Verslag en Achtergrondinformatie van de Wandeling rondje Westerhoven Bergeijk 19-04-2013 Wegens werkzaamheden is Hof in Bergeijk moeilijk te bereiken.Vandaar dat we de wandeling van vandaag starten bij de St Servatiuskerk aan de Dorpstraat in Westerhoven. Voor de kerk is voldoende ruimte om te parkeren.
De Servatiuskerk is de parochiekerk van Westerhoven. De eerste stenen kerk te Westerhoven, gelegen aan de zuidkant van de nieuwe provinciale weg, moet rond 1250 gebouwd zijn. Deze deed aanvankelijk dienst als kapel van de parochie Bergeijk. In 1444 werd Westerhoven tot parochiekerk verheven. De Vrede van Münster in 1648 had voor de Westerhovenaren tot gevolg dat hun parochiekerk werd onttrokken aan de Rooms-katholieke eredienst. Na de inval van de Fransen in 1672 kon er een schuurkerk worden gebouwd die in 1734 werd vervangen door een onopvallende stenen kerk. In 1820 werd de kerk afgebroken; de nog bruikbare stenen werden voor de bouw van een nieuwe parochiekerk benut. Deze werd in de dorpskern opgetrokken, bij het terrein waar zich nu nog het oude kerkhof bevindt. In 1885 kwam de huidige neogotische parochiekerk gereed die gebouwd was onder leiding van architect H.J. van Tulder. (1819-1903) De kerk van Westerhoven is de laatste kerk die van Tulder ontworpen heeft. Daarvoor heeft hij ca 40 Brabantse kerken of kerktorens ontworpen, waaronder de St Joriskerk in Eindhoven en de toren van de kerk in Wintelre. Meteen nadat we de bebouwde kom hebben verlaten komen we bij het prachtig gelegen kerkhof van Westerhoven. Opvallend in deze omgeving was dat vele weiden of akkertjes veel lager gelegen waren dan de beboste percelen die er naast lagen. Een krasse oude heer die daar zijn prachtige Schotse schapen aan het verzorgen was vertelde ons dat dat kwam, doordat men op die plaatsen geel zand afgegraven had voor de wegenbouw, net zoals bij het nabijgelegen Eurostrand. Door bossen en velden gaan we nu richting Bergeijk. Via de link hieronder kun je een impressie van Bergeijk krijgen. http://www.youtube.com/watch?v=JU L25z0SWpI
De harde weg volgen een stukje(links houden), daarna slaan we links af en komen we in de buurt waar de Weverij van De Ploeg lag.(tussen de weg waar we nu lopen en de Riethovense Dijk in, maar van hieruit niet te zien.) Architect Gerrit Rietveld ontwierp het voormalige fabrieksgebouw van weverij De Ploeg. Bekijk hier een impressie van weverij de Ploeg (klik op de blauwe links) of hier van van Rietveld en Ruys in Bergeijk http://www.youtube.com/watch?v=acip2Mgp1v8
Nu dient de voormalige weverij als huisvesting voor prachtige exposities. Dit is de eerste fabriek die Rietveld ontwierp. De glazen puien zijn georiënteerd op het noorden en zuiden. Tuinarchitect Mien Ruys ontwierp het groengebied rond de fabriek. Helaas past een wandeling door dit park nu niet binnen onze route, misschien een idee voor een volgende wandeling. We moeten het nu doen met een Youtubefilmpje: Landschapspark Mien Ruys (klik op de link) De Stichting Tuinen Mien Ruys beheert sinds 1976 het erfgoed van Mien Ruys. De Stichting wil de Tuinen Mien Ruys voor een breed publiek behouden en toegankelijk maken. In lijn met het gedachtegoed van Mien Ruys wordt geëxperimenteerd met beplantingen en tuinmaterialen en de hieruit opgedane kennis wordt overdragen aan tuinliefhebbers en vakgenoten. Op deze wijze wordt een bijdrage geleverd aan het vergroten van de interesse in en kennis over tuinarchitectuur, beplanting en tuinonderhoud. In 2007 is de Ploegfabriek gesloten. Het complex is gekocht door Wooninc, een Eindhovense woningbouwvereniging. In 2008 was het vijftig jaar geleden dat Gerrit Rietveld de beroemde fabriek van weverij de Ploeg realiseerde. Rietveld ontwierp ook een abri (op Eerselse Dijk) en een klok (begin Riethovense Dijk,waar we zo langskomen) en stond aan de basis van verschillende huizen. Ook Mien Ruys drukte haar stempel op Bergeijk met ontwerpen voor tuinen en plantsoenen. Een unieke concentratie van Rietveld en Ruys objecten op een paar vierkante kilometer. We naderen nu de opgebroken Meester Pankenstraat, waar de Rietveldklok staat. We steken deze weg over en gaan de Domineestraat in. Op de hoek van de Domineestraat /Hof staat de protestante kerk van Bergeijk. De kerk van de Protestantse Gemeente te Bergeijk is omstreeks 1812 gebouwd en is ook wel bekend als Napoleons Kerk. Thans is het een rijksmonument. De architect van het kerkje was de Bergeijkenaar Pieter Willems. Het huidige orgel dateert uit 1963 en is gebouwd door de gebroeders van Vulpen uit Utrecht. Het is een mechanisch orgel, neobarok. Het orgel wordt nog elke zondag bespeeld. Tijdens de laatste restauratie van de kerk, in 1991, zijn er ook twee
glas in loodramen aangebracht.
Hier vinden we het Bezoekerscentrum Teutenhuis Dit is gelegen op nummer 8a. Het is gratis te bezoeken.
Bergeijk
Op 3 juli 2009 verhuisde de VVV Bergeijk per platte kar van de Nieuwstraat naar de nieuwe behuizing in het Bezoekerscentrum Teutenhuis. Met muzikale omlijsting van de Koninklijke Harmonie Echo der Kempen, beter bekend als het Hèrmenieke van Bergeijk, trok het hele gezelschap in optocht naar het Teutenhuis, waar burgemeester Driek van de Vondervoort en VVV-voorzitter Mies Adriaans de aanwezigen toespraken. Te zien op onderstaande link. http://www.youtube.com/watch?v=2inEyzsz_zI Dit huis werd in de 18e eeuw gebouwd door een van de welvarendste teutenhandelaren van het dorp. Teuten trokken maandenlang rond met koopwaar zoals haarvlechten en koper. Ze maakten faam tot ver buiten de Nederlandse grenzen! Hier komt het verleden van Bergeijk en omstreken opnieuw tot leven. Hoe overleefden rendierjagers of wat aten de Romeinen? Beleef het persoonlijke verhaal achter de voorwerpen in levensechte filmprojecties. Natuurlijk kunt u hier gewoon genieten van de tastbare bodemvondsten met als hoogtepunt de middeleeuwse waterput. Meer over het leven van de Kempische ‘Teuten’ vindt u op de eerste verdieping in de stijlvol ingerichte Teutenkamer. Achter het Teutenhuis staat in de Beelden- en Bloementuin het
Glazen Paviljoen. (de “Diamant”) Dat is in 2011 door Rabobank Bergeijk in het kader van het 100-jarig bestaan aan de Bergeijkse gemeenschap geschonken. Het dient als expositieruimte van de Bergeijkse Kunstenaars Vereniging. Het ontwerp en de uitvoering van het Glazen Paviljoen, een kunstwerk op zich, was in handen van Gabriël Lester en John van Lierop. Bekijk hier het Glazen Paviljoen. http://www.youtube.com/watch?v=d aeIs9lIyVs We lopen de Domineestraat uit, en via de Kerkstraat komen we op het Hof, het centrum van Bergeijk. Hier drinken we koffie (hopelijk op terrasje) van “de Hofkaemer Hier zien we de St Petrus Bandenkerk. Opgravingen hebben uitgewezen dat op deze plek duizenden jaren geleden al een "heilige plaats" was. Men heeft hier restanten gevonden van een houten- en van een tufsteenkerkje.
St Petrus Bandenkerk De Sint-Petrus Bandenkerk of Hofkerk is een gotische kruiskerk zonder toren, maar met een klein kruistorentje, in pseudobasilikale stijl gebouwd. De toren is in 1650 omgevallen en nooit meer herbouwd. Het koor is uit 1422, en het laatgotische bakstenen dwarspand en schip stammen uit het begin van de 16e eeuw. Voor die tijd was het schip lager. Aan de zuidkant zijn de ramen hoger dan aan de noordkant, om een betere lichtval
in de kerk te verkrijgen. Het schip en dwarspand hebben een vijfribbig tongewelf en het koor heeft een kruisribgewelf. Het interieur is sober. De kerk is van 1648 tot 1798 gebruikt voor de protestantse eredienst. Van 1888-1893 werd de kerk gerestaureerd en vergroot door Caspar Franssen. Na de Tweede Wereldoorlog bouwden de katholieken een nieuwe, grotere kerk op de Elzenhof waarin de belangrijkste monumenten uit het interieur geplaatst werden. De Hofkerk heeft leeggestaan van 1965-1994. In de jaren '70 van de 20e eeuw werd de kerk tot rijksmonument verklaard en gerestaureerd. Ze werd aanvankelijk slechts voor bijzondere diensten gebruikt, maar toen het aantal kerkgangers verminderde heeft men de Hofkerk weer als parochiekerk in gebruik genomen en is de nieuwe kerk, op de toren na, gesloopt. Het interieur bevat beelden van Sint-Jan en Sinte-Lucia uit 1490. Het Johannesbeeld wordt toegeschreven aan Meester Arndt van Utrecht en het Luciabeeld aan de Meester van de Heiligenbeelden uit Leende. Er is een apostelbeeld uit 1480, een tweetal Mariabeelden, een biechtstoel en een communiebank zijn uit de 18e eeuw. “Na de koffie lopen we weer terug via de Kerkstraat en de Domineestraat richting Riethovense Dijk. Op de Riethovense Dijk slaan we linksaf bij Bucht, en bij de splitsing houden we rechts aan. Over de Heyerdijk gaan we naar de Visvijver die aan de Eeuwelse Dijk ligt, waarbij we het beekje de Keersop kruisen. Bij de Visvijver houden we een pauze. De Keersop is een zijbeek van de Dommel. Zij ontstaat als Elsenloop ten noorden van Lommel, passeert oostelijk van Luyksgestel de Nederlandse grens, stroomt zuid-oostelijk langs Bergeijk en Westerhoven, westelijk langs Dommelen en mondt even voorbij het gehucht Keersop in de Dommel uit. Oostelijk van de Keersop stroomt de Beekloop. Deze ontvangt haar water gedeeltelijk uit de Keersop en mondt bij Westerhoven weer in de Keersop uit Langs de Beekloop liggen enkele visvijvers. De Beekloop is in Westerhoven ter hoogte van de Meulenbeemd voorzien van een vispassage. Deze is enkele honderden meters lang en stroomt door een klein maar mooi natuurgebiedje langs het riviertje.
de Beekloop.
De Beekloop ontvangt haar water gedeeltelijk uit de Keersop en mondt bij Westerhoven weer in de Keersop vispassage. Deze is enkele honderden meters lang en stroomt door een klein maar mooi natuurgebiedje langs het riviertje. Door de vispassage hoopt men onder andere het aantal palingen in het riviertje te verhogen. . Bij het gehucht
Keersop stond vroeger een watermolen, de Keersoppermolen genaamd. Ook in Westerhoven, ter hoogte van het stuw in de beek, stond vroeger een watermolen, die de Westerhovense Watermolen werd genoemd. Ter hoogte van deze watermolens bevinden zich nu stuwen, die voorzien zijn van een vistrap. Als we weer verder gaan lopen we over De Wetering een eindje langs de Beekloop, waar we bij de voorwandeling een blauwe reiger en een zilverreiger gebroederlijk in het weiland zagen zitten. Zo komen we bij het punt waar Beekloop weer in de Keersop stroomt. Hier lopen we een leuk rondje. Als we op de Weerderdiik zijn kun je eventueel linksaf slaan naar het centrum van Westerhoven, waar we de naborrel hebben bij café “het Centum”. We hebben dan ongeveer 11km. gelopen. We kunnen ook een ommetje langs de Valentinuskapel maken, dan lopen we 2km. extra.
Aan de oever van de Keersop ligt bij het bruggetje over het riviertje de Valentinuskapel. Bij de kapel ligt een putje. Zelfs in de meest droge zomers staat er altijd water in het putje. Het waterpeil is altijd hoger dan dat van de langsstromende Keersop Valentijn (Latijn: Valentinus) (3e eeuw) is de naam van een of twee martelaren uit de derde eeuw. De feestdag Valentijnsdag (14 februari) is de dag der geliefden en gaat indirect op deze heilige(n) terug. Een van deze martelaren zou een Romeins priester zijn geweest die omkwam tijdens de christenvervolgingen onder keizer Claudius. Een andere Valentijn was bisschop van Terni (vandaar: Valentinus van Terni) en zou eveneens in Rome de martelaarsdood zijn gestorven Legende Volgens de legende kwam een jong paar bij bisschop Valentijn met het verzoek hen te trouwen. De man was een heidense soldaat, de vrouw een Christen. Valentijn vond de liefde zwaarder wegen dan de wetten van de keizer en huwde het stel. Al gauw kwamen meerdere paren met hetzelfde verzoek. Hij werd aangegeven en gearresteerd. Toen hij voor de keizer moest verschijnen probeerde hij die te bekeren. Claudius voelde zich beledigd en liet Valentijn martelen en onthoofden. Dat gebeurde op 14 februari, maar het jaar is onduidelijk. Voor het vonnis werd uitgevoerd, zag hij nog kans het dochtertje van de gevangenisbewaarder een briefje toe te stoppen. Van je Valentijn, stond erop. Volgens een ander verhaal kwam een cipier (of de stadhouder van Rome) bij de toen al in de gevangenis zittende Valentijn met het verzoek zijn blinde dochter te genezen. Valentijn zorgde voor een geneesmiddel, maar dat werkte niet. Op de dag van zijn onthoofding probeerde de vader van het meisje nog wanhopig het vonnis tegen te gaan, maar tevergeefs. Na Valentijns terechtstelling ontving het meisje een klein briefje van Valentijn, waaruit een gele bloem viel (als mensen hem om raad vroegen gaf hij hen een bloem, vandaar de bloemengroet op Valentijnsdag). Op het briefje stond 'Van Valentinus' en direct kon ze weer zien.
Sint-Valentinuskapel in Westerhoven Deze kapel staat op de plek waar sinds lange tijd de gelovigen van Westerhoven de heilige Valentinus vereren. De kapel is gelegen bij een waterput in de buurtschap Loveren, ten oosten van Westerhoven. Deze put zou al uit de 8e eeuw stammen, maar daarover bestaat geen eenduidigheid. De put werd pas voor het eerst schriftelijk vermeld in 1799. Aan het water uit deze put werden geneeskrachtige eigenschappen toegeschreven. De heilige Valentinus werd vooral aangeroepen bij vallende ziekte, koortsen, wratten en reumatische pijnen. Op de plek bij de put heeft reeds eerder een kapel gestaan. Deze kapel is in de loop der eeuwen echter in verval geraakt, ze zou in 1825 zijn gesloopt. In 1947 werd een nieuwe kapel gebouwd, als dank vanwege het feit dat Westerhoven vrijwel ongeschonden uit de Tweede Wereldoorlog was gekomen. Resten van de middeleeuwse kapel zijn in het metselwerk van de huidige kapel verwerkt. Vanaf 1957 werd een lichtprocessie georganiseerd waaraan steeds door ongeveer 300 mensen werd deelgenomen Hieronder de link naar de processie van 2013 Valentijnsprocessie In 1970 werd het Valentinusbeeld echter gestolen en er werden in het interieur van de kapel vernielingen aangericht. Pas in 1980 werd de kapel hersteld en in 1981 vond opnieuw de lichtprocessie plaats. Deze wordt sindsdien ieder jaar gehouden. De feestdag van de heilige Valentinus valt op 14 februari. Sinds enkele jaren heet Westerhoven op die dag Valentinusdorp. Op 4 mei vindt in de kapel de Dodenherdenking plaats. Sites die ik dankbaar gebruikt heb bij het samenstellen van dit verslag en waaruit je nog veel meer informatie kunt putten: http://www.youtube.com/watch?feature=endscreen&v=aORs6R1wdxw&NR=1 http://www.youtube.com/watch?v=acip2Mgp1v8 http://www.vvvdebrabantsekempen.nl/detail/vvv+bergeijk?item=f672d313-7d80-4764a01a-e2f2fbb929b5 http://nl.wikipedia.org/wiki/Westerhoven http://nl.wikipedia.org/wiki/Keersop_(beek) http://www.bergeijk.nl/ http://www.rietveldenruys.nl/ Op de dag van de wandeling hebben we het aardig droog gehouden. Het was prima wandelweer, met zo’n 13 graden. De opkomst was ook prima, we hebben met 32 wandelaars gelopen. Bij de visvijver hadden we het geluk dat er net twee Canadese ganzen neerstreken, prachtige beestjes waren het. De naborrel bij cafe het Centrum in Westelbeers was erg gezellig. Al met al was het in mijn beleving een zeer geslaagde dag.
Chris Pennings
