Verslag Conferentie Cultuureducatie in de brede school Datum: dinsdag 5 oktober 2010 Locatie: Centraal Museum Utrecht Organisatie: Cultuurnetwerk Nederland en Landelijk Steunpunt Brede Scholen -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Programma 12.00-13.00 uur Rondleiding door Centraal Museum Lezing rond de tentoonstelling Saved bij Droog. 12.30-13.30 uur Inloop met lunch 13.30-15.00 uur Plenair programma met: - Welkom Edwin Jacobs, directeur Centraal Museum Eveline Reeskamp, hoofd educatie Centraal Museum - Inleiding brede school en cultuureducatie Job van Velsen, projectleider Landelijk Steunpunt Brede Scholen Eeke Wervers, Cultuurnetwerk Nederland - Creatieve partnerschappen in Utrecht Liesbeth van Droffelaar, gemeente Utrecht. - Cultuureducatie en cultureel burgerschap Kees Weeda, Raad voor cultuur. 15.00-15.20 uur Pauze 15.20-16.30 uur Keuzeprogramma met: - Workshop leerlijn cultuureducatie - Spreekuur - Posterpresentaties 16.30-17.15 uur Borrel
1
Plenair programma Eveline Reeskamp Het Centraal Museum is de afgelopen jaren veranderd. Sinds anderhalf jaar is er een nieuwe directeur; Edwin Jacobs. Hij komt uit het onderwijs en vindt educatie erg belangrijk. Het museum heeft ook een traditie op het gebied van educatie. In 1999 opende het Centraal Museum het Kindermuseum. Het was het eerste kunstmuseum dat een kinderafdeling inrichtte. De tentoonstellingen in dit Kindermuseum hielden altijd verband met de grote tentoonstellingen. Er waren bijvoorbeeld tentoonstellingen over Vikingen, over mode en over visstillevens: ‘Vissticks voor guppies’. In 2006 is het museum gestopt met het Kindermuseum en gestart met het Dick Brunahuis, waarbij de pijlen werden gericht op peuters en kleuters en niet meer op 6 tot 12-jarigen. Het museum kreeg er een schoolprogramma bij. Samen met de Voor- en Vroeg schoolse educatie werd een project opgezet geïnspireerd door het boekje Poesje Nel van Dick Bruna. Er werd samengewerkt met een speciaal operahuis voor kleuters en er werden voorstellingen op school gehouden. Er werd ook samengewerkt met de bibliotheek. Dit project was speciaal ook voor kinderen in achterstandswijken. Het museum werkt samen met onderwijs. In alle tentoonstellingen wordt geprobeerd element van publieksparticipatie toe te voegen. Zo worden er in tentoonstellingen werkplaatsen gecreëerd. In een tentoonstelling over mode wordt bijvoorbeeld een naaiatelier gemaakt. Het museum borduurt nu verder op die manier van werken met onder andere werkplaats Rietveld, waar bezoekers zelf Rietveldmeubels kunnen maken. Liesbeth Droffelaar - Creatieve partnerschappen in Utrecht Liesbeth Droffelaar werkt bij de gemeente Utrecht, afdeling culturele zaken. Haar presentatie heeft de titel ‘De ontdekking van het creatieve vermogen’. De stad Utrecht kent een subsidieregeling voor 'Creatieve Partnerschappen'. Met deze subsidies wil de gemeente duurzame, intensieve samenwerkingsverbanden tussen culturele instellingen en scholen in het PO, VO en MBO stimuleren. De subsidies zijn bestemd voor culturele instellingen die een tweejarige samenwerking aangaan met een school. Binnen de gemeente Utrecht is een actieplan opgesteld voor tien jaar. Dit actieplan is gebaseerd op ‘De aantrekkelijke stad’ van Gerard Marlet. De visie van de gemeente omvat twee hoofdlijnen: 1. Stad als podium 2. Wijk en wereld:- cultureel ondernemerschap in de wijk - cultuurparticipatie en diversiteit - internationalisering. De volledige presentatie van Liesbeth kan worden bekeken op: http://www.cultuurnetwerk.nl/producten_en_diensten/conferentie_brede_school/presentaties.asp Job van Velsen- projectleider Landelijk Steunpunt Brede Scholen Job van Velsen vertelt over brede scholen. Zijn motto is: ‘Zoeken, benutten en versterken’. Mensen met alle achtergronden moeten samenwerken binnen de brede school. Als je erin slaagt met elkaar de verbinding te zoeken, benutten en versterken, dan ben je goed op weg om een brede school te worden. Het Landelijk Steunpunt Brede Scholen gaat zelf ook op zoek naar deze verbinding. De doelstelling van het Landelijk Steunpunt is drieledig: 1. Ondersteunen en adviseren 2. Signaleren 3. Kennis delen. Het Landelijk Steunpunt is er vooral om te zorgen dat mensen in de praktijk aan de slag kunnen. Bovendien is er al zoveel geschreven over brede scholen dat het wiel misschien al uitgevonden is. Door het delen en verspreiden van deze kennis kunnen andere scholen leren.
2
Actuele trends en ontwikkelingen op brede school gebied: Van kwaliteit naar kwantiteit - PO en VO. Er zijn meer brede scholen in primair dan in voortgezet onderwijs, maar het voortgezet onderwijs begint aan een inhaalslag. - Samenwerking onderwijs en opvang - combinatiefunctionarissen sport en cultuur - aansturing en leiderschap - scholing coördinatoren - huisvesting scholen en kinderopvang - informeren van Pabo’s - binnen- en buitenschools leren - Andere Tijden - Effectenonderzoek (vier jaar lang bij 50 brede scholen) - Ambassadeurs (opgericht door het Landelijk Steunpunt Brede Scholen. Voorlopers op brede schoolgebied die door andere scholen bezocht kunnen worden.) Job pleit voor de betekenis van het woord SCOLA: school en maatschappij met partners en overheden. In het woordenboek staat de volgende definitief van school: studie, liefhebberij en vrijetijdsbesteding. Volgens Job gaat het om: verbinding om te komen tot verrijking. Want: “De wereld van de toekomst is wat kinderen ervan maken.” De presentatie van Job is te downloaden via; http://www.cultuurnetwerk.nl/producten_en_diensten/conferentie_brede_school/presentaties.asp
Eeke Wervers – Cultuurnetwerk Nederland Eeke sprak over het belang van een goede samenwerking voor cultuureducatie in brede scholen. Cultuurnetwerk Nederland begeleidt voor het derde jaar projecten op tien brede scholen, waarbij een cultureel programma ontwikkeld wordt. De aanpak is gericht op de eigen school en de meeste resultaten zijn ook overdraagbaar. Samenwerking tussen brede school en culturele partner(s) staat in de projecten centraal. Het ontwikkelen van een gemeenschappelijke visie op onderwijs en
3
cultuureducatie is volgens Eeke een belangrijk uitgangspunt. De cultuurcoördinator speelt hierbij een belangrijke rol. De belangrijkste reden voor brede scholen voor samenwerking is dat ze op zoek zijn naar aanvullende kennis en expertise. Als school moet je goed weten wat je van partners wilt en wat je wilt bereiken. Samenwerken verloopt in vijf fasen: 1. Vaststellen van de doelen voor samenwerking. Iedere partner heeft eigen doelen, maar school en partners moeten ook gemeenschappelijke belangen hebben. Motieven voor samenwerking zijn vooral het zoeken van expertise waarover je zelf niet beschikt, maar soms ook verplichting (fusie) of omdat er een probleem is, bijvoorbeeld schooluitval. 2. Partnerkeuze: bij het kiezen van partners voor cultuureducatie is het belangrijk eerst de culturele omgeving in kaart te brengen. Geef bij de partnerkeuze aan wat de belangen zijn voor jou als school. Zodra de partners zijn gekozen kan er een gezamenlijke visie worden gevormd. Onderwerpen zijn bijvoorbeeld opvattingen over leren, over kunst en cultuur(educatie) en over de rol van cultuur in de maatschappij. 3. Gezamenlijke afspraken worden vastgelegd in een samenwerkingsplan. Hierin staan ook de doelen en de intensiteit van de samenwerking beschreven. 4. Fase 4 is de uitvoering van wat er in het plan uit de vorige fase staat beschreven. Belangrijk bij de uitvoering: - Er is één coördinator, het centrale aanspreekpunt binnen de samenwerking - Regelmatig samenkomen - Open communicatie 5 Tenslotte de evaluatie: beschrijf vooraf wat je gaat evalueren, wanneer en met wie. Evalueer zowel het resultaat als de samenwerking, daar kun je bij het vervolg je voordeel mee doen. Concrete voorbeelden van samenwerking en de opbrengsten daarvan staan op www.cultuurplein.nl/po/cultuurscholen/bredeschool Kees Weeda – Algemeen secretaris Raad voor cultuur Eén van de speerpunten voor de Raad voor Cultuur is de bijdrage die educatie en het onderwijs leveren aan de rol die cultuur speelt in de samenleving. Kees Weeda, algemeen secretaris van de Raad voor Cultuur, ging in zijn presentatie in op het belang van cultuureducatie in relatie tot cultureel burgerschap. Kijk hier voor de speech van Kees Weeda: http://www.cultuurnetwerk.nl/producten_en_diensten/conferentie_brede_school/presentaties.asp Workshop leerlijn cultuureducatie In deze workshop presenteerde de Lindenberg, huis voor de kunsten te Nijmegen, de leerlijn kunsten cultuureducatie. Vanuit een jarenlange intensieve samenwerking met brede scholen in achterstandswijken hebben kunstdocenten een doorgaande leerlijn ontwikkeld voor de vakgebieden muziek, dans, drama en beeldend. Actieve en receptieve cultuureducatie zijn geïntegreerd en er is samenhang tussen binnen- en naschoolse cultuureducatie. In de workshop kwamen aan de orde: de context, visie, leerstrategieën, competenties, opbouw en vakspecifieke doelen. Met opdrachten werd een vertaling gemaakt naar de eigen werkomgeving van de deelnemers. Kijk hier voor de presentatie bij de workshop: http://www.cultuurnetwerk.nl/producten_en_diensten/conferentie_brede_school/presentaties.asp Posterpresentaties Een tiental brede scholen presenteerden hun activiteiten op het gebied van cultuureducatie door middel van posterpresentaties. Bezoekers van de conferentie konden de posters bekijken en desgewenst vragen stellen. De volgende scholen waren aanwezig: 1. Brede School De Wilgenbroek in Boxtel profileert zich als kunstmagneetschool. De school maakt optimaal gebruik van hun netwerken om publiciteit te creëren rond de school en de culturele educatieve activiteiten.
4
2. Brede School Kloosterveen in Assen werkt met verschillende partners in het concept ‘Samen onder 1 Dak’ aan cultuureducatieve belevenissen voor kinderen. 3. Brede School de Wierwinde in Almere werkt intensief samen met het jongerenwerk van Stichting DE Schoor. Hier wordt cultuureducatie ingezet om risicogedrag onder jongeren te voorkomen. 4. OBS The Thijssen in Zutphen heeft een cultuurbeleidsplan voor de brede school ontwikkeld in het kader van ondernemend leren. 5. De brede wijkschool in Skoatterwâld (Heerenveen) werkt in een MFA en presenteert haar organisatiemodel. 6. Brede School Overvecht heeft een creatief partnerschap 1 opgezet met het Utrechts Centrum voor de Kunsten en het Rosa Ensemble. 7. Brede School ’t Koggeschip in Amsterdam werkt aan de inbedding van cultuur in het brede schoolbeleid, zowel binnen- als buitenschools. Er is speciale aandacht voor de relatie met de buurt. 8. Brede School De Vierambacht in Rotterdam heeft een muziektheaterproductie opgezet waaraan alle leerlingen meedoen. De school vertelt hoe dit proces eruit zag en hoe is samengewerkt met ouders, kunstenaars en culturele instellingen. 9. Brede basisschool IJsselhof in Zwolle ontwierp een leerlijn wetenschap en cultuureducatie. De school vertelt hoe zij beide vakgebieden combineren en hoe de samenwerking met partners en combinatiefunctionarissen bevalt. 10. Brede School Noorderlicht in Wijchen heeft in het project ‘Heerlijk Buiten’ ervaring opgedaan met authentiek leren door de leergebieden cultuur en milieu met elkaar te verbinden.
1
Zie ook presentatie van Liesbeth Droffelaar.
5
Over Cultuurnetwerk Nederland Cultuurnetwerk Nederland is het landelijke expertisecentrum voor cultuureducatie. Cultuureducatie omvat kunsteducatie, erfgoededucatie en media-educatie en alle andere vormen van educatie waarbij cultuur als doel of middel wordt ingezet. Of dit nu gebeurt in de vrije tijd, binnen het onderwijs, of in culturele instellingen. Cultuurnetwerk Nederland verzamelt, beheert, genereert en verspreidt alle mogelijke kennis over cultuureducatie. Over het Centraal Museum Utrecht Het Centraal Museum is het oudste stedelijk stedelijk museum van Nederland en beschikt over de grootste collectie Rietveldobjecten ter wereld. Het museum toont ook het werk van Dick Bruna. Ook de collectie ‘oude meesters’ met onder andere werken van Jan van Scorel, Abraham Bloemaert en Hendrick ten Brugghen is zeer de moeite waard. Naast het werk van al deze Utrechtse iconen biedt het Centraal Museum een overzicht van 2.000 jaar turbulente geschiedenis, maar staat ook het nu centraal met actuele mode, vormgeving en beeldende kunst. Het museum is grotendeels gevestigd in een voormalig middeleeuws klooster. Andere delen van het gebouw hebben dienst gedaan als weeshuis, militaire paardenstal en psychiatrisch ziekenhuis.
6
