Verslag conferentie ´Kind van Nature´ 11 september 2009 De aftrap (Wieke Bonthuis) “Welkom allemaal op deze bijzondere dag!” Zo opent Wieke Bonthuis (Cailin Partners) de conferentie ’Kind van Nature’ in Zwolle. “Een primeur want het is vandaag voor het eerst dat er in Nederland een conferentie over natuur in de kinderopvang wordt gehouden. Het bleek ook hoog tijd voor deze conferentie want de belangstelling is overweldigend!” We zijn te gast op de Nooterhof. Dit doepark is onderdeel van Landstede en vanmiddag is het park ook te bezoeken, inclusief een natuurbelevingstuin voor kinderen van 0-4 jaar. Met wat kunst en vliegwerk passen alle belangstellenden in twee zalen, via camera en scherm kan dagvoorzitter Wieke met de tweede zaal communiceren. Ruim tweederde van de aanwezigen is werkzaam in de kinderopvang (kinderdagverblijf, BSO, peuterspeelzaal), bijna de helft van deze mensen heeft al (enige) ervaring met groen. Daarnaast is een groep NME (natuur-, en milieueducatie) mensen aanwezig met belangstelling voor de kinderopvang. Tot slot zitten er in beide zalen een aantal ontwerpers van buitenruimte. Deze dag is het resultaat van het programma “Blaasbloemen”. Doel is vooral om kennis te delen en samen te zoeken naar wat we nog meer nodig hebben voor het meer werk maken van groen en natuurbeleving in de kinderopvang. De resultaten van het project “Groen is Gras” worden gepresenteerd. Eén van de resultaten is ‘De eekhoorn’, een houten gevaarte met klepjes en holletjes waar kinderen hun natuurschatten (veertjes, noten, bladeren) in kunnen bewaren. De andere resultaten komen in de presentaties aan bod.
René Munsters (directeur Veldwerk Nederland) Deze overweldigende belangstelling onderstreept het belang van groen in de kinderopvang! René Munsters is blij met deze eerste conferentie ’Kind van Nature. Stichting Veldwerk Nederland heeft samen met een aantal ROC’s (Landstede en het Koning Willem 1 College), Cailin Partners en BuitenKans Participatieve Groenprojecten inzichten gekregen in wat er nodig is om natuurbeleving in de kinderopvang te stimuleren. Allerbelangrijkste hierbij blijkt de houding van de pedagogisch medewerker. Een pedagogisch medewerker/ster moet eigenlijk niet schrikken als een kind een spin ontdekt, maar samen met het kind de ontdekkingstocht aangaan. Voorbeeldgedrag is cruciaal op deze jonge leeftijd. De natuur ontdekken, er vertrouwd mee raken legt de basis voor een duurzame leefstijl. De kennis hierover delen we vandaag, maar Veldwerk Nederland gaat ermee door: zowel nationaal als internationaal. Via een website, publicaties en verder onderzoek bevorderen we de aandacht voor natuurbeleving en jaarlijks organiseren we een conferentie Kind van Nature, volgend jaar op 10 september. Kind van Nature 11-9-2009
Veldwerk Nederland
1
Marc Veekamp (accountmanager kinderopvang Veldwerk Nederland) Marc Veekamp is een jaar of zes geleden voor het eerst in contact gekomen met natuur in de kinderopvang en is sindsdien bij veel projecten betrokken geweest. Het was een ware toch en op zijn reis maakte hij kennis met de struinfiets in Nijmegen, met kinderen in warme pakjes is Zweden, met het gebruik van vuur in Schotland en de natuurrugzakjes. Er is veel ontdekt en uitgevonden om natuurbeleving voor de allerkleinsten mogelijk en aantrekkelijk te maken. Maar op andere plekken kan er nog zoveel meer. Er zijn twee redenen om het te doen: Voor de ontwikkeling van kinderen (sociaal, emotioneel, motorisch…) Voor het creëren van draagvlak voor de natuur. Marc is hoopvol gestemd. Hij ziet in de loop van de jaren dat er meer aandacht is voor natuur in de kinderopvang. Ook is er meer aandacht voor speelnatuur en de kloof tussen jeugd en natuur is op de (beleids-) agenda. Het komt er nu op aan om wat te gaan doen. Verschillende partijen kunnen hierbij een rol spelen. Zo kunnen NME-ers praktische ondersteuning geven, maar er ligt voor hen ook een uitdaging in het begeleiden en ondersteuning van kinderdagopvang en BSO’s. Zoals gezegd: de pedagogische medewerkers is de sleutel tot succes. Alleen als zij in staat zijn de bewondering voor de natuur te delen dan nemen zij de kinderen mee. Uit het project Groen is Gras bleek dat succesvolle natuurbeleving in de kinderopvang op vier pijlers rust: Houding van de pedagogisch medewerker (positief ten aanzien van natuur). Communicatie met ouders (over het belang van natuurbeleving, risico’s en wat verwacht wordt ten aanzien van kleding). Inrichten van een (buiten)ruimte voor natuurbeleving. Verankering in het beleid (zodat ook scholen en training en beheer hierop gericht is). Wil je natuurbeleving goed oppakken, moet je aan alle vier aandacht besteden. Met de ervaringen wil Veldwerk Nederland de komende tijd: Meer (voorbeeld) locaties inrichten. NME-ers en de Kinderopvang lokaal samenbrengen. Inzetten op meten van effecten van groenbeleving. Jaarlijks een (inter)nationaal congres organiseren. Trots is Marc Veekamp op de resultaten van het project en in het bijzonder op de DvD ‘Groen is Gras’. Het is een instructie DvD die in nascholingen en bijvoorbeeld bij oudercommunicatie gebruikt kan worden, maar natuurlijk ook in de opleidingen op de ROC’s. Vandaag de primeur! De DvD is te bestellen via www.veldwerkwinkel.nl en kost €30,-.
Kind van Nature 11-9-2009
Veldwerk Nederland
2
Roel van Raaij, Ministerie van LNV Nadat de DvD is vertoont neemt Roel van Raaij officieel de eerste DvD’s in ontvangst. Hij is er blij mee en zegt toe ze op het ministerie uit te delen en ervoor te zorgen dart minister Verburg een exemplaar krijgt. De DvD onderstreept het belang voor het jonge kind dat ook in Den Haag gedeeld wordt evenals het belang van speelnatuur. Dat bij de eerste kennismaking met de natuur ook wel eens vernielingen worden aangericht moeten we als natuurbeschermers maar voor lief nemen. Uitspraak Gerda Verburg: “Ik investeer in scharrelkinderen om later problemen met hangjongeren te voorkomen” Roel van Raaij blikt terug. In de loop der jaren heeft hij aandacht voor groen in de BSO, milieuzorg in de peuterspeelzaal en de aanleg van de eerste speelbossen voorbij zien komen. Het waren dan vooral natuurmensen die hier enthousiast over werden. Wat vandaag opvallend anders is, dat we bij elkaar zitten met mensen waarvan er veel uit de kinderopvang komen. Roel roept de aanwezigen op om natuurbeleving echt belangrijk te vinden en daar waar hulp gewenst is op dit punt, de vragen ook gesteld moeten worden. Pas als er vragen gesteld worden, kan LNV geld geven aan projecten als deze, zo licht hij toe. Reacties op de DvD van het panel (Marc Westenberg, ROC Landstede - Elly Singer, Universiteit van Utrecht - Josine van den Bogaard - GGD Rotterdam). Westenberg: Dit beelden brengen goede jeugdherinneringen terug! Struinen door de nartuur en lopen door de velden is altijd leuk geweest, dat moeten we die jeugd ook gunnen. Dat proberen we Landstede in de opleiding ook mee te geven. Daar draagt deze DvD ook goed aan bij. Singer: Ik ben onder de indruk van vandaag en de beweging die op gang wordt gebracht. De DvD helpt daarbij alleen al door te laten zien hoe heerlijk kinderen aan het spelen zijn. Van den Bogaard: Ik wil u van harte op het hart drukken om het excuus: ’Het mag niet van de GGD’ nooit meer te gebruiken! Dat klopt namelijk niet. De GGD wil een gezonde ontwikkeling Kind van Nature 11-9-2009
Veldwerk Nederland
3
voor kinderen en aan de wet- en regelgeving ligt het echt niet. Een gezonde ontwikkeling is in mijn optiek niet binnen zitten met teveel prikkels. Zo’n omgeving stimuleert ADHD en daar zijn we niet op uit. De ochtend wordt afgesloten met de mogelijkheid tot het stellen van vragen aan de panelleden en de organisatoren. Een korte impressie van wat er aan de orde kwam: We zijn vandaag te gast bij Landstede en het publiek wil weten hoe er binnen Landstede vorm wordt gegeven aan groenbeleving. Landstede heeft de opleiding en de kinderopvang als twee aparte stichtingen georganiseerd die nauw samenwerken. Natuurbeleving heeft dus een plek in het curriculum en in de praktijk. De modules over natuurbeleving worden op dit moment op drie ROC’s in Nederland aangeboden. Veldwerk Nederland ondersteunt dit. Die modules zijn ook in het kader van het project ontworpen. Het valt nog niet mee om studenten ( met witte broek en hoge hakken) te motiveren de natuur in te de natuur te gaan, maar als ze dat eenmaal ervaren vinden ze het fantastisch. Studenten worden echt ondergedompeld en het onderwerp komt in de jaren 1,2 en 3 terug. Waar moet het aanleggen van een tuin of groene ruimte voor kleine kinderen aan voldoen? Dat blijkt niet zo eenduidig, alleen de wet kinderopvang geeft aanknopingspunten. Je kunt niet naar de GGD voor advies (zij toetsen alleen), maar natuurlijk wel bij een collega BSO die al ervaring heeft opgedaan. Voor deze uitwisseling is het netwerk “Kind van Nature’ uiteraard ook bedoeld. Van natuurbeleving naar natuurlijke voeding en een duurzame bedrijfsvoering in de kinderopvang. Marc Veekamp hoopt dat er met deze dag een beweging in die richting wordt gemaakt.
Presentatie uit de subgroepen Na twee rondes workshops worden de resultaten van de discussie uit de groepen aan het eind van de middag plenair gepresenteerd in de vorm van een statement. Groep 1 (veiligheid en risico, Sigrun Lobst, De Speeldernis) Het is de morele plicht van de kinderopvang om kinderen in staat te stellen natuurervaringen op te doen. Cruciaal hierin de houding van de pedagogisch medewerkers. Het risico dat begeleiders er niet voor durven gaan vormt mogelijk een groter risico dan dat een kind een keer valt. Je verdiepen in de regels is onderdeel van een professionele houding. Maak foto’s van de kinderen die bezig zijn, daarmee krijg je ook de ouders mee.
Kind van Nature 11-9-2009
Veldwerk Nederland
4
Groep 2 (pedagogische benadering, Edith Wijnen, Kanteel kinderopvang, Helma Willems, ROC Koning Willem 1 College) Zintuiglijke waarneming van natuur kan buiten, maar ook binnen. Goed is wel om dat materiaal samen buiten op te halen. Het is van belang dat pedagogisch medewerkers er warm voor lopen en zien hoe natuurbeleving gecombineerd kan worden met spel.
Groep 3 (financiering, Martin van Osch, waarborgfonds Kinderopvang) Investeringen in een geschikte ruimte verdienen zichzelf terug! Zet het neer als een unique selling point van het kindercentrum. Neem de inrichting en beheer mee in de exploitatiebegroting, het hoort er gewoon bij en dat regel je niet achteraf met extra geld. Stap gewoon eens naar de bank.
Groep 4 (beleid en opleiding, Marianne van Gend en Cathalijne Dekkers, De Tweeling Kinderopvang) Neem natuurbeleving op in het beleid en houd daar ook aan vast. Sluit geen compromissen. Investeer in opleiding en geef pedagogisch medewerkers de kans om er in te groeien en ervaringen op te doen. Het is een investering die de sector in zichzelf moet doen.
Groep 5 (ontwerp en inrichting, Marleen van Tilburg, BuitenKans en Emiel Versluis, buro Vis a Vis) Er blijkt een grote behoefte aan toelichting en inspiratie in de groep ten aanzien van het ontwerpen. Ontwerp moet vanuit een kinderhart komen. Denk daarnaast vooral aan de uitdagingen in plaats van de belemmeringen.
Kind van Nature 11-9-2009
Veldwerk Nederland
5
Behoeftes Wieke Bonthuis peilt de behoefte bij de aanwezigen. De volgende zaken worden genoemd: Inspirerende voorbeelden van ontwerpen Communicatie naar autoriteiten, onderbouwing met effectonderzoek Zien en opdoen van ervaringen met kinderen Meer scholing (pedagogisch medewerkers, ouders) Koepels benaderen en hen meer overtuigen van het belang Een vraagbaak (ondersteuningspunt) Website Vandaag gaat de website: www.kindvannature.nl online! Veldwerk Nederland en haar samenwerkingspartners willen de website laten uitgroeien tot een spil in het netwerk van eenieder die natuur in de kinderopvang verder wil brengen. Hiertoe wordt eenieder uitgenodigd relevante informatie over projecten, praktijkvoorbeelden, activiteiten, literatuur en nieuwsitems aan te dragen.
Dagvoorzitter Wieke Bonthuis bedankt alle aanwezigen voor hun bijdrage en nodigt iedereen uit voor een hapje en een drankje. Verslag: Bowine Wijffels, Cailin Partners Kind van Nature is voortgekomen uit het programma Blaasbloemen, waarin Veldwerk Nederland, ROC Koning Willem 1 College en Cailin Partners kenniskringen rondom kind en natuur in de kinderopvang organiseren. ROC Landstede en BuitenKans Participatieve Groenprojecten hebben een adviserende rol.
Kind van Nature 11-9-2009
Veldwerk Nederland
6
