en veiligheid bieden. Bijbehorende Interventies/activiteiten: - Vpk schakelt sociaal raadvrouw in, die moet gaan kijken naar financiële situatie en kan dhr hier eventueel verder mee helpen. - Vpk biedt dhr voorgeschreven medicatie aan en motiveert dhr tot het innemen van de voorgeschreven medicatie - Vpk activeert dhr tot contact opnemen met familie & vrienden. - Vpk zoekt dhr elke dag op voor een één op één gesprekje tussen vpk en dhr over o.a. gedachten van dhr.

33

-

Vpk beperkt de vrijheden voorlopig van dhr. Vpk evalueert dit elke week met arts. Vpk biedt dhr structuur op de afdeling. Vpk motiveert dhr tot het volgen van het dagprogramma.

34

Gebruikte literatuur De literatuur die ik gebruikt heb bij het maken van een verpleegplan is: 1. Carpenito-Moyet LJ. Zakboek verpleegkundige diagnosen. Groningen/Houten: Noordhoff Uitgevers; 2008. 2. Bulechek GM, Butcher HK, McCloskey Dochterman J. Verpleegkundige Interventies. Amsterdam: Elzevier; 2010. 3. Hesselink J. Zo maak je een verpleegplan. Groningen/houten: Noordhoff Uitgevers: 2010. 4. Verpleegplannenmap kliniek A 5. Draaiboek van kliniek A 6. Patiëntendossier kliniek A (EZIS)

35

Reflectie behandelplan overleg + de voorbereiding hierop Hierin: - Eigen voorbereiding patiënten - Voorbereiding verpleegkundige van patiënten - Vergelijking eigen voorbereiding met voorbereiding verpleegkundige Dhr. Verheul BVC 0-1. Dhr. is tijdens deze opname bekend geweest met zich zelf te straffen door bijv. onder de koude douche te gaan staan. Dit zelfstraffen lijkt in de loop van de week wat minder geworden te zijn. Is op suïcidaliteits schaal van 6 naar 3 gegaan, geeft aan dat 3 inhoudt dat dhr. nog wel gedachtes heeft maar dit minder op de voorgrond is. Dhr. maakt zich wel zorgen over de toekomst en over het zijn buiten de kliniek. Vind het prettig nog de bescherming te hebben van de kliniek en de dagstructuur die hier geldt. Dhr. zoekt veel afleiding op de groep, puzzelt en deelt mee aan het dagprogramma, dit lijkt hem ook goed te doen. Dhr. heeft dinsdag een intake bij Emerhese, moeder gaat mee. Neemt medicatie volgens voorschrift. - Hoe zit het met de vrijheden van dhr., worden deze gestart? - Is er al iets bekent over de hersenscan die dhr. misschien zou krijgen? Geschreven stuk door verpleegkundige: Begin van de week nog bezig geweest met zelfstraffing middels koud douchen. Sinds woensdag niet meer. Dhr gaf begin van de week suïcidaliteit aan 3-4 op een schaal van 10. (10=suïcidaal). Dinsdag in principe een afspraak bij Emerhese. Nog niet helemaal zeker, stond daar niet in de agenda. Emerhese belt maandag hierover terug en moeder zou zelf ook contact opnemen met Emerhese. Hersenscan is akkord. Arts heeft contact gehad met neuroloog en deze zegt dat hersenbeschadiging onwaarschijnlijk is. Maar aangezien ouders dit graag willen is scan akkoord. Dhr had voor het ongeluk ook al psychotische episodes. Dhr gaf aan al 1,5 jaar last te hebben van stemmen. Dit wisten ouders niet. Structuur van de afdeling en afleiding zoeken, bij. Door te puzzelen doen dhr goed. Dhr heeft alleen vrijheden in de binnentuin onder begeleiding van vader. Vergelijking tussen mijn voorbereiding en de voorbereiding van verpleegkundige: Eigenlijk staat alles er wel in wat ik kon weten, afgelopen vrijdag. De meeste dingen die missen zijn van het weekend of na mijn dienst duidelijk geworden. Wel had ik er nog iets in moeten verwerken over dat dhr al 1,5 jaar stemmen heeft. Ik mis in de overdracht van de verpleegkundige wat de gemiddelde BVC score is. Dit is misschien toch wel handig. Dhr. Novani Dhr. heeft eigenlijk vrijwel elke dag 0 gescoord met BVC. Is 1 dag verward en geagiteerd geweest, de dag na de eerste keer seroquel (stop xeplion). Dhr. dacht dat deze medicatie een placebo was. Dhr is verder rustig aanwezig op de groep, was aan het begin van de week gesedeert, viel veel in slaap overdag. Dit is in de loop van de week minder geworden. Dhr. zou wel graag naar huis willen en stoppen met de

36

diazepam. Dhr. heeft maandag twee zittingen vanwege zijn klachten en Tijl Huygen komt voor dhr. langs om te beoordelen omtrent dwangmedicatie en ontslagaanvraag. Dhr. maakt goed gebruik van zijn vrijheden, komt dan op tijd weer terug. Neemt medicatie volgens voorschrift. - Wanneer volgt second opinion? - Worden vrijheden nog verder uitgebreid? - Wat is het plan met medicatie? (diazepam, seroquel) Geschreven door verpleegkundige: BVC 0. Vandaag zal T Huygen dhr beoordelen in verband met het opheffen van dwangmaatregel. Dit is een wens van dhr. Vandaag is de zitting van de klacht die dhr heeft ingediend. Depot is afgelopen week gestopt. Seroquel 200 mg XR is gestart. Afgelopen week had dhr één keer een BVC van 2. Dhr was geagiteerd over de seroquel. Zou volgens dhr een nepmiddel zijn en dhr denkt aan placebo. Dhr gaf aan zich minder moe te voelen dan normaal. Heeft een gesprek gehad met de arts waarin werking seroquel is uitgelegd. Dhr is aangemeld voor een second opinion in AMC. Wellicht kan dhr tussen de feestdagen terecht voor second opinion kan komen. Verlof zaterdag (dagdeel) afgelopen weekend is goed verlopen. Dhr gaat correct met vrijheden om. Komt comform de afspraken terug op de afdeling. Vergelijking tussen mijn voorbereiding en de voorbereiding van verpleegkundige: Ik mis in mijn eigen gedeelte nog een stukje uitbreiding over waarom dhr. geagiteerd/verward is geweest omtrent medicatie, dit ben ik helemaal vergeten. Verder kon ik de zaken omtrent second opinion en verlof niet geweten hebben omdat dit later pas bekent is geworden (nadat ik voorbereiding geschreven had).

37

Uitwerking verschillende ziektebeelden Psychotische stoornissen VORMEN VAN PSYCHOSE 1. FUNCTIONELEPSYCHOSE: VORMEN SCHIZOFRENIE - Paranoïde type  wanen en hallucinaties. - Gedesorganiseerd type  chaotisch Denken/gedrag/spraak, inadequaat affect. - Katatoon type  psychomotorische verschijnselen. - Ongedifferentieerd type  combinatie. - Resttoestand type  geen psychose, wel negatieve symptomen.

2. -

NIET-SCHIZOFRENE PSYCHOSEN - Schizofrenieforme stoornis. - Schizoaffectieve stoornis. - Kortdurende psychotische stoornis. - Gedeelde psychotische stoornis. - Waanstoornis  1) Grootheidswaan, 2) Jaloersheidswaan, 3) Paranoïde waan, 4) Somatische waan, 5) Erotischebetrekkingswaan. - Psychose bij een andere psychiatrische aandoening.

ORGANISCHE PSYCHOSEN: Psychosen als gevolg van hersenstoornissen. Psychosen als gevolg van lichamelijke aandoeningen. Psychosen als gevolg van middelengebruik.

SCHIZOFRENIE Kenmerken schizofrenie: - Positieve symptomen, acute fase:  Hallucinaties en wanen (vaak bizar of paranoïde).  Incoherentie (onsamenhangende spraak/ chaotisch gedrag. - Negatieve symptomen:  Sociaal gedrag onder (oorspronkelijk) niveau.  Verminderde zelfverzorging.  Affectieve vervlakking (emotionele vervlakking).  Apathie (initiatiefverlies en onverschillig.  Energieverlies.  Concentratieproblemen.  Moeite met complexe taken Diagnostische criteria DSM-IV: A. Een maand lang ten minste twee van de volgende symptomen:  Wanen,  Hallucinaties,

38

 

Onsamenhangende spraak, Ernstig chaotisch of katatoon gedrag (opvallende afwijkingen in de motoriek, meestal beperkt tot afwijkingen die in verband staan met een niet-organische psychotische stoornis),  Negatieve symptomen. B. Beperking in het functioneren: Vanaf het begin van de stoornis op een of meer gebieden (sociaal functioneren, werk, zelfverzorging) en ligt het functioneren duidelijk onder het niveau van voor het begin van de stoornis. C. Duur tenminste 6 maanden D. Geen of kortdurende depressieve of manische episode. E. Lichamelijke oorzaken en middelengebruik is uitgesloten. Differentiële diagnostiek: - Psychotische stoornis door een somatische aandoening:  Centrale zenuwstelsel.  Hormonale aandoening.  Stofwisselingziekte.  Stoornissen in vocht en elektrolytenhuishouding.  Auto-immuunziekten waarbij het centrale zenuwstelsel is betrokken. - Psychotische stoornissen door een middel:  Intoxicatie.  Onthouding.  Medicijnen.  Giftige stoffen. - Andere psychotische stoornissen. - Stemmingsstoornis met psychotische kenmerken. Neurobiologische factoren: Genetische kwetsbaarheid: - Neurobiologische ontwikkelingsstoornis. - Neurodegeneratieve processen in hersenen.

Interactie met omgevingfactoren

Verstoorde dopamineafgifte (en glutamine-overdracht): - Frontale hypodopaminerge transmissie: negatieve symptomen. - Hyperdopaminerge transmissie in limbisch systeem: positieve symptomen. Co-morbiditeit: - Depressie of symptomen van depressie ( bij 25% v.d. patiënten met schizofrenie). - Post-traumatische stressstoornis (PTSS) - Alcohol en drugs misbruik ( bij 50% v.d. patiënten met schizofrenie).

39

Behandeling en begeleiding: - Genezing niet mogelijk. - Behandeling gericht op:  Symptoomreductie/ remissie (verminderen van symptomen)  Voorkomen van recidief (terugval) en exacerbaties (toename ziektepatroon),  Verbeteren van psychosociaal functioneren en verhogen kwaliteit van leven. 1. Medicatie:  Antipsychotica klassieke en nieuwe generatie antipsychotica. Bij 70% verdwijnen psychotische verschijnselen binnen 10 dagen (bij wanen langer). 2. Psychosociaal:  Psycho-educatie, psychomotore therapie, rehabilitatiebenadering, sociale vaardigheidstraining (ADL), symptoommanagement, gezinsgesprekken, cognitieve therapie, terugvalpreventie, libermantraining, lotgenotencontact, muziektherapie, hallucinaties intergratieve therapie (HIT). 3. Aandachtspunten voor het verpleegkundig zorgproces:  Contact maken/ vertrouwensrelatie aangaan, steunen, structureren, stimuleren, risico-inschattend, observeren, therapietrouw bevorderen, naasten betrekken, crisisinterventie, terugvalpreventie. 4. Verpleegkundige attitude:  Geduldig, steunend, motiverend, outreachend, creativiteit, aansluiten bij patiënt, stimuleren maar niet dwingen, lage ‘expressed emotion’ (EE): weinig emotionele lading in contact, soms directief/daadkrachtig of begrenzen (b.v.bij agressie), bij stemmen: niet ontkennen en niet in meegaan, luisteren en begrip tonen. Beloop van schizofrenie: - Schubs (plotselinge terugval) en restverschijnselen:  Na elke exacerbaties (psychotische episode) lager niveau (vooral negatieve symptomen en beperkingen in sociaal functioneren).  Na 2-6 jaar stabiliseert het beeld vaak (soms later nog wat verbetering). - Hoe eerder behandeling, hoe beter de prognose.

1ste Psychose

2de

Resttoestand de

3

Minder gunstig indien: - Sluipend begin. - Geen uitlokkende factoren. - Begin op jonge leeftijd (mannen). - Slecht niveau van functioneren vóór begin ziekte. - Negatieve symptomen (mannen meer dan vrouwen). - Geen depressieve symptomen. - Schizofrenie in familie 40

Zonder antipsychotica: 80% kans terugval (nieuwe psychose) Met antipsychotica: 25% kans op terugval 10% pleegt suicide

SCHIZOFRENIFORME STOORNIS Diagnostische criteria DSM IV: A. Aan criteria A, D en E van schizofrenie wordt voldaan. B. Een episode van de stoornis duurt tenminste 1 maand, maar minder dan 6 maanden. Behandeling schizofreniforme stoornis:  Als bij schizofrenie  Antipsychotica  Psychosociale interventies (duur is meestal beperkt, in tegenstelling tot de behandeling van schizofrenie). Beloop van schizofreniforme stoornis: Na het verdwijnen van de symptomen van de stoornis keert het functioneren terug tot het premorbide niveau ( het niveau voor het ontstaan van de ziekte). - Gunstige prognostische kenmerken zijn:  Een acuut begin (binnen 4 weken na de eerste verandering in het functioneren),  Verward of perplex zijn op het hoogtepunt van de psychotische episode,  Goed premorbide functioneren,  Afwezigheid van vlak affect.

SCHIZOAFFECTIEVE STOORNIS Diagnostische criteria DSM IV: A. Een ziekteperiode waarin een stemmingsperiode tegelijkertijd optreedt met de symptomen uit de actieve fase van schizofrenie (criterium A). B. De periode van stemmingssymptomen en psychotische symptomen wordt onmiddellijk voorafgegaan of gevolgd door tenminste 2 weken met wanen of hallucinaties (in afwezigheid van opvallende stemmingssymptomen). C. De stemmingsstoornis maakt een belangrijk deel uit van de totale stoornis. D. De stoornis is niet het gevolg van een middel of somatische aandoening. Behandeling schizoaffectieve stoornis: - heterogene groep, dus heterogene behandeling, - antipsychotica, - stemmingstabilisatoren (bipolaire type), - antidepressiva (depressieve type), 41

- psychosociale interventies. ___________________________________________________________________________ WAANSTOORNIS Diagnostische criteria DSM IV: A. Ten minste gedurende 1 maand niet bizarre wanen. B. Nooit voldaan aan criterium A voor schizofrenie. C. Afgezien van de invloed van de waan is het functioneren niet duidelijk beperkt en is gedrag niet onmiskenbaar vreemd of bizar. D. Geen gevolg van middel of somatische stoornis. Typen wanen bij een waanstoornis: 1) Jaloersheidswaan, 2) Paranoïdewaan, 3) Grootheidswaan, 4) Somatischewaan (hypochondrische waan), 5) Erotischebetrekkingswaan. - Type 1 en 2 komen het meest voor. - Begin: meestal bij 40ste levensjaar. Behandeling waanstoornis: - Weinig behoefte aan behandeling. - Behandelcontact komt vaak op onvrijwillige basis tot stand. - Antipsychotica weinig effect. - Voornamelijk gedragstherapeutische interventies (doelen laag/ beperkt houden).

KORTDURENDE PSYCHOTISCHE STOORNIS: Diagnostische criteria DSM IV: A. Aanwezigheid van tenminste één van de volgende symptomen: - Wanen, - Hallucinaties, - Onsamenhangende spraak, - Chaotisch of katatoon gedrag (willekeurig aannemen van inadequate of bizarre houding). B. Duur episode tenminste 1 dag, maximaal 1 maand met terugkeer van premorbide niveau van functioneren. C. Geen volledig ontwikkelde stemmingstoornis of schizofrenie en niet het gevolg van een middel of lichamelijke aandoening. Typen kortdurende psychotische stoornissen: - Reactieve psychose: na ingrijpende gebeurtenis. - Postpartum psychose: na de bevalling. - Begin: meestal op jong volwassen leeftijd.

42

Behandeling kortdurende psychotische stoornis: - Rustige omgeving. - Ondersteunende gesprekken. - Antipsychotica bij hevige psychotische beleving. - Benzodiazepine bij angst en agitatie (opwinden/ zenuwachtige onrust). Verpleegkundige aandachtspunten (geldt voor de genoemde psychotische stoornissen): - Ontbrekend ziektebesef. - Bijwerkingen. - Therapietrouw. - Medicatiemanagement. Differentiële Diagnostiek (geldt voor waanstoornis en kortdurende psychotische stoornis): - Psychotische stoornissen door een somatische aandoening. - Psychotische stoornissen door een middel. - Indien niet voldaan aan criteria van schizofrenie, schizofreniforme of schizoaffectieve stoornis, dan onderscheidt tussen:  Stemmingsstoornis met psychotische kenmerken.  Waanstoornis.  Kortdurende psychotische stoornis.  Psychotische stoornis NAO. Stemmingsstoornissen Een belangrijk onderscheidt binnen de stemmingsstoornissen is dat tussen de unipolaire en bipolaire stoornissen. Bij de unipolaire stoornis komen alleen depressieve episode voor, terwijl de bipolaire stoornis gekenmerkt wordt door zowel depressieve als manische episoden. -Unipolaire stemmingsstoornissen DEPRESSIEVE STOORNIS: Kenmerken: De unipolaire depressieve stoornis wordt gekarakteriseerd door het optreden van een of meer depressieve episode. Bij het klinische beeld valt op dat affectieve symptomen centraal staan. Onder de affectieve symptomen worden ook somatische klachten gerubriceerd. Daarnaast komen bij de depressieve syndromen cognitieve, conatieve en somatische symptomen voor. - cognitieve symptomen: liggen vooral op het gebied van concentratie, het geheugen, het oordeelsvermogen en de vorm en inhoud van het denken. De patiënt is gepreoccupeerd (continu bezig zijn) met het idee waardeloos te zijn. Er is sprake van overwaardige en/of misplaatste schuldgevoelens, besluiteloosheid, gedachte van uitzichtloosheid, hopeloosheid, hulpeloosheid en preoccupatie met de dood dan wel zelfmoord. Pessimistische gedachten of depressieve cognities ten gevolge van de sombere stemming betreffen gedachten over het heden, de toekomst en het verleden. 43

-

-

-

Conatieve symptomen: zijn bij lichte depressieve stoornissen niet altijd even duidelijk aanwezig, bij matige tot ernstig depressieve beelden komen zij echter vaker voor. Zowel de psychomotoriek (betreft remming als agitatie) als de motivatie en het gedrag veranderen bij een depressie. Affectieve symptomen: hieronder verstaat men somberheid en verlies van interesse of plezier in dagelijkse bezigheden (anhedonie). Van deze twee symptomen moet er altijd minstens één aanwezig zijn om de diagnose depressie te kunnen stellen. Patiënten met anhedonie tonen geen enthousiasme meer voor activiteiten en hobby’s waar zij vroeger plezier in hadden. Vaak trekken zij zich terug uit sociale activiteiten. De stemmingsklachten kunnen in ernst schommelen over de dag (’s morgen voelt patiënt zich het slechtst). Somatische symptomen: depressie gaat vaak gepaard met lichamelijke klachten, zoals moeidheid, slaapstoornissen, eetlustvermindering, gewichtsverlies, obstipatie, libidoverlies en amenorroe bij vrouwen.

Diagnostische criteria: A. Ten minste vijf van de volgende symptomen zijn bijna elke dag aanwezig geweest binnen dezelfde periode van twee weken en zij weerspiegelen een verandering ten opzichte van het eerdere functioneren. Ten minste een van de symptomen is ofwel (1) depressieve stemming, ofwel (2) verlies van interesse of plezier: 1. depressieve stemming (of kan bij kinderen of adolescenten ook prikkelbare stemming zijn); 2. duidelijke vermindering van interesse of plezier in alle of bijna alle activiteiten; 3. duidelijk gewichtsverlies of duidelijke gewichtstoename zonder dat een dieet gevolgd wordt; 4. insomnia (slapeloosheid) of hypersomnia (overmatige slaperigheid); 5. psychomotorische agitatie of remming; 6. vermoeidheid of verlies van energie; 7. gevoelens van waardeloosheid of buitensporige of onterechte schuldgevoelens; 8. verminderd vermogen tot nadenken of concentratie; 9. terugkerende gedachten aan de dood, terugkerende suïcide gedachten zonder dat er specifieke plannen gemaakt zijn, of een suïcidepoging of een specifiek plan om suïcide te plegen. B. De symptomen kunnen niet toegeschreven worden aan een stemmingstoornis door een somatische aandoening, stemmingsstoornis door een middel of rouwreactie. C. De symptomen kunnen niet beter toegeschreven worden aan een psychotische stoornis (bijvoorbeeld schizoaffectieve stoornis). Differentiële diagnostiek: - Aangezien depressieve stoornissen veroorzaakt kunnen worden door somatische ziekten, hoort een goede somatische screening bij de diagnostiek. Criteria voor een stemmingsstoornis veroorzaakt door een somatische aandoening (DSM-IVPZ):

44

A. Depressieve stemming of een duidelijk verminderde interesse of plezier in bijna alle activiteiten wat leidt tot klinisch belangrijke beperkingen in het sociaal en beroepsmatig functioneren of tot duidelijk lijden. B. Er zijn aanwijzingen vanuit anamnese, lichamelijk onderzoek of laboratorium dat de stoornis wordt veroorzaakt door de directe fysiologische effecten van een somatische aandoening. - Het gebruik van diverse geneesmiddelen en andere psychoactieve stoffen kan leiden tot stemmingsklachten. Dit geldt voornamelijk bij intoxicatie. Criteria voor een stemmingstoornis veroorzaakt door een middel (DSM-IV-PZ): A. Depressieve stemming of een duidelijk verminderde interesse of plezier in bijna alle activiteiten wat leidt tot klinisch belangrijke beperkingen in het sociaal en beroepsmatig functioneren of tot duidelijk lijden. B. De symptomen zijn ontstaan binnen een maand na gebruik van of onthouding van een middel. C. Er zijn aanwijzingen vanuit anamnese, lichamelijk onderzoek of laboratoriumonderzoek dat de stoornis wordt veroorzaakt door de directe fysiologische effecten van het middel. - In de differentiële diagnostiek is een aantal andere psychiatrische stoornissen van belang die verward kunnen worden met een stemmingsstoornis:  Angststoornissen,  Schizofrenie,  Dementie,  Persoonlijkheidsstoornissen. - Wanneer er bij de patiënt sprake is van een stemmingsstoornis, er geen somatische beelden zijn die de klachten kunnen verklaren, er geen gebruik of onthouding van (genees)middelen is en hij bovendien niet voldoet aan de criteria voor een depressieve stoornis of dysthyme stoornis, kan er sprake zijn van een rouwreactie of een aanpassingsstoornis met depressieve stemming. Soorten depressieve stoornis: - Met melancholische kenmerken, van een typische depressie met melancholische (vitale) kenmerken is sprake indien er een aantal kenmerkende lichamelijke verschijnselen voorkomt die betrekking hebben op de vitale functies (zoals de regulatie van de eetlust, de slaapbehoefte en het dag-nachtritme zijn voor het leven uiterst belangrijke (= vitale) functies). Een dergelijke depressie lijkt vaak zonder aanleiding te ontstaan hoewel dit niet altijd zo is. Achteraf is dikwijls een oorzaak aan te wijzen. - Met begin postpartum, een postpartum (na de bevalling) depressie is hetzelfde als postnatale (na de geboorte) depressie. Bijna alle kersverse moeders hebben wel eens last van ‘huildagen’ of neerslachtige gevoelens in de eerste dagen na de geboorte. Dit wordt ook wel de babyblues genoemd. De klachten zijn met twee weken wel verdwenen. Wanneer de klachten echter blijven aanhouden en juist erger worden, kan het zijn dat je een postpartum depressie hebt. Een postpartum depressie duurt over het algemeen enkele maanden, maar er zijn ook vrouwen die zich pas na een jaar weer helemaal goed voelen. - Met seizoensgebonden patroon. De seizoensgebonden depressie steekt vooral in de herfst- en wintermaanden de kop op en wordt daarom ook wel ‘winterdepressie' genoemd.

45

Sommige mensen voelen zich echter juist in het (vroege) voorjaar depressief. De seizoensgebonden depressie wordt in verband gebracht met gebrek aan zonlicht. - Met psychotische kenmerken. Het begrip psychotische depressie wordt gegeven aan ziektebeelden, waarbij de depressie voorop staat en waarbij vanuit deze depressie waandenkbeelden of andere psychotische verschijnselen ontstaan. De emotionele inhoud van de psychose ligt in lijn met de depressie, er wordt dan ook wel van een stemmingscongruente psychose gesproken. Het belang van dit beeld is, dat het in de praktijk vaak niet goed wordt onderkend. Oorzaken depressie: - Combinatie stress en kwetsbaarheid, - Genetische aanleg, - Negatieve vroegkinderlijke ervaringen. Behandeling en begeleiding: - behandeling gericht op: 1. Medicatie:  Antidepressiva, voor wordt gestart met deze medicatie wordt nagegaan of de patiënt eerder depressief of (hypo)manisch is geweest, eerder hiermee is behandeld en of patiënt bekend is met suïcide. Daarna wordt differentiële diagnostiek geïnventariseerd. Bij het begin en tijdens de behandeling met antidepressiva is intensieve begeleiding van de patiënt en voorlichting nodig. 2. Psychosociaal:  Psycho-educatie (na het stellen van de diagnose is dit de eerste stap). Hierin is voorlichting geven erg belangrijk, over bijv. de ziekte zelf en de toekomst, advies over dagritme en middelenmisbruik. Hierdoor moet het ziekte-inzicht, therapietrouw en voegsignalering bevorderen.  Cognitieve gedragstherapie. De therapeut gaat met de patiënt in op situaties waarin depressieve klachten ontstonden en tracht het verband tussen gebeurtenissen, interpretaties (automatische gedachten/basale assumpties), stemming en gedrag duidelijk te maken. Het doel is het disfunctionele denkpatroon te veranderen waardoor ook het gedrag en gevoel veranderen.  Activerende Begeleiding. Het doel is de stemming te verbeteren door meer (voldoening gevende) activiteiten en meer positieve interacties met de omgeving te ondernemen.  Interpersoonlijke psychotherapie. Binnen IPT wordt als specifieke rationale genoemd dat depressies vaak samenhangen met iemands ‘interpersoonlijke’ leven: mensen zijn sociale wezens en als zij geïsoleerd raken kan dit een depressie veroorzaken of onderhouden. Verbetering van het sociaal functioneren leidt tot afname van de depressieve klachten en daarom zullen interpersoonlijke problemen aangrijpingspunt in de therapie zijn. 3. Neurobiologisch:  Elektroconvulsieve training (ECT), in laatste instantie kan dit geïndiceerd zijn. Is eerste keus bij levensbedreigende situaties.  Lichttherapie, als behandeling van de depressie met seizoensgebonden patroon.

46



Deep Brain Stimulation (DBS), is een behandelvorm waarbij diep in de hersenen elektroden worden geplaatst die zijn aangesloten op een inwendige stimulator, een soort pacemaker. Door middel van deze elektrische stimulatie kunnen heel lokaal in de hersenen symptomen van depressie worden onderdrukt.

Beloop: Van de lichte depressies in de algemene praktijk die korter dan drie maanden bestaan, geneest de helft spontaan. De andere helft duurt langer en/of wordt ernstiger. Ten minste de helft van de mensen die eenmaal een depressie heeft gehad en volledig is genezen krijgt een recidief. Het recidiefrisico neemt met elke episode toe. Een meerderheid van de behandelde patiënt kent uiteindelijk een volledige remissie van symptomen en het functioneren komt dan terug het premorbide niveau. Bij 25% van de patiënten blijft een deel van de depressieve symptomen maanden- tot jarenlang aanwezig (gedeeltelijke remissie). Een voortgezette behandeling met antidepressiva gaat gepaard met een halvering van het relatieve risico op recidief. De dysthyme stoornis kent een chronisch beloop.

Bipolaire stemmingsstoornis De bipolaire stoornis is een ernstige, recidiverende stemmingsstoornis die wordt gekenmerkt door het afwisselend optreden van depressieve, manische, hypomanische en gemengde episoden, met daartussen relatief symptoomvrije intervallen van kortere (dagen tot weken) of langere (maanden tot jaren) duur. De bipolaire stemmingsstoornis wordt onderscheiden in verschillende subtypes: -

Bipolaire I-stoornis: Manie en depressie

-

Bipolaire II-stoornis: Hypomanie en depressie

-

Cyclothyme stoornis: Hypomanie en depressieve symptomen

Kenmerken: Bij de manische syndromen komen affectieve, cognitieve, conatieve en somatische symptomen voor.

-

Affectieve symptomen: hieronder valt een euforische stemming, prikkelbare ondertoon en een opgeblazen gevoel van eigenwaarde. Cognitieve symptomen: aanwezig zijn versneld denken, verhoogd associatief denken, verhoogd afleidbaar, zelfoverschatting en stemmingscongruente wanen en hallucinaties.

47

-

Somatische symptomen: kunnen zijn een afgenomen slaapbehoefte, verhoogde energie en verhoogde eetlust. Conatieve symptomen: zijn verhoogd activiteitenniveau, minder efficiënt en productief, vaak ontsporingen met kooplust, agressie, seksuele toenaderingen, vaak alcohol en drugs.

Diagnostische criteria: Criteria voor de manische episode (DSM-IV-PZ): A. Een duidelijk herkenbare periode met een abnormale en voortdurend verhoogde of prikkelbare stemming met expansief gedrag, gedurende ten minste een week. B. Tijdens de stemmingsstoornis zijn drie of meer van de volgende symptomen (vier indien de stemming alleen geprikkeld is) voortdurend en in belangrijke mate aanwezig: 1. 2. 3. 4. 5.

opgeblazen gevoel van eigenwaarde of grootheidsideeën. verminderde behoefte aan slaap (bv. voelt zich uitgerust na slechts drie uur slaap). spraakzamer dan gebruikelijk of spreekdrang. gedachtevlucht of de subjectieve beleving dat de gedachten jagen. verhoogde afleidbaarheid (d.w.z. de aandacht wordt te gemakkelijk getrokken door onbelangrijke of niet ter zake doende van buiten komende prikkels). 6. toeneming van doelgerichte activiteit (ofwel sociaal, op het werk of op school ofwel seksueel) of psychomotorische agitatie. 7. zich overmatig bezig houden met aangename activiteiten waarbij een grote kans op pijnlijke gevolgen bestaat (bv. ongeremde koopwoede, seksuele indiscreties, of zakelijk onverstandige investeringen). C. De stemmingsstoornis is voldoende ernstig om duidelijke beperkingen in werk, of normale sociale activiteiten, of relaties met anderen te veroorzaken, of opname in een ziekenhuis noodzakelijk maken om schade voor zichzelf of anderen te voorkomen, of er zijn psychotische kenmerken. Criteria voor de hypomanische episode (DSM-IV-PZ): A. Een duidelijk herkenbare periode met een voortdurend verhoogde, expansieve of prikkelbare stemming, gedurende ten minste vier dagen en die duidelijk verschilt van de gebruikelijke niet-depressieve stemming B. Tijdens de stemmingsstoornis zijn drie of meer van de volgende symptomen (vier indien de stemming alleen geprikkeld is) voortdurend en in belangrijke mate aanwezig: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

opgeblazen gevoel van eigenwaarde of grootheidsideeën. afgenomen behoefte aan slaap. spraakzamer dan gebruikelijk of spreekdrang. gedachtevlucht of de subjectieve beleving dat de gedachten jagen. verhoogde afleidbaarheid. toeneming van doelgerichte activiteit of psychomotorische agitatie. zich overmatig bezig houden met aangename activiteiten waarbij een grote kans op pijnlijke gevolgen bestaat.

C. De episode gaat gepaard met een onmiskenbare verandering in het functioneren die niet karakteristiek is voor betrokkene, wanneer deze symptoomvrij is. 48

D. De stemmingsstoornis en de veranderingen in functioneren kunnen door anderen worden waargenomen. E. De episode is niet ernstig genoeg om duidelijke beperkingen in het sociaal of beroepsmatig functioneren te veroorzaken of een opname in een ziekenhuis noodzakelijk te maken, en er zijn geen psychotische verschijnselen. Criteria voor de cyclothyme stoornis (DSM-IV-PZ): A. Gedurende ten minste twee jaar zijn er talrijke periodes met hypomane symptomen en talrijke periodes met depressieve symptomen aanwezig die niet voldoen aan de criteria van een depressieve episode. Bij kinderen en adolescenten moet de duur ten minste één jaar zijn. B. Gedurende de bovengenoemde periode van twee jaar [één jaar bij kinderen en adolescenten] is betrokkene nooit langer dan twee maanden achter elkaar zonder de symptomen van criterium A geweest. C. Er is in de eerste twee jaar van de stoornis geen depressieve episode, een manische episode of een gemengde episode geweest. D. De symptomen veroorzaken in significante mate lijden of beperkingen in het sociaal of beroepsmatig functioneren of het functioneren op andere belangrijke terreinen. Differentiële diagnostiek: De belangrijkste differentiële diagnose is die tussen de bipolaire stoornis en de (unipolaire) depressie. Daarnaast kan bij manische of depressieve episoden met psychotische kenmerken het onderscheid met schizofrenie moeilijk zijn en pas door het beloop duidelijk worden. Een episodisch beloop met tussenliggend herstel, en met name het verdwijnen van psychotische symptomen als de stemming normaliseert, duidt dan op een bipolaire stoornis. Ook zijn bij de bipolaire stoornis de wanen tijdens de manie en de depressie vaak stemmingscongruent (grootheidswanen, respectievelijk schuld- of nihilistische wanen). Wanneer de patiënt kenmerken heeft van zowel schizofrenie als een bipolaire stoornis wordt gesproken van een schizoaffectieve stoornis. Patiënten met een bipolaire stoornis met zeer frequente en kortdurende stemmingswisselingen (ultra rapid cycling) zijn soms moeilijk te onderscheiden van patiënten met een borderline persoonlijkheidstoornis. Stemmingsepisode die worden veroorzaakt door somatische ziekte of door het gebruik van (genees)middelen, worden apart geclassificeerd. Criteria voor een manische stemmingsstoornis veroorzaakt door een somatische aandoening (DSM-IV-PZ): A. Verhoogde, expansieve of prikkelbare stemming die leidt tot klinisch belangrijke beperkingen in het sociaal en beroepsmatig functioneren of tot duidelijk lijden. B. Er zijn aanwijzingen vanuit anamnese, lichamelijk onderzoek of laboratoriumonderzoek, dat de stoornis veroorzaakt wordt door de directe fysiologische effecten van een somatische aandoening. Criteria voor een manische stemmingstoornis veroorzaakt door een middel (DSM-IV-PZ): A. Verhoogde, expansieve of prikkelbare stemming die leidt tot klinisch belangrijke beperkingen in het sociaal en beroepsmatig functioneren of tot duidelijk lijden. B. De symptomen zijn ontstaan binnen een maand na gebruik of onthouding van een middel.

49

C. Er zijn aanwijzingen vanuit anamnese, lichamelijk onderzoek of laboratoriumonderzoek, dat de stoornis veroorzaakt wordt door de directe fysiologische effecten van het middel. Behandeling en begeleiding: De behandeling van de patiënt met een bipolaire stoornis is gericht op het verminderen van de frequentie en de ernst van de stemmingsepisoden, en het optimaliseren van het interepisodisch functioneren. De behandeling wordt onderscheiden in acute behandeling van de manische of depressieve episoden, vervolgbehandeling om terugval te voorkomen en onderhoudsbehandeling om nieuwe episoden te voorkomen of de frequentie en ernst van toekomstige episoden te beperken, zodat de patiënt ondanks zijn aandoening zo goed mogelijk kan functioneren. De behandeling van de patiënt met een bipolaire stoornis is het meest intensief in de acute fasen van de aandoening. Nadien moet veel aandacht gegeven worden aan het bevorderen van functioneel herstel, acceptatie van de aandoening en therapietrouw op lange termijn. Het betrekken van naasten is belangrijk omdat deze samen met de patiënt zelf alert kunnen blijven op eerste tekenen van een manie of depressie. Hiervoor wordt ook een zogenoemd persoonlijk signaleringsplan opgesteld, waarin staat hoe te handelen bij een decompensatie. De behandeling van een bipolaire stoornis is complex door de verschillende fasen waarin mensen zich kunnen bevinden. Daarnaast doen zich verschillende episodepatronen voor, die wisselend reageren op behandeling met stemmingsstabilisatoren

- Behandeling v.d. bipolaire depressie episoden: Bij de behandeling van een bipolaire depressie met alleen een antidepressivum, bestaat er (mogelijk) een verhoogde kans op het induceren van een (hypo)manie en van een rapidcyclingbeloop. Een bipolaire depressie wordt in geval van een matig ernstig beeld dan ook in eerste instantie behandeld met een stemmingsstabilisator. Het effect van lithiumcarbonaat is het best onderzocht en dit is tevens de meest gebruikte stemmingsstabilisator. Ook van lamotriginen is de werkzaamheid aangetoond. Als de patiënt bij deze stemmingsstabilisatoren onvoldoende reageert tijdens een depressieve episode, kan een antidepressivum worden toegevoegd. SSRI’s hebben dan de voorkeur, omdat de kans op een manische ontregeling dan minder is. - Behandeling van een (acute) manische episoden: De eerste stap in de behandeling van een manische patiënt is het nagaan of de patiënt een antidepressivum gebruikt, en zo ja, dan moet hier meteen mee gestopt worden. De behandeling van een manie hangt af van de ernst van de manie. Bij een ernstige manie, heeft de voorkeur te behandelen met een antipsychoticum, eventueel aangevuld met een stemmingsstabilisator. Bij een minder ernstige manie kan men kiezen tussen een stemmingsstabilisator of een antipsychoticum. Als er een slaapstoornis of ernstige onrust op de voorgrond staan kan een benzodiazepine worden toegevoegd. Specifieke behandelingen voor manie (in een rustige fase) zijn:  Sociale ritme therapie, is een therapie voor mensen met een bipolaire stoornis. De focus van de therapie ligt op het aanbrengen van balans en structuur. Ook wordt er aandacht gegeven aan de acceptatie van de bipolaire stoornis. Het doel van de SRT-

50





cursus is het vinden van een passend ritme en optimale balans met als einddoel een grotere stemmingsstabiliteit te bereiken. Gezinsgerichte therapie, De gezinsgerichte therapie beoogt verbetering van de stemmingsstabiliteit door beter zelfmanagement en gezinscommunicatie. Patiënten met een bipolaire stoornis die een partner of gezin hebben en bij wie medicatie, psycho-educatie en zelfmanagement onvoldoende verbetering geven. Ondersteunende gesprekstherapie.

Een bijzondere situatie bestaat als stemmingsepisoden elkaar frequent en/of zonder duidelijk interval afwisselen. Men spreekt dan van rapid cycling. Deze beloopsvorm reageert over het algemeen minder goed op medicamenteuze behandeling, waardoor vaak combinaties nodig zijn om een (partiële) remissie te bereiken. - Onderhoudsbehandeling: Nadat de acute klachten zijn verdwenen is het gevaar voor recidief (een nieuwe manische of depressieve episode) groot. De prognose van bipolaire stoornissen hangt voor een belangrijk deel af van de snelheid waarmee er tot een onderhoudsbehandeling wordt besloten. De eerste keus voor een onderhoudsbehandeling is lithium. Als tweede kan er gekozen worden voor een anticonvulsivum (middel tegen stuipen, toevallen (bij epilepsie)). De dosering in de onderhoudsfase kan op geleide van de bloedspiegel aangepast worden. Bij een aantal medicijnen kan de bloedspiegel dienen om de hoogte van de effectieve dosis te bepalen, hoewel de klinische respons altijd de doorslag zal geven. Lithium heeft een relatief smalle therapeutische breedte. Daarom moeten zowel patiënt als behandelaar alert blijven op intoxicatieverschijnselen. Bij lamotrigine is de werkzaamheid alleen bewezen bij patiënten die tijdens een acute episode hierop gunstig reageerde, verder is het profylactisch effect beperkt tot het voorkomen van depressieve episoden. Ook is aangetoond dat iemand in de acute behandeling van een manie goed gereageerd heeft op een atypische antipsychoticum (olanzapine, quetiapine of aripiprazol) dit middel ook effectief is in de onderhoudsfase. Voor het kunnen volhouden van een onderhoudsbehandeling moet de patiënt een goed inzicht in de aard van de aandoening en de behandeling hebben, en beide ook accepteren. Beloop: - 1ste periode tussen 15e en 30e levensjaar. - Diagnose pas bij 1ste (hypo)manische periode. - Bij 10% van terugkerende depressies is het een bipolaire stoornis. - Gezond leven met daarin beperkte ziekteperiodes. - Tussendoor functioneel herstel/ klachtenvrij. Prognose: - Suïciderisico 15 a 20% - Nieuwe episoden zijn vaak niet te voorkomen. - Depressieve episoden overheersen in frequentie en duur. - Veel beperkingen in cognitief en sociaal functioneren.

51

Manie tegenover Depressie: KLINISCHE KENMERKEN Stemming Gevoel van eigenwaarde Denken, tempo Denken, inhoud Energieniveau

MANIE Eufoor Superieur, overmatig zelfgevoel Snel en vloeiend Grootheidswaan Hoog

DEPRESSIE Somber Inferieur, gevoel van insufficient Traag en gestold Depressieve waan Laag

Persoonlijkheidsstoornis De persoonlijkheidsstoornis is een langdurig patroon van disadaptief en inflexibel gedrag dat de interactie met anderen negatief beïnvloed en de kans op vastlopen op verschillende levensgebieden vergroot. Diagnostische criteria DSM-IV: A. Een duurzaam patroon van innerlijke ervaringen en gedragingen die duidelijk binnen de cultuur van betrokkene afwijken van de verwachtingen. Dit patroon wordt zichtbaar op twee (of meer) van de volgende terreinen: 1. cognities (dat wil zeggen de wijze van waarnemen en interpreteren van zichzelf, anderen en gebeurtenissen). 2. affecten (dat wil zeggen de draagwijdte, intensiteit, labiliteit en de adequaatheid van de emotionele reacties). 3. functioneren in het contact met anderen. 4. beheersing van de impulsen. B. Het duurzame patroon veroorzaakt in klinisch belangrijke mate lijden en beperkingen op het sociaal en beroepsmatig functioneren of het functioneren op andere belangrijke terreinen. C. Het patroon is stabiel en van lange duur en het begin kan worden teruggevoerd naar ten minste de adolescentie of de vroege volwassenheid. Het duurzame patroon is niet beter toe te schrijven aan een uiting of consequentie van een andere psychiatrische stoornis. D. Symptomen zijn niet beter toe te schrijven aan een uiting of consequentie van een andere psychiatrische stoornis, middel of somatische aandoening. Classificatie van de persoonlijkheidsstoornis (AS 2) volgens DSM-IV: Cluster A: Zonderling Paranoïde Schizoïde Schizotypisch

Cluster B: Dramatisch Antisociaal Borderline Theatraal Narcistisch

Cluster C: Angstig Ontwijkend Afhankelijk Obsessief-compulsief n.a.o

52

-

Cluster A

Cluster A persoonlijkheidsstoornis: Algemeen: - Vreemd, excentriek, en zonderling. - Beperkte emotionele expressie. - Terugtrekken uit sociale contacten. - Vaak cognitieve en perceptuele stoornissen. - Sociaal vaak ‘onhandig’ en overgevoelig. - Geen helder zelfbeeld/doel. Diagnostische criteria paranoïde persoonlijkheidsstoornis (DSM-IV): - Wantrouwen en achterdocht staan op de voorgrond. - Interpreteren anderen als kwaadwillend. - Vastomlijnde, rigide manier van denken. - Komt emotieloos of boos/vijandig over, maar dat komt voort uit angst en kwetsbaar voelen Paranoïde versus andere stoornissen: Stoornis:

Overeenkomsten:

Schizotypische persoonlijkheidsstoornis

Weinig behoefte aan contact. Wantrouwen en achterdocht. Paranoïde gedachten

Schizofrenie, paranoïde type Schizoïde persoonlijkheidsstoornis

Weinig behoefte aan contact

Onderscheidend van paranoïde: Waandenkbeelden, excentriek gedrag, vlakke emoties Hallucinaties, (bizarre) wanen Geen sterke emoties

Diagnostische criteria schizoïde persoonlijkheidsstoornis (DSM-IV): - Geen verlangen naar intieme (en seksuele) relaties. - Voorkeur voor solistische bezigheden. - Weinig genoegen beleven aan bezigheden. - Ongevoelig voor lof of kritiek. - Gevoelsarmoede (beperkte expressie). - Komt kil en afstandelijk over. - Egosyntoon: wordt ervaren als bij persoon passend. - Geen hulpvraag, redelijk functioneren, weinig in GGZ. Schizoïde versus andere stoornissen:

53

Stoornis:

Overeenkomsten:

Paranoïde persoonlijkheidsstoornis Schizofrenie

Weinig contact met anderen

Schizotypische persoonlijkheidsstoornis Ontwijkende persoonlijkheidsstoornis

Onderscheidend van schizoïde: Sterke emoties

Weinig contact met anderen, soms korte psychoses bij stress Weinig contact met anderen, vervlakt gevoelsleven

Waandenkbeelden, hallucinaties en excentriek gedrag Bizarre zintuiglijke ervaringen, vreemde denkbeelden. Weinig contact met anderen. Extreme angst voor afwijzing.

Diagnostische criteria schizotypsche persoonlijkheidsstoornis (DSM-IV): - Verminderd vermogen om (intieme) relaties met anderen aan te gaan. - “Vreemd’’ en excentriek gedrag (vanuit eigenaardige overtuigingen/waarnemingen). - Vaak paranoïde en wantrouwend in contact met anderen. - Buitensporige sociale angst, ook in vertrouwde omgeving. - Inadequaat of beperkt affect. - Zich anders voelen, gevoel niet erbij te horen. - Negatief oordeel over zichzelf. - Lijkt op schizofrenie, maar minder ernstige symptomen. Schizotypisch versus andere stoornissen: Stoornis:

Overeenkomsten:

Borderline persoonlijkheidsstoornis Ontwijkende persoonlijkheidsstoornis Schizofrenie

Gevoelens van wantrouwen Weinig contact met anderen Concentratieproblemen, negatieve symptomen, vreemde spraak.

Onderscheidend van Schizotypisch: Alleen bij stressvolle situatie Geen paranoïde angst in sociale situaties Hallucinaties en wanen. Symptomen zijn ernstiger.

Benadering en kenmerken cluster A persoonlijkheidsstoornis:

Paranoïde

Schizoïde

BENADERING/ BEHANDELING - Empathie en openheid - Beschuldigingen bekijken vanuit laag gevoel van eigenwaarde - Kost veel tijd en energie - Geen groepstherapie: individueel! - Hulpvraag soms door depressie omgeving. - Soms socialisatieproces mogelijk in

KENMERKEN - Cognities zwak. - Minderwaardig zelfbeeld. - Achterdochtig en isoleren. - Gevoelens van woede. - ‘Als ik een ander iets toevertrouw, maakt die daar misbruik van.’ - Tekort: geen intieme relaties verdragen - Geen motivatie ervoor.

54

groepsverband.

Schizotypisch

-

- Medicatie is mogelijk. - Geen groepstherapie (wel postpsychotische groep en gezinstherapie).

- Eenling en onafhankelijk. - Gebrek aan gevoel. - Isoleert zichzelf. - ‘Als ik mij met andere inlaat, wordt het een rotzooi.’ - Schizoïde m.b.t. relaties. - Daarnaast raar gedrag/ gedachten. - Zelfbeeld is defect, voelt zich een vreemdeling. - Magisch denken, controleren en isoleren. - Gevoel van angst en somberheid. - ‘Als ik iets naar denk of voel, dreigt er gevaar.’

Cluster B

Diagnostische criteria antisociale persoonlijkheidsstoornis (DSM-IV): A. Een diepgaand patroon van gebrek aan respect voor en schending van de rechten van anderen vanaf het vijftiende jaar aanwezig, zoals blijkt uit ten minste drie van de volgende trekken: - Kan zich niet conformeren aan wet of norm, - Oneerlijkheid, - Impulsiviteit, - Prikkelbaarheid en agressiviteit, - Roekeloze onverschilligheid, - Constante onverantwoordelijkheid, - Ontbreken van spijtgevoelens. B. Ten minste 18 jaar. C. Aanwijzingen voor gedragsstoornis D. Niet uitsluitend bij schizofrenie, manische episode. Antisociale persoonlijkheidsstoornis algemeen: - Eenling en heeft een sterk zelfbeeld. - Thema: onrecht, pakken wat je pakken kan (voor iemand anders jou pakt). - Korte termijn denken, berekenend, gevoelloos (voelt woede). - Afweer: stelt zich aanvallend op, externaliseren (naar buiten, op anderen gerichte gedragsproblemen zoals ongehoorzaamheid, driftbuien, vernielzucht, etc.) rationaliseren, intimideren, manipuleren. - Hechting: onveilig gedesorganiseerd (misbruikend). - Voor het 18de levensjaar vaak Oppositioneel Opstandig gedragsstoornis (ODD), ADHD, Conduct disorder (CD) in de kinderleeftijd. - Daarbij een opvoeding met (verwennende) verwaarlozing en inconsistentie.

55

Behandeling antisociale personlijkheidsstoornis: Psychotherapie: - Cognitieve gedragstherapie. - Functional Family Therapy. - Agression Replacement Therapy. Psychosociale behandeling: - Bij ernstige vormen, sociale steun wanneer contact met familie verbroken is. Medicatie: - Benzodiazepinen. - Co-morbiditeit (adhd, depressie) wel medicamenteus behandelen. Effect van de behandeling is echter beperkt. Geweten is er niet en kun je niet aanleren, wel consequenties van gedrag leren inzien. Diagnostische criteria borderline persoonlijkheidsstoornis (DSM-IV): Vijf of meer van de volgende criteria: - Krampachtig in de steek laten voorkomen, - Onevenwichtige, intense relaties, - Identiteitsstoornis: instabiel zelfbeeld, - Tekort aan zelfbeheersing waardoor schade bij de patiënt (op tenminste 2 gebieden: middelen, geld, sex, eten, autorijden), - Terugkerend (dreigend) suïcidaal gedrag/ automutilatie, - Onevenwichtige stemming (affectlabiliteit), - Chronisch gevoel van leegte, - Inadequate intense woede, - Impulsiviteit, - Paranoïde ideeën of dissociatie, stressgebonden. Borderline persoonlijkheidsstoornis algemeen: - Thema: hulpeloos, machteloosheid en bedreiging (angst voor beschadiging). - Zelfbeeld is slecht - Emotionele dysregulatie, regie houden. - Afweer: ontkennen, projectie, splitten, conflicten creëren. - Hechting: onveilig gedesorganiseerd (beschadiging voorkomen). - Gevoelens van wanhoop, jaloezie en woede. - Strategieën: controle, hechten en terugtrekken. - Gedachten: ‘Als ik mijn gevoelens laat zien, word ik afgewezen, verlaten en misbruikt.’ Behandeling borderline persoonlijkheidsstoornis: Psychologische behandelingen, gericht op crisisinterventie en stabilisatie: 1. Dialectische gedragstherapie (Linehan):  Gericht op leren omgaan met gedachten en gevoelens, met als gevolg minder impulsief en zelfdestructief gedrag.  Uiteindelijk acceptatie van zichzelf als persoon. 2. Schematherapie:  Doel: disfunctionele schema’s aanpakken (negatieve gedachten).

56

 Lijkt veel op gewone cognitieve gedragstherapie. 3. Mentalization-based-therapy:  Doel: leren reflecteren op eigen en andermans situatie (individueel of in groep).  Gedachtes en gevoel zijn uitgangspunten. 4. Transference-focused psychotherapy:  Doel: disfunctionele schema’s aanpakken (negatieve gedachten).  Relatie met therapeut is instrument voor analyse en verandering. 5. Vaardigheidstraining Emotie Regulatie Stoornis (VERS):  Doel: leren omgaan met heftige emoties (groepstraining). 6. Vaktherapieën: drama-, muziek-, dans- of psychomotorische therapie Aanvulling op behandeling: - Sociale vaardigheidstraining (gericht op vermindering van de klachten), - Steunsysteem en zinvolle dagbesteding in stand houden of creëren. - Medicatie, gericht op biologische processen die samenhangen met bepaalde symptomen (impulscontrole, stemming) Diagnostische criteria theatrale persoonlijkheidsstoornis (DSM-IV): 1. Voelt zich ongemakkelijk als hij niet in het middelpunt van de belangstelling staat. 2. In contact vaak ongepast seksueel verleidelijk of uitdagend gedrag 3. Snel wisselende, oppervlakkige emotionele uitingen 4. Voortdurend gebruik van eigen uiterlijk om de aandacht te krijgen 5. Vage manier van spreken zonder details (impressionistisch) 6. Zelfdramatiserende, theatrale, emotionele uitingen 7. Suggestibel: gemakkelijk beïnvloedbaar 8. Beschouwt relaties als intiemer dan ze zijn Behandeling theatrale persoonlijkheidsstoornis: Doel: emoties op orde krijgen: - Psychotherapie. - Groepstherapie mogelijk na individuele therapie. Benadering en kenmerken theatrale persoonlijkheidsstoornis: - Onvermogen tot diepgaande stabiele affectie. - Hulpvraag n.a.v. werk/relatieproblemen. - Verwacht dramatische behandelingsaanpak. - Seksualiseren van therapeutische relatie. - Tracht gevaar tegen over de behandelaar(s). - Aantrekkelijk en indrukwekkend zelfbeeld. - Gevoelens van trots en jaloezie. - Strategieën: overdrijven en charmeren. - Gedachten: ‘Ik moet indruk maken, om geaccepteerd te worden.’

-

Cluster C

Diagnostische criteria afhankelijke persoonlijkheidsstoornis (DSM-IV): 1. Overdreven veel advies/geruststelling nodig bij alledaagse beslissingen 57

2. 3. 4. 5. 6. 7.

Anderen nodig voor overnemen van belangrijke verantwoordelijkheden Moeite met het uiten van mening, uit angst voor afkeuring Moeite ergens alleen aan te beginnen, door gebrek aan zelfvertrouwen Gaat tot het uiterste voor verzorging en steun Voelt zich hulpeloos als zij alleen is Zoekt hardnekkig naar nieuwe relatie als bron van steun, bij beëindiging van intieme relatie 8. Onrealistisch gepreoccupeerd met de angst aan zichzelf te worden overgelaten Behandeling afhankelijke persoonlijkheidsstoornis: Er zijn veel mogelijkheden, aantal zijn: - Inzichtgevende therapie - Gedragstherapie - Assertiviteitstraining - Gezinstherapie/ Partnerrelatietherapie - Medicatie voor symptomen angst/depressie Diagnostische criteria obsessieve-compulsieve persoonlijkheidsstoornis (DSM-IV): A. Aanwezigheid van dwanggedachten (obsessies) of dwanghandelingen (compulsies): Criteria voor dwanggedachten: 1. Terugkerende en hardnekkige gedachten, impulsen of voorstellingen die worden beleefd als opgedrongen of zinloos en die angst of spanning veroorzaken. 2. De gedachten, impulsen of voorstellingen zijn meer dan een overdreven bezorgheid over problemen in het dagelijkse leven. 3. De persoon probeert de gedachten, impulsen of voorstellingen te negeren of te onderdrukken, of te neutraliseren met een andere gedachte of handeling. 4. De persoon is zich ervan bewust dat de obsessieve gedachten, impulsen of voorstellingen een product van zijn of haar eigen geest zijn (niet opgelegd door gedachte-inbrenging). Criteria voor dwanghandelingen: 1. Herhaald gedrag (bv. handen wassen (smetvrees), ordenen, controleren) of geestelijke handelingen (bv. bidden, tellen, woorden zachtjes herhalen) die de persoon uitvoert als reactie op een obsessie of die worden uitgevoerd volgens strikte regels. 2. Het gedrag of de geestelijke handelingen zijn gericht op het voorkomen of verminderen van spanning of het voorkomen van een gevreesde situatie. Deze gedragspatronen of geestelijke handelingen hangen echter niet reëel samen met de gebeurtenis die verminderd of voorkomen moet worden of zijn duidelijk overdreven. B. Op een bepaald punt tijdens de aandoening ziet de persoon in dat de obsessies of compulsies overdreven en onnodig zijn. N.B.: Dit is niet van toepassing op kinderen. C. De obsessies of compulsies veroorzaken duidelijk spanning, kosten veel tijd (meer dan een uur per dag) of doen ernstig inbreuk op de dagelijkse bezigheden, het werk (of studie) of sociale activiteiten en relaties. D. Als een andere aandoening uit As I is geconstateerd, blijft de inhoud van de obsessies of compulsies daartoe niet beperkt (bv. preoccupatie met voedsel bij een eetstoornis, haar uittrekken bij trichotillomanie, bezorgdheid over het uiterlijk bij een stoornis van de lichaamsbeleving, preoccupatie met drugs bij een verslavingsstoornis, preoccupatie met een

58

ernstige ziekte bij hypochondrie, preoccupatie met seksuele driften of fantasieën bij parafilie of schuldgevoelens bij klinische depressie). E. De stoornis is niet het gevolg van het innemen van een substantie (bijvoorbeeld drugs of geneesmiddelen) of een somatische aandoening. Benadering en kenmerken cluster C persoonlijkheidsstoornis:

Afhankelijk

Obsessiefcompulsief

BENADERING/ BEHANDELING - Gevoel van afhankelijkheid in behandeling meegenomen. - Soms tekort aan vaardigheden/ soms sociale fobie, hier dan aan werken. - Groep kan vermijdingsgedrag in stand laten houden.

- Cognitieve benadering mogelijk, maar rationalisaties kunnen elk gevoel uitsluiten. - Groepsbehandeling is in een later stadium mogelijk.

KENMERKEN - Hulpeloos en incompetent zelfbeeld. - Somber en angstig gevoel. - Strategieën: hechting en hulp zoeken. - Wel verlangen naar contact i.t.t. schizoïde persoon. - ‘Ik heb andere nodig om te overleven.’ - Kibbelen over details om intimiteit/ gevoelens te vermijden. - Vaak arbeidsongeschikt indien ook depressie. - Verantwoordelijk en competent zelfbeeld. - gevoelens van irritatie en angst. - gericht op ordenen en perfectionisme. - ‘Als er iets fout gaat, is dat mijn schuld.’

59

Verslag leerdoel stage Psycho-educatie geven

Door: Klas: Stage: Stagebegeleiders: Docentbegeleider:

Nikita van Gilst (500636371) 2a2 Rembrandthof, kliniek A Willemiek Buitink & Harald Oole Margriet Dijkmans van Gunst

Inhoudsopgave 60

*Inleiding

Blz. 3

*Voorbereiding psycho-educatie

Blz. 4 t/m 6

*Feedback psycho-educatie

Blz. 8 & 7

*Reflectie psycho-educatie

Blz. 9 t/m 11

*Gebruikte literatuur

Blz. 12

Inleiding

61

Voor mijn stage in jaar 2 heb ik ervoor gekozen om psycho-educatie te geven aan patiënten op mijn afdeling. Ik heb hierbij de verplichte stagedoelen en competenties betrokken. Uit dit idee heb ik een leerdoel geformuleerd, die ik tijdens de stage wilde behalen. Dit leerdoel is: ‘Ik kan na 14 weken de patiënten op mijn afdeling psycho-educatie geven waarin ik preventie toepas door voorlichting, advies en informatie te verstrekken.’ Tijdens mijn stage heb ik psycho-educatie gegeven. Ik heb dit aan de hand van de gestelde criteria beschreven in mijn stagewerkplan geprobeerd te doen. Ook heb ik geprobeerd de psycho-educatie te geven volgens de criteria die gesteld zijn op de kliniek. Ten slotte heb ik geprobeerd de psycho-educatie te geven op het niveau van de aanwezige patiënten op mijn afdeling. Ik heb voor mijn psycho-educatie gekozen voor het onderwerp hygiëne. Dit onderwerp heb ik destijds gekozen omdat er tijdens een werkbespreking naar voren kwam dat er op de afdeling te weinig gelet wordt op hygiëne. Zo zou vuile was, lang in de gang blijven liggen zonder dat deze opgeruimd werd.Het leek me dus goed om dit onderwerp eens onder de aandacht te brengen bij de patiënten. In dit verslag zal ik allereerst beschrijven, wat mijn voorbereiding geweest is voor deze psycho-educatie. Ik zal hierbij uitleggen, welke informatie ik gebruikt heb om tot een bepaalde structuur van mijn psycho-educatie te komen. Ook beschrijf ik aan de hand van de structuur, de voorbereiding die ik geschreven heb, voor het geven van de psycho-educatie. Vervolgens zal ik in dit verslag de feedback weergeven die ik gekregen heb op mijn psychoeducatie. Deze feedback is gegeven door één verpleegkundige van kliniek A. Ten slotte zal ik in dit verslag reflecteren op mijn psycho-educatie. Wat ging er goed? En wat minder? Ik zal in deze reflectie ook eventuele verbeterpunten beschrijven.

Voorbereiding psycho-educatie Op kliniek A wordt er elke dinsdag psycho-educatie gegeven. Hierbij worden laagdrempelige onderwerpen gekozen, dit vanwege de acute afdeling. Elke psychoeducatie wordt gegeven aan de hand van een vooraf gestelde structuur, die door kliniek A is opgesteld en zich in de map psycho-educatie bevindt. De structuur bestaat uit het volgende:

62

Doel psycho-educatie  Laagdrempelige manier onderwerpen bespreekbaar maken. Opzet psycho-educatie 1.

Kennis (1ste basisprincipe van psycho-educatie): Kennis overbrengen van het onderwerp dat besproken gaat worden. Breed beginnen. Introduceren van het onderwerp. (neem stress als voorbeeld)  Wat is stress?  Hoe ziet stress eruit?  Wat zijn de gevolgen van stress?

2.

Acceptatie (2de basisprincipe van psycho-educatie): Hierin wordt stil gestaan bij de verwerking van het ziekteproces. Accepteren dat iemand een handicap heeft. Bij ‘onze’ psycho-educatie kan hier op de volgende manier bij stil worden gestaan: Hierbij kan de link gelegd worden tussen het verschijnsel en een psychiatrische aandoening. Waarom is het voor onze patiënten nog belangrijker om zich bewust te zijn van wat bijvoorbeeld stress met je kan doen? Mogelijke decompensatie. - Korte uitwisseling van ervaring vanuit de groep rondom bijvoorbeeld het teveel aan stress.

3.

Handelen (3de basisprincipe van het psycho-educatie Hierbij kunnen handvaten aangereikt worden, dit kan van alles zijn. Denk bijv. aan kleine opdrachten die gedaan kunnen worden Brainstormen in de groep (iedereen heeft hier immers ervaring mee) Lijst maken met z’n allen: wat te doen bij… Je kunt gebruik maken van korte video’s om het wat interactiever te maken.

Deze informatie heb ik verkregen uit de map psycho-educatie van kliniek A te Rembrandthof (3).

Aan de hand van de kennis achter hygiëne en de structuur voor psycho-educatie (beschreven op de vorige pagina) ben ik gekomen tot de volgende voorbereiding voor mijn eigen psycho-educatie (1-4): Kennis (1ste basisprincipe psycho-educatie)

63

Door met de groep gezamenlijk een spin te maken (dit schrijf je op het bord zodat iedereen het kan zien) met waar men aan denkt bij het woord hygiëne introduceer ik het onderwerp. Waar denkt ieder apart aan bij hygiëne?

Hygiëne

Hygiëne is een verzamelnaam voor alles wat te maken heeft met handelingen die ervoor zorgen dat mensen gezond blijven. Je voorkomt door hygiënisch te zijn de aanwezigheid van ziekteverwekkers zoals bacteriën. Deze kunnen ervoor zorgen dat je ziek wordt. Hoe ga je om met hygiëne? Door elke dag schone kleding aan te trekken, jezelf te wassen, elke dag minstens 1 x je tanden te poetsen, een aantal keer per week te douchen en je handen een aantal keer per dag te wassen (na eten, toiletgang etc.) zorg je ervoor dat je zelf jezelf schoon houdt. Naast de dingen die je voor jezelf doet is het ook belangrijk om je omgeving schoon te houden. Zo is het belangrijk dat de vaat wordt opgeruimd, de tafels en keuken schoon gehouden worden (bijv. na een maaltijd), handdoeken die nat zijn netjes in de was worden gegooid en je kamer netjes te houden. Wanneer je deze handelingen op een dag niet uitvoert, krijgen ziekteverwerkers de kans om zich te vermeerderen. Hoe meer kans op bacteriën, hoe meer kans op ziek worden. Hygiëne voorkomt niet alleen ziekteverwekkers, het laat je er ook verzorgt uitzien. Dit is prettig voor je omgeving, maar ook voor jezelf.

Acceptatie (2de basisprincipe van psycho-educatie) Wanneer je opgenomen bent op kliniek A kan het zijn dat je je niet lekker in je vel voelt. Je voelt je energieloos en hebt geen zin om je bed uit te komen. Ook kan het zijn dat je door bepaalde medicatie wat suffer bent.

64

Wanneer je hier last van hebt, heb je vaak geen zin om jezelf en je omgeving op orde te houden. Het is dus logisch dat je soms geen zin hebt jezelf en je omgeving te onderhouden. Handelen ( 3de basisprincipe van psycho-educatie) We kunnen dus concluderen dat het belangrijk is om goed voor jezelf en je omgeving te zorgen omdat je je hier uiteindelijk prettiger bij gaat voelen en omdat het kan voorkomen dat ziekteverwekkers de kans krijgen een ziekte te veroorzaken, bijv. griep. Laten we met z’n allen eens bedenken wat ieder of wat er in ieder geval verbeterd kan worden op de afdeling ten aanzien van hygiëne. (De verbeterpunten die naar voren komen tijdens deze bespreking schrijf je op het bord. Je gaat kijken of je hier eventueel wat mee kan doen.)

Feedback op psycho-educatie Ik heb voorafgaande aan mijn psycho-educatie een feedbacklijst opgesteld. Dit heb ik gedaan omdat ik graag wilde dat er tijdens mijn psycho-educatie vooral gelet zou worden op een aantal punten. De punten die in dit verslag beschreven staan, heb ik gehaald uit de Cova lessen en uit de criteria voor het gebruik van een structuur

65

tijdens psycho-educatie op mijn afdeling. Ik heb ervoor gekozen om één verpleegkundige feedback te laten geven. Dit was Ilja. Deze verpleegkundige gaat ook over alles wat met de psycho-educatie te maken heeft, hierdoor leek het mij een goede observator. Onderstaande feedbacklijst, is mijn feedbacklijst, ingevuld door Ilja. Feedbacklijst psycho-educatie Stagiaire: Nikita van Gilst Geobserveerd door verpleegkundige: Ilja Datum: 27 november 2012 ‘Ik begon breed met mijn onderwerp.’

Opmerking Ja, Nikita vroeg waar iedereen aan dacht bij het woord “hygiëne”. Zo kon iedereen op elk vlak zijn gedachte vertellen.

‘Ik betrok de groep bij mijn verhaal.’

Ja, Nikita gaf elke patiënt de ruimte om zijn of haar invulling van het woord hygiëne kenbaar te maken. De mensen die niet uit zichzelf iets zeiden gaf ze een beurt.

‘Mijn verhaal was laagdrempelig en kwam duidelijk over op de patiënten.’

Het onderwerp was laagdrempelig en sloot aan bij de populatie die er nu is op de groep. Patiënten begrepen waar het over ging.

‘Ik heb de ziektebeelden goed betrokken bij mijn verhaal.’

Nikita heeft benoemd dat wanneer je niet lekker in je vel zit het soms lastig is om op je hygiëne te letten. Op deze manier heeft ze het respectvol gebracht.

‘Ik hield goed oogcontact met de patiënten, tijdens de psychoeducatie.’

Zeer zeker, Nikita keek iedereen rustig aan en was duidelijk de gespreksleider. Wist (te) lange verhalen van patiënten op respectvolle wijze af te kappen.

‘Mijn psycho-educatie was voldoende.’

Ja. Vooral goed dat je de mensen verbeterpunten liet aandragen en deze opschreef.

Eventuele op of aanmerkingen, tips voor de volgende keer.

Je hebt het goed gedaan met deze lastige groep. Ben benieuwd of je het onderwerp naar een hoger niveau kan trekken als je een groep voor je hebt met een wat minder chronische patiënten.

66

Reflectie psycho-educatie Fase 1: Handelen Op 27 november 2012 heb ik psycho-educatie gegeven aan een aantal patiënten op mijn stageafdeling, kliniek A van de Rembrandthof. Ik heb hierbij het onderwerp

67

hygiëne naar voren laten komen omdat ik o.a. uit de werkbespreking begreep, dat hier op de afdeling soms te weinig op gelet wordt. Ik heb van te voren één maal mee gekeken bij een andere verpleegkundige die psycho-educatie gaf. Ik wilde weten hoe dit op de afdeling gegeven werd en heb mij daarom daarnaast verdiept in de map psycho-educatie, aanwezig op de afdeling. Ook heb ik Ilja, een verpleegkundige op de afdeling gevraagd of ze mij wat meer kon uitleggen over de psycho-educatie. Later heb ik haar daarnaast gevraagd of ze mij wilde observeren tijdens mijn psycho-educatie. Dit heeft zij aan de hand van mijn eigen opgestelde feedbacklijst gedaan. Ik heb psycho-educatie gegeven aan de hand van mijn leerdoel voor deze stage. Ik heb dit leerdoel aan de hand van competenties en vaste leerdoelen, opgesteld. Mijn leerdoel met betrekking tot het geven van psycho-educatie, is het volgende leerdoel: - ‘Ik kan na 14 weken de patiënten op mijn afdeling psycho-educatie geven waarin ik preventie toepas door voorlichting, advies en informatie te verstrekken.’ Fase 2: Terugblikken op het handelen Ik wilde tijdens mijn psycho-educatie mijn leerdoel behalen. Ik wilde dus de patiënten op mijn afdeling psycho-educatie geven waarin ik preventie zou toepassen door voorlichting, advies en informatie te verstrekken. Ik wilde dit doen aan de hand van de bestaande structuur die standaard gebruikt wordt bij psycho-educatie op mijn afdeling. Ook wilde ik de kennis die ik had opgezocht, verstrekken naar mijn patiënten tijdens de psycho-educatie. Ik wilde tijdens te psycho-educatie letten op een aantal punten, dit zijn de punten die ik in mijn feedbacklijst verwerkt had. Allereerst wilde ik breed beginnen met het onderwerp. Ik wilde dit omdat dit beschreven stond bij de structuur van een psychoeducatie op onze afdeling. Ook wilde ik de groep betrekken bij mijn verhaal. Ik wilde dit omdat ik het gevoel had dat ik hiermee meer zou bereiken met een psychoeducatie. Daarnaast wilde ik duidelijk overkomen op de patiënten en het onderwerp hierbij laagdrempelig houden. Ik wilde dit omdat dit allereerst stond bij de criteria voor de structuur van een psycho-educatie op onze afdeling. Ook wilde ik dit omdat ik denk dat dit erg belangrijk is voor een psycho-educatie. Ik geef een psycho-educatie om onderwerpen over te brengen aan patiënten en zo preventie toe te passen in de vorm van het geven van voorlichting, advies en informatie. Hierbij is het dus zeker van belang dat ik duidelijk over kom. Naast het duidelijk overkomen, wilde ik ervoor zorgen dat ik de ziektebeelden die op de afdeling voorkomen, tijdens mijn psychoeducatie bij het onderwerp zou betrekken. Dit wilde ik omdat ik zo het gevoel heb dat patiënten zo misschien wat inzicht krijgen in wat er gebeurd door het ziektebeeld wat ze met zich meedragen. Ook wil ik door te zeggen dat het ‘logisch’ is dat, door hun ziektebeeld, sommige dingen, zoals omgang met hygiëne, lastiger gaan. Ik voelde mij tijdens mijn psycho-educatie op mijn gemak. Ik merkte dat sommige patiënten echt meededen in de psycho-educatie. Dit voelde prettig. Ook merkte ik dat ik het gevoel had dat ik krachtig overkwam, als iemand die een gesprek voorzit. Dit voelde goed, ik was op dat moment zelfverzekerd en ik weet van mezelf dat ik dit niet altijd ben.

68

Ik dacht tijdens het gesprek steeds aan de punten waarop ik vooral wilde letten tijdens het geven van deze psycho-educatie. Ook dacht ik steeds aan wat ik de groep nog voor vragen kon stellen tijdens mijn psycho-educatie zodat ik ze goed zou betrekken tot mijn psycho-educatie. Tenslotte dacht ik er tijdens mijn psychoeducatie wel over na, wat ik nog meer aan informatie had kunnen geven als ik mij misschien nog iets beter had voorbereid. Ik ben er o.a. door middel van de feedback die ik gekregen heb achter gekomen dat ik breed ben begonnen tijdens mijn psycho-educatie. Ik heb over het breed beginnen van mijn onderwerp lang nagedacht, maar ik wist niet of dit ook zo overgekomen was. Ik heb gevraagd naar waar iedereen aan dacht bij het woord hygiëne, en wilde zo door breed te beginnen mijn onderwerp introduceren. Ook heb ik tijdens mijn psycho-educatie de groep goed betrokken bij mijn verhaal. Ik heb dit gedaan door iedereen vragen te stellen over het onderwerp hygiëne, wanneer men niks uit zichzelf zei, gaf ik ze een beurt. Ik heb hierbij bijv. gevraag naar wat er verbeterd kon worden op de afdeling ten aanzien van hygiëne. Hier kreeg ik veel reacties op. Daarnaast was mijn verhaal laagdrempelig en kwam het duidelijk over naar patiënten waar ik het over had. Het onderwerp en de manier waarop ik hierover vertelde sloot aan bij de populatie patiënten die bij de psycho-educatie aanwezig was. Naast het duidelijk overkomen en het onderwerp laagdrempelig over te brengen wilde ik de ziektebeelden betrekken bij mijn onderwerp. Dit is mij gelukt, ik heb op een respectvolle manier de ziektebeelden bij mijn verhaal betrokken en ben hier op een juiste manier mee omgegaan, door niet al te veel op de ziektebeelden in te gaan. Ten slotte heb ik tijdens het geven van de psycho-educatie goed oogcontact gehouden met de patiënten en heb hierbij te lange verhalen op een respectvolle manier afgekapt. Fase 3: Bewustwording (eventuele formulering) van essentiële aspecten Ik vond het belangrijk dat ik allereerst breed zou beginnen met mijn onderwerp. Dit heb ik goed gedaan door te beginnen met de vraag, waar iedereen aan denkt bij het woord hygiëne. Ook vond ik het belangrijk dat ik mijn verhaal laagdrempelig hield en duidelijk zou overkomen naar de patiënten. Ik ben hier zeker in geslaagd. Op aan te voelen hoe de groep er op dat moment bij zat, heb ik mijn verhaal passend gemaakt voor de populatie. Daarbij vond ik het belangrijk dat ik de patiënten zou betrekken bij het verhaal dat ik vertelde. Ook dit is mij gelukt. Ik heb door vragen te stellen de groep betrokken bij het geen wat ik wilde vertellen. Daarnaast vond ik het belangrijk dat ik de ziektebeelden zou betrekken bij mijn verhaal. Dit heb ik op een respectvolle manier verwerkt in mijn verhaal. Ten slotte vond ik het belangrijk dat ik oogcontact hield met de patiënten, dit is mij ook gelukt. Daarbij heb ik ook de verhalen die patiënten te vertellen hadden en te lang duurde, of niet relevant waren, op een respectvolle manier afgekapt.

Als aanvulling op mijn feedbacklijst vroeg de verpleegkundige die mij heeft beoordeelt op mijn psycho-educatie zich af of ik in staat zou zijn in het geven van psycho-educatie op een hoger niveau. Ook ik ben benieuwd of ik dit zou kunnen. Wel zal ik mij dan nog wat beter moeten voorbereiden op de psycho-educatie. Ik heb over het algemeen alles overgebracht wat ik wilde zeggen en ik denk dat het zo net genoeg diepgang had. Ik had alleen misschien nog wat meer interactieve

69

dingen in mijn psycho-educatie kunnen stoppen, dit heb ik nu niet gedaan omdat ik hier voor hoe ver ik er naar gezocht heb, weinig over kon vinden wat handig was. Dit had mijn psycho-educatie denk ik wel nog wat leuker gemaakt. Fase 4: Alternatieven ontwikkelen Gekeken naar het leerdoel ‘Ik kan na 14 weken de patiënten op mijn afdeling psychoeducatie geven waarin ik preventie toepas door voorlichting, advies en informatie te verstrekken en de feedback die ik op mijn psycho-educatie gekregen heb, denk ik van dit leerdoel kan zeggen dat ik deze behaald heb. Ik heb op alles waarop ik graag extra wilde letten, goede feedback ontvangen en hier zelf ook een goed gevoel over. Wel zou ik naar de volgende stage, dit leerdoel, wanneer dit mogelijk is weer mee kunnen nemen. Dit meer omdat ik zo meer oefen met het geven van psycho-educatie en ik misschien ook eens kan oefenen met het geven van psycho-educatie op en wat hoger niveau. Ook zou ik tijdens de volgende psycho-educatie die ik geef meer interactieve elementen kunnen verwerken. Ik denk dat dit namelijk prettiger is om naar te luisteren en ik denk dat je zo bereikt dat je nog meer aandacht hebt voor het geen wat je vertelt. Fase 5: Uitproberen in nieuwe situatie Ik ga bij de volgende psycho-educatie die ik op een volgende stage zal geven, kijken of ik de psycho-educatie naar een hoger niveau kan brengen. Hierbij zal ik ook meer interactieve elementen toepassen.

Gebruikte literatuur De literatuur die ik gebruikt heb bij het geven van de psycho-educatie is het volgende:

70

1. Wiel van de HBM, Wouda J, Versteegen GJ. Voorlichting en begeleiding. Assen: van Gorcum; 2009. 2. Draaiboek van Kliniek A 3. Map psycho-educatie Kliniek A 4. http://www.preventievegezondheidszorg.co m/hygiene.php

71

Verslag leerdoel stage Psycho-educatie geven

Door: Klas: Stage: Stagebegeleiders: Docentbegeleider:

Nikita van Gilst (500636371) 2a2 Rembrandthof, kliniek A Willemiek Buitink & Harald Oole Margriet Dijkmans van Gunst

Inhoudsopgave

72

*Inleiding

Blz. 3

*Voorbereiding psycho-educatie

Blz. 4 t/m 6

*Feedback psycho-educatie

Blz. 8 & 7

*Reflectie psycho-educatie

Blz. 9 t/m 11

*Gebruikte literatuur

Blz. 12

Inleiding

73

Voor mijn stage in jaar 2 heb ik ervoor gekozen om psycho-educatie te geven aan patiënten op mijn afdeling. Ik heb hierbij de verplichte stagedoelen en competenties betrokken. Uit dit idee heb ik een leerdoel geformuleerd, die ik tijdens de stage wilde behalen. Dit leerdoel is: ‘Ik kan na 14 weken de patiënten op mijn afdeling psycho-educatie geven waarin ik preventie toepas door voorlichting, advies en informatie te verstrekken.’ Tijdens mijn stage heb ik psycho-educatie gegeven. Ik heb dit aan de hand van de gestelde criteria beschreven in mijn stagewerkplan geprobeerd te doen. Ook heb ik geprobeerd de psycho-educatie te geven volgens de criteria die gesteld zijn op de kliniek. Ten slotte heb ik geprobeerd de psycho-educatie te geven op het niveau van de aanwezige patiënten op mijn afdeling. Ik heb voor mijn psycho-educatie gekozen voor het onderwerp hygiëne. Dit onderwerp heb ik destijds gekozen omdat er tijdens een werkbespreking naar voren kwam dat er op de afdeling te weinig gelet wordt op hygiëne. Zo zou vuile was, lang in de gang blijven liggen zonder dat deze opgeruimd werd.Het leek me dus goed om dit onderwerp eens onder de aandacht te brengen bij de patiënten. In dit verslag zal ik allereerst beschrijven, wat mijn voorbereiding geweest is voor deze psycho-educatie. Ik zal hierbij uitleggen, welke informatie ik gebruikt heb om tot een bepaalde structuur van mijn psycho-educatie te komen. Ook beschrijf ik aan de hand van de structuur, de voorbereiding die ik geschreven heb, voor het geven van de psycho-educatie. Vervolgens zal ik in dit verslag de feedback weergeven die ik gekregen heb op mijn psychoeducatie. Deze feedback is gegeven door één verpleegkundige van kliniek A. Ten slotte zal ik in dit verslag reflecteren op mijn psycho-educatie. Wat ging er goed? En wat minder? Ik zal in deze reflectie ook eventuele verbeterpunten beschrijven.

Voorbereiding psycho-educatie Op kliniek A wordt er elke dinsdag psycho-educatie gegeven. Hierbij worden laagdrempelige onderwerpen gekozen, dit vanwege de acute afdeling. Elke psychoeducatie wordt gegeven aan de hand van een vooraf gestelde structuur, die door kliniek A is opgesteld en zich in de map psycho-educatie bevindt. De structuur bestaat uit het volgende:

74

Doel psycho-educatie  Laagdrempelige manier onderwerpen bespreekbaar maken. Opzet psycho-educatie Kennis (1ste basisprincipe van psycho-educatie): Kennis overbrengen van het onderwerp dat besproken gaat worden. Breed beginnen. Introduceren van het onderwerp. (neem stress als voorbeeld)  Wat is stress?  Hoe ziet stress eruit?  Wat zijn de gevolgen van stress? Acceptatie (2de basisprincipe van psycho-educatie): Hierin wordt stil gestaan bij de verwerking van het ziekteproces. Accepteren dat iemand een handicap heeft. Bij ‘onze’ psycho-educatie kan hier op de volgende manier bij stil worden gestaan: Hierbij kan de link gelegd worden tussen het verschijnsel en een psychiatrische aandoening. Waarom is het voor onze patiënten nog belangrijker om zich bewust te zijn van wat bijvoorbeeld stress met je kan doen? Mogelijke decompensatie. - Korte uitwisseling van ervaring vanuit de groep rondom bijvoorbeeld het teveel aan stress. Handelen (3de basisprincipe van het psycho-educatie Hierbij kunnen handvaten aangereikt worden, dit kan van alles zijn. Denk bijv. aan kleine opdrachten die gedaan kunnen worden Brainstormen in de groep (iedereen heeft hier immers ervaring mee) Lijst maken met z’n allen: wat te doen bij… Je kunt gebruik maken van korte video’s om het wat interactiever te maken.

Deze informatie heb ik verkregen uit de map psycho-educatie van kliniek A te Rembrandthof (3).

Aan de hand van de kennis achter hygiëne en de structuur voor psycho-educatie (beschreven op de vorige pagina) ben ik gekomen tot de volgende voorbereiding voor mijn eigen psycho-educatie (1-4): Kennis (1ste basisprincipe psycho-educatie)

75

Door met de groep gezamenlijk een spin te maken (dit schrijf je op het bord zodat iedereen het kan zien) met waar men aan denkt bij het woord hygiëne introduceer ik het onderwerp. Waar denkt ieder apart aan bij hygiëne?

Hygiëne

Hygiëne is een verzamelnaam voor alles wat te maken heeft met handelingen die ervoor zorgen dat mensen gezond blijven. Je voorkomt door hygiënisch te zijn de aanwezigheid van ziekteverwekkers zoals bacteriën. Deze kunnen ervoor zorgen dat je ziek wordt. Hoe ga je om met hygiëne? Door elke dag schone kleding aan te trekken, jezelf te wassen, elke dag minstens 1 x je tanden te poetsen, een aantal keer per week te douchen en je handen een aantal keer per dag te wassen (na eten, toiletgang etc.) zorg je ervoor dat je zelf jezelf schoon houdt. Naast de dingen die je voor jezelf doet is het ook belangrijk om je omgeving schoon te houden. Zo is het belangrijk dat de vaat wordt opgeruimd, de tafels en keuken schoon gehouden worden (bijv. na een maaltijd), handdoeken die nat zijn netjes in de was worden gegooid en je kamer netjes te houden. Wanneer je deze handelingen op een dag niet uitvoert, krijgen ziekteverwerkers de kans om zich te vermeerderen. Hoe meer kans op bacteriën, hoe meer kans op ziek worden. Hygiëne voorkomt niet alleen ziekteverwekkers, het laat je er ook verzorgt uitzien. Dit is prettig voor je omgeving, maar ook voor jezelf.

Acceptatie (2de basisprincipe van psycho-educatie) Wanneer je opgenomen bent op kliniek A kan het zijn dat je je niet lekker in je vel voelt. Je voelt je energieloos en hebt geen zin om je bed uit te komen. Ook kan het zijn dat je door bepaalde medicatie wat suffer bent.

76

Wanneer je hier last van hebt, heb je vaak geen zin om jezelf en je omgeving op orde te houden. Het is dus logisch dat je soms geen zin hebt jezelf en je omgeving te onderhouden. Handelen ( 3de basisprincipe van psycho-educatie) We kunnen dus concluderen dat het belangrijk is om goed voor jezelf en je omgeving te zorgen omdat je je hier uiteindelijk prettiger bij gaat voelen en omdat het kan voorkomen dat ziekteverwekkers de kans krijgen een ziekte te veroorzaken, bijv. griep. Laten we met z’n allen eens bedenken wat ieder of wat er in ieder geval verbeterd kan worden op de afdeling ten aanzien van hygiëne. (De verbeterpunten die naar voren komen tijdens deze bespreking schrijf je op het bord. Je gaat kijken of je hier eventueel wat mee kan doen.)

Feedback op psycho-educatie Ik heb voorafgaande aan mijn psycho-educatie een feedbacklijst opgesteld. Dit heb ik gedaan omdat ik graag wilde dat er tijdens mijn psycho-educatie vooral gelet zou worden op een aantal punten. De punten die in dit verslag beschreven staan, heb ik gehaald uit de Cova lessen en uit de criteria voor het gebruik van een structuur

77

tijdens psycho-educatie op mijn afdeling. Ik heb ervoor gekozen om één verpleegkundige feedback te laten geven. Dit was Ilja. Deze verpleegkundige gaat ook over alles wat met de psycho-educatie te maken heeft, hierdoor leek het mij een goede observator. Onderstaande feedbacklijst, is mijn feedbacklijst, ingevuld door Ilja. Feedbacklijst psycho-educatie Stagiaire: Nikita van Gilst Geobserveerd door verpleegkundige: Ilja Datum: 27 november 2012 ‘Ik begon breed met mijn onderwerp.’

Opmerking Ja, Nikita vroeg waar iedereen aan dacht bij het woord “hygiëne”. Zo kon iedereen op elk vlak zijn gedachte vertellen.

‘Ik betrok de groep bij mijn verhaal.’

Ja, Nikita gaf elke patiënt de ruimte om zijn of haar invulling van het woord hygiëne kenbaar te maken. De mensen die niet uit zichzelf iets zeiden gaf ze een beurt.

‘Mijn verhaal was laagdrempelig en kwam duidelijk over op de patiënten.’

Het onderwerp was laagdrempelig en sloot aan bij de populatie die er nu is op de groep. Patiënten begrepen waar het over ging.

‘Ik heb de ziektebeelden goed betrokken bij mijn verhaal.’

Nikita heeft benoemd dat wanneer je niet lekker in je vel zit het soms lastig is om op je hygiëne te letten. Op deze manier heeft ze het respectvol gebracht.

‘Ik hield goed oogcontact met de patiënten, tijdens de psychoeducatie.’

Zeer zeker, Nikita keek iedereen rustig aan en was duidelijk de gespreksleider. Wist (te) lange verhalen van patiënten op respectvolle wijze af te kappen.

‘Mijn psycho-educatie was voldoende.’

Ja. Vooral goed dat je de mensen verbeterpunten liet aandragen en deze opschreef.

Eventuele op of aanmerkingen, tips voor de volgende keer.

Je hebt het goed gedaan met deze lastige groep. Ben benieuwd of je het onderwerp naar een hoger niveau kan trekken als je een groep voor je hebt met een wat minder chronische patiënten.

78

Reflectie psycho-educatie Fase 1: Handelen Op 27 november 2012 heb ik psycho-educatie gegeven aan een aantal patiënten op mijn stageafdeling, kliniek A van de Rembrandthof. Ik heb hierbij het onderwerp

79

hygiëne naar voren laten komen omdat ik o.a. uit de werkbespreking begreep, dat hier op de afdeling soms te weinig op gelet wordt. Ik heb van te voren één maal mee gekeken bij een andere verpleegkundige die psycho-educatie gaf. Ik wilde weten hoe dit op de afdeling gegeven werd en heb mij daarom daarnaast verdiept in de map psycho-educatie, aanwezig op de afdeling. Ook heb ik Ilja, een verpleegkundige op de afdeling gevraagd of ze mij wat meer kon uitleggen over de psycho-educatie. Later heb ik haar daarnaast gevraagd of ze mij wilde observeren tijdens mijn psycho-educatie. Dit heeft zij aan de hand van mijn eigen opgestelde feedbacklijst gedaan. Ik heb psycho-educatie gegeven aan de hand van mijn leerdoel voor deze stage. Ik heb dit leerdoel aan de hand van competenties en vaste leerdoelen, opgesteld. Mijn leerdoel met betrekking tot het geven van psycho-educatie, is het volgende leerdoel: - ‘Ik kan na 14 weken de patiënten op mijn afdeling psycho-educatie geven waarin ik preventie toepas door voorlichting, advies en informatie te verstrekken.’ Fase 2: Terugblikken op het handelen Ik wilde tijdens mijn psycho-educatie mijn leerdoel behalen. Ik wilde dus de patiënten op mijn afdeling psycho-educatie geven waarin ik preventie zou toepassen door voorlichting, advies en informatie te verstrekken. Ik wilde dit doen aan de hand van de bestaande structuur die standaard gebruikt wordt bij psycho-educatie op mijn afdeling. Ook wilde ik de kennis die ik had opgezocht, verstrekken naar mijn patiënten tijdens de psycho-educatie. Ik wilde tijdens te psycho-educatie letten op een aantal punten, dit zijn de punten die ik in mijn feedbacklijst verwerkt had. Allereerst wilde ik breed beginnen met het onderwerp. Ik wilde dit omdat dit beschreven stond bij de structuur van een psychoeducatie op onze afdeling. Ook wilde ik de groep betrekken bij mijn verhaal. Ik wilde dit omdat ik het gevoel had dat ik hiermee meer zou bereiken met een psychoeducatie. Daarnaast wilde ik duidelijk overkomen op de patiënten en het onderwerp hierbij laagdrempelig houden. Ik wilde dit omdat dit allereerst stond bij de criteria voor de structuur van een psycho-educatie op onze afdeling. Ook wilde ik dit omdat ik denk dat dit erg belangrijk is voor een psycho-educatie. Ik geef een psycho-educatie om onderwerpen over te brengen aan patiënten en zo preventie toe te passen in de vorm van het geven van voorlichting, advies en informatie. Hierbij is het dus zeker van belang dat ik duidelijk over kom. Naast het duidelijk overkomen, wilde ik ervoor zorgen dat ik de ziektebeelden die op de afdeling voorkomen, tijdens mijn psychoeducatie bij het onderwerp zou betrekken. Dit wilde ik omdat ik zo het gevoel heb dat patiënten zo misschien wat inzicht krijgen in wat er gebeurd door het ziektebeeld wat ze met zich meedragen. Ook wil ik door te zeggen dat het ‘logisch’ is dat, door hun ziektebeeld, sommige dingen, zoals omgang met hygiëne, lastiger gaan. Ik voelde mij tijdens mijn psycho-educatie op mijn gemak. Ik merkte dat sommige patiënten echt meededen in de psycho-educatie. Dit voelde prettig. Ook merkte ik dat ik het gevoel had dat ik krachtig overkwam, als iemand die een gesprek voorzit. Dit voelde goed, ik was op dat moment zelfverzekerd en ik weet van mezelf dat ik dit niet altijd ben.

80

Ik dacht tijdens het gesprek steeds aan de punten waarop ik vooral wilde letten tijdens het geven van deze psycho-educatie. Ook dacht ik steeds aan wat ik de groep nog voor vragen kon stellen tijdens mijn psycho-educatie zodat ik ze goed zou betrekken tot mijn psycho-educatie. Tenslotte dacht ik er tijdens mijn psychoeducatie wel over na, wat ik nog meer aan informatie had kunnen geven als ik mij misschien nog iets beter had voorbereid. Ik ben er o.a. door middel van de feedback die ik gekregen heb achter gekomen dat ik breed ben begonnen tijdens mijn psycho-educatie. Ik heb over het breed beginnen van mijn onderwerp lang nagedacht, maar ik wist niet of dit ook zo overgekomen was. Ik heb gevraagd naar waar iedereen aan dacht bij het woord hygiëne, en wilde zo door breed te beginnen mijn onderwerp introduceren. Ook heb ik tijdens mijn psycho-educatie de groep goed betrokken bij mijn verhaal. Ik heb dit gedaan door iedereen vragen te stellen over het onderwerp hygiëne, wanneer men niks uit zichzelf zei, gaf ik ze een beurt. Ik heb hierbij bijv. gevraag naar wat er verbeterd kon worden op de afdeling ten aanzien van hygiëne. Hier kreeg ik veel reacties op. Daarnaast was mijn verhaal laagdrempelig en kwam het duidelijk over naar patiënten waar ik het over had. Het onderwerp en de manier waarop ik hierover vertelde sloot aan bij de populatie patiënten die bij de psycho-educatie aanwezig was. Naast het duidelijk overkomen en het onderwerp laagdrempelig over te brengen wilde ik de ziektebeelden betrekken bij mijn onderwerp. Dit is mij gelukt, ik heb op een respectvolle manier de ziektebeelden bij mijn verhaal betrokken en ben hier op een juiste manier mee omgegaan, door niet al te veel op de ziektebeelden in te gaan. Ten slotte heb ik tijdens het geven van de psycho-educatie goed oogcontact gehouden met de patiënten en heb hierbij te lange verhalen op een respectvolle manier afgekapt. Fase 3: Bewustwording (eventuele formulering) van essentiële aspecten Ik vond het belangrijk dat ik allereerst breed zou beginnen met mijn onderwerp. Dit heb ik goed gedaan door te beginnen met de vraag, waar iedereen aan denkt bij het woord hygiëne. Ook vond ik het belangrijk dat ik mijn verhaal laagdrempelig hield en duidelijk zou overkomen naar de patiënten. Ik ben hier zeker in geslaagd. Op aan te voelen hoe de groep er op dat moment bij zat, heb ik mijn verhaal passend gemaakt voor de populatie. Daarbij vond ik het belangrijk dat ik de patiënten zou betrekken bij het verhaal dat ik vertelde. Ook dit is mij gelukt. Ik heb door vragen te stellen de groep betrokken bij het geen wat ik wilde vertellen. Daarnaast vond ik het belangrijk dat ik de ziektebeelden zou betrekken bij mijn verhaal. Dit heb ik op een respectvolle manier verwerkt in mijn verhaal. Ten slotte vond ik het belangrijk dat ik oogcontact hield met de patiënten, dit is mij ook gelukt. Daarbij heb ik ook de verhalen die patiënten te vertellen hadden en te lang duurde, of niet relevant waren, op een respectvolle manier afgekapt.

Als aanvulling op mijn feedbacklijst vroeg de verpleegkundige die mij heeft beoordeelt op mijn psycho-educatie zich af of ik in staat zou zijn in het geven van psycho-educatie op een hoger niveau. Ook ik ben benieuwd of ik dit zou kunnen. Wel zal ik mij dan nog wat beter moeten voorbereiden op de psycho-educatie. Ik heb over het algemeen alles overgebracht wat ik wilde zeggen en ik denk dat het zo net genoeg diepgang had. Ik had alleen misschien nog wat meer interactieve

81

dingen in mijn psycho-educatie kunnen stoppen, dit heb ik nu niet gedaan omdat ik hier voor hoe ver ik er naar gezocht heb, weinig over kon vinden wat handig was. Dit had mijn psycho-educatie denk ik wel nog wat leuker gemaakt. Fase 4: Alternatieven ontwikkelen Gekeken naar het leerdoel ‘Ik kan na 14 weken de patiënten op mijn afdeling psychoeducatie geven waarin ik preventie toepas door voorlichting, advies en informatie te verstrekken en de feedback die ik op mijn psycho-educatie gekregen heb, denk ik van dit leerdoel kan zeggen dat ik deze behaald heb. Ik heb op alles waarop ik graag extra wilde letten, goede feedback ontvangen en hier zelf ook een goed gevoel over. Wel zou ik naar de volgende stage, dit leerdoel, wanneer dit mogelijk is weer mee kunnen nemen. Dit meer omdat ik zo meer oefen met het geven van psycho-educatie en ik misschien ook eens kan oefenen met het geven van psycho-educatie op en wat hoger niveau. Ook zou ik tijdens de volgende psycho-educatie die ik geef meer interactieve elementen kunnen verwerken. Ik denk dat dit namelijk prettiger is om naar te luisteren en ik denk dat je zo bereikt dat je nog meer aandacht hebt voor het geen wat je vertelt. Fase 5: Uitproberen in nieuwe situatie Ik ga bij de volgende psycho-educatie die ik op een volgende stage zal geven, kijken of ik de psycho-educatie naar een hoger niveau kan brengen. Hierbij zal ik ook meer interactieve elementen toepassen.

Gebruikte literatuur De literatuur die ik gebruikt heb bij het geven van de psycho-educatie is het volgende:

82

1. Wiel van de HBM, Wouda J, Versteegen GJ. Voorlichting en begeleiding. Assen: van Gorcum; 2009. 2. Draaiboek van Kliniek A 3. Map psycho-educatie Kliniek A 4. http://www.preventievegezondheidszorg.com/hygiene.php

83