VERMOGENSRECHT IN KORT BESTEK
RECHT IN KORT BESTEK
Bernard Tilleman Gewoon Hoogleraar KU Leuven/KULAK Decaan Rechtsfaculteit KU Leuven
Alain Laurent Verbeke Gewoon Hoogleraar KU Leuven Visiting Professor of Law Harvard Professor of Law in Lissabon en Tilburg Advocaat aan de balies van Brussel en Kortrijk
Editors
Instituut Contractenrecht KU Leuven – KULAK
Intersentia www.intersentia.be www.law.kuleuven.be/contracts
Nr. 8
VERMOGENSRECHT IN KORT BESTEK Goederen- en bijzondere overeenkomstenrecht
Vincent Sagaert Bernard Tilleman Alain Laurent Verbeke
2013 Derde herziene uitgave
Antwerpen – Cambridge
RECHT IN KORT BESTEK Nr. 1 –
Alain Verbeke, Belgisch erfrecht in kort bestek, 2002, eerste uitgave; 2003, tweede herziene uitgave
Nr. 2 –
Alain Verbeke, Bijzondere overeenkomsten in kort bestek, 2004, eerste uitgave; Bernard Tilleman en Alain Verbeke, 2005, tweede herziene uitgave, 2006, derde herziene uitgave; Alain Verbeke, Nicolas Carette, Nele Hoekx en Kristof Vanhove, 2007, vierde herziene uitgave; AlainLaurent Verbeke, Pieter Brulez, Nicolas Carette en Nele Hoekx, 2010, vijfde herziene uitgave; Alain Laurent Verbeke, Indra Arteschene, Pieter Brulez, Nick Portugaels en Joris Swennen, 2013, zesde herziene uitgave
Nr. 3 –
Frederik Swennen, Personenrecht in kort bestek, 2008
Nr. 4 –
Frederik Swennen, Gezins- en familierecht in kort bestek, 2008
Nr. 5 –
Bart De Smet, Jeugdbeschermingsrecht in kort bestek, 2005
Nr. 6 –
Yves Montangie (ed.), Mededingingsrecht in kort bestek, 2006
Nr. 7 –
Jan Wouters, Internationaal recht in kort bestek, 2006
Nr. 8 –
Vincent Sagaert, Bernard Tilleman en Alain Verbeke, Vermogensrecht in kort bestek. Goederen- en bijzondere overeenkomstenrecht, 2007, eerste uitgave; Vincent Sagaert, Bernard Tilleman en AlainLaurent Verbeke, Vermogensrecht in kort bestek. Goederen- en bijzondere overeenkomstenrecht, 2010, tweede herziene uitgave; Vincent Sagaert, Bernard Tilleman en Alain Laurent Verbeke, Vermogensrecht in kort bestek. Goederen- en bijzondere overeenkomstenrecht, 2013, derde herziene uitgave
Vermogensrecht in kort bestek. Goederen- en bijzondere overeenkomstenrecht Vincent Sagaert, Bernard Tilleman en Alain-Laurent Verbeke © 2013 Intersentia Antwerpen – Cambridge www.intersentia.be Omslagfoto: © Lukas – Art in Flanders vzw (www.lukasweb.be) ISBN 978-94-000-0389-7 D/2013/7849/132 NUR 822 Alle rechten voorbehouden. Behoudens uitdrukkelijk bij wet bepaalde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, op welke wijze ook, zonder de uitdrukkelijke voorafgaande toestemming van de uitgever.
BEKNOPTE INHOUD Over de reeks Recht in kort bestek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . vii Woord vooraf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ix Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xi Inhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xvii
DEEL I ALGEMENE BEGRIPPEN VAN HET VERMOGENSRECHT Hoofdstuk 1. Vermogensrechten: persoonlijke en zakelijke rechten . . . . . . . . . . . . . . . . 3 Hoofdstuk 2. Bijzondere kenmerken van zakelijke rechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Hoofdstuk 3. Het numerus clausus-beginsel bij zakelijke rechten versus de wilsautonomie bij persoonlijke rechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Hoofdstuk 4. Zakelijke en persoonlijke rechtsvorderingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Hoofdstuk 5. De vermogensleer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Hoofdstuk 6. Onderscheid der goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 DEEL II OVEREENKOMSTEN INZAKE OVERDRACHT VAN EIGENDOM Hoofdstuk 1. Omschrijving, inhoud en bescherming van het eigendomsrecht . . . . . . 45 Hoofdstuk 2. Mede-eigendom en onverdeeldheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 Hoofdstuk 3. Koop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 Hoofdstuk 4. Kanscontracten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211 Hoofdstuk 5. Wettelijke wijzen van eigendomsverkrijging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226
DEEL III OVEREENKOMSTEN INZAKE GEBRUIK EN GENOT VAN EEN GOED Hoofdstuk 1. Huur. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hoofdstuk 2. Lening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hoofdstuk 3. Leasing en licentie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hoofdstuk 4. Erfdienstbaarheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hoofdstuk 5. Recht van vruchtgebruik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hoofdstuk 6. Recht van erfpacht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hoofdstuk 7. Recht van opstal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Intersentia
245 302 315 322 344 363 372
v
Beknopte inhoud
DEEL IV DIENSTENOVEREENKOMSTEN Inleiding: een overzicht van de dienstencontracten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hoofdstuk 1. Aanneming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hoofdstuk 2. Bewaargeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hoofdstuk 3. Lastgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
381 384 431 445
DEEL V VASTSTELLINGSOVER EEN KOMSTEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 467
vi
Intersentia
OVER DE REEKS RECHT IN KORT BESTEK Eind november 2002 verscheen bij Intersentia het boek Belgisch erfrecht in kort bestek. Hierin werd getracht om op beknopte wijze voor de niet- gespecialiseerde professional de krachtlijnen te schetsen van het Belgische familiaal vermogensrecht, in het bijzonder het erfrecht en het huwelijksvermogensrecht. De formule bleek te beantwoorden aan een grote belangstelling, zodat reeds in juni 2003 een tweede herziene uitgave van dit boek verscheen. Aldus groeide de idee om het concept uit te breiden naar andere vakgebieden. De reeks Recht in kort bestek was geboren. De essentie van de reeks bestaat erin dat een analyse wordt geboden van een bepaald vakgebied, ruim of eng gedefinieerd, op een beknopte maar toch inzichtelijke en ook praktijkrelevante wijze. De doelgroep is de niet-gespecialiseerde professional die wil kennismaken met de belangrijke krachtlijnen en principes in de materie. Voetnoten en bibliografie blijven daarom zeer beperkt. Daarom is dit concept “In kort bestek” ook uitermate geschikt als cursusmateriaal voor studenten. De reeks staat open voor alle juridische disciplines. Het bindmiddel van de reeks en het vergelijkbare kenmerk van alle boeken die erin verschijnen, is het streven naar het “inzicht vanuit de basics”. Dit is de ambitie: met vlot geschreven boeken een analyse bieden van de belangrijke principes, de basisregels, zodat men hopelijk beter en praktisch inzicht verwerft. Editors van de reeks Recht in kort bestek zijn de professoren Bernard Tilleman en Alain Laurent Verbeke.
Intersentia
vii
WOORD VOOR AF Dit boek is de derde herziene uitgave van het achtste nummer in de reeks Recht in kort bestek. Het concept van de reeks leent zich goed om de krachtlijnen van een vakdomein over te brengen aan studenten. Ook zij zijn immers professionals, hun beroep is de studie van het recht. Aan de vooravond van de colleges over een nieuw vakdomein zijn zij uiteraard niet gespecialiseerd. Dit boek wordt dan ook gebruikt als cursustekst bij de colleges Goederen- en Bijzondere Overeenkomstenrecht in de tweede bachelor rechten aan de Rechtsfaculteit van de KU Leuven en aan de KULAK. Nu volgt een technische mededeling voor de studenten rechten, in het raam van de “volgtijdelijkheid“: voor het onderdeel Goederen- en Bijzondere Overeenkomsten worden de vakken Inleiding tot het Recht en Verbintenissenrecht voorondersteld als gekende materie. Het aantal voetnoten is beperkt. Bij de aanhef van de hoofdstukken is een beknopte bibliografie opgenomen met een aantal verwijzingen die nuttig kunnen zijn voor wie zich verder in de materie wil verdiepen. Ten behoeve van de studenten is er niet alleen een beknopte maar ook een uitgebreide gedetailleerde inhoudsopgave opgenomen. Inzicht ontstaat en groeit inderdaad niet enkel door goed de basic principles te begrijpen, maar ook door deze scherp in een structuur te kunnen situeren en aldus permanent verbanden te leggen. De delen Woninghuur en Handelshuur zijn afkomstig uit Dekkers-Verbeke, Handboek Burgerlijk Recht, III, Antwerpen, 2007. Maar dit boek is niet enkel bedoeld voor studenten goederen- en contractenrecht. Geheel in de lijn van het concept van de reeks Recht in kort bestek wil het de basisregels van de belangrijkste zakelijke rechten en bijzondere overeenkomsten in het Belgische recht toelichten voor elke professional die niet gespecialiseerd is in de materie, maar er toch af en toe mee te maken heeft , of gewoon een en ander wil opfrissen. Aldus hopen wij dat dit boek ook zijn weg zal vinden naar de talloze advocaten, notarissen, gerechtsdeurwaarders, magistraten, bedrijfsjuristen en zovele anderen die dagelijks bezig zijn met het recht. Dank aan onze onderzoeksassistenten Ann Apers, Indra Arteschene, Sofie Bouly, Pieter Brulez, Julie del Corral, Elien Dewitte, Dorothy Gruyaert, Nick Portugaels, Joris Swennen, Koen Swinnen en aan de praktijkassistenten Andreas Laga, Alexis Lemmerling en Alain van Doorslaer de ten Ryen voor hun hulp bij het opzoeken van materiaal en het nalezen van de tekst en drukproeven. Intersentia
ix
Woord vooraf
Tot slot ook dank aan de uitgever, in de figuren van Hans Kluwer, Kris Moeremans en Pascale Van Houtte, die niet alleen zeer snel en efficiënt hebben gewerkt opdat het boek tijdig voor het nieuwe academiejaar bij de studenten zou geraken, maar die ook een extra inspanning hebben gedaan om de prijs voor de studenteneditie studentikoos te houden. Prof. Dr. Vincent Sagaert Prof. Dr. Bernard Tilleman Prof. Dr. Alain Laurent Verbeke augustus 2013
x
Intersentia
INLEIDING Structuur In het BAMA-curriculum te Leuven en Kortrijk wordt het vak Bijzondere Overeenkomsten gepaard of geclusterd met het vak Goederenrecht om samen te verbroederen tot één groot vak dat het Vermogensrecht omvat. De vijf delen van het boek sluiten daarop aan. In het eerste deel wordt een overzicht gegeven van een aantal algemene leerstukken uit ons vermogensrecht. In de eerste plaats wordt nagegaan hoe de vermogensrechten kunnen worden ingedeeld, en wat de kenmerken zijn van persoonlijke resp. zakelijke rechten. Bovendien wordt het begrip vermogen van naderbij bekeken. In een tweede hoofdstuk – steeds binnen dit eerste algemene deel – wordt een indeling gemaakt van de goederen waarop zakelijke rechten betrekking kunnen hebben. In het tweede deel wordt eigendom en de eigendomsovergang besproken. In een eerste hoofdstuk komt de inhoud van het eigendomsrecht aan bod, de bescherming die hieraan geboden wordt en de beperkingen die hierop aangebracht worden. In een tweede hoofdstuk wordt het onverdeelde eigendomsrecht (zgn. medeeigendomsrecht) besproken. Het derde hoofdstuk besteedt aandacht aan de contractuele wijzen waarop het eigendomsrecht wordt overgedragen. Hier worden koop, kanscontracten, cessie, effectisering, factoring, concessie en alleenverkoop bekeken. Ten slotte wordt ook stilgestaan bij de wettelijke wijzen waarop eigendom kan overgaan. Hierbij wordt aandacht besteed aan de natrekking, bezit dat kan leiden tot verkrijgende verjaring en zaakvorming. In deel drie komen de bijzondere overeenkomsten aan bod die betrekking hebben op het gebruik en genot van eigendom. Ze komen in volgorde van intensiteit aan bod. Begonnen wordt dus met de overeenkomsten die zuiver persoonlijke rechten creëren: huur, lening, leasing, financieringshuur, franchising en licentie. Nadien komen de specifieke zakelijke gebruiksrechten (erfdienstbaarheden) in het vizier, en ten slotte wordt stilgestaan bij de algemene zakelijke gebruiks- en genotsrechten (vruchtgebruik, erfpacht en opstal). Het vierde deel bespreekt dienstenovereenkomsten, met name aanneming, bewaargeving en sekwester, lastgeving, handelstussenpersonen en engineering. Intersentia
xi
Inleiding
In het laatste deel wordt kort ingegaan op de vaststellingsovereenkomsten, met bijzondere focus op de dading. Aldus worden niet alle bijzondere overeenkomsten en vermogensrechten besproken. Aan pacht bijvoorbeeld wordt geen aandacht besteed (zie verder). Overeenkomsten die deel uitmaken van op zichzelf staande vakgebieden worden evenmin toegelicht. Zo bijvoorbeeld de arbeidsovereenkomst, het vennootschapscontract, contract i.v.m. intellectuele eigendomsrechten, het huwelijkscontract en de schenking, de borgstelling, inpandgeving en hypotheek. In het vak Goederen- en Bijzondere Overeenkomstenrecht wordt via de bespreking van specifieke contracten en zakelijke rechten voortgebouwd op de algemene regels over hoe overeenkomsten geldig tot stand komen, welke de gevolgen zijn van een overeenkomst en hoe aan deze gevolgen een einde komt. Deze principes zijn uitvoerig bestudeerd in het vak Verbintenissenrecht. Het verbintenissenrecht vormt de basis en kern van de vorming tot jurist. Elke student zou dan ook ieder jaar opnieuw zijn cursus Verbintenissenrecht moeten herhalen en opfrissen. Benoemde, onbenoemde en gemengde overeenkomsten De klassieke opdeling van een cursus Bijzondere Overeenkomsten volgens benoemde en onbenoemde overeenkomsten wordt verlaten. De reden hiervoor is onder meer dat de genoemde opdeling niet kan worden gehandhaafd voor zakelijke rechten. Zoals zal blijken zijn onbenoemde zakelijke rechten ondenkbaar indien men zou vasthouden aan een gesloten systeem van het goederenrecht. Onbenoemde zakelijke rechten zijn in dat geval een contradictio in terminis. Dat is niet het geval voor contracten die zuiver persoonlijke rechten creëren. Daar geldt als principe de wilsautonomie, zodat partijen niet vastzitten aan de contracten waarvoor de wetgever een bijzondere regeling heeft ingesteld. Op grond hiervan kan men het onderscheid tussen benoemde, onbenoemde en gemengde contracten maken. Consument Vanuit de consumentenbescherming komt de contractvrijheid in het overeenkomstenrecht meer en meer onder vuur te liggen. Contractuele autonomie is ongetwijfeld in vele gevallen meer theorie dan werkelijkheid. Standaardovereenkomsten en standaardvoorwaarden (‘toetredingscontracten’) worden door de sterke economische partij, de producent of leverancier, de verhuurder, de bankier, opgelegd aan de klant, huurder of consument. Negotiëren en discussiëren, aanpassen en verfijnen, dat is allemaal niet aan de orde. De klant moet het contract nemen zoals het is. Het is buigen of barsten. Hierbij moet men zich goed xii
Intersentia
Inleiding
realiseren dat het vaak zelfs niet een kwestie is van niet mogen discussiëren over de inhoud van het voorgestelde contract, maar veeleer van niet kunnen. De meeste mensen zijn helemaal niet vertrouwd met al die juridische fratsen en bijhorend jargon, of nemen er de tijd niet voor door hun vele drukke activiteiten, en zien er ook het nut niet van in om geld uit te geven aan een raadsman die het contract voor hen zou kunnen doornemen en versterken, of hebben eenvoudig de middelen niet om dergelijke juridische bijstand te betalen. Het is voor elke rechtenstudent, jurist in opleiding en in spe, van wezenlijk belang om goed in te zien hoe de theoretische principes van ons rechtssysteem zich in de praktijk maar al te vaak stuk rijden op de praktische obstakels van het gelijk krijgen, bewijsproblemen, procedurekwesties, veel tijd- en energieverlies, en bovenal de noodzaak om gedurende een voldoende lange periode een bekwame raadsman te kunnen betalen. Daar situeert zich de werkelijke achilleshiel van ons systeem: de kostprijs voor deskundige juridische begeleiding voor een voldoende lange tijd is zo hoog dat dit enkel is weggelegd voor de meer gefortuneerde burger die op die manier de minder welstellende medeburger uitrangeert. De wetgever, Belgisch en Europees, probeert aan dit euvel wat te doen door op de ballon van de contractvrijheid te gaan zitten. Deze wordt langs verschillende kanten zodanig verpletterd dat hij stilaan leegloopt. Dwingend recht wint dan ook in het contractenrecht aan belang. Pacht Een goed voorbeeld is het pachtcontract. Om allerlei redenen is de overheid van mening dat de pachter moet worden beschermd. De balans is echter zo ver doorgeslagen dat er eigenlijk van een contract bijna geen sprake meer is. Er is een strikte en zeer formele wettelijke regeling, die wij voor het overige niet bestuderen. De student tweede bachelor moet enkel weten dat er een Pachtwet bestaat die van toepassing is op de huur van onroerende goederen die hetzij vanaf de ingenottreding van de pachter, hetzij krachtens een overeenkomst tussen partijen in de loop van de pachttijd, hoofdzakelijk worden gebruikt voor een landbouwbedrijf.1 Weet dat bij om het even wat je wil doen of overwegen, je rekening zal moeten houden met tal van beschermende bepalingen in het voordeel van de
1
Pachtwet van 4 november 1969, gewijzigd door de Wet van 7 november 1988 en de Wet van 13 mei 1999.
Intersentia
xiii
Inleiding
pachter, zoals bv. een wettelijke hypotheek of een recht van voorkoop. Je moet ook weten waar je nadere tekst en uitleg over de Pachtwet kan terugvinden.2 Huur In aansluiting op de overbescherming van de pachter is in de loop der jaren ook in het algemene huurrecht meer en meer een dwingende bescherming van de huurder binnen geslopen. Dat was al vele jaren zo met de regeling van handelshuur, omdat de handelaar die in een gehuurd pand een handelszaak uitbaat, daar niet zomaar kan worden uitgezet ter vrijwaring van zijn “fonds de commerce”. Met de problemen inzake huisvesting en het benadrukken van het recht op waardig wonen van elke burger is er sinds de jaren tachtig een toenemende druk waar te nemen ter bescherming van de huurder die een woning of appartement huurt als hoofdverblijfplaats. De Woninghuurwet van 20 februari 1991 en de wijzigingen daaraan door de Wet van 13 april 1997, en recentelijk nog in het voorjaar 2007, hebben een gebetonneerd huurregime vormgegeven. De huurder geniet een verregaande bescherming. Tal van dwingende regels leggen de contractsvrijheid van de verhuurder aan banden. Ook hier kan wel eens de indruk ontstaan dat de balans wat is doorgeslagen in de richting van de huurder. Niet elke verhuurder is een gemene haai die erop uit is de huurder als een citroen uit te persen. Ook de eenvoudige arbeider die van zijn ouders een werkmanshuisje heeft geërfd dat hij nu probeert te verhuren, is een verhuurder. Terecht is ooit door een notaris opgemerkt dat het gemakkelijker is om van je vrouw af te geraken dan van je huurder. Dat verschil is nog flagranter geworden met de sinds begin 2000 geldende regeling van de wettelijke samenwoning: een dergelijk partnership wordt simpelweg opgezegd bij eenzijdige schriftelijke verklaring bij de ambtenaar van de burgerlijke stand (art. 1476 § 2 BW). WMPC Daarnaast is er de Wet marktpraktijken en consumentenbescherming van 6 april 2010, aangenomen ter vervanging van de Wet van 14 juli 1991 betreffende de handelspraktijken, de voorlichting en bescherming van de consument, die een fundamentele invloed heeft op tal van bijzondere overeenkomsten, die onder het toepassingsgebied van deze wet vallen (zie art. 2 WMPC).
2
xiv
Onder meer bij H. d’Udekem d’Acoz & I. Snick, Pachtovereenkomst, Brussel, Larcier, 1990; R. Gotzen, in Commentaar Bijzondere Overeenkomsten, Antwerpen, Kluwer, losbl.; V. & P. Renier, “Le bail à ferme” in Répertoire Notarial, VIII, II, Brussel, Larcier, 1992; E. Stassijns, Pacht, in APR, Brussel, Story-Scientia, 1997. Intersentia
Inleiding
Deze wet geeft aan de rechter de mogelijkheid om de nietigheid uit te spreken van alle bedingen die, alleen of in samenhang met andere bedingen in de overeenkomst, een kennelijk onevenwicht scheppen tussen de wederzijdse rechten en verplichtingen van de partijen (art. 73 en 75 § 1 WMPC). Dit is een catch-all blanco norm die kan tellen. De rechter kan, rekening houdend met de concrete omstandigheden en de algemene economie van het contract, rechtstreeks ingrijpen in de termen van het contract. Daarenboven vinden wij in deze wet ook nog een lange lijst van bedingen die sowieso verboden zijn. Art. 74 WMPC sanctioneert als onrechtmatig en bijgevolg nietig, een hele waslijst van bedingen of combinaties van bedingen. Verder in dit boek wordt op diverse plaatsen verwezen naar art. 74 WMPC. Bibliografie Bij diverse onderdelen wordt voorafgaand aan de tekst een beknopte bibliografie opgenomen. Daaraan moeten nog een aantal belangrijke algemene werken worden toegevoegd, die in principe niet meer verder in het boek worden herhaald. Het betreft klassiekers zoals De Page, Dekkers3, Laurent, Kluyskens, Les Novelles, RPDB, Répertoire Notarial en de losbladige Commentaar Bijzondere Overeenkomsten, Antwerpen, Kluwer. Verder verschijnen er sinds decennia belangrijke periodieke overzichten van rechtspraak in het TPR en de RCJB en zijn er ook overzichten van rechtspraak in de Dossiers du Journal des Tribunaux, Brussel, Larcier.
3
Met geactualiseerde edities voor zakenrecht, zekerheden, verjaring, verbintenissen, bewijs en bijzondere overeenkomsten: Dekkers-Dirix, II, 2005 en Dekkers-Verbeke, III, 2007.
Intersentia
xv
INHOUD Beknopte inhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . v Over de reeks Recht in kort bestek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . vii Woord vooraf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ix Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xi DEEL I ALGEMENE BEGRIPPEN VAN HET VERMOGENSRECHT Hoofdstuk 1 Vermogensrechten: persoonlijke en zakelijke rechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 § 1. § 2. § 3. § 4.
Inleiding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De klassieke leer: een scherpe tweedeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De leer van het personalisme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De leer van het neo-personalisme: het onderscheid tussen eigendom en beperkte vermogensrechten (kwalitatieve verbintenissen) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3 4 5 6
Hoofdstuk 2 Bijzondere kenmerken van zakelijke rechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 § 1. § 2. § 3. § 4.
Bescherming tegen insolvabiliteit (accessoire zakelijke rechten). . . . . . . . . . . . . . . 8 Volgrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Specialiteitsbeginsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Zakelijke subrogatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
Hoofdstuk 3 Het numerus clausus-beginsel bij zakelijke rechten versus de wilsautonomie bij persoonlijke rechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 § 1. Het numerus clausus-beginsel bij zakelijke rechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 § 2. Wilsautonomie bij persoonlijke rechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 § 3. Gesloten stelsel versus open stelsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Hoofdstuk 4 Zakelijke en persoonlijke rechtsvorderingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Hoofdstuk 5 De vermogensleer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
Intersentia
xvii
Inhoud
Hoofdstuk 6 Onderscheid der goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 § 1. Roerende en onroerende goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Onroerende goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Onroerende goederen uit hun aard. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Onroerende goederen door bestemming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii) Onroerende goederen door het voorwerp waarop ze betrekking hebben . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Roerende goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Lichamelijke roerende goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Onlichamelijke roerende goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Lichamelijke en onlichamelijke goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Openbare domeingoederen en private domeingoederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Private domeingoederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Openbare domeingoederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Vervangbare en niet-vervangbare goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 5. Verbruikbare en niet-verbruikbare goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 6. Goederen in de handel en goederen buiten de handel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 7. Cultuurgoederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
23 23 24 24 28 30 31 31 32 32 33 34 35 39 40 41 42
DEEL II OVEREENKOMSTEN INZAKE OVERDRACHT VAN EIGENDOM Hoofdstuk 1 Omschrijving, inhoud en bescherming van het eigendomsrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 § 1. Omschrijving van het eigendomsrecht. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Kenmerken van het eigendomsrecht. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Het eeuwigdurende karakter van het eigendomsrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Het omvattende karakter van het eigendomsrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. De exclusiviteit van het eigendomsrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Evoluties binnen het eigendomsrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Socialisering van het eigendomsrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) De toenemende rol van het rechtsmisbruik in het eigendomsrecht . . ii) De leer van de burenhinder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii) Publiekrechtelijke beperkingen van het eigendomsrecht . . . . . . . . . . . 2. Dematerialisering van het eigendomsrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Instrumentalisering van het eigendomsrecht: het ontstaan van fiduciaire eigendomsvormen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. De bevoegdheden van de eigenaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 5. Het eigendomsrecht als fundamenteel mensenrecht: de bescherming van art. 1 Eerste Protocol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
xviii
45 46 46 47 48 48 48 49 50 55 55 56 58 60
Intersentia
Inhoud
Hoofdstuk 2 Mede-eigendom en onverdeeldheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 § 1. Meervoudige eigendom en mede-eigendom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Algemeen: begripsomschrijving van mede-eigendom en onverdeeldheden . . . . § 3. Toevallige mede-eigendom (‘gewone mede-eigendom’) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Bevoegdheden van de deelgenoten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Verplichtingen van de deelgenoten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Einde van de toevallige mede-eigendom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Vrijwillige mede-eigendom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Bijzondere toepassing: timesharing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 5. Gedwongen mede-eigendom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Rechten en plichten van de deelgenoten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Einde van gedwongen mede-eigendom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 6. Appartementsrecht als bijzonder geval van gedwongen mede-eigendom . . . . . . 1. Appartementsmede-eigendom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Akten van de appartementsmede-eigendom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii) Vereniging van mede-eigenaars . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iv) Eigendomsoverdracht van een kavel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . v) Procedures in verband met appartementsrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
66 67 68 68 69 71 71 73 73 74 75 75 76 77 78 78 78 79 81 83 84
Hoofdstuk 3 Koop. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 § 1. Overzicht van de verschillende regimes van de koop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Constitutieve bestanddelen van de koopovereenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Verbintenis met betrekking tot een goed en niet met betrekking tot een dienst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Overeenkomsten tot levering van te vervaardigen of voort te brengen goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Diensten verschaft naar aanleiding van het verschaffen van een goed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Overdracht van een eigendomsrecht op een goed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Inleidend . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Verkoop van andermans zaak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii) Formaliteiten voor eigendomsoverdracht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iv) Uitstel van eigendomsoverdracht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . v) Relativiteit van de overeenkomst en tegenwerpelijkheid aan derden . vi) Eigendomsoverdracht en tegenwerpelijkheid bij verkoop van onroerend goed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a) Compromis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b) Notariële akte. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . c) Tegenwerpelijkheid van het eigendomsrecht van de koper . . . . . Intersentia
86 88 88 89 90 91 91 91 93 94 95 97 97 98 99
xix
Inhoud
d) Het flikkermoment . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . e) Werkelijke en schijnbare eigenaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . f) De stoute verkoper: dubbele verkoop. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . g) Dwang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . h) Geen absolute bescherming. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . vii) Eigendomsoverdracht en tegenwerpelijkheid bij verkoop van roerend goed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a) Tegenwerpelijkheid van het eigendomsrecht van de koper . . . . b) Dubbele verkoop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . c) Schuldeiser van de verkoper . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . d) Weten of behoren te weten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . e) Eigendomsvoorbehoud en tegenwerpelijkheid . . . . . . . . . . . . . . 3. Tegen een prijs in geld. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Vereiste van een prijs: schenking vs. verkoop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Vereiste van een prijs in geld: ruil vs. verkoop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii) Bepaalde of bepaalbare prijs. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Totstandkoming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Toestemming – wilsovereenstemming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Onderhandelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Aanbod . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii) Aanvaarding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iv) Optie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . v) Recht van voorkoop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . vi) Koop met commandverklaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . vii) Koop op proef . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Gebreken in de toestemming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Koopovereenkomsten met bijzondere informatieplichten en een herroepingsrecht voor de consument. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Algemene regels inzake herroepingsrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Overeenkomst op afstand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii) Overeenkomsten buiten de onderneming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iv) Vrije beroepen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Bekwaamheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Echtgenoten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii) Vertegenwoordigers en gerechtsdienaars. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Voorwerp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Bestaan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) In de handel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii) Bepaald of bepaalbaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iv) Sancties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. Vorm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7. Bewijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8. Interpretatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4 Overdracht van risico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Probleemstelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
xx
100 101 102 103 103 104 104 104 104 105 106 107 107 107 108 110 110 110 111 112 113 116 117 119 120 120 120 121 121 122 123 123 123 124 125 125 126 127 128 128 128 128 129 129
Intersentia
Inhoud
2. Oplossing naar intern recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129 i) Risico bij de eenzijdige overeenkomsten (bv. optie). . . . . . . . . . . . . . . 129 ii) Risico bij de koop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129 iii) Risico bij een voorwaardelijke koop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130 iv) Risico bij nietigheid van de koop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131 v) Afwijkende bedingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132 3. Risico in internationale koopcontracten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132 § 5. Verbintenissen van de verkoper . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133 1. Levering en verborgen gebreken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133 1) Gemeen recht: dualisme tussen verplichting tot conforme levering en vrijwaring voor verborgen gebreken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133 i) Levering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133 a) Voorwerp van de leveringsverplichting . . . . . . . . . . . . . . . . . 133 b) Verplichting tot conforme levering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135 c) Behoud van de zaak tot aan de levering . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 d) Kosten van levering en kosten van afhaling . . . . . . . . . . . . . 137 e) Hoe gebeurt de levering? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138 f) Waar gebeurt de levering?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138 g) Wanneer gebeurt de levering? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140 h) Sancties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141 ii) Vrijwaring voor verborgen gebreken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143 a) Inleidend . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143 b) Welk gebrek? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144 c) Hoe vrijwaren? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150 iii) Termijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153 a) Doorbreken van vrijwaringsverplichting . . . . . . . . . . . . . . . . 155 b) Exoneratie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155 2) Consumentenkoop: monisme – verplichting tot conforme levering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158 i) Toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159 ii) Voorwaarden aansprakelijkheid. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160 a) Begrip (niet-)conformiteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160 b) Anterioriteit van het gebrek aan conformiteit . . . . . . . . . . . . 162 c) Waarborgtermijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163 d) Meldingstermijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164 e) Verjaringstermijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165 iii) Remedies. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166 iv) Regres . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167 v) Commerciële garantie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167 3) Vrijwaring voor gebreken op grond van Wet Productaansprakelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169 i) Toepassingsgebied ratione personae. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170 a) Beschermde eiser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170 b) Geviseerde verweerder: aansprakelijkheid producent en in subsidiaire orde van leverancier? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170 ii) Toepassingsgebied ratione materiae: producten . . . . . . . . . . . . . 172
Intersentia
xxi
Inhoud
iii) Aansprakelijkheidscriterium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iv) Bewijslast . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . v) Mogelijke verweermiddelen van de producent (bevrijdende omstandigheden). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . vi) Schadevergoeding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . vii) Termijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . viii) Exoneratie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ix) Samenloop met bestaande wettelijke regelingen voor slachtoffervergoeding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Vrijwaring voor uitwinning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Vrijwaring voor uitwinning naar intern recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a) Vrijwaring voor eigen daad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b) Vrijwaring voor daden van derden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . c) Personen gehouden door de vrijwaringsverplichting . . . . . . . . . d) Jump-actie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . e) Hoe vrijwaren voor uitwinning van derden? . . . . . . . . . . . . . . . . f) Sancties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . g) Exoneratie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Vrijwaring voor uitwinning volgens het CISG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 6. Verbintenissen van de koper . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Zaak in ontvangst nemen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Aanvaarding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Bescherming van de verkoper . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Prijs betalen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Juridische kwalificatie en bewijs van betaling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Voorwerp van de betalingsverplichting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii) Is er recht op betaling in chartaal, giraal of elektronisch geld? . . . . . iv) Plaats van betaling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . v) Tijdstip van betaling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . vi) Schorsing van betaling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Bescherming van de onbetaalde verkoper. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Enac . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Voorrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii) Oneigenlijke revindicatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iv) Ontbinding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a) Tussen partijen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b) Ten aanzien van derden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 7. Einde. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Beding van wederinkoop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Vernietiging wegens benadeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Overeenkomsten waarop de regeling van toepassing is . . . . . . . . . . . ii) Benadeling van de verkoper voor meer dan 7/12 . . . . . . . . . . . . . . . . . iii) Mogelijkheid om afstand te doen van de nietigheidsvordering . . . . . iv) Procedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a) Wie? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b) Wanneer? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
xxii
173 175 175 178 178 178 178 180 180 180 181 184 184 185 185 187 188 188 188 189 189 190 190 190 191 192 193 193 194 194 194 195 196 197 197 198 198 199 199 200 200 201 201 201
Intersentia
Inhoud
c) Bewijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gevolgen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a) Teruggave . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b) Behoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 8. Varia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Veiling en openbare verkoop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Veiling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Openbare verkoop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Overdracht van schuldvordering – effectisering – factoring . . . . . . . . . . . . . i) Overdracht van schuldvordering in het gemene recht . . . . . . . . . . . . a) Twee soorten van derden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b) Tegenwerpelijkheid ten aanzien van zakenrechtelijke derden . c) Tegenwerpelijkheid ten aanzien van de gecedeerde schuldenaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Effectisering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii) Factoring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . v)
201 202 202 202 203 203 203 204 205 206 206 207 208 209 209
Hoofdstuk 4 Kanscontracten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211 § 1. Kenmerken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Spel en weddenschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Lijfrente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Kenmerken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Onder bezwarende titel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Het lijf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Werkelijke kans op winst of verlies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Artt. 1974 en 1975 BW: objectieve onzekerheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Objectieve of subjectieve onzekerheid buiten de hypothese van art. 1975 BW? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii) Toepassingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Ontbinding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. Niet-afkoopbaar karakter van de lijfrente i.t.t. eeuwigdurende rente . . . . . 7. Kostcontract . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Tontine, aanwas en terugval . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Tontine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Aanwas en terugval . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Aleatoir karakter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
211 212 213 214 214 215 216 217 217 218 219 220 220 221 221 223 224
Hoofdstuk 5 Wettelijke wijzen van eigendomsverkrijging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226 § 1. Onderscheid tussen overdracht en overgang van zakelijke rechten . . . . . . . . . . § 2. Natrekking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Verkrijgende verjaring door langdurig bezit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Het juridische begrip van bezit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Wezenskenmerken van bezit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Intersentia
226 226 230 230 230
xxiii
Inhoud
ii) Onderscheid met detentie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Niet-wezenlijke kenmerken van bezit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Goede of kwade trouw van de bezitter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Deugdelijkheid van het bezit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Goederen die vatbaar zijn voor bezit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Overdracht van bezit. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Gevolgen van bezit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Bezit van onroerende goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Bezit van roerende goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Zaakvorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
231 232 232 233 234 235 235 235 239 241
DEEL III OVEREENKOMSTEN INZAKE GEBRUIK EN GENOT VAN EEN GOED Hoofdstuk 1 Huur. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245 § 1. Kenmerken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Constitutieve bestanddelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Geen zakelijk recht maar een persoonlijk genotsrecht . . . . . . . . . . . . ii) Voorwerp van de huur: (on)lichamelijke (on)roerende zaken . . . . . . iii) Tegenprestatie in geld of in natura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Bekwaamheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Vormvereisten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Bijzondere bewijsregel (art. 1715 BW) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Tegenwerpelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Gemene en bijzondere huur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Suppletieve gemeenrechtelijke regels en dwingende bijzondere beschermingsregels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Bijzondere huurregimes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii) Lex specialis generalibus derogat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Gemene huur. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Verbintenissen van de verhuurder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Levering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Onderhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii) Vrijwaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Verbintenissen van de huurder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Betalen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a) Prijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b) Indexatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . c) Kosten en lasten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Gebruiken en onderhouden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii) Teruggeven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Beschermingsmechanismen voor de onbetaalde verhuurder . . . . . . . . . . . . i) Voorrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Volgrecht en beslag tot terugvordering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
xxiv
245 245 245 246 246 246 247 247 248 249 249 249 250 250 250 250 251 251 252 252 252 252 253 254 255 258 258 259
Intersentia
Inhoud
iii) Huurwaarborg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Duur. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Bepaalde duur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Onbepaalde duur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Einde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Beëindiging op grond van onderlinge overeenkomst . . . . . . . . . . . . . ii) Ontbinding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii) Verval van rechtswege op grond van volledig tenietgaan van het verhuurde goed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iv) Wat niet tot het beëindigen van de huur leidt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. Onderhuur en overdracht van huur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Begrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Toelaatbaarheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii) Gevolgen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7. Overdracht van het verhuurde goed. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Begrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Eerbiedigingsbeding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii) Vaste datum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iv) Uitzettingsbeding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . v) Geen vaste datum. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . vi) Verhaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8. Procesrechtelijke aspecten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Woninghuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Constitutieve bestanddelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Duur. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Verbintenissen van de huurder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Betalen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Huurwaarborg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Onderhuur en overdracht van huur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Overdracht van het verhuurde goed. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Vaste datum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Geen vaste datum. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. Procesrechtelijke aspecten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Handelshuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Constitutieve bestanddelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Duur. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Verbintenissen van de huurder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Betalen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a) Prijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b) Indexatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . c) Kosten en lasten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . d) Huurprijsherziening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Teruggeven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Onderhuur en overdracht van huur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
260 260 260 261 262 262 263 263 263 264 264 264 264 265 265 266 266 267 267 268 268 269 269 271 274 274 275 275 276 276 277 277 277 278 279 281 281 281 281 281 281 282 284
Intersentia
xxv
Inhoud
5. Overdracht van het verhuurde goed. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Vaste datum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Geen vaste datum. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii) Verhaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. Einde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Huurhernieuwing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Uitzettingsvergoeding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7. Procesrechtelijke aspecten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
289 290 290 291 291 291 297 300
Hoofdstuk 2 Lening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302 § 1. Bruiklening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Constitutieve bestanddelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Persoonlijk gebruiksrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Niet-vervangbare (on)roerende zaken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii) Geen vruchttrekking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Kenmerken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Zakelijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Om niet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii) Eenzijdig . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iv) In beperkte mate intuitu personae. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Afgrenzing t.o.v. aanverwante contracten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Verbintenissen van de ontlener . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Pluraliteit van ontleners: hoofdelijke aansprakelijkheid . . . . . . . . . . . ii) Gebruik, bewaring en behoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii) Teruggave . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iv) Verlies door toeval . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . v) Een dienst bewijzen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Verbintenissen van de uitlener . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Vrijwaring voor eigen daad maar niet voor derden . . . . . . . . . . . . . . . ii) Vergoeding van uitzonderlijke uitgaven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii) Vrijwaring voor schade resulterend uit de verborgen gebreken van de geleende zaak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Verbruiklening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Kenmerken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Eigendomsovergang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Voorwerp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii) Zakelijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iv) Om niet of onder bezwarende titel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Verbintenissen van de ontlener . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Lening op interest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
xxvi
302 302 303 303 303 304 304 304 304 305 305 305 305 306 306 307 308 310 310 311 311 311 311 311 312 312 312 313 313
Intersentia
Inhoud
Hoofdstuk 3 Leasing en licentie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 315 § 1. Leasing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Kenmerken en soorten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Financiële leasing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a) Kenmerken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b) Roerende leasing van bedrijfsmaterieel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . c) Financieringshuur aan de consument . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . d) Onroerende leasing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . e) Sale en lease back. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Operationele leasing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii) Huurkoop en verkoop op afbetaling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Rechtsverhoudingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Licentie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
315 315 315 315 316 317 318 318 318 319 319 320
Hoofdstuk 4 Erfdienstbaarheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 322 § 1. Wettelijke erfdienstbaarheden van openbaar nut . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Begrip en toepassingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Vergoedingsplicht bij openbare erfdienstbaarheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Co-existentie tussen private en openbare erfdienstbaarheden . . . . . . . . . . . § 2. Privaatrechtelijke erfdienstbaarheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Definitie en wezenlijke bestanddelen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Indeling van de erfdienstbaarheden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Erfdienstbaarheden door de mens gevestigd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Ontstaan van erfdienstbaarheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Verjaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Titel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii) Bestemming door de huisvader . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Het uitoefenen van de erfdienstbaarheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. De wettelijke en natuurlijke erfdienstbaarheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Vaak voorkomende wettelijke erfdienstbaarheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Recht van uitweg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Recht van lichten en uitzichten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 5. De beëindiging van erfdienstbaarheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
322 322 323 324 325 325 330 331 331 331 332 333 334 336 336 337 337 339 340
Hoofdstuk 5 Recht van vruchtgebruik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 344 § 1. Begripsomschrijving, maatschappelijke actualiteit en wezenskenmerken . . . . 1. Begrip ‘vruchtgebruik’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Afbakening van het vruchtgebruik tegenover aanverwante gebruiksrechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Maatschappelijke betekenis van het vruchtgebruik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Intersentia
344 344 345 346
xxvii
Inhoud
§ 2. Vestiging van het recht van vruchtgebruik: overdracht of voorbehoud . . . . . . . § 3. Rechten en verplichtingen van de partijen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Rechten en verplichtingen bij aanvang van het vruchtgebruik . . . . . . . . . . . 2. Rechten en verplichtingen van de partijen tijdens de duur van het vruchtgebruik. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Rechten van de vruchtgebruiker t.a.v. het recht van vruchtgebruik . ii) Rechten van de vruchtgebruiker t.a.v. het bezwaarde goed . . . . . . . . iii) Verplichtingen van de vruchtgebruiker t.a.v. het bezwaarde goed . . § 4. Bijzondere vormen van vruchtgebruik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Vruchtgebruik op verbruikbare zaken: oneigenlijk vruchtgebruik . . . . . . . 2. Vruchtgebruik op een juridische of feitelijke algemeenheid . . . . . . . . . . . . . 3. Vruchtgebruik op een schuldvordering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 5. Einde van het vruchtgebruik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
347 349 349 351 351 351 355 357 357 358 359 360
Hoofdstuk 6 Recht van erfpacht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 363 § 1. § 2. § 3. § 4. § 5.
Begripsomschrijving en wezenskenmerken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bevoegdheden van de erfpachter. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verplichtingen van de erfpachter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Einde van het recht van erfpacht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afbakening van een recht van erfpacht t.o.v. vruchtgebruik en opstal. . . . . . . .
363 365 367 368 370
Hoofdstuk 7 Recht van opstal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 372 § 1. § 2. § 3. § 4. § 5.
Begrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wezenskenmerken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vestiging van een recht van opstal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bevoegdheden en verplichtingen van de opstalhouder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Einde van het recht van opstal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
372 373 375 376 377
DEEL IV DIENSTENOVEREENKOMSTEN Inleiding: een overzicht van de dienstencontracten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381 § 1. Huidig recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Onderscheid aanneming, bewaargeving en lastgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Onbenoemde en elders geregelde dienstenovereenkomsten: noodzaak van een gemeenrechtelijk dienstencontract . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Hervorming? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
xxviii
381 381 382 383
Intersentia
Inhoud
Hoofdstuk 1 Aanneming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 384 § 1. Kenmerken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Omschrijving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Huur van goederen en huur van werk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Bestanddelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Onderscheid met andere benoemde overeenkomsten . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Aanneming en verkoop. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Aanneming en lastgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Beperkingen van de vrije keuze van de medecontractant . . . . . . . . . . . . . . . i) Overheidsopdrachten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Erkenning van aannemers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii) Registratie van aannemers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iv) Verplichte tussenkomst architect . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Verbintenissen van de aannemer. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Het werk goed uitvoeren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Aannemer – Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Architect . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii) Architect en aannemer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Het werk tijdig uitvoeren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Levering en teruggave . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Sancties voor slechte of laattijdige uitvoering van het werk . . . . . . . . . . . . . 5. Tienjarige aansprakelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Voorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a) Bouwwerk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b) Aannemingsovereenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . c) Zwaar gebrek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . d) Zichtbaar of verborgen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . e) Fout . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Termijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Verbintenissen van de opdrachtgever . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Het werk mogelijk maken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. De prijs betalen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Drie systemen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a) Onbepaalde prijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b) Vaste of bepaalde prijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . c) Bestek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Prijs bij voorstudies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Aanvaarding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Aanvaarding dekt lichte zichtbare gebreken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Aanvaarding dekt lichte verborgen gebreken niet . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Aansprakelijkheid van aannemer t.a.v. derden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Quasi-delictuele aansprakelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Burenhinder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Intersentia
384 384 384 385 386 386 388 389 389 390 391 392 392 392 392 394 394 395 395 396 397 397 397 397 398 398 398 398 399 400 400 400 400 400 401 401 402 402 403 404 404 404
xxix
Inhoud
§ 5. Onderaanneming en nevenaanneming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Omschrijving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Verhouding hoofdaannemer – onderaannemer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Verhouding hoofdaannemer – opdrachtgever . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Verhouding onderaannemer – opdrachtgever . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Rechtstreekse vordering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Voorrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii) Buitencontractuele aansprakelijkheid onderaannemer . . . . . . . . . . . § 6. Risico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 7. Einde. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Eenzijdige verbreking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Overlijden van de aannemer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 8. Woningbouwwet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Beschermingswetgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Toepassingsgebied – artt. 1 en 2 WB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Overeenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii) Eigendomsovergang van gebouw of verbintenis te bouwen, doen bouwen of verschaffen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iv) Tot huisvesting van gezin bestemd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . v) Te bouwen of in aanbouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . vi) Koper moet betalen voor de voltooiing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . vii) Studieovereenkomsten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . viii) Uitzonderingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Kwalificatie – art. 3 WB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Verkoop of aanneming – geen lastgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Geen beding van wederinkoop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Overgang van eigendom en risico – artt. 4 en 5 WB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Onmiddellijke overgang van eigendom voor de grond en bestaande opstallen (art. 4 WB) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Overgang van eigendom naarmate incorporatie (directe natrekking) (art. 5, eerste lid WB) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii) Overgang van risico – art. 5, tweede lid WB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Tienjarige aansprakelijkheid – art. 6 WB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Ook de verkoper . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Van openbare orde? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. Verplichte dubbele oplevering – art. 9 WB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Specifieke gevolgen in de Woningbouwwet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii) Vertrekpunt van de termijn voor de tienjarige aansprakelijkheid . . 7. Verplichte vermeldingen en bijlagen – art. 7 WB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8. Prijs – artt. 8 en 10 WB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Vóór het sluiten van de overeenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Bij het sluiten van de overeenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii) Bij het verlijden van de notariële akte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iv) Na het verlijden van de notariële akte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
xxx
405 405 406 407 407 407 408 409 409 410 410 411 412 412 413 413 414 415 415 416 417 417 418 418 418 419 419 419 419 420 420 420 420 421 421 422 422 424 425 425 426 426 426
Intersentia
Inhoud
9. Waarborg – art. 12 WB. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Erkende aannemer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Niet-erkende aannemer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10. Sancties – artt. 13 en 14 WB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Burgerrechtelijke sanctie: nietigheid (art. 13 WB) . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Tijdstip om de vordering in te stellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii) Strafsancties (art. 14 WB) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
427 427 428 429 429 429 430
Hoofdstuk 2 Bewaargeving. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 431 § 1. Gemeen recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Constitutieve bestanddelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Contract vs louter gedogen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Verbintenis tot bewaring en bewaking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii) Accessoire verbintenis tot bewaring vs karakteristieke of hoofdverbintenis tot bewaring. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iv) Depositum: specifieke roerende lichamelijke zaak . . . . . . . . . . . . . . . 2. Kenmerken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Zakelijk contract . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Contract om niet of onder bezwarende titel, maar vermoeden van kosteloosheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Afgrenzing t.o.v. aanverwante contracten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Verschil met huur. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Verschil met bruiklening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Soorten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Bewaargeving uit noodzaak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Hotelbewaargeving – § 2 – Sekwester – § 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Verbintenissen van de bewaarnemer (andere dan de bewaringsplicht) . . . . i) Bewakingsplicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Teruggaveplicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii) Exoneratiebedingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iv) Discretieplicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. Verbintenissen van de bewaargever . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7. Specifieke beëindigingsgronden van de bewaargeving. . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Hotelbewaargeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Hotelhouder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Gast. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii) Bagage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Aansprakelijkheid van de hotelhouder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Principe: quasi-objectieve beperkte aansprakelijkheid . . . . . . . . . . . . ii) Uitzonderingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a) Eerste uitzondering – Onbeperkte aansprakelijkheid (art. 1953 BW) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b) Tweede uitzondering – Geen aansprakelijkheid (art. 1954 BW) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Intersentia
431 431 431 432 432 432 433 433 433 434 434 434 435 435 436 436 436 437 438 439 439 439 440 440 440 440 440 441 441 441 441 442
xxxi
Inhoud
§ 3. Sekwester . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Contractueel sekwester. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Voorovereenkomst tot sluiten van een bewaargevingsovereenkomst . ii) Principiële toepasselijkheid regels gemeenrechtelijke bewaargeving . iii) Specifieke beëindigingsgronden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iv) Toepassing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Gerechtelijk sekwester . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
442 442 442 442 443 443 444
Hoofdstuk 3 Lastgeving. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 445 § 1. Gemeen recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Constitutieve bestanddelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Karakteristieke verbintenis: het stellen van rechtshandelingen . . . . ii) Lastgeving omvat onmiddellijke en middellijke vertegenwoordiging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Kenmerken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Consensueel contract . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Om niet of onder bezwarende titel, maar vermoeden van kosteloosheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Bewijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Onderscheid bewijs lastgevingscontract vs bewijs vertegenwoordigingsbevoegdheid (volmacht) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Bewijs tussen partijen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii) Bewijs t.o.v. derden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Bekwaamheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Verbintenissen van de lasthebber . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Middelenverbintenis vs resultaatsverbintenis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Plaatsvervanging van de lasthebber . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii) Pluraliteit van lasthebbers: gezamenlijke aansprakelijkheid . . . . . . . iv) Rekenschap en verantwoording . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. Verbintenissen van de lastgever . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Nakoming van de door de lasthebber aangegane verbintenissen . . . ii) Verbintenis tot schadeloosstelling van de lasthebber . . . . . . . . . . . . . iii) Pluraliteit van lastgevers: hoofdelijke aansprakelijkheid . . . . . . . . . . 7. Omvang van de vertegenwoordigingsbevoegdheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Omvang van het mandaat wordt in principe vrij door partijen bepaald . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Interpretatieregel met betrekking tot de aan de lasthebber toevertrouwde zaken: algemeen en bijzonder mandaat . . . . . . . . . . . . . . . . . iii) Interpretatieregel met betrekking tot soort rechtshandelingen die de lasthebber mag stellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8. Gevolgen van de lastgeving t.o.v. derden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) De lasthebber blijft binnen de perken van het mandaat . . . . . . . . . . . ii) De lasthebber treedt buiten de perken van het mandaat. . . . . . . . . . . 9. Specifieke beëindigingsgronden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Overlijden van lastgever of lasthebber . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
xxxii
445 445 446 446 447 447 449 449 449 450 451 452 453 453 453 455 455 456 456 456 457 457 457 457 458 458 458 461 462 462
Intersentia
Inhoud
ii) iii) iv)
Onbekwaamverklaring, faillissement of kennelijk onvermogen van de lasthebber/lastgever . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 463 Opzegging door de lastgever . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 463 Opzegging door de lasthebber . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 465
DEEL V VASTSTELLINGSOVEREENKOMSTEN § 1. Constitutieve bestanddelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Algemene omschrijving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Vaststellingsovereenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Gemeenrechtelijke vaststellingsovereenkomst vs benoemde vaststellingsovereenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii) Geschil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iv) Wederzijdse toegevingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Afgrenzing van dading t.o.v. aanverwante rechtsfiguren . . . . . . . . . . . . . . . . i) Kwijtschrift voor saldo van rekening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Minnelijke schikking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii) Bindend advies of bindende derdenbeslissing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iv) Arbitrage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . v) Bemiddeling (artt. 1724-1737 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Geldigheidsvereisten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Bekwaamheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Toestemming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i) Rekenfout . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii) Geen dwaling over het objectief recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii) Feitelijke dwaling over de persoon of het voorwerp van het geschil . . iv) Bedrog . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . v) Geweld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . vi) Benadeling. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Voorwerp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Vorm en bewijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Consensueel contract, schriftelijk te bewijzen zelfs onder € 375 . . . . . . . . . . 2. Uitvoerbare titel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Interpretatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Gemeenrechtelijke interpretatieregels van artt. 1156 en 1163 BW herhaald in interpretatieregels dading . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Restrictieve interpretatie bij gelijk gebleven omstandigheden . . . . . . . . . . . 3. Restrictieve interpretatie bij nieuwe onvoorziene of onvoorzienbare schade optredend na het sluiten van de dading . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 5. Gevolgen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Relatieve werking van de dadingsovereenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Verplichting tot nakoming van de dading . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Sanctie voor niet-nakoming: schadebeding en gerechtelijke ontbinding . . 4. Declaratieve uitzonderlijk translatieve werking van de dading . . . . . . . . . .
Intersentia
469 469 469 469 470 470 471 471 471 472 472 472 473 473 474 474 474 475 476 477 477 478 478 478 479 479 479 480 480 481 481 481 482 482
xxxiii
