Bouwrecht in kort bestek

Bouwrecht in kort bestek

Bouwrecht in kort bestek Onder redactie van: Prof. mr. M.A.M.C. van den Berg Prof. dr. ir. A.G. Bregman Prof. mr. dr. M.A.B. Chao-Duivis Auteurs: Prof. mr. M.A.M.C. van den Berg Prof. dr. ir. A.G. Bregman Prof. mr. dr. M.A.B. Chao-Duivis Mr. P.J.M.W. Clerx Mr. R. van Ekeren Mr. J.G.E. Gieskes Mr. dr. S. van Gulijk Prof. mr. N.S.J. Koeman Prof. mr. D.A. Lubach Prof. mr. A.A. van Velten Mr. A.G.J. baron van Wassenaer van Catwijck Mr. J.J. Vetter Ir. H.W. de Wolff Zevende druk

’s-Gravenhage - 2010

7e druk ISBN 978-90-78066-41-5 NUR 822-823 © 2010, Stichting Instituut voor Bouwrecht, ‘s-Gravenhage Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgeverij. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16h tot en met 16m Auteurswet 1912 jo. het Besluit van 27 november 2002, Stb. 2002, 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken dient men zich tot de Stichting Instituut voor Bouwrecht te wenden. No part of this book may be reproduced in any form, by print, photo print, microfilm or any other means without written permission from the publisher. Deze titel is ook digitaal raadpleegbaar op www.bouwrechtonline.nl.

Voorwoord

De thans voor u liggende druk van BKB is niet alleen redactioneel verzorgd door het Instituut voor Bouwrecht, maar ook uitgegeven door het Instituut. Met deze uitgave hoopt het Instituut de bouwrechtelijke gemeenschap, waaronder de afnemers van onderwijs, nog beter te kunnen bedienen. De redactie hoopt dat deze uitgave beantwoordt aan de wensen en verwachtingen van de gebruikers van dit inmiddels tot standaardwerk verheven boek, en houdt zich uitdrukkelijk aanbevolen voor suggesties (publicaties@ ibr.nl). Omdat de regelgeving niet stil staat, is het o.a. daarom noodzakelijk geweest de inhoud van het boek wederom grondig aan te passen. Op publiekrechtelijk terrein deden zich enkele ingrijpende wijzigingen voor. Zo trad op 1 juli 2008 de Wet ruimtelijke ordening (Wro) in werking. Op 31 maart 2010 volgde de Crisis- en herstelwet en op 1 oktober 2010 treedt de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) in werking. Ook op milieurechtelijk terrein deden zich diverse wijzigingen voor. De privaatrechtelijke hoofdstukken ondergingen ook aanpassingen, maar van minder principiële aard. Het auteurscorps is getroffen door het droeve bericht in 2008 dat mr. E.J. Maas is overleden; zijn deel is overgenomen door mr. J.J. Vetter, waarvoor de redactie zeer erkentelijk is. Een andere nieuwe auteur is mr. dr. S. van Gulijk. Zij nam van prof. mr. M.A.M.C van den Berg het deel over betreffende de adviseursovereenkomst. De redactie prijst zich ook met haar aanwezigheid in dit handboek zeer gelukkig. Een woord van dank is tot slot op zijn plaats voor mr. R.W.M. Kluitenberg, die verantwoordelijk is voor het publiceren van dit boek alsmede voor M. Twerda, die de opmaak voor haar rekening nam. Het boek dat u in handen heeft, is ook digitaal beschikbaar. Daarvoor kunt u terecht op www.bouwrechtonline.nl. De tekst is afgesloten op 1 juni 2010. Met wijzigingen in wet- en regelgeving en nadien verschenen jurisprudentie is geen rekening gehouden. De redactie ’s Gravenhage, juni 2010

v

Voorwoord Voorwoord bij eerste druk Bouwrecht in kort bestek is een eerste complete inleiding in dit belangrijke functionele vak, zowel wat het publiek als het privaatrecht betreft. Het is voorbereid door een commissie uit het Interuniversitair Samenwerkingsverband voor Onroerend goedrecht (ISOR), welke commissie destijds door het Instituut voor Bouwrecht is ingesteld. Het boek is geschreven door een zeventiental auteurs, onder redactie van prof. mr. P. de Haan, mr. M.A. van Voorst van Beest en ir. A.G. Bregman. Wat de inhoud betreft is gekozen voor een functionele indeling, uitgaande van de verschillende onderdelen van het bouwproces. Na een inleiding in het bouwrecht als geheel komen in de verschillende hoofdstukken aan de orde de bouwnijverheid als bedrijfstak, inclusief de betrokken overheidsorganen en diensten, de planologische en technische regulering van de bouw, de bouwgrond, financiering en subsidiëring, bouwcontracten, aansprakelijkheid en verzekering, vormen van rechtspraak en belastingen. Het geheel wordt besloten met een overzicht van het internationale bouwrecht. Een meer gedetailleerd overzicht van de behandelde materie wordt aangetroffen in par. 5 van het eerste hoofdstuk. Bouwrecht in kort bestek is in de eerste plaats bedoeld voor juridische en technische studenten van universiteiten en hogescholen, doch kan tevens dienen als algemene oriëntatie op het vak als geheel voor mensen die in de praktijk met bepaalde aspecten of onderdelen van het bouwrecht te maken krijgen. Veel dank gaat uit naar de auteurs, die de totstandkoming van deze uitgave mogelijk hebben gemaakt. Een woord van dank gaat evenzeer uit naar mevrouw E. de Reus en de heer C.C. Berghuis, medewerkers van het Instituut voor Bouwrecht, die een groot aandeel hebben gehad in de eindafwerking van het manuscript. De redactie ’s Gravenhage, juni 1990

vi

Inhoudsopgave

Voorwoord Lijst van afkortingen Hoofdstuk 1 Bouwrecht - Bregman

v xvii

1

1.1 1.2 1.3 1.4 1.5

Begrip en omvang Aard en ontwikkeling Dwarsdoorsnede privaatrecht en publiekrecht Verhouding tot andere functionele vakken Opzet van het boek

1 5 7 14 22

2

Bouwnijverheid

24

2.1 2.1.1 2.1.2 2.1.3 2.2 2.2.1 2.2.2 2.2.3 2.2.4 2.2.4.1 2.2.4.2 2.2.4.3 2.2.4.4 2.2.4.5 2.2.5 2.3 2.3.1 2.3.2

Bedrijfsorganisaties - Clerx Het uitvoerend bouwbedrijf Het toeleveringsbedrijf Het ontwerpend bouwbedrijf De vestigingswetgeving - Clerx Vereenvoudiging Het nieuwe Vestigingsbesluit bedrijven Handhaving Vestiging van een bouwbedrijf Vestigingswetgeving Bouwbedrijf Vestigingsbesluit Het vestigen van een bouwbedrijf Betekenis voor bouwpraktijk Definitief einde Vestigingswet Ketenaansprakelijkheid en inlenersaansprakelijkheid - Vetter Inleiding Systeem van de ketenaansprakelijkheid en de inleners­­aansprakelijkheid Uitbreidingen en uitzonderingen ketenaansprakelijkheid Beperking van risico’s Procedure tegen de ontvanger; formele aspecten

24 24 25 25 26 27 28 28 29 29 29 30 30 30 31 31 31

2.3.3 2.3.4 2.3.5

32 34 35 38

ix

Inhoudsopgave

Hoofdstuk 3 Bouwregulering

41

3.1 3.1.1 3.1.2 3.1.3 3.1.4 3.2 3.2.1 3.2.2 3.2.3 3.2.4 3.2.5 3.2.6 3.2.7 3.3 3.3.1 3.3.2 3.3.3 3.3.4 3.3.5 3.3.6 3.3.7 3.3.8 3.3.9 3.4 3.5 3.5.1 3.5.2 3.5.3 3.5.4 3.6 3.6.1 3.6.2 3.6.3 3.7 3.7.1 3.7.2 3.7.3 3.7.4 3.7.5 3.7.5.1 3.7.5.2 3.7.5.3

41 41 41 42 43 44 45 45 47 47 49 50 50 51 52 52 53 54 55 55 56 57 57 58 59 59 60 63 66 69 69 69 75 79 79 80 83 86 87 87 88 89

x

Overheidsorganen en -diensten - Bregman Inleiding Rijksniveau Provinciaal niveau Gemeentelijk niveau Ruimtelijke ordening - Lubach Algemeen Ruimtelijke ordening op nationaal niveau Ruimtelijke ordening op provinciaal niveau Ruimtelijke ordening op gemeentelijk niveau Financiële bepalingen Handhaving en toezicht Bezwaar en beroep De Omgevingsvergunning - Lubach Omgevingsvergunning voor projecten  De vergunningaanvraag De vergunningprocedure  Gedeeltelijke verlening omgevingsvergunning Flexibiliteit  Omgevingsvergunning voor een deel van een project Activiteiten met onlosmakelijke samenhang  Gefaseerde vergunningverlening Eén loket, één digitaal aanvraagformulier  Crisis- en herstelwet - Lubach Stadsinrichting - De Wolff Inleiding Beleidsmatig kader Juridische instrumenten voor stadsinrichting Financieel kader stadsinrichting Infrastructurele werken - Bregman Inleiding Planning van wegen, vaarwegen en spoorwegen Overige Infrastructuur Bouw‑ en woontechnische regelgeving - Bregman Inleiding Bouw- en woontechnische regelgeving in de woningwet Bouwbesluit en bouwverordening NEN‑normen, kwaliteitsverklaringen en aansluit­voorwaarden Overige regelgeving Nationaal publiekrechtelijke regelgeving Nationaal privaatrechtelijke regelgeving Internationaal publiekrechtelijke regelgeving

Inhoudsopgave 3.8 3.8.1 3.8.2 3.8.3 3.8.4 3.8.5 3.9 3.9.1 3.9.2 3.9.3 3.10 3.10.1 3.10.2 3.10.3

Milieubeheer - Koeman Inleiding Ruimtelijke ordening en milieuwetgeving Grondverwerving en gronduitgifte Bouwen Slopen Monumentenzorg - Bregman De monumentenwet Gemeentelijke monumentenverordeningen Financieel statuut voor de monumentenzorg Andere vormen van regulering - Bregman Inleiding Ontgrondingenwet Huisvestingswet

Hoofdstuk 4 Bouwgrond 4.1 4.1.1 4.1.2 4.1.3 4.2 4.2.1 4.2.2 4.2.3 4.2.4 4.2.4.1 4.2.4.2 4.2.4.3 4.2.4.4 4.2.4.5 4.2.4.6 4.3 4.3.1 4.3.2 4.3.3 4.4 4.4.1 4.4.1.1 4.4.1.2 4.4.2 4.4.2.1 4.4.2.2 4.4.2.3 4.4.2.4

Grondexploitatie - Bregman Levenscyclus bouwgrond Particuliere grondexploitatie Gemeentelijke grondexploitatie Grondverwerving - Bregman Algemeen Minnelijke verwerving Voorkeursrecht Onteigening Grondslagen Administratieve procedure Gerechtelijke procedure Schadeloosstelling Gevolgen van de Wro Integrale herziening van de Ow Gronduitgifte - Bregman Algemeen Uitgifte in eigendom Uitgifte in erfpacht Overige zakelijke rechten en burenrecht - Van Velten Mede‑eigendom en mandeligheid Mede‑eigendom of gemeenschap Mandeligheid Opstalrecht, appartementsrecht en flatcoöperatie Etage-eigendom. Natrekking bij onroerende zaken. Eigendom ­ van netten Het opstalrecht De coöperatieve flatexploitatievereniging Het appartementsrecht

90 90 91 97 101 103 103 103 107 108 109 109 109 112 116 116 116 119 127 130 130 131 133 136 136 140 144 147 152 154 154 154 161 166 171 171 171 172 173 173 173 175 175 xi

Inhoudsopgave 4.4.3 4.4.4 4.4.4.1 4.4.4.2 4.4.4.3 4.4.4.4 4.4.5 4.4.5.1 4.4.5.2 4.4.5.3 4.5 4.5.1 4.5.2 4.5.3 4.5.4 4.6 4.6.1 4.6.2 4.7 4.7.1 4.7.2 4.7.3

4.8

4.8.1 4.8.2 4.8.3 4.8.4

Burenrecht Erfdienstbaarheden en kwalitatieve verplichtingen Erfdienstbaarheden Kwalitatieve verplichtingen Vergelijking van de rechtsfiguren Parkmanagement en beheervereniging Hypotheek en bouwfinanciering Kenmerken van hypotheek Bouwfinanciering Afsluitende opmerkingen  Zakenrechtelijke situaties bij andere vormen van ­ financiering - Van Velten Huurkoop Groeiende en dalende eigendom Lease Sale lease back Zakenrechtelijke problemen bij ‘gebruik in deeltijd’ en ‘maatschappelijk gebonden eigendom’ - Van Velten Gebruik in deeltijd (ook wel genoemd periode eigendom of time share) Maatschappelijk gebonden eigendom Verkoop van nieuwbouw aan particulieren - Van Velten Inleiding Koop- en aannemingscontracten De wettelijke regeling Publiek-private samenwerking als instrument van ­ grondbeleid - Bregman Inleiding Samenwerkingsmodellen voor PPS in de B&U -sector Samenwerkingsmodellen voor PPS bij combinatieprojecten De planologische inkadering van PPS‑projecten

Hoofdstuk 5 Bouwcontracten 5.1 5.1.1 5.1.2 5.1.3 5.1.4 5.2 5.2.1 5.2.2 5.2.3 5.2.4 5.2.5 xii

176 177 177 177 178 179 179 179 180 181 181 181 182 182 183 183 183 185 185 185 185 186 188 188 189 191 193 197

Precontractuele fase - Van den Berg 197 Een eerlijke kans 197 Baris/Riezenkamp: de grondregel 198 Van Plas/Valburg tot CBB/JPO: de uitwerking 199 Precontractuele redelijkheid en billijkheid en beginselen van aanbestedingsrecht 202 Algemene voorwaarden - Chao-Duivis 205 Inleiding 205 Voorbeelden 205 Toepasselijkheid van c.q. gebondenheid aan algemene voorwaarden 208 De vernietigbaarheid van algemene voorwaarden 211 Slotbepalingen 218

Inhoudsopgave 5.3 5.3.1 5.3.2 5.3.3 5.3.3.1 5.3.3.2 5.3.3.3 5.3.4 5.3.5 5.3.6 5.3.7 5.3.8 5.3.9 5.4 5.4.1 5.4.1.1 5.4.1.2 5.4.1.3 5.4.1.4 5.4.1.5 5.4.2 5.4.2.1 5.4.2.2 5.4.3 5.4.4 5.4.5 5.4.6 5.4.6.1 5.4.6.2 5.4.6.3 5.4.7 5.4.7.1 5.4.7.2 5.4.7.3 5.4.7.3.1 5.4.7.3.2 5.4.7.3.3 5.4.7.3.4 5.4.7.3.5 5.4.7.3.6 5.4.7.3.7 5.4.7.3.8

De overeenkomst met de adviseur - Van Gulijk Rechtskarakter Algemene voorwaarden Hoofdverplichtingen van de adviseur De ontwerpfase  De aanbestedingsfase De directievoering Aansprakelijkheidsbeperkingen Gebondenheid aan algemene voorwaarden Honorering van de adviseur Opzegging van de opdracht Auteursrecht van de adviseur Samenwerkingsvormen Aanbestedingsrecht en mededingingsrecht - Van Wassenaer van Catwijk Inleiding Aanbestedingsrecht - wat het is Bronnen van aanbestedingrecht Aanbesteding - wat het is (vervolgd) Wat wordt er aanbesteed? Beginselen van aanbestedingsrecht Europese bronnen Richtlijnen Aanbestedingsplicht en -beginselen voor opdrachten die niet onder de aanbestedingsrichtlijnen vallen Beginselen van aanbestedingsrecht - een tussenstand Nationale aanbestedingsregelgeving Aanbestedingsbeleid en het toepassen van regels voor overheidsaanbestedingen - ARW 2005 Aanbestedingsplichtige opdrachten onder de algemene aanbestedingsrichtlijn en het Bao Persoon aanbestedende dienst Aard van de opdracht Omvang van de opdracht Aanbestedingsprocedures  Algemeen Opstellen specificaties Vaststellen procedure De openbare procedure De niet-openbare procedure De concurrentiegerichte dialoog Onderhandelingsprocedure met voorafgaande bekendmaking Onderhandelingsprocedure zonder voorafgaande bekendmaking De onderhandse procedure De ‘concessie-procedure’  De raamovereenkomst

220 220 221 223 223 227 228 230 234 236 238 241 244 246 246 246 247 248 249 249 250 250 252 253 253 254 255 255 257 258 260 260 261 263 263 263 264 266 268 271 271 271

xiii

Inhoudsopgave 5.4.7.3.9 5.4.7.3.10 5.4.8 5.4.8.1 5.4.8.2 5.4.8.3 5.4.9 5.4.9.1 5.4.9.2 5.4.9.3 5.4.9.4 5.4.9.5 5.4.9.5.1 5.4.9.5.2 5.4.9.5.3 5.4.9.5.4 5.4.9.5.5 5.4.9.6 5.4.9.6.1 5.4.9.6.2 5.4.9.6.3 5.4.9.6.4 5.4.9.7 5.4.10 5.4.10.1 5.4.10.2 5.4.10.3 5.4.11 5.4.11.1 5.4.11.2 5.4.11.2.1 5.4.11.2.2 5.4.11.3 5.4.11.4 5.4.11.5 5.4.12 5.4.13 5.5 5.5.1 5.5.2 5.5.3 5.5.4 5.5.5 5.5.6 5.5.7 5.5.8

xiv

De prijsvraag Elektronische veiling Aankondiging, aanbestedingsstukken en termijnen Aankondiging Aanbestedingsstukken Termijnen Selectie Inleiding Uitsluitingsgronden en BIBOB Over te leggen gegevens Wettelijke en maatschappelijke eisen Financiële en economische draagkracht Gegevens - referenties Eisen Beroep op draagkracht derden Combinaties Andere gegevens Technische bekwaamheid Gegevens - Referenties Eisen Beroep op technische geschiktheid van derden Combinaties Doorselecteren - transparantie Communicatie voorafgaande aan de aanbesteding Inleiding - algemene eisen Inlichtingen - algemeen Inlichtingen - vertrouwelijk Inschrijving en gunning Inleiding: de twee soorten gunningscriteria Economisch meest voordelige inschrijving Theorie Praktijk Inschrijving Varianten Ongeldige inschrijvingen Rechtsbescherming en geschillen Mededingingsrecht - Chao-Duivis Aanneming van werk - Van den Berg Rechtskarakter De verplichting van de aannemer tot uitvoering van het werk Risico’s tijdens de uitvoering De verplichting van de opdrachtgever tot betaling Aansprakelijkheid na oplevering Voortijdige beëindiging der overeenkomst Consumentenbouw Samenwerkingsvormen

272 272 274 274 275 275 278 278 279 281 282 282 282 282 284 285 285 286 286 287 287 287 287 288 288 288 289 289 289 290 290 291 292 292 293 294 296 300 300 306 330 334 336 343 346 349

Inhoudsopgave 5.6 5.6.1 5.6.2 5.7 5.8 5.8.1 5.8.2 5.8.3

Geïntegreerde contracten - Chao-Duivis  Inleiding Bespreking van de inhoud van de UAV-GC 2005 Andere moderne contractvormen - Chao-Duivis Eigendomsvoorbehoud en retentierecht van de aannemer - Chao-Duivis Inleiding Eigendomsvoorbehoud Retentierecht op onroerende zaken

354 354 355 363 364 364 364 365

Hoofdstuk 6 Bouwaansprakelijkheid en -verzekering - Chao-Duivis

369

6.1 6.2 6.3 6.4 6.5 6.6

369 370 389 392 396 401

Inleiding Zaaksbeschadiging/hinder Kabel‑ en leidingschade Aansprakelijkheid van de overheid Productenaansprakelijkheid (PA) Verzekering

Hoofdstuk 7 Bouwrechtspraak 7.1 7.2 7.2.1 7.2.2 7.2.3 7.3 7.3.1 7.3.2 7.3.3 7.3.4 7.4 7.4.1 7.4.2 7.4.3 7.4.4 7.5 7.5.1 7.5.2 7.5.3 7.5.4 7.5.5 7.5.6

409

Rechtspraak door de burgerlijke rechter - Chao-Duivis 409 Geschillenbeslechting door arbitrage - Chao-Duivis 410 Algemeen 410 Arbitrage in de bouw 415 Arbitrage-instituten in de bouw 416 Geschillenbeslechting in de bouw bij wege van ­bindend advies - Chao-Duivis 421 Algemeen 421 Geschillenbeslechting bij wege van bindend advies in de bouw 422 Mediation in de bouw 422 Bouwreflectie 423 Internationale bouwarbitrage ADR - Van Wassenaer van Catwijk 424 Algemeen - geschillenoplossing 424 Niveau 1 - Projectorganisatie en partnering 424 Niveau 2 - Mediation en minitrage 426 Niveau 3 - Bindend advies - Dispute Review Boards 426 Internationale bouwarbitrage - Van Wassenaer van Catwijk 428 Algemeen 428 Verdragen en andere internationale regelingen 429 Het NAI arbitragereglement en internationale arbitrage 430 Art. 1074-1076 Rv; buitenlandse arbitrage 431 ICC rules of arbitration 432 International Centre for Settlement of Investment Disputes - ICSID  434

xv

Inhoudsopgave 7.6 7.6.1 7.6.2

Bestuursrechtelijke rechtsbescherming in de bouw - Lubach Inleiding Rechtsbescherming in het publiekrechtelijk bouwrecht

437 437 438

Hoofdstuk 8 Bouwbelastingen

441

8.1 8.1.1 8.1.2 8.1.3 8.1.4 8.1.5 8.2 8.2.1 8.2.2 8.2.3 8.2.4 8.3 8.4

441 441 448 452 456 457 458 458 459 466 468 471 472

Rijksbelastingen - Van Ekeren Omzetbelasting (btw) in kort bestek Overdrachtsbelasting in kort bestek Vennootschapsbelasting in kort bestek Investeringsfaciliteiten Wet inkomstenbelasting 2001 Gemeentelijke belastingen - Gieskes Inleiding De onroerende‑zaakbelastingen Baatbelasting Rechten Waterschapsbelastingen - Gieskes De Wet waardering onroerende zaken - Gieskes

Hoofdstuk 9 Internationaal ­bouwcontractenrecht - Chao-Duivis

489

9.1 9.2 9.3

489 490 491

Inleiding FIDIC‑voorwaarden: algemeen FIDIC‑voorwaarden: enkele belangrijke kenmerken

Uitsprakenregister Trefwoordenregister

xvi

501 519

Lijst van afkortingen

AA AAA AABL AB ABB ABN ABI ABRvS ACB ACI ADOT ADR ADSCR A. G. AIG Agr.r. AGvB AIBk AIBs AIV ALIB AMI AMvB AOV APV AR AR Arob Art. ArvD EG 2000 ARW A&V AV AVA AVB

Ars Aequi American Arbitration Association Algemene Aannemingsvoorwaarden Bedrijfsgebouwen in de Landbouw Administratiefrechtelijke Beslissingen Algemene Bepalingen voor de uitvoering van Bouwwerken Algemene Nederlandse Bond van Natuursteenbedrijven Algemene bepalingen voor de uitvoering van Installatiewerken Afdeling Bestuursrechtspraak Raad van State ADR Centrum voor het Bedrijfsleven Algemene vereniging voor Centrale verwarmings en luchtbehandelings Industrie Arizona Department of Transport Alternative Dispute Resolution/anders dan rechtspraak Annual Debt Service Cover Ratio Advocaat Generaal Arbitrage Instituut GIW Woningen Tijdschrift voor Agrarisch Recht Afdeling geschillen van Bestuur van de Raad van State Arbitrage Instituut Bouwkunst Arbitrage Instituut Bouwstoffen Algemene Inschrijvingsvoorwaarden Algemene Leveringsvoorwaarden Installerende Bedrijven Tijdschrift voor Auteurs , Media en Informatierecht Algemene Maatregel van Bestuur Algemene Ondernemersvaardigheden Algemene Plaatselijke Verordening Afdeling rechtspraak van de Raad van State Algemene Regelen voor de honorering van de architect en de verdere rechtsverhouding tussen opdrachtgever en architect Administratieve Rechtspraak Overheidsbeslissingen artikel Aanbestedingsreglement voor Diensten EG 2000 Aanbestedingsreglement Werken Aansprakelijkheid en Verzekering Algemene Voorwaarden Algemene Voorwaarden voor Aannemingen in het Bouwbedrijf Algemene aansprakelijkheidsverzekering voor bedrijven

xix

Lijst van afkortingen AVBB AVG AVKA AVM AVOL AVP AVW 1968 a.w. Awb AWR BABEX BAG Bass BauR BAV BAW Bb BBP Belstato Belwp BFBN BGH Wet (BIBOB) BIT BKB BLS Bma Bmb BMC BNA BNB Bao BOA Bolegbo Bolegbo vok BOOT BOVATIN BR Bro BROM BRRM

xx

Algemeen Verbond Bouwbedrijf Algemene Voorwaarden voor de uitvoering van werken voor de dienst der Genie Algemene Voorwaarden uitvoering Kleine Aanneming in het bouwbedrijf Aannemers Vereniging Metselwerken Algemene Vereniging van Ondernemers in het Loodgieters , Sanitair en Gasverwarmingsbedrijf Algemene aansprakelijkheidsverzekering voor particulieren Algemene Voorwaarden voor de uitvoering van Werken 1968 aangehaald werk Algemene wet bestuursrecht Algemene Wet inzake Rijksbelastingen Bond van Aannemers van Sloopwerken Basisregistraties Adressen en Gebouwen Besluit aanbestedingen speciale sectoren Baurecht Beroepsaansprakelijkheidsverzekering Besluit aanbesteding van werken Bedrijfsjuridische berichten Bruto Binnenlands Product Beleid voor stadsvernieuwing in de toekomst Belemmeringenwet Privaatrecht Bond van Fabrikanten van Betonproducten in Nederland Bundesgerichtshof Wet bevordering integriteitsbeoordelingen door het openbaar bestuur Bilateral Investment Treaty BV Kwaliteitsverklaringen Bouw Besluit Locatiegebonden Subsidies Besluit mededingingsregelingen aanbesteding Besluit mededingingsregeling in de bouwsector Stichting Betonmortelcontrole Bond van Nederlandse Architecten Beslissingen in belastingzaken/Nederlandse belasting¬rechtspraak Besluit aanbestedingsregels voor overheidsopdrachten Besluit Overheidsaanbestedingen Vereniging van Boorondernemers en Buizenleggers Vereniging van Boor , Kabelleg en Buizenlegbedrijven Besluiten opslaan in ondergrondse tanks Bond van Aannemers van Tegelwerken in Nederland Bouwrecht Besluit op de ruimtelijke ordening Besluit rijkssubsidiëring onderhoud monumenten Besluit rijkssubsidie restauratie monumenten

Lijst van afkortingen (Wet) BRV BSN BTW B&U B.V. Bvc BW BWS B en W CAR verzekering cbb CEN CENELEC CEW Chw CIBB Cie-MER COM CP CRvB CROW CSV CvG DAB dB(A) DBFM DBFMO DigiD diss. DNR DRB EG/EEG EHRM EIC EIM EPC EPN EU (M)EZ FAANB FED FGB FIDIC

(Wet op de) belastingen van rechtsverkeer Burgerservicenummer Belasting over de toegevoegde waarde Burgerlijke en Utiliteitsbouw Besloten Vennootschap Besluit vrijstelling Combinatieovereenkomsten Burgerlijk Wetboek Besluit Woninggebonden Subsidies Burgemeester en Wethouders Constructie All Risks Verzekering concrete beleids beslissing Comité Européen de Normalisation Comité Européen de Normalisation Electrotechnique Commissie Electriciteitswerken Crisis- en herstelwet Centrum Innovatie Beroepsonderwijs Bedrijfsleven Commissie voor de milieu-effectrapportage Commissie Europese Gemeenschappen Constituto Possessorio Centrale Raad van Beroep Centrum voor Regelgeving en Onderzoek in de Grond , Water en Wegenbouw en de Verkeerstechniek Coördinatiewet Sociale Verzekeringen Commissie van Geschillen Dispute Adjudication Boards decibel Design Build Finance Maintain Design Build Finance Maintain Operate Digitale Identiteit dissertatie De Nieuwe Regeling Dispute Review Boards Europese Gemeenschap/Europese Economische Gemeenschap Europese Hof voor de Rechten van de Mens European International Contractors Economisch Instituut voor het Midden en Kleinbedrijf Engineering, Procurement and Construction Energie Prestatie Norm Europese Unie Ministerie van Economische Zaken Stichting Federatie Aannemers in de Afbouw en Nevenbedrijven van de Bouwnijverheid FED Fiscaal Weekblad Federatie van Verenigingen van Groothandelaren in Bouwstoffen Fédération Internationale des Ingénieurs Conseils

xxi

Lijst van afkortingen FOA FOSAG GATT GBA GC GEM GIW GPA G rekening GS GSB Gst. GWW HIBIN HID HR HSL HvJEG (Wet) IB IBA Ibid IBR IBRD ICC ICE ICLR ICSID IER IKOB IMF IPSV ISV IW JB JBN LJN jo. JOR KA/AV KB KEMA KG

xxii

Federatie van Ondernemersorganisaties in de Afbouw Koninklijke Vereniging Federatie van Ondernemers in het Schilders, Afwerkings en Glaszetbedrijf General Agreement on Tariffs and Trade gemeentelijke bevolkingsadministratie Geïntegreerde Contractvormen Grondexploitatiemaatschappij Garantie Instituut Woningbouw Agreemnet on Government Procurement Geblokkeerde rekening Gedeputeerde Staten grotesteden beleid De Gemeentestem Grond , Water en Wegenbouw Vereniging van Handelaren in Bouwmaterialen in Nederland Hoofdingenieur Directeur Hoge Raad Hogesnelheidslijn Hof van Justitie Europese Gemeenschappen (Wet) Inkomstenbelasting International Bar Association Op dezelfde plaats/bladzijde Instituut voor Bouwrecht International Bank for Reconstruction and Development International Chamber of Commerce (Internationale Kamer van Koophandel) Institute of Civil Engineers International Construction Law Review Intellectuele Eigendom en Reclamerecht Tijdschrift Intellectuele eigendom en reclamerecht Stichting Instituut voor Keuring en Onderzoek van Bouwmaterialen Internationaal Monetair Fonds Innovatief Programma Stedelijke Vernieuwing Investeringsbudget Stedelijke Vernieuwing Invorderingswet Jurisprudentie Bestuursrecht Juridische Berichten voor het Notariaat Landelijke Jurisprudentienummer Juncto Jurisprudentie ondernemingsrecht Model koop /aannemingsovereenkomst met bijbehorende algemene voorwaarden Koninklijk Besluit Keuringsinstituut voor de Nederlandse Elektriciteitssector Kort geding

Lijst van afkortingen KIVI KIWA k.k. KLIC KNB KOMO kV KVB KvK KVOS KwBNBW Lb LGW LLCR (M)LNV LPG MDW M en R MER m.e.r. MIT MKB m.nt. MvA MvT Mw MW NABU NAI NAV NAVAS NBCA pool NbBW NBW Nb-wet NCIB NCM NEC NEN NEPROM NHR

Koninklijk Instituut van Ingenieurs Keuringsinstituut voor Certificatie, Inspectie en Waterresearch kosten koper Kabels en Leidingen Informatie Centra Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie Kwaliteitsverklaringen Organisatie voor Materialen en Onderdelen voor de bouw kilo Volt Koop en Verkoopvoorwaarden Bouwstoffen Kamer van Koophandel Koninklijk Verbond van Ondernemers in het Schildersbedrijf Kwartaalbericht Nieuw BW Wet op de loonbelasting Stichting Landelijk Garantiefonds Woningbouw Loan Life Cover Ratio Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Liquified Petroleum Gas Marktwerking, Deregulering en Wetgevingskwaliteit Tijdschrift voor Milieu en Recht Milieu effectrapport Milieu effectrapportage Meerjarenprogramma Infrastructuur en Transport Midden en Kleinbedrijf met noot Memorie van Antwoord Memorie van Toelichting Mededingingswet MegaWatt Vereniging van Nederlandse Aannemers met belangen in het Buitenland Nederlands Arbitrage Instituut Nederlandse Architecten Vereniging Nederlandse Aannemers Vereniging van Afbouw en Stukadoorswerken Nederlandse Bestuurders en Commissarissen Aansprakelijkheidsverzekerings pool Nieuwsbrief BW Nieuw Burgerlijk Wetboek Natuurbeschermingswet Nederlandse Christelijke Installateurs Bond Nationale Contactcommissie Monumentsbescherming New Engineering Contract Nederlandse Norm Vereniging van Nederlandse Projectontwikkeling Maatschappijen Nieuw Handelsregister

xxiii

Lijst van afkortingen NJ NJB NJO NJV NMa NMI NMP n.n.g. NTB NTBR NTER N.V. NVB NVK NVM NVOB NVTB NVWB (Wet) OB OBN (M)OCW ONRI Ow Ow NBW OZB PA Pb PEC PKB/pkb POG PPC PPD PPLR PPS PRG PS RAW Rb. RGSHN RI&E RM Themis r.o. RO RPB RPC RPD

xxiv

Nederlandse Jurisprudentie Nederlands Juristenblad Nederlandse Jurisprudentie Onteigening Nederlandse Juristenvereniging Nederlandse Mededingingsautoriteit Nederlands Mediation Instituut Nationaal Milieubeleidsplan nog niet gepubliceerd Nederlands Tijdschrift voor Bestuursrecht Nederlands Tijdschrift voor Burgerlijk Recht Nederlands Tijdschrift voor Europees Recht Naamloze Vennootschap Vereniging voor Ontwikkelaars en Bouwondernemers Nederlandse Vereniging van Kitverwerkende Bedrijven Nederlandse Vereniging van Makelaars in onroerende goederen Nederlands Verbond van Ondernemers in de Bouwnijverheid Nederlands Verbond Toelevering Bouw Nederlandse Vereniging van Wegenbouwers (Wet op de) Omzetbelasting Ondernemersverbond Bestratingsbedrijven Nederland Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Organisatie van advies en ingenieursbureaus Onteigeningswet Overgangswet Nieuw Burgerlijk Wetboek onroerende zaakbelasting Productenaansprakelijkheid Publicatieblad (van de EG) Programma Evaluatie Commissie planologische kernbeslissing Praktijkboek Onroerend Goed Provinciale Planologische Commissie Provinciale Planologische Dienst Public Procurement Law Review Publiek private samenwerking De Praktijkgids Provinciale Staten Rationalisatie en Automatisering in de Wegenbouw Rechtbank Regeling Geldelijke Steun Huurwoningen Normkosten Systeem Risico-Inventarisatie en Evaluatie Rechtsgeleerd Magazijn Themis rechtsoverweging Wet op de Rechterlijke Organisatie Ruimtelijk Planbureau Rijksplanologische Commissie Rijksplanologische Dienst

Lijst van afkortingen RRM RSV Rv RvA RvdW RvS RVOI SBK SBR SDR S&J Sep SKG SKH SKW SMB SoFi SPO SR SROW SRW STABU Stb. Stcrt. STEVES S en V SVM SVV SWOV (M)SZW t.a.p. TBR TO TU TvA TvC TvO TBBS TED Trb. TTP UAR

Rijkssubsidieregeling Restauratie Monumenten Rechtspraak Sociale Verzekeringen Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering Raad van Arbitrage voor de Bouw Rechtspraak van de Week Raad van State Regeling van de Verhouding tussen Opdrachtgever en adviserend Ingenieursbureau Stichting Bouwkwaliteit Stichting Bouwresearch Special Drawing Rights Schuurmans & Jordens NV Samenwerkende electriciteits produktiebedrijven Stichting Kwaliteitscentrum Gevelelementen Stichting Keuringsbureau Hout Stichting Kostenkwaliteitszorg Woningbouw Strategische Milieubeoordeling Sociaal Fiscaal Vereniging van Samenwerkende Prijsregelende Organisaties in de Bouwnijverheid Standaardvoorwaarden Rechtsverhouding Opdrachtgever en Architect Standaard Referentiebestek voor Onderhoud en Woningverbetering Standaard Referentiebestek voor de Woningbouw Standaardbestek Burgerlijke en Utiliteitsbouw Staatsblad Staatscourant Stichting voor toezicht op wettelijke ondernemersexamens Stedebouw en Volkshuisvesting Stichting Vakexamen Makelaardij Structuurschema Verkeer en Vervoer Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid te aangehaalde plaatse Tijdschrift voor Bouwrecht Tijdschrift voor Omgevingsrecht Technische Universiteit Tijdschrift voor Arbitrage Tijdschrift voor Consumentenrecht Tijdschrift voor Openbaar Bestuur Technisch Bureau ter Bevordering van Schadepreventie Tenders Electronic Daily Tractatenblad Trusted Third Party Uniform Aanbestedingsreglement

xxv

Lijst van afkortingen UAV UAV TI UN UNCITRAL UNETO UNTS UPR UWV VAGWW VAR VBKO VBR VBR VBR-A VEBIDAK VEEN VEGIN VEH VEWIN VGBouw VIANED VIB VINEX VKG V N VNG VNI VNV vocBetonbouw VOGA VOK VSB (M)VROM VU VUI (M)V en W (M)VWS Vzr. W WAM WAO

xxvi

Uniforme Administratieve Voorwaarden voor de uitvoering van werken Uniforme Administratieve Voorwaarden voor de uitvoering van Technische Installatiewerken United Nations United Nations Commission on International Trade Law Unie van Elektrotechnische Ondernemers United Nations Treaty Series Uniform Prijsregelend Reglement Uitvoering Werknemersverzekeringen Vereniging Aannemers Grond , Water en Wegenbouw Vereniging voor Bestuursrecht Vereniging van Waterbouwers in Bagger , Kust en Oeverwerken Vereniging voor Bouwrecht Vereniging van Betonreparatiebedrijven Vereniging voor Bouwrecht-Advocaten Vereniging Dakbedekkingsbranche in Nederland Vereniging van Exploitanten van Electriciteitsbedrijven in Nederland Vereniging van Exploitanten van Gasbedrijven in Nederland Vereniging Eigen Huis Vereniging van Exploitanten van Waterleidingbedrijven in Nederland Vereniging Grootbedrijf Bouwnijverheid Vereniging Infrastructuur Aannemers Nederland Verzekeringsinstituut Bouwbedrijf Vierde Nota op de Ruimtelijke Ordening Extra Vereniging van Kunststof Gevelelementenfabrikanten Vakstudie Nieuws Vereniging van Nederlandse Gemeenten Vereniging van Nederlandse Installatiebedrijven Vereniging Nederlandse Voegbedrijven Vereniging ondernemers civiele Betonbouw Verbond Ondernemers Gespecialiseerde Aanneming Vereniging Ondernemers Kabelwerken Vereniging van Steiger , Hoogwerk en Betonbekistingsbedrijven Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer Vrije Universiteit Voorlopige Uitvoeringsinstructie Ministerie van Verkeer en Waterstaat Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Voorzieningenrechter Weekblad van het Recht Wet aansprakelijkheidsverzekering motorrijtuigen Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering

Lijst van afkortingen Wbb Wem WFR Wfsv Wgh WIA Wka Wm (Wet) WOZ WPNR WRI WRO Wro WRvS Wsdv Wsv WTBA WTO WUW Wvg WvK Wvo WW

Wet bodembescherming Wet economische mededinging Weekblad voor Fiscaal Recht Wet financiering sociale verzekeringen Wet geluidhinder Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen Wet Ketenaansprakelijkheid Wet milieubeheer (Wet) Waardering Onroerende Zaken Weekblad voor Privaatrecht, Notariaat en Registratie Werkgeversvereniging Railinfrastructuur Wet op de Ruimtelijke Ordening Wet ruimtelijke ordening Wet op de Raad van State Wet op de stads en dorpsvernieuwing Wet stedelijke vernieuwing Wet op het ter beschikking stellen van arbeidskrachten World Trade Organization Wet Uitkeringen Wegen Wet voorkeursrecht gemeenten Wetboek van Koophandel Wet verontreiniging oppervlaktewateren Werkloosheidswet

xxvii

Uitsprakenregister

Afdeling bestuursrechtspraak Raad van State (voor 1994: Afdeling Rechtspraak Raad van State) 22-12-1994, AB 1995, 274 113 29-05-1995, BR 1996, p. 411 m.nt. Van Wijmen 139 09-03-1998, BR 1998, p. 605 (Schoorl) 121 08-03-1999, BR 1999, p. 424 m.nt. J.J.M.M. van Rijckevorsel 134 Afdeling Rechtspraak Raad van State (tot 1993) 01-09-1977, BR 1977, p. 914, AB 1977, 336 (Kan/Maastricht) 121 08-06-1978, AA 1978, p. 574 (De Bilt) 121 21-02-1979, BR 1979, p. 418 (Tegelen) 121 02-03-1984, AB 1984, 540 (Raamsdonkveer) 121 04-10-1985, BR 1986, p. 141 (Tholen) 121 07-05-1979, BR 1979, p. 767 (Gemert) 121 05-09-1979, BR 1980, p. 14 (De Bilt) 121 12-01-1982, AB 1982, 299 (Paul Krugerbrug I) 393 09-09-1982, AB 1983, 269 (Planken Wambuis) 393 13-10-1983, AB 1984, 30 (Deurne) 121 21-07-1992, BR 1993, p. 966 (Schijndel) 121 20-08-1992, BR 1993, p. 535 e.v. 76 04-06-1991, BR 1992, p. 922 e.v. 76 21-10-1991, BR 1992, p. 457 (Leemsterland) 121 26-06-1991, AB 1992, 261 m.nt. PvB 105 Arbitrage Instituut voor de Bouwkunst 11-09-1974, BR 1975, p. 553 225 09-05-1977, BR 1977, p. 789 226 19-12-1977, BR 1978, p. 445 226 04-01-1978, BR 1978, p. 703 225 12-12-1978, BR 1979, p. 230, m.nt. H.O. Thunnissen 224 31-03-1980, BR 1980, p. 728 m.nt. H.O. Thunnissen 224, 231 23-09-1980, BR 1981, p. 542 m.nt. H.C. Wesseling 235 11-01-1982, BR 1982, p. 855 227 08-10-1984, BR 1985, p. 321 231 19-11-1985, BR 1987, p. 245 226 19-12-1985, BR 1987, p. 247, m.n. H.C. Wesseling 225, 226 15-01-1986, BR 1986, p. 373 227 03-07-1990, BR 1991, p. 718 237 501

Uitsprakenregister 29-10-1990, BR 1993, p. 651 226 24-05-1991, BR 1993, p. 746 228 06-06-1991, BR 1993, p. 843 245 16-08-1991, BR 1993, p. 748 226 20-08-1991, BR 1994, p. 617 225 14-05-1992, BR 1993, p. 749 228 30-06-1992, BR 1993, p. 750 225, 231 31-08-1992, BR 1994, p. 443 228 31-08-1992, BR 1994, p. 619 225 18-05-1993, BR 1995, p. 616 226 15-06-1993, BR 1996, p. 168 226 21-09-1993, BR 1994, p. 445, m.nt. C.A. Adriaansens 225 03-11-1993, BR 1994, p. 969 228 18-02-1994, BR 1994, p. 972 228 03-03-1994, BR 1995, p. 619 225 19-04-1994, BR 1995, p. 534 224 20-07-1994, TvC 1995, p. 103, m.nt. M.A.M.C. van den Berg 228 31-10-1994, BR 1996, p. 944, m.nt. M.A.M.C. van den Berg 235 04-11-1994, BR 1996, p. 1022 225 01-12-1994, BR 1996, p. 517 224 08-03-1995, BR 1996, p. 437 241 29-09-1995, BR 1996, p. 607 226 01-12-1995, BR 1997, p. 68 238 15-05-1996, BR 1997, p. 76, m.nt. C.A. Adriaansens 228 18-08-1997, BR 2000, p. 704, m.nt. M.A.M.C. van den Berg 235 21-12-1998, BR 2000, p. 79 227, 228 26-01-1999, BR 2000, p. 526 217 03-03-1999, BR 2000, p. 960 241 20-05-1999, BR 2000, p. 82 225 17-06-1999, BR 2000, p. 343 m.nt. Chao‑Duivis 411 09-02-2000, BR 2001, BR 2001, p. 802 224 16-08-2000, BR 2001, p. 253 224, 228 11-12-2000, BR 2002, p. 80 224 18-12-2000, BR 2002, p. 36 228 14-05-2002, BR 2003, p. 724 224 04-10-2004, BR 2006, p. 475, m.nt. M.A.B. Chao-Duivis 225 23-04-2007, BR 2007, p. 1057 226 26-06-2007, BR 2007, p. 1059 226 29-05-2009, No. 1200-0497 226 08-07-2009, No. 1200-0441 238 Bundesgerichtshof 14-03-1996, BauR 1996, p. 702 321 Commissie van Geschillen KIVI 08-12-1981 BR 1986, p. 940, TvA 1982/2, p. 49 236

502

Uitsprakenregister 11-09-1987, BR 1989, p. 787 m.nt. H.O. Thunnissen 236 21-01-1994, TvA 1995/3, p. 160 236 19-05-1995, BR 1996, p. 173 224, 236 19-03-1996, BR 1996, p. 439 224 03-07-1997, BR 1998, p. 538 224 21-06-2000, BR 2000, p. 978 213 20-07-2000, BR 2001, p. 166 236 12-06-2001, BR 2002, p. 269 236 Europese Hof voor de Rechten van de Mens 23-10-1985, BR 1986, p. 65 en AB 1985, 1, NJ 1986, 102 146 06-05-2003 (Procola), AB 2003, 211 m.nt. Kleyn 438 Gerecht van eerste aanleg EG 16-07-1992, BR 1992, p. 723 e.v. 11 21-02-1995, BR 1995, p. 333 e.v. 11 Gerechtshof Amsterdam 28-06-1962, NJ 1964, 228 395 11-06-1992, BR 1993, p. 654 243 22-07-1992, BR 1994, p. 147 311 26-10-1995, BR 1996, p. 669 168 27-06-1996, BR 1999, p. 250, m.nt. C.A. Adriaansens 230 30-10-1997, TvC 2000, p. 78 m.nt. M.A.M.C. van den Berg 330 26-07-2001, BR 2002, p. 536, m.nt. C.A. Adriaansens 243 19-05-2005, BR 2006, p. 172 313 05-07-2007, TBR 2008, m.nt. M.A.M.C. van den Berg 336 15-07-2007, LJN: BG1508 375 Gerechtshof Arnhem 07-10-1981, BR 1982, p. 149 (Tubbergen) 121 05-04-2005, NJ 2007, 26 199 24-02-2009, TBR 2010, p. 176 390 18-08-2009, LJN: BK8649 338 Gerechtshof ’s-Hertogenbosch 15-06-1965, BR 1969, p. 106 241 18-04-1978, BR 1978, p. 691 345 25-02-1981, BR 1981, p. 876 224 01-07-1992, BR 1993, p. 140 (Exploitatieovereenkomst Uden I) 129 01-07-1992, BR 1993, p. 143 (Uden II) 129 31-03-1993, BR 1994, p. 956 (Uden III) 129 16-04-1997, NJkort 1997, No. 54 215 06-05-1997, KG 1997, 202, BR 1998, 341 261 18-10-2005 rolNo. C0500057, LJN: AU4635 256 20-01-2009 387

503

Uitsprakenregister 17-03-2009, LJN: BH6958, TBR 2009/6, p. 552 m.nt. C.M.D.S. Pavillon (ONo. edelijk bezwarend arbitragebeding I) 213, 218, 234, 306, 414 03-11-2009, LJN: BK7579 199 Gerechtshof ’s-Gravenhage 07-02-1989, BR 1989, p. 637 m.nt. H.C.W.M. Moesker 395 07-02-1989, BR 1990, p. 130 e.v. 157 15-10-1997, KG 1998, 162, TvA 1998, p. 170, m.nt. W.D.H. Asser 412 21-01-1999, RvdW 2000, 75 394 21-01-1999, BR 1999, p. 605 143 10-11-1999 (tussenarrest) en 22-11-2000 (eindarrest), BR 2001, p. 599, m.nt. M.A.M.C. van den Berg 234 31-01-2001, NJ 2001, 412, BR 2001, p. 531 258 16-12-2008, TBR 2009, p. 663 310, 313 30-06-2009, No. 105.007.008/01, LJN: BJ4217 391 13-10-2009, LJN: BL0037 202 Gerechtshof Leeuwarden 17-03-1999, BR 2000, p. 71, m.nt. C.A. Adriaansens 243, 244 15-12-2009, LJN: BK6808 334 Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen 20-09-1988, zaak 31/87, Beentjes/Staat der Nederlanden, Jurispr. 1988, p. 4635, BR 1989, p. 72-80 255 08-02-1990, NJ 1992, 562 444 02-08-1993, Commissie/Italië, zaak C-107/92, Jurispr. 1993, p. I-4655, punt 12 278 14-04-1994, Ballast Nedam Groep, ‘Ballast Nedam Groep I’ zaak C-389/92, Jurispr. 1994, p. I-01289 285 25-03-1996, BR 1996, p. 689 e.v. 11 28-03-1996, BR 1996, p. 513 m.nt. L. Wolfsbergen 117 28-03-1996, Commissie/Duitsland, zaak C-318/94, Jurispr. 1996, p. I-1949, punt 14 278 25-04-1996, zaak C-87/94, Jurispr. 1996, p. I-2043 290 18-12-1997, Ballast Nedam Groep, ‘Ballast Nedam Groep II’, zaak C-5/97, Jurispr. 1997, p. I-07549 285 15-01-1998, zaak C-44/96, Mannesmann Anlagenbau, Jurispr. 1998, p. I-00073 256 10-11-1998, zaak C-360/96, BFI Holding, Jurispr. 1998, p. I-06821 256 28-10-1999, zaak C-81/98, Jurispr. 1999, p. I-7671, NJ 2000, 528, BR 2000, p. 984 295 02-12-1999, zaak C-176/98, Jurispr. 1999, p. I-08607 285 27-06-2000, NJ 2000, 730 215 07-12-2000, zaak C-324/98, Telaustria, Jurispr. 2000, p. I-10745 252 10-05-2001, zaak C-223/99 en zaak C-260/99, Agora, Jurispr. 2001, p. I-03605 256

504

Uitsprakenregister 12-07-2001, zaak C-399/98, Jurispr. 2001, p. I-5409, NJ 2002, 11 258 18-10-2001, zaak C-19/00, Jurispr. 2001, p. I-7725 291 27-02-2003, zaak C-373/00, Adolf Truley GmbH, Jurispr. 2003, p. I-01931 256 29-04-2004, zaak C-496/99P, Jurispr. 2004, p. I-03801 290 03-03-2005, zaken C-21/03 en C-34/03, Jurispr. 2005, p. I-01559 261 02-06-2005, Commissie/Griekenland, zaak C-394/02, Jurispr. 2005, p. I-04713 278 21-07-2005 in zaak C-231/03, Coname, Jurispr. 2005, p. I-07287 252 13-10-2005 in zaak C-458/03, Parking Brixen, Jurispr. 2005, p. I-08612, Zaak C-507/03, Commissie Ierland 252 24-11-2005, zaak C-331/04, Jurispr. 2005, p. I-10109 290 26-10-2006, C-168/05 415 18-01-2007, zaak C-220/05 259 Hoge Raad 06-05-1926, NJ 1926, p. 721 (Vas Dias/Salters) 228 14-11-1929, NJ 1929, 1776 m.nt. E.M.M. (Mook/Sap I) 340 18-03-1932, NJ 1932, p. 925 m.nt. EMM (Mook/Sap III) 308 27-01-1939, NJ 1939, 874 (Rotterdam/Staatsspoor) 380 15-11-1957, NJ 1958, 67 m.nt. LEHR (Baris/Riezenkamp) 198, 315 21-12-1960, NJ 1961, 115 150 29-09-1961, NJ 1962, 14 m.nt. Beekhuis, AA 1962, 104 m.nt. G. (Picus) 365 06-06-1962, NJ 1962, 280 145 09-12-1964, NJ 1965, 267 148 02-02-1966, BR 1966, p. 266, NJ 1966, 415, AB 1966, p. 579, AA 1966/67, p. 137 (Hoogeloon) 120 25-03-1966, BR 1966, p. 296, NJ 1966, 279 m.nt. GJS 319 19-05-1967, NJ 1967, 261 (Saladin/HBU) 213, 216 05-01-1968, NJ 1968, 102 m.nt. GJS (Vliegtuigvleugel) 401 01-03-1968, NJ 1968, 246, m.n. GJS (Moluksche Evangelische Kerk/Clijnk) 229 21-06-1968, NJ 1968, 290 m.nt. HD 334 13-12-1968, NJ 1969, 174 m.nt. GJS (Polyclens) 401 02-02-1973, NJ 1973, 315 400 09-03-1973, NJ 1973, 464 (De Boerenleenbank/Van der Reek) 380, 386, 388 08-06-1973, NJ 1974, 346 m.nt. WMK, AA 1973, 565 m.nt. G. (Nationaal Grondbezit/Kamphuis) 365 17-04-1974, NJ 1974, 422 en AB 1974, 276 (Moerman/Vlaardingen I) 146 20-02-1976, NJ 1976, 486 (Pseudo-vogelpest) 213, 216 21-04-1976, NJ 1977, 47, m.nt. P. Zonderland; BR 1976, p. 610 237 01-07-1977, NJ 1978, 84 m.nt. G.J. Scholten 391 30-12-1977, No. 11165, NJ 1978, 449 413 15-06-1979, AB 1979, 528 (Grubbenvorst) 394 29-06-1979, NJ 1980, 133 m.nt. WMK (Hoogovens/Matex Europoort) 365 29-06-1979, NJ 1980, 271 (Moerman/Vlaardingen III) 139 05-09-1979, BNB 1979/268 462 12-03-1980, BNB 1980, 128 (Loon op Zand) 117

505

Uitsprakenregister 30-01-1981, NJ 1982, 55 (Witlofkwekerij Zevenaar) 394 10-06-1981, NJO 1981, 4 (Zillekens/Limburg) 152 28-12-1981, No. 12 Stcrt. 1982, No. 11 (Helmond) 132 28-12-1981, No. 19, Stcrt. 1982, No. 25 (Gouda) 132 31-03-1982, NJO 1982, 2 (‘s‑Hertogenbosch/Neduco) 152 18-06-1982, NJ 1983, 723 m.nt. C.J.H. Brunner, BR 1983, p. 398 m.nt. L.D. Pels Rijcken (Plas/Valburg) 199 24-09-1982, BR 1983, p. 926‑927 m.nt. L.D. Pels Rijcken 344 08-12-1982, BR 1983, p. 150 en NJ 1984, 73 (Weerselo/Hannink en Pelster) 116, 150 27-01-1984, NJ 1984, 545, m.nt. G (WGO/Koma) 228 24-02-1984, BR 1984, p. 508 m.nt. K. van Rijckevorsel, NJ 1984, 669 en AB 1984, 399 (Sint OedeNo.ode) 394 17-05-1985, NJ 1986, 760 m.nt. C.J.H. Brunner en W.M. Kleyn (Curaçao‑Boyé) 165 11-12-1985, No. 23159, BNB 1987/187 480 25-04-1986, NJ 1986, 714 (Smilde) 216 16-05-1986, BR 1986, p. 775 m.nt. N.S.J. Koeman, NJ 1986, 723, AA 1986, p. 642 (Heesch/Van de Akker) 121 04-06-1986, BR 1986, p. 615, NJ 1987, 403 (Schoonebeek/Pieper) 150 15-10-1986, BNB 1987/43 34 30-01-1987, BR 1987, p. 765, AB 1988, 12 (Blaricum‑Roozen) 394 30-01-1987, BR 1987, p. 767 m.nt. N.S.J. Koeman, AB 1988, 43 (Nibourg‑Zuidwolde) 394 27-03-1987, BR 1987, p. 533 m.nt. P. de Haan, NJ 1987, 727, AB 1987, 273 (Amsterdam/Ikon Beleidsconsulenten B.V.) 132, 157 23-10-1987, NJ 1988, 1017 m.nt. C.J.H. Brunner (VSH/Shell) 200 13-11-1987, BR 1988, p. 206 (Haagse gasfabriek) 98, 159 30-12-1987, BR 1988, p. 212 (Bergeijk/Hoeks) 150 25-05-1988, BR 1988, p. 757 en NJ 1988, 927 m.nt. MS (Van der Sloot/Boxtel) 139, 146 25-05-1988, BR 1988, p. 760, NJ 1988, 30 (Teeuwen/Venlo) 146 25-05-1988, BR 1988, p. 761, NJ 1988, 928 m.nt. MS (Hardinxveld‑Giessendam/ Van de Bree) 146 29-06-1988, No. 1091, BR 1988, p. 770 (Van Beurden/Tilburg) m.nt. van P.C.E. van Wijmen 146 08-07-1988, BR 1990, p. 120 e.v. 140 22-03-1989, BR 1990, p. 608 e.v. m.nt. P.C.E. van Wijmen (Vierboom/Winschoten) 148, 150 04-10-1989, BR 1991, p. 615 e.v. m.nt. P.C.E. van Wijmen (Heerde/Zwerus) 148, 150 01-11-1989, BR 1990, p. 127 e.v. m.nt. P.C.E. van Wijmen 145 29-11-1989, BNB 1990/43 462 26-01-1990, BR 1990, p. 697 (Windmill) 157 09-02-1990, AB 1990, 409 m.nt. C.J. Kleijs-Wijnnobel, BR 1990, p. 375, NJ 1991, 462 m.nt. CHJB (Staat/Van Amersfoort) 100

506

Uitsprakenregister 28-02-1990, BR 1991, p. 125 e.v. 146 28-03-1990, BR 1990, p. 613 e.v., m.nt. P.C.E. van Wijmen (Kruijer/Staat) 151 04-07-1990, No. 24.942, BR 1991, p. 223 m.nt. L. Wolfsbergen 444 09-07-1990, BR 1990, p. 869 (De Pina) 157 29-10-1990, V-N 1990, p. 3561 34 07-11-1990, BR 1991, p. 133 e.v. m.nt. P.C.E. van Wijmen 146 21-11-1990 (Sint OedeNo.ode), BR 1992, p. 186 e.v. 12 21-11-1990, BR 1991, p. 228 e.v. (Sint OedeNo.ode) 117 15-02-1991, NJ 1991, 628 365 15-03-1991, NJ 1991, 416 210 22-03-1991, NJ 1994, 170 m.nt. MS 157 21-05-1991, NJ 1991, 647 m.nt. PvS (Vogelaar/Skil) 200 31-05-1991, NJ 1993, 112, AB 1992, 290 (Van Gog/Nederweert) 394 07-06-1991, NJ 1991, 525 209, 210 08-07-1991, BR 1991, p. 927 (Kunst‑ en Antiekstudio/Lelystad) 157 08-07-1991, NJ 1991, 691 (Lelystad-arrest) 178 10-01-1992, NJ 1992, 670 m.nt. MS 158 24-01-1992, NJ 1992, 230 (Bohama/Techni Caribe) 330 24-04-1992, BR 1992, p. 553 m.nt. E. Bauw, NJ 1993, 642 en 643 (Van Wijngaarden/Staat en Staat/Akzo Resins) 100 24-04-1992, NJ 1993, 190 (Kuyt/MEAS) 230 24-04-1992, NJ 1993, 232 m.nt. MS (Zeeland/Hoondert). 252 12-06-1992, NJ 1993, 113 394 24-06-1992, BR 1993, p. 309 e.v. (Ogenia ‘s‑Gravenhage) 152 09-10-1992, BR 1993, p. 450 m.nt. B.J. Broekema-Engelen (Steendijkpolder Maassluis) 98 14-10-1992, BR 1993, p. 472 e.v. (Onteigening Maarheeze) 149 27-11-1992, NJ 1993, 287 (Felix/Aruba) 228 09-12-1992, BR 1994, p. 224 e.v. m.nt. Van Wijmen 152 18-12-1992, NJ 1993, 734 39 23-12-1992, BR 1994, p. 411 e.v. m.nt. Van Wijmen 151 21-04-1993, BR 1994, p. 327 e.v. (Onteigening Bergschenhoek) m.nt. P.C.E. van Wijmen 148 01-07-1993, NJ 1995, 150 394 15-07-1993, BR 1994, p. 857 e.v. m.nt. P.C.E. van Wijmen 147 02-02-1994, BR 1995, p. 434 e.v. (Onteigening Duiven) 150 29-04-1994, NJ 1997, 396, AB 1994, 530, BR 1994, p. 773 394 10-06-1994, NJ 1994, p. 611 209, 210 17-06-1994, NJ 1994, 757, m.nt. PAS (Iman) 302 24-06-1994, BR 1994, p. 776 e.v. m.nt. L. Wolfsbergen (Hengelo/Markerink) 12, 117 30-09-1994, BR 1995, p. 42 m.nt. E. Bauw, NJ 1996, 196‑198 m.nt. CHJB (Staat en gemeente Ouderkerk/Shell, Staat/Sovay Duphar en Staat/Fasson) 100 25-11-1994, NJ 1995, 154 (Stokkers/Vegt) 309 09-12-1994, NJ 1996, 403 372 19-05-1995, NJ 1996, 119 (Sogelease) 183

507

Uitsprakenregister 02-06-1995, NJ 1997, 700‑702 m.nt. CJHB 311 23-06-1995, NJ 1996, 216 367 10-08-1995, BR 1995, p. 946 m.nt. Van Wijmen 152 15-12-1995, NJ 1996, 319 210 24-04-1996, BR 1997, p. 345 m.nt. Van Wijmen 152 14-06-1996, NJ 1997, 481, BR 1997, p. 695 m.nt. M.A.B. Chao‑Duivis<$Ij14-06-1996, NJ 1997, 481, BR 1997, p. 695 m.nt. M.A.B. Chao-Duivis (De Ruiterij/MBO) 200 04-10-1996, NJ 1997, 64 391 04-10-1996, NJ 1997, 65, BR 1997, p. 701 m.nt. M.A.B. Chao-Duivis (Combinatie/Staat) 200 22-11-1996, BR 1997, p. 363 m.nt. M.A.B. Chao-Duivis (Olietank Bloemendaal) 98 06-12-1996, NJ 1997, 219 396 21-03-1997, NJ 1998, 207 418 16-05-1997, RvdW 1997, 125 (Consumentenbond/EnergieNed en Vewin) 217 28-05-1997, BR 1998, p. 866 m.nt. Van der Schans 152 19-09-1997, NJ 1998, 6 208, 219 07-11-1997, NJ 1998, 364, AB 1998, 221 394 14-11-1997, NJ 1998, 149 (Groen/Schrijvers) 302 28-11-1997, NJ 1998, 705 210 05-12-1997, NJ 1998, 400‑402 m.nt. JH 311 24-12-1997, BR 1999, p. 964 (Onteigening Oldenzaal) m.nt. J.F. de Groot 150 28-01-1998, BNB 1998/146 36 06-02-1998, NJ 1999, 303 367 20-02-1998, NJ 1998, 526 394 08-04-1998, BR 1999, p. 972 (Onteigening Rotterdam) 130 29-05-1998, NJ 1999, 98 m.nt. JBMV, BR 1999, p. 440 m.nt. J.H.M. van Erp (Mooijman/Netjes) 350 18-09-1998, NJ 1998, 818 (KPI/Leba) 309, 310, 312, 360 30-09-1998 (Onteigening Dordrecht), BR 1999, p. 974 130 02-10-1998, NJ 1998, 831 390 09-10-1998, NJ 1999, 581, m.nt. PvS (Hartman/Bakker) 230 23-10-1998, NJ 1999, 582, m.nt. PvS (Nacap/Kurstjens) 229 15-01-1999, NJ 1999, 242 216 22-01-1999, NJ 2000, 305, BR 1999, p. 985 m.nt. A.G.J. van Wassenaer van Catwijck, RvdW 1999, 18 261 26-03-1999, BR 1999, p. 1065 e.v. m.nt. J. de Jong 168 12-05-1999, BNB 1999/260 36 21-05-1999, NJ 1999, 733 (Verduisterende hulppersoon) 322 01-10-1999, NJ 2000, 207 212 22-10-1999, NJ 2000, 159 396 27-10-1999, BR 2000, p. 424 143 17-12-1999, AB 2000, 89, NJ 2000, 140 (Groningen-Raatgever) 218, 438 17-12-1999, NJ 2000, 88 394 04-02-2000, NJ 2000, 258 (Kinheim/Pelders) 232

508

Uitsprakenregister 09-02-2000, BR 2000, p. 429 143 25-02-2000, NJ 2000, 340 419 25-02-2000, No. R99/034HR, NJ 2000, 508 413 12-05-2000, NJ 2000, 412 213 05-01-2001, NJ 2001, 79 (Multi Vastgoed/Nethou) 337 21-01-2001, NJ 2001, 157 229 06-04-2001, NJ 2002, 385 213 04-05-2001, NJ 2002, 214 m.nt. CJHB 311 13-07-2001, NJ 2001, 497 211 16-11-2001, No. 1320, BR 2003, p. 974 m.nt. J.G. de Vries Robbé (Onteigening HSL‑Zuid) 151 22-02-2002, No. 1335, BR 2002, p. 803 m.nt. J.G. de Vries Robbé (Onteigening Haarlemmermeer) 149 14-06-2002, NJ 2003, 112 m.nt. Hijma (Hofman/Bramer en Colpro) 214, 235 27-09-2002, No. 34.927, Belastingblad 2002, p. 1105 (gemeente Rotterdam) 461 20-12-2002, No. 1369, BR 2003, p. 333 m.nt. E. van der Schans (Onteigening Borssele) 131 17-01-2003, No. C01/301, RvdW 2003, 17 413 04-04-2003, NJ 2003, 35 m.nt. M.A.M.C. van den Berg, BR 2003, p. 824 m.nt. H. Nijholt, AB 2003, 365 m.nt. FvO (RZG/ConforMed) 202, 253 06-06-2003, BR 2003, p. 819 e.v. (Kabelarresten) 173 05-12-2003, RvdW 2003, No. 187 367 09-01-2004, NJ 2005, 190 413 06-02-2004, RvdW 2004, 31; BR 2004, p. 433, m.nt. C.A. Adriaansens 244 20-02-2004, BR 2004, p. 880 m.nt. J.F. de Groot (Onteigening Betuweroute) 150 08-10-2004, NJ 2005, 52, BR 2005, p. 634, m.nt. M.A.M.C. van den Berg (NSC/ Pongers) 310 24-12-2004, BR 2006, p. 268, m. nt. J. de Jong (Kettingbeding Amsterdam) 164 12-08-2005, NJ 2005, 467; AA 2005, p. 1027, m.nt. T. Hartlief; NTBR 2006, p. 62, m.nt. C. Bollen; BR 2006, p. 381, m.nt. M.A.M.C. van den Berg 200 21-10-2005, NJ 2006, 418, m.nt. C.J.H. Brunner, BR 2006, p. 287 m.nt. M.A.B. Chao-Duivis 385 04-11-2005, NJ 2006, 204 287 02-12-2005, NJ 2006, 444, m.nt. JBMV (Rijpma/Groot) 311, 313 13-01-2006, NJ 2006, 59 311, 313 31-03-2006, RvdW 2006, 328 311 14-04-2006, C05/036HR (Anti-speculatiebeding Doetinchem), BR 2006, p. 575, m.nt. M. Fokkema 115 08-09-2006, NJ 2006, 494 (Körkemeyer/Ottink) 309, 310 08-09-2006, TBR 2008, p. 72, m.nt. C.A. Adriaansens 241 27-04-2007, NJ 2007, 262; M.R. Lim, BR 2008, p. 461-469 330 08-06-2007, BNB 2007/247, V-N 2007/27.19 36 29-06-2007, BNB 2007/249 36 25-04-2008, V-N 2008/22.30 36 19-12-2008, NTFR 2009/57 35 19-12-2008, V-N 2009/2.19, NTFR 2009/55 35

509

Uitsprakenregister 13-02-2009, No. 43 892 (LJN: BH2592) Belastingblad 2009, p. 432 468 27-03-2009, TBR 2009/192, p. 961 m.nt. S.J.H. Rutten 342 Koninklijk Besluit 08-04-1970, AB 1970, 577 (Tweemanspolder) 393 11-01-1973, AB 1974, 17 (DOA) 393 08-03-1980, No. 3, BR 1980, p. 714 (Borne) 140 15-03-1983, BR 1983, p. 366 (Brummen) 121 16-05-1984, AB 1985, 71 (Bathmen) 121 18-12-1984, BR 1985, p. 643 (Schijndel) 139 18-12-1984, No. 42, BR 1985, p. 467 (Heemskerk) 140 12-06-1987, BR 1987, p. 937 m.nt. P.H. Revermann 119 16-07-1987, No. 25 (Bergschenhoek), n.g. 143 11-08-1987, No. 73, BR 1988, p. 916 m.nt. P.H. Revermann (Amsterdam) 119, 143 03-12-1987, No. 26, BR 1988, p. 921 m.nt. P.H. Revermann 137 01-08-1988, BR 1989, p. 256 70 23-08-1988, No. 22, BR 1989, p. 384 m.nt. P.H. Revermann (Dalen) 138, 144 28-12-1988, BR 1989, p. 263 70 14-07-1989, BR 1989, p. 905 70 23-08-1989, BR 1990, p. 294 m.nt. P.H. Revermann (Skarsterlân) 139, 144 11-09-1989, BR 1990, p. 296 e.v. (‘s‑Gravenhage) 138, 139 11-09-1989, BR 1990, p. 298 e.v. (Amsterdam) 130 03-12-1990, BR 1991, p. 795 m.nt. Revermann (Leiden) 143 12-12-1990, BR 1992, p. 153 e.v. m.nt. Revermann (Stadsdeel Amsterdam‑Oost) 137 17-07-1991, BR 1991, p. 848 e.v. m.nt. H.H. Bod 139 30-10-1992, BR 1993, p. 395 e.v. (bestemmingsplan Jordaan) 137 08-12-1992, BR 1993, p. 399 e.v. m.nt. Revermann (Onteigening Uitgeest) 120, 138, 139, 144 21-12-1992, BR 1993, p. 403 e.v. (bestemmingsplan Haarlemmerbuurt) 137 16-04-1993, Stb. 1993, 234 109, 112 25-05-1993, BR 1994, p. 331 (Onteigening Nieuwerkerk a/d IJssel) 138, 143 01-10-1993, BR 1994, p. 335 143 18-08-1994, BR 1994, p. 946 113 03-04-1996, BR 1996, p. 922 (goedkeuring onteigening Dordrecht) 143 24-01-1997, BR 1997, p. 854 e.v. (Onteigening Liesveld) 139 06-11-1997, BR 1998, p. 324 (Wateringseveld) 139 06-02-1999 (Onteigening Utrecht), BR 1999, p. 969 130 06-05-2004, BR 2004, p. 975 m.nt. B.S. ten Kate (VeNo.ay) 143 Nederlands Arbitrage Instituut 21-04-2006, BR 2006, p. 1030 351 Rechtbank Alkmaar 20-10-2004, BR 2005, p. 150 345 21-01-2009, LJN: BH0912 344 510

Uitsprakenregister 20-08-2009, LJN: BJ5645 202 Rechtbank Almelo 29-07-2009, LJN: BJ5354 199 Rechtbank Amsterdam 07-01-1998, BR 1999, p. 253, m.nt. C.A. Adriaansens 241, 242 23-04-2008, BR 2008, p. 928, m.nt. P.H.L.M. Kuypers 204 17-12-2008, LJN: BH3168 414 17-12-2008, zaakNo. 404613/ HA ZA 08-2169 (RR), LJN: BH6958, TBR 2009/111, p. 552 m.nt. C.M.D.S. Pavillon 213, 218, 234, 306 06-05-2009, LJN: BI4270 204 Rechtbank Arnhem 13-01-1994, NJkort 1994, 16, TvC 1994, p. 360 m.nt. M.B.M. Loos 215 15-06-1990, BR 1991, p. 715 237 24-12-1997, JOR, 1998, 83 368 09-07-2004, LJN AP9659 256 14-03-2005, No. 123340/KG ZA 05-77, LJN: AT4165 382, 386 Rechtbank Assen 17-11-1992, BR 1993, p. 845 243 Rechtbank Breda 1 en 18-03-1994, BR 1995, p. 437 243 30-11-2004, rolNo. 137513/KG ZA 04-486, LJN AR7227 256 21-12-2007, LJN: BC2367 204 Rechtbank Dordrecht 12-06-1996, A&V 1996, p. 87 215 15-07-1997, BR 1998, p. 80 241 17-12-1997, BR 1998, p. 601 143 15-06-2006, BR 2007, p. 148, m.nt. J.G.J. Jansen en D.C. Orobio de Castro 204, 246 23-05-2007, LJN: BA7171 382, 385 Rechtbank Groningen 30-08-1991, BR 1993, p. 549 370 14-02-1994, KG 1994, 261 367 Rechtbank Haarlem 20-11-1978, BR 1979, p. 68 241 19-07-1994, KG 1994, 303; BR 1995, p. 537 241, 242 24-05-2006, LJN: AX5223 293

511

Uitsprakenregister Rechtbank ’s-Hertogenbosch 10-11-1989, BR 1990, p. 114 e.v. 139 07-06-1991, BR 1992, p. 155 e.v. 129 30-03-2001, BR 2003, p. 41 (voorkeursrecht Deurne) 61 13-02-2009, LJN: BH3620 202 26-03-2009, LJN: BH7954 en LJN: BH7954 376 18-11-2009, LJN: BH 3971 234 Rechtbank ’s-Gravenhage 22-01-1986, BR 1987, p. 399 (Stassen‑Delft) 132 19-01-2005, 04.690 381, 385, 386 13-09-2006, BR 2007, p. 809, m.nt. R. Dijkstra 241 06-10-2006, LJN: AZ0252 293 03-01-2007, rolNo. 250218/HA ZA 05-2920, BR 2007, p. 449 (Grondwerkzaamheden en kwalitatieve aansprakelijkheid) 391 19-12-2007, LJN: BC0937 381 19-12-2007, TBR 2008, p. 868, m.nt. M.A.M.C. van den Berg 204 22-10-2008, TBR 2009, p. 653, m.nt. M.A.M.C. van de Berg 310, 313 23-06-2009, LJN: BJ1444 202 13-01-2010, LJN: BL4004 422 Rechtbank Groningen 22-11-2002, NJ 2003, 102 391 Rechtbank Leeuwarden 12-07-1988, BR 1988, p. 867 243 29-11-1994, BR 1995, p. 443 243 08-01-1997, BR 1998, p. 71, m.nt. C.A. Adriaansens 243 Rechtbank Maastricht 29-07-2009, LJN: BJ 4326, m.nt. H. Berendschot 242 Rechtbank Middelburg 14-01-1970, NJ 1970, 297 242 14-02-1977, BR 1977, p. 785 242 28-09-1988, BR 1990, p. 122 e.v. 145 28-08-1992, KG 1992, 307; BR 1993, p. 656 241 Rechtbank Roermand 23-12-1982, BR 1983, p. 553 395 Rechtbank Rotterdam 16-02-2007, LJN: AZ8796 293 16-07-2008, TBR 2009, p. 450 333

512

Uitsprakenregister Rechtbank Utrecht 18-01-1977, BR 1978, p. 77 243 08-04-1997, BR 1998, p. 74 241 18-11-1998, BR 1999, p. 713 e.v. m.nt. H.C.W.M. Moesker 395 26-08-2003, KG 2003, 203 395 11-10-2006, No. 202211/HA ZA 05-2095, LJN: AZ0079 384 19-09-2008, TBR 2009, p. 272, m.nt. M.A.M.C. van den Berg 204 16-08-2005, 199214/KG ZA 05-788 en 198424 KG ZA 05-729, LJN AU1933 252 23-09-2009, LJN: BJ 8603 226 Rechtbank Zutphen 05-09-1985, BR 1986, p. 71 241, 243 12-01-2006, LJN AV0540 293 08-04-2009, LJN: BI7344 204 Rechtbank Zwolle 02-03-1988, BR 1988, p. 539 243 19-01-1994, BR 1994, p. 867 388 24-05-1994, KG 1994, 314, BR 1995, p. 155 367 14-02-1996, PRG 1996, 4635 215 27-04-2005, BR 2005, p. 1019, m. nt. J.F. de Groot (Voorkeursrecht Duiven) 134 Rechtbank Zwolle-Lelystad 31-03-2009, LJN: BI1905 (n.n.g) 343 Raad van Arbitrage voor de Bouw 24-05-1968, No. 5227, BR 1968, p. 333 228 23-12-1974, No. 7507, BR 1975, p. 168 m.nt. H.O. Thunnissen 339 10-11-1977, No. 8464, BR 1978, p. 72 m.nt. H.O. Thunnissen 320 17-07-1978, No. 8418, BR 1978, p. 776 345 08-11-1978, No. 8658, BR 1979, p. 156 229 08-10-1979, No. 9048, BR 1980, p. 47 339 09-07-1981, No. 9400, BR 1981, p. 808 494 18-02-1982, No. 9892/9907, BR 1982, p. 654 229 06-07-1982, No. 10.516, BR 1982, p. 714 m.nt. H.O. Thunnissen 326, 353, 354 08-12-1982, No. 10.166, BR 1983, p. 160 342 27-01-1983, No. 10.050, BR 1983, p. 299 345 16-08-1983, No. 11.382, BR 1984, p. 612 m.nt. H.O. Thunnissen 314 07-10-1983, No. 11.380, BR 1984, p. 166 m.nt. H.O. Thunnissen 314 08-03-1985, No. 11.370, BR 1985, p. 570 m.nt. H.O. Thunnissen 342 21-06-1985, No. 11.818, BR 1985, p. 801 330 29-01-1986, No. 12.105, BR 1986, p. 542< 339 16-06-1986, No. 12.219, BR 1987, p. 59 m.nt. H.O. Thunnissen 326, 339 30-06-1986, No. 12.031, BR 1986, p. 799 307 23-03-1987, No. 12.307, BR 1987, p. 615 229 24-04-1987, No. 11.755, BR 1987, p. 687 314

513

Uitsprakenregister 19-08-1987, No. 12.508, BR 1988, p. 217 m.nt. H.O. Thunnissen 326, 339 02-10-1987, No. 11.616, BR 1988, p. 68 327 29-10-1987, No. 12.334, BR 1988, p. 147 326, 329 23-11-1987, No. 12.235, BR 1988, p. 221 m.nt. H.O. Thunnissen 326 03-12-1987, No. 12.541, BR 1989, p. 297 339 16-12-1987, No. 12.885, BR 1988, p. 225 314 21-01-1988, No. 12.208, BR 1988, p. 312 341 23-03-1988, No. 12.812, BR 1988, p. 613 339 29-03-1988, No. 13.049, BR 1988, p. 532 314 13-03-1989, No. 13.047, BR 1989, p. 548 339 14-11-1989, No. 12.955, BR 1990, p. 767 229 22-01-1990, No. 13.592, BR 1990 m.nt. H.O. Thunnissen 341 02-05-1990, No. 14.048, BR 1990, p. 634 314 29-06-1990, No. 13.639, BR 1991, p. 154 314 25-07-1990, No. 12.681, BR 1990, p. 867 m.nt. H.O. Thunnissen 341, 342 16-11-1990, No. 14.214, BR 1994, p. 606 318 25-03-1991, No. 70.014, BR 1993, p. 547 m.nt. H.O. Thunnissen 314 23-08-1991, No. 14.808, BR 1991, p. 937 217 05-12-1991, No. 14.632, BR 1992, p. 242 329 11-12-1991, No. 14.356, BR 1992, p. 332 m.nt. H.O. Thunnissen 339 09-06-1992, No. 15.276, BR 1993, p. 316 314 18-12-1992, No. 15.299, BR 1993, p. 638 m.nt. H.O. Thunnissen 314 04-01-1993, No. 15.975, BR 1993, p. 480 308, 359 11-02-1993, No. 16.104, BR 1993, p. 830 m.nt. H.O. Thunnissen 307 11-03-1993, No. 15.134, BR 1993, p. 644 314 19-07-1993, No. 15.252, BR 1993, p. 920, m.nt. H.O. Thunnissen 318, 339 14-10-1993, No. 15.272, BR 1994, p. 784 m.nt. H.O. Thunnissen 314 09-11-1993, BR 1994, p. 76 411 11-11-1993, No. 15.770, BR 1994, p. 523 330 20-01-1994, No. 14.859, BR 1994, p. 683 m.nt. H.O. Thunnissen 318, 342 10-02-1994, No. 16.325, TvC 1994, p. 320, m.nt. M.A.M.C. van den Berg 329 02-03-1994, vermeld bij M.A. van Wijgaarden, Hoofdstukken Bouwrecht, deel 2, 2007, No. 93 339 22-06-1994, No. 14.256 en 14.257/AIBk 22-06-1994, BR 1995, p. 603 326 27-06-1994, No. 16.211, BR 1994, p. 963 229 27-06-1994, No. 16.814, BR 1995, p. 528 329 22-09-1994, BR 1994, p. 967 411 12-10-1994, No. 16.394, BR 1995, p. 786 318, 342 02-11-1994, No. 17.041, BR 1995, p. 254 341 15-02-1995, No. 16.931, BR 1995, p. 522 m.nt. J. Rozemond 330 29-03-1995, No. 17.710, BR 1995, p. 614 341 13-04-1995, No. 16.699, BR 1995, p. 870 318, 342 15-05-1995, No. 16.610, BR 1995, p. 1021 314 25-07-1995, No. 16.991, BR 1995, p. 874 210 03-10-1995, No. 17.230, BR 1997, p. 260 330 03-01-1996, No. 18.178, BR 1996, p. 246 318

514

Uitsprakenregister 12-01-1996, No. 17.348, BR 1996, p. 353 314 24-01-1996, No. 18.499, BR 1996, p. 251 314 04-03-1996, No. 17.553, BR 1996, p. 430 307, 326 19-04-1996, No. 18.051, BR 1997, p. 522 318 18-07-1996, No. 18.018, BR 1997, p. 525 m.nt. L.C. Makkinga 318 22-01-1997, No. 70.224, BR 1997, p. 776 318 17-02-1997, No. 17.969, BR 1997, p. 864 314 04-04-1997, No. 19.249, Hoofdstukken Bouwrecht, deel 2, 2003 341 03-06-1997, No. 19.554, BR 1998, p. 343 261 19-07-1997, BR 1998, p. 778 214 11-08-1997, No. 18.504, BR 1999, p. 143 314, 339 01-10-1997, No. 19.168, BR 1999, p. 64 330 02-12-1998, No. 19.378, TvC 2000, p. 81, m.nt. M.A.M.C. van den Berg 329, 330 16-12-1998, No. 19.827, BR 2000, p. 344 m.nt. M.A.B. Chao‑Duivis 411 15-01-1999, No. 20.700, BR 2000, p. 346 m.nt. M.A.B. Chao‑Duivis 411 28-01-1999, No. 19.681, n.g. 209 03-02-1999, No. 18.542, BR 1999, p. 796 m.nt. M.A.B. Chao-Duivis 339, 341, 362 22-02-1999, No. 20.691, BR 2000, p. 347 m.nt. M.A.B. Chao‑Duivis 411 23-02-1999, No. 20.199, n.g. 211 20-12-1999, No. 21.155, BR 2000, p. 249 329 01-02-2000, BR 2000, p. 696 416 27-04-2000, No. 20.455, BR 2000, p. 868; RvA 11-02-2005, No. 25.811 318 17-05-2000, No. 21.010, verkort weergegeven in M.A. van Wijngaarden en M.A.B. Chao-Duivis, Hoofdstukken Bouwrecht, deel 14, Deventer: Kluwer, 2006, No. 804 314 09-06-2000, No. 21.436, BR 2001, p. 901 314 20-06-2000, No. 21.692, BR 2001, p. 67 310 04-07-2000, No. 20.415, BR 2001, p. 73 307 20-09-2000, BR 2002, p. 331 209 07-11-2000, BR 2001, p. 713 293 08-03-2001, No. 21.407, BR 2001, p. 534 316 20-03-2001, No. 22.990, Hoofdstukken Bouwrecht, deel 2, 2003 341 10-04-2001, BR 2002, p. 338 209 11-07-2001, BR 2002, p. 815 325 20-12-2001, No. 22.985, BR 2002, p. 894 314 08-01-2002, No. 22.382, TvC 2002, p. 196‑197 335 25-03-2002, No. 70.525, BR 2003, p. 151 341, 342 26-03-2002, BR 2002, p. 982 213 18-04-2002, No. 22.102, BR 2003, p. 148 341, 342 29-04-2002, BR 2003, p. 59 m.nt. H. Nijholt 293 19-06-2002, No. 22.557, TvC 2003, p. 154 m.nt. M.A.M.C. van den Berg, BR 2003, p. 54 307 02-07-2002, No. 22.740, BR 2003, p. 343 342 23-07-2002, No. 70.541 211 04-10-2002, BR 2003, p. 629 213

515

Uitsprakenregister 19-12-2002, No. 70.582, BR 2003, p. 249 310, 316 24-02-2003, No. 70.525, BR 2004, p. 546 (‘Mottenvraat’) 321, 329 10-03-2003, No. 23.276, BR 2004, p. 340 330 15-07-2003, No. 70.647, BR 2004, p. 981 309 14-11-2003, No. 70.617, BR 2005, p. 61 331 23-01-2004, No. 22.296, BR 2004, p. 699 208 26-03-2004, No. 24.544, BR 2004, p. 884, m.nt. M.A.M.C. van den Berg 339, 340, 341 11-06-2004, No. 70.718, BR 2005, p. 629 310 13-07-2004, No. 26.658, BR 2004, p. 888 333 19-07-2004, BR 2004, p. 998, waarover J. Rozemond, ‘Beletten tijdige inschrijving. Analyse van een ongelukkig verlopen aanbesteding’, BR 2005, p. 595-601 293 02-08-2004, No. 70.637, BR 2005, p. 148 345 03-08-2004, No. 25.110, BR 2005, p. 632 310 09-12-2004, No. 26.658, BR 2005, p. 244 333 14-12-2004, No. 24.838 345 01-02-2005, No. 26.022, verkort weergegeven in Van Wijngaarden/Chao-Duivis, No. 804 314 13-04-2005, No. 24.753 308, 329 16-06-2005, No. 26.489, BR 2005, p. 1026 314 07-07-2005, No. 70.704 (n.n.g.) 313 17-08-2005, No. 25.084, BR 2006, p. 55 318 28-09-2005, No. 70.750, BR 2006, p. 60 329 16-11-2005, No. 27.016, verkort weergegeven in Van Wijngaarden/Chao-Duivis, a.w., No. 793a, 794, 804, BR 2007, p. 140 314 31-01-2006, No. 26.657/26.747, BR 2007, p. 48 318 23-03-2006, No. 70.951, BR 2006, p. 770, m.nt. L.C. van den Berg 330 28-04-2006, No. 26.282, BR 2006, p. 944 353 05-07-2006, No. 27.429, BR 2007, p. 887, m.nt. M.A.M.C. van den Berg 327, 329 18-08-2006, No. 27.931, n.n.g 314 29-08-2006, No. 70.981 (hoofdzaak) en No. 70.990 (vrijwaring), BR 2006, p. 1105, m.nt. W.J.M. Herber 333 31-10-2006, No. 24.753 (n.n.g.) 339 16-03-2007, No. 27.430, TBR 2008, p. 303, m.n. M.A.M.C. van den Berg 329 02-04-2007, No. 71.019, BR 2007, p. 800; Asser-Van den Berg, No. 121 329 28-11-2007, No. 28.160, TBR 2009, p. 1060, m.nt. M.A.M.C. van den Berg 335 16-01-2008, No. 28.010, TBR 2008, p. 1067, m.n. E.W.J. van Dijk (zie over deze uitspraak ook W.J.M. Herber, TBR 2009, p. 241 e.v.) 329 19-02-2008, No. 71.215, TBR 2009, p. 455, m.nt. W.J.M. Herber 333 26-02-2008, No. 24.855, TBR 2009, p. 265 309 13-03-2008, No. 17.844, TBR 2009, p. 659 314 19-03-2008, No. 71.240, TBR 2009, p. 951, m.nt. S. J.H. Rutten 342 18-09-2008, No. 71.280 (n.n.g) 308 15-01-2009, No. 71.391, TBR 2009, p. 546, m.nt. J.J. Storm 347 23-02-2009, No. 29.963,TBR 2009, p. 667 314

516

Uitsprakenregister 25-02-2009, No. 71.298, TBR 2009, p. 1034. 342 11-03-2009, No. 30.692 330 12-05-2009, No. 31.143 337 05-06-2009, No. 71.216 341 16-06-2009, No. 71.297 329 31-07-2009, No. 71.336, TBR 2009, p. 1123, m.nt. M.A.M.C. van den Berg 329 14-09-2009, No. 28.885, BR 2010, p. 55, m.nt. F. van Westrehnen 345 16-09-2009, No. 28.806, BR 2010, p. 61 345 17-09-2009, No. 1200-0533 234 17-11-2009, No. 71.464 234 18-11-2009, No. 30.728 310

517

Trefwoordenregister

A aanbestedingsfase 223 aanbestedingsrecht aanbestedende diensten 255 aanbestedingsprocedures 260 aankondiging 274 ARW 2005 254 beginselen 253 bekwaamheid 286 BIBOB 279 combinaties 285, 287 concessie-procedure 271 concurrentiegerichte dialoog 264 draagkracht 282 drempelwaarden 259 economisch meest voordelige inschrijving 290 elektronische veiling 272 gelijkheidsbeginsel 204 geschiktheid van derden 287 gunning 289 gunningscriteria 289 inlichtingen 288, 289 inschrijving 289 marktconsultatie 261 niet-openbare procedure 263 om niet 258 onderhandelingsprocedure met voorafgaande bekendmaking 266 onderhandelingsprocedure zonder voorafgaande bekendmaking 268 onderhandse procedure 271 ongeldige inschrijvingen 293 openbare procedure 263 prijsvraag 272 raamovereenkomst 271 referenties 286

selectie 278 transparantiebeginsel 204 uitsluitingsgronden 279 varianten 292 wet WIRA 295 aannemer 32, 33, 34, 227 aannemingsovereenkomst 229 aanneming van werk 7A:1645 336, 340, 341 aanneemsom 334 aansprakelijkheid 300 7A:1645 338 aansprakelijkheidsduur 339 na oplevering 336 ontwerpfout 311 ontwerpfouten 308 verborgen gebrek 341 verborgen gebreken 338 verjaring 339 verjaringstermijn 337 vervaltermijn 342 afbakening van koop 302 als overeenkomst tot het verrichten van arbeid 300 betaling 334 brochureplan 304 falend directietoezicht 316, 319 kostenverhogende omstandigheden 331, 332 meerwerk 335 ontwerpbijdragen aannemer 325 opleveringsprocedure 336 opzegging 343 overlijden 345 precontractuele waarschuwingsplicht 314, 315, 316 rechtskarakter 300 regiecontract 334

519

Trefwoordenregister resultaatsverbintenis 306, 308 schade aan het werk 330 turnkey-contract 304, 307, 308, 327 uitvoeringsduur 329 uitvoeringsfout 316 voorgeschreven bouwstoffen 319 voorgeschreven leverancier 324 voorgeschreven onderaannemer 323 voorgeschreven onderaannemers/leveranciers 322 waarschuwingsplicht 309 aansprakelijkheid overheid 392 aansprakelijkheidsbeperkingen 230 aansprakelijkheidsduur 230 aansprakelijkheidsverzekeringen 401 aansprakelijkheid voor gebreken na oplevering 360 aansprakelijkstelling 38 ABI 1982 206 acceptatie 357 advieskosten 233, 240 adviseur 220 adviseurovereenkomst 220 algemene voorwaarden 205, 221 arbitraal beding 217 battle of forms 208, 211 beknelde middenstander 219 collectieve actie 211, 216 consument 214 FIDIC‑voorwaarden 208 gebondenheid 234 grijze lijst 214, 234 grote ondernemingen 211, 215 informatieplicht 212 inhoud 213 internationale bouwcontracten 208 internationale overeenkomsten 219 koop‑/aannemingsovereenkomst 207 lopende handelsrelatie 210 onderaanneming 208 onredelijk bezwarend 213 onvoorziene omstandigheden 218 op verzoek toezenden 212 reflexwerking 215 richtlijn oneerlijke bedingen 214 technische installaties 206

520

ter hand stellen 212 ter inzage liggen 212 toepasselijkheid 208 uitleg 219 vernietigbaarheid 211 wijze van vernietiging 218 wijziging van omstandigheden 218 zwarte lijst 214, 234 algemene voorwaarden, zie ook Standaardbestek 205 ALIB 1992 206 alliantie 355, 363 anoniementarief 36 appartementsrecht 173, 175 arbitrage 235 auteursrecht 241 Auteurswet 241 AVA ‘92 206 AVB-verzekering 406, 407 AVKA 1979 206

B baatbelasting 466 bekostigingsbesluit 467 belastingobject 466 belastingplichtigen 467 kostenverhaal 467 maatstaf van heffing 467 bedrijfsorganisaties 24 beëindiging van de opdracht 238 beginselen aanbestedingsrecht 249 beginselen van aanbestedingsrecht 203 Belemmeringenwet Privaatrecht 392 beroep 50 beroepsaansprakelijkheidsverzekering 401, 404 bestemmingsplan milieunormen 97 bestuurdersaansprakelijkheid 32, 39 bestuursrechtelijke rechtsbescherming 437 bezwaarschriftenprocedure 440 bevoegdheidsoverschrijding 233 bezwaar 50 bijkomende kosten 240

Trefwoordenregister bodemverontreiniging aansprakelijkheid 97 bodemsanering 98 kostenverhaal sanering 100 preventieve bepalingen 101 boete 39 bonus-malus regeling 240 bouwaansprakelijkheid en ‑verzekering 369 bouwbesluit 83, 84 aansluitvoorwaarden 87 afwijken van ‑ 85 kwaliteitsverklaringen 86 milieu 101 NEN‑normen 86 technische voorschriften 84 bouwcombinatie 351 bouw‑ en woningtoezicht 396 bouwkosten 225 bouwrecht aard en ontwikkeling 5 algemeen 1 begripsafbakening 2 bouwteam 245, 353 bouwtechnische regelgeving 79 aanschrijving 82 bouwbesluit 80 conformiteitsverklaring 90 geharmoniseerde normen 89 internationaal 89 lichte bouwvergunning 80 nationaal 88 welstand 82 bouwtechnische regelgeving, zie ook bouwbesluit 80 bouwtoezicht 395 bouwverordening 83 BTW 441 bouwterrein 445 herzieningsperiode 446, 447 levering van onroerende zaken 444, 445 ondernemerschap 441 prestaties 443 verleggingsregeling 447 voortbrengingskosten 443

zakelijke rechten 447 buitenwettelijke schadevergoeding 392 burenrecht 176

C canon 166, 167 CAR-verzekering 402, 406, 407 casco-objectverzekeringen 401 consumentenbouw bedenktijd 346 bouwteam 352 onderaanneming 349 opschortingsrecht 347 voorfinanciering 347 contract agreement 492 coöperatieve flatexploitatievereniging 175 coördinatie-overeenkomst 351 Crisis- en herstelwet 47, 58 lex silencio positivo 58 ontwikkelingsgebieden 58 projectbesluit 59 projectuitvoeringsbesluit 58

D DBFM 355 DBFMO 363 depotstelsel 37 design and build 355 directe schade 230 directie 229 directietoezicht 357 directievoering 223 DNR 2005 207, 221

E één-op één-verkeer 197 efpacht beheersaspecten 168 eigenbouwer 34 eigendom 161 onroerende zaken 162 eigendomsvoorbehoud 364 eigen risico 394 eigen schuld 394

521

Trefwoordenregister erfdienstbaarheden 162, 163, 177 erfpacht 162 beëindiging 169 canonproblematiek 167 eeuwigdurende 167 vergoedingsrecht 170 voortdurende 166 exoneratie 230

F FIDIC-voorwaarden 489 Aansprakelijkheid na oplevering 498 aansprakelijkheidsduur 498 bodemgesteldheid 497 design error 495 Engineer 492, 493 fit for purpose 494 Force majeure 497 gele boek 490, 491, 493 gouden boek 490 groene boek 490 ontwerpverplichtingen 493 regenboog van contracten 490 resultaatsverbintenis 494 rode boek 491, 493 rode boek, 490 witte boek 490 zilveren boek 490, 491 flatcoöperatie 173

G Garantie Instituut Woningbouw 185 garantieregeling 186, 207, 405 gebiedsontwikkelingsplan 91 geïntegreerde contracten 354 klassieke driehoek 354 scheiding ontwerpfunctie en uitvoeringsfunctie 354 UAV-GC 2000 354 UAV-GC 2005 354 gele boekje 363 geluidhinder zonering 94 gemeenschap 171 G-rekening 36

522

groeiende eigendom 182 grondexploitatie 116, 189 definitie 116 exploitatieopzet 129 exploitatievergunning 122 exploitatieverordening 121 gemeentelijke 127 grondbedrijf 128 Grondexploitatiewet 123 kostenverhaal 120 levenscyclus 118 particuliere 119 planologische inkadering 193 PPS 189 samenwerkingsmodellen B&U -sector 189 samenwerkingsmodellen combinatieprojecten 191 term 117 gronduitgifte 97, 154 ABC‑constructie 161 algemene voorwaarden 158 bouwrijpe grond 159 canon 166 canonproblematiek 155 economische eigendom 163 erfpacht 166 erfpachtsvoorwaarden 158 gronduitgiftevoorwaarden 158 in eigendom 161 uitgifteprijs 160 uitgiftevormen 154 grondverwerving 97, 130 aankoop op onteigeningsbasis 132 minnelijke verwerving 130, 131 gunning 227

H handhaving 50 herzieningstermijn periode 446 honorarium 236, 240 huisvesting aanwijzingsbevoegdheid Minister 114 vergunning 112

Trefwoordenregister verordening 112 vorderen woonruimte 114 Huisvestingswet 112 hulppersoon 232 huurkoop 181 hypotheek en bouwfinanciering 179

I infrastructuur 69 buisleidingen 75 Meerjarenprogramma Infrastructuur en Transport 69 Nota Mobiliteit 69 onteigening 140 planning 69 provinciale wegen 74 spoedwet wegverbreding 71 Tracéprocedure 70 ingebrekestelling 232 inkomstenbelasting 457 inlenersaansprakelijkheid 32, 33, 38 inpassingplan 45 internationale bouwarbitrage 424, 428 Alternative Dispute Resolution 424 bindend advies 426 Dispute Adjudication Boards 427 Dispute Review Board 426 Geschillencommissie 426 mediation 424 minitrage 424, 426 partnering 424, 425 Raad van Deskundigen 426 Raad van Experts 426 Terms of Reference 433 Invorderingswet 1990 32

K KA/AV 207 kabel- en leidingschade 389 KLIC‑systeem 390 ketenaansprakelijkheid 31, 33, 34, 38, 369 kettingbeding 164 kwalitatieve verplichtingen 164, 177 kwaliteitsborging 357

L lease 182 leges 468 rechten 468 leuren 198, 199 luchthavens 79 lump sum 491

M maatschappelijk gebonden eigendom 185 mandeligheid 171 mededingingsrecht 298 aanbevolen prijzen 297 aansprakelijkheidsbeperkingen 298 algemene voorwaarden 297 besluiten 296 communautaire mededingingsrecht 296 economische machtspositie 297 horizontale kartelafspraken 297 kartelverbod 296, 297 onderling afgestemde feitelijke gedraging 297 onderling afgestemde gedragingen 296 onderneming 296 overeenkomst 296 overeenkomsten 296 verticale kartelafspraken 297 mede-eigendom 171 milieubeleidsplanning 15 milieu-effectrapportage 92 milieurecht 90 afstandnormen 95 gebiedsbescherming 96 milieu-effectrapportage 92 milieunormen in bestemmingsplan 97 soortenbescherming 96 zonering 94 Model Basisovereenkomst 355 Modelovereenkomst van Onderaanneming 1993 208 monumentenzorg 103 aanwijzing 104

523

Trefwoordenregister archeologische monumenten 106 beschermde stads‑ en dorpsgezichten 106 financieel statuut 108 gemeentelijke monumentenverordeningen 107 Raad voor Cultuur 107 subsidieregelingen voor gemeentelijke monumenten 108 vergunningverlening 104 voorbescherming 105

N nadeelcompensatie 392 nevenaanneming 228, 350 nevenopdrachtneming 244 no cure no pay 237 nota van inlichtingen 227

O omgevingsvergunning 51 gefaseerde vergunningverlening 57 onlosmakelijke samenhang 53, 56 projecten 52 reguliere procedure 53 uitgebreide procedure 53 omvang van de schade 230 omwonenden 395 omzetbelasting 441 onderaanneming 349 onderhandelingsplicht 199 onroerende-zaakbelastingen 459 afvalwaterzuiveringsinstallaties 464 bedrijfswaarde 479 belastingobject 460 belastingplichtige 461 correctie functionele veroudering 478 correctie technische veroudering 477 cultuurgrondvrijstelling 463 eigenaren 462 gebruikers 462 gegevenslevering 486 kassenvrijstelling 463 kerkenvrijstelling 463 maatstaf van heffing 461

524

Natuurschoonwet-landgoederen 463 natuurterreinen 464 openbaar vervoer per rail 464 openbare land- en waterwegen 464 taxatieverslag 480 vrijstellingen 462 waterverdedigings- en waterbeheersingswerken 464 werktuigenvrijstelling 465 WOZ‑beschikking 460 ontbinden 238 onteigening 136 administratieve procedure 140 bestemmingsplanonteigening 137 bouwplanonteigening 138 gerechtelijke procedure 144 globaal bestemmingsplan 138 goedkeuringsbeleid Kroon 141 grondverwerving 130 infrastructuuronteigening 139 inschrijving 147 noodzaak 142 onteigeningstitel 140 publiek belang 142 ruimtelijk ontwikkelings‑ of volkshuisvestingsbelang 141 schadeloosstelling 146, 147 urgentie 143 Onteigeningswet 392 ontgrondingen 110 structuurschema’s oppervlaktedelfstoffen 110 vergunningplicht 109 ontwerpfase 223 ontwerpteam 245 opstal 162 opstalrecht 173, 174 opzegging 238 gronden 238 opzichtsclausule 403 oranje boek 490 overdrachtsbelasting 163, 448 A‑B‑C‑contracten 449 maatstaf van heffing 448 ruil 451 verkrijger 448

Trefwoordenregister verkrijging onder voorwaarden 449 vermindering van de maatstaf 449 vrijstelling 450 zakelijke rechten 450 overeenkomst van opdracht 220 overheidsorganen en -diensten 41 gemeentelijk niveau 43 provinciaal niveau 42 rijksniveau 41 overschrijding van de bouwkosten 233

planschade normale maatschappelijke risico 49 tegemoetkoming 49 precontractuele fase 197, 202 procedure 39 proces verbaal van aanwijzing 227 productenaansprakelijkheid 396 product‑recall 398 projectverzekering 402 publiek-private samenwerking 188 combinatieprojecten 193 grondbeleid 188 tracéwetprocedure 193

regresrecht 39 retentierecht 365, 366, 368 risicoaansprakelijkheid 397 ruimtelijke ordening 44 aanlegvergunning 49 aanwijzingsbesluiten 51 beheersverordening 49 bestemmingsplan 45, 46 bestemmingsplanprocedure 48 coördinatieregelingen 51 inpassingplan 45 inpassingsplan 46 lex silencio positivo 438 omgevingsvergunning 49 ontheffing bestemmingsplan 49 projectbesluit 46 projectuitvoeringsbesluit 49 rijksplanologische commissie 47 Ruimtelijk planbureau 47 sloopvergunning 49 structuurvisie 45 ruimtelijke ordeningbegrip begrip 45 ruimtelijke planning 15 RVOI 2001 207, 221

R

S

RAW systematiek 206 rechten belastingplicht 470 gebruiksretributies 469 leges 469 maatstaf van heffing 470 tarief 470 vergunningen 469 rechtsbescherming (bestuursrechtelijke) 437 bestemmingsplannen 439 projectbesluit 439 provinciale verordening 439 sector bestuursrecht 440 structuurvisie 439 rechtstreekse storting 37 Regeling nadeelcompensatie Rijkswaterstaat 392

schaduwloonadministratie 36 sectorplanning 15 soliditeit 362 sommen- en schadeverzekering 401 SR 1997 221 STABU bestekken 206 stadsinrichting 60 financiële kader stedelijke vernieuwing 66 stads‑ en dorpsvernieuwing 133 stadsuitbreiding 62 stadsvernieuwing 60 voorkeursrecht 133 standaardbestek 88 state of the art 223, 399 risico 360 stop- en bijwoonpunten 358 structuurschetsen en schema’s oppervlaktedelftstoffen 110

P

525

Trefwoordenregister

T taking-over certificate 495 Technical Inspection Services 363 time share 183 toerekenbare tekortkoming 231 toezicht 50 kosten 240 tracéprocedure bestuursconvenant 195 Tracéwet coördinatie 70 evaluatie 71 Tracéprocedure 70 vergunningen 70 tracéwetprocedure en PPS 194 turnkey 355

U UAR 2001 205 UAR-EG 1991 205 UAV 1968 206 UAV 1989 205 UAV-GC 2005 355 acceptatie 357, 358 basisovereenkomst 355 beperking van de aansprakelijkheid 361 bestemming 362 bodemgesteldheid 362 kostenvergoeding en/of termijnverlenging 355 kwaliteitsborging 357 Raad van Deskundigen 362 rechtskarakter 356 resultaatsverplichting 359 toetsing 357, 358 toetsings- en acceptatieplannen 357 vergunningen 356 verjaring 361 verplichtingen van de opdrachtgever 358 verplichtingen van de opdrachtnemer 359 vraagspecificatie 356

526

waarschuwingsplicht opdrachtnemer 360 wijzigingen 355 UAV-TI 1992 206

V value engineering 499 vennootschapsbelasting 452 grondbedrijven 453 investeringsfaciliteiten 456 overheidsactiviteiten 453 woningbedrijven 453 woningbouwverenigingen 453 verklaringen omtrent het betalingsgedrag 35 verleggingsregeling 33 vertegenwoordigingsbevoegdheid 227 verzekering 401 BAV 404 Vestigingswet 26 bouwbedrijf 29 evaluatieonderzoek 27 handhaving 28 Vestigingsbesluit bedrijven 28 voorkeursrecht 133 ontduikingsmogelijkheden 134 stads‑ en dorpsvernieuwingsgebieden 133 toepassingsmogelijkheden Wvg 133 vraagspecificatie 358 vrijstelling 226 vruchtgebruik 162

W waardering onroerende zaken 472 aangewezen gemeentelijke belastingambtenaar 481 belanghebbenden 473 bezwaar en beroep 481 correctie 477 doelstelling 473 gecorrigeerde vervangingswaarde 475 levering gegevens 483 niet‑woningen 475

Trefwoordenregister verantwoordelijkheid 482 vervangingswaarde grond 476 vervangingswaarde opstal 477 waardebepaling 475, 484, 485 waardepeildatum 480 Waarderingskamer 473 WOZ‑beschikking 473, 474 WOZ‑beschikkingen 483 WOZ‑beschikking op verzoek 480 Waarderingskamer 487 taken 487 toezicht 487 waarschuwingsplicht 359 WAM-verzekering 407

waterbeheer 76 waterschapsbelastingen 471 Waterstaatswet 1900 392 welstand 82 werk van stoffelijke aard 33 Wet Spinetta 407 wettelijke aansprakelijkheid 369 wijzigingen 498

Z zaaksbeschadiging/hinder 370 zaakschade 397 ziektekostenverzekeringen 406

527