Verkort jaarverslag 2008 Rabobank Stad en Midden Groningen
Een bewogen jaar 2008, in het teken van fusie en kredietcrisis
Voor Rabobank Stad en Midden Groningen stond het jaar 2008 in het teken van de fusie en kredietcrisis. Medewerkers hebben een topprestatie geleverd door beide gebeurtenissen goed op te vangen en tegelijkertijd de bank naar een hoger activiteitenniveau te tillen. Na de juridische fusie in juni en de administratieve fusie in september stond er een solide nieuwe bank: Rabobank Stad en Midden Groningen. 100 jaar Rabobank Groningen
De nieuwe bank is een grote bank, één van de grootste boven de grote rivieren, die behoort tot de snelst groeiende binnen de
100 jaar Rabobank Groningen
organisatie. Door de ontstane schaalvergroting kunnen we onze
Huib van der Burg
klanten een kwalitatief goede en continue dienstverlening aanbieden.
directievoorzitter
Maar we blijven ook dichtbij en betrokken. Waar nodig is de bezetting
“ Natuurlijk mag niet onvermeld blijven dat Rabobank Groningen in
op de kantoren verder op niveau gebracht en zijn er vaste gezichten
2008 haar 100e verjaardag vierde. Het is bijzonder te bedenken dat de
aanwezig. Ook zijn er ambassadeurs aangesteld. Zij zijn het lokale
meer dan 100 jaar geleden opgerichte kredietcoöperatie in al die jaren
gezicht van de bank in de verschillende kernen. We zijn groot
haar coöperatieve karakter heeft behouden. Steeds op een nieuwe
geworden om klein te kunnen blijven!
manier ingevuld en daardoor nog springlevend. De financiële crisis heeft nog weer eens extra duidelijk gemaakt dat een coöperatie
Kredietcrisis
bestaansrecht heeft. Immers, de toets van elke coöperatie is de
Direct na onze administratieve fusie vonden de reddingsoperaties bij
meerwaarde die zij haar klanten en leden biedt en niet het maximeren
Fortis en ABN AMRO plaatst. De onrust op de beursvloer sloeg al snel
van de winst op korte termijn. Uit de toestroom van nieuwe klanten en
over naar het grote publiek. Voor ons betekende dat een behoorlijke
leden blijkt dat hieraan vandaag de dag nog steeds behoefte bestaat.
toeloop van nieuwe klanten. Bankbreed stegen onze marktaandelen. Ons 100 jarige bestaan hebben we met bijzondere activiteiten
In control
gevierd. We waren sponsor van de uiterst succesvolle Go China!
Tijdens de kredietcrisis is de beheersing van de bank van groot belang.
tentoonstellingen in het Drents en Groninger Museum. Op de
Investeringen in beheer zijn in 2008 gecontinueerd. De officiële
kantoren zijn ‘vestigingen feestjes’ georganiseerd. En we
verklaring waarmee Rabobank Stad en Midden Groningen aangeeft
hebben mede mogelijk gemaakt dat op de Vismarkt de
dat zij naar letter én geest invulling geeft aan de geldende wet- en
openluchtopera ‘La Traviata’ kon worden opgevoerd. Ondanks en
regelgeving, kon daarom ook dit jaar in volle overtuiging worden
dankzij de stromende regen een onvergetelijke gebeurtenis!”
ondertekend.
Rabobank Stad en Midden Groningen | Verkort jaarverslag 2008
2
2008 in Vogelvlucht Het directoraat Bedrijven en Private Banking bedient onze relaties met maatwerk. Het omvat het grotere MKB, het grootzakelijke bedrijfsleven en de vermogende particulier. Het directoraat Retail bedient klanten met onze basisproducten. In de particuliere markt zijn dit de klanten die komen voor een hypotheek, spaarrekening of verzekeringen. In de zakelijke markt gaat het om de kleinere bedrijven en startende ondernemers.
Agrarische klanten worden sinds afgelopen mei via bovenlokale samenwerking vanuit Rabobank Zuid en Oost Groningen bediend. Ook hier zorgt bundeling van krachten voor hoogwaardige dienstverlening.
Veendam In Veendam is de dagelijkse bezetting van het kantoor op een hoger niveau gebracht. Daar waar andere banken een terugtrekkende beweging maken, kiest Rabobank Stad en Midden Groningen er voor de advisering uit te breiden. Dick Ploeger kantoordirecteur kantoor Veendam “Na de fusie is besloten om aan kantoor Veendam een zwaardere rol toe te kennen bij de bediening van het werkgebied. Om aan deze verwachtingen te kunnen voldoen, is de bezetting van het kantoor
Binnen Bedrijven en Verzekeren wordt tevreden teruggekeken op
aangepast. De bestaande dienstverlening is uitgebreid met bedrijven-
2008. De doelstellingen zijn ruimschoots gehaald. Groei vond plaats in
en hypotheekadviseurs en ook Makelaarjij is regelmatig op het kantoor
het MKB en bij Corporate Clients.
aanwezig. Daarnaast willen we met een aantal spraakmakende activiteiten de bank hier verder op de kaart zetten.
Robert Reekers directeur Bedrijven en Private Banking
We zijn op tijd begonnen. Door de onrust bij collegabanken als
"Extra acquisitie gecombineerd met de onrust in de bankensector
gevolg van de kredietcrisis hebben we al veel nieuwe klanten kunnen
heeft er toe geleid dat veel bedrijven open stonden voor overstap
verwelkomen. In de huidige samenstelling zijn we goed uitgerust om
naar onze bank. We zijn het afgelopen jaar onafgebroken zichtbaar
met onze klanten, bestaande en nieuwe, een waardevolle relatie op te
aanwezig geweest in de markt en zijn door het bedrijfsleven ervaren
bouwen. Herkenbaarheid en betrokkenheid zijn hierbij de sleutel tot
als een betrokken bank. Kort na de fusie bijvoorbeeld, is het onderzoek
succes."
'De Kracht van Stad en Midden Groningen' gepresenteerd. Samen met de Kamer van Koophandel is onderzoek gedaan naar de unieke kenmerken van de economie in ons werkgebied. Verdiepingsthema was de situatie op de arbeidsmarkt. Zo hebben we ons ook als kennisbank geprofileerd."
Private Banking en Beleggen Ook Private Banking kijkt terug op een succesvol jaar. Na de zomer kreeg de afdeling te maken met een toestroom van middelen. De piek in het aantal nieuwe klanten lag in oktober. In 2008 is nog meer nadruk komen te liggen op Financiële Planning en advisering in de volle breedte. Rabobank Stad en Midden Groningen is gastbank voor de Bovenlokale Samenwerking Effectendienstverlening. Het specialistenteam is werkzaam voor drie Groninger Rabobanken. Met een mooi resultaat presteerde 'onze' BLSE dit jaar beter dan vergelijkbare samenwerkingsverbanden binnen de organisatie.
Rabobank Stad en Midden Groningen | Verkort jaarverslag 2008
3
Ook de kredietcrisis speelt een rol in het groeiend aantal startende ondernemers. Steeds vaker kiest men, soms noodgedwongen, er voor om voor zichzelf te beginnen. Maar we merken ook dat kleine ondernemers het moeilijk krijgen en vaker hulp nodig hebben om hun onderneming draaiende te houden. De kansen én de bedreigingen die de kredietcrisis met zich mee brengt, zijn in de klein zakelijke markt duidelijk zichtbaar."
Virtuele bank Klanten willen op elk moment snel en betrouwbaar eenvoudige bankzaken met ons kunnen regelen. In 2008 is aan deze klantbehoefte versterkt invulling gegeven door het Klantencontactcentrum steeds verder te ontwikkelen tot virtueel distributiekanaal. Dit naast onze vestigingen als het meer traditionele contactmiddel. Door het aanbieden van meerdere distributiekanalen verbreden we onze dienstverlening en zijn we nu fysiek én virtueel 'dichtbij'.
Zorgplicht Retail
Rabo Zorgplicht is onze eigen, specifieke wijze waarop wij de zorg
De kredietcrisis laat op veel tereinen haar sporen na, maar nergens zo
voor onze klant invullen. Denken en doen vanuit het belang van de
duidelijk als op de woningmarkt. Na jaren van turbulentie raakt de
klant resulteert in hoogwaardige dienstverlening voor de klant. Zo te
hypothekenmarkt in 2008 in mineur. Voor doorstromers wordt het
handelen is onze plicht. Vanuit ons coöperatieve gedachtegoed
moeilijk hun huis te verkopen. En op de nieuwbouwmarkt gaat bij
kunnen en willen wij dit ook. We geven het daardoor een dimensie
lopende projecten de verkoop steeds moeizamer.
extra dan zorgplicht tot nu toe is. Het wordt onze eigen Rabo Zorgplicht. Duidelijke producten, passende advisering en goede
Alex Slavenburg
service zijn items waarop in 2008 extra focus is gelegd. Met als gevolg
directeur Retail
meer loyaliteit van de klant en een sterker merk.
"In een dergelijke markt lag voor ons de uitdaging in het verbeteren van onze marktpositie. Helaas zijn we er niet in geslaagd onze doelstellingen te realiseren. Het marktaandeel hypotheken is voor 2008 uitgekomen op 13,1% in aantallen en 14,8% in volume. Wel tonen de cijfers over de tweede helft van het jaar dat we aan een inhaalslag zijn begonnen. Onze intensieve samenwerking met partijen die nieuwbouw in ons werkgebied realiseren en Makelaarjij, onze koophuisservice, zorgen voor een extra stimulans bij de verkoop van hypotheken."
Startende ondernemers We begeven ons actief in de markt voor startende ondernemers. De omvang van de markt steeg licht tot 2.300 ondernemers. We zijn er in 2008 in geslaagd om in de startersmarkt een marktaandeel van 20,8% te realiseren. Een resultaat ver boven de doelstelling van 16,9%. Els van Dijk bedrijvenadviseur "We hebben in 2008 duidelijk ons gezicht als ‘startersbank’ laten zien. We voeren een pro-actief acquisitiebeleid, zijn actief in startersnetwerken, geven workshops en verbinden ook door sponsoring (KvK Startersdag, seminar Klaar na de Start) onze naam aan activiteiten voor startende ondernemers. En dat werpt zijn vruchten af. We merken dat we ook door de Kamer van Koophandel en bijvoorbeeld de gemeente steeds vaker betrokken worden bij
Fietskoerier De Versnelling, jonge ondernemer met groeiend bedrijf
activiteiten die zij voor startende ondernemers initiëren.
Rabobank Stad en Midden Groningen | Verkort jaarverslag 2008
4
Toelichting op de cijfers Een belangrijke gebeurtenis voor de bank in 2008 was de fusie. De hiermee gepaard gaande activiteiten zijn niet ten koste gegaan van de groei. De kredietverlening is in 2008 gegroeid met 310 miljoen (17,4%). Ongeveer driekwart van de toename bestaat uit zakelijke financieringen.
spaargeld hoog gebleven. Dit is erg ongunstig voor onze rentemarge en zo ook van invloed op de winstgevendheid van de bank in 2009. Ook Rabobank Stad en Midden Groningen zal met de effecten van de crisis te maken krijgen. De kunst is ons juist nu als een betrouwbare bank neer te zetten zodat we op de lange termijn ook van de huidige situatie kunnen profiteren."
Vooruitblik naar 2009 Ondanks de economisch onzekere tijd gaan we voor 2009 uit van eigen kracht. Conform ons strategisch beleid willen we komend jaar
Ron van der Graaf
uitblinken in groei. Groei in klanttevredenheid, in
directeur Bedrijfsmanagement
medewerkertevredenheid én in marktaandeel. Daarnaast blijven we
"De particuliere kredietverlening, vooral bestaand uit hypotheken,
ons positioneren als duurzame bank. Maatschappelijk verantwoord en
stond in 2008 onder druk door de sterk gekrompen woningmarkt.
betrokken ondernemen wordt verder verankerd binnen ons beleid.
Spaargelden daarentegen zijn, samen met de andere
Ook bij sponsoring (Rabo Charity Sailing, Rabobank Stadspark Open,
tegoeden, gestegen. Vooral in het laatste kwartaal is er extra instroom
de Nacht van Kunst en Wetenschap, Energieconvenant) willen we
van gelden.
invulling geven aan duurzaam ondernemen.
Door de balansgroei is de rentewinst van de bank met € 3,5 miljoen gestegen. Wel is de relatieve rentemarge wat gedaald. Ongunstige rentebewegingen en maatregelen vanuit Rabobank Nederland zijn hier de voornaamste oorzaken van. De stijging bij de opbrengsten uit deelnemingen is het gevolg van gewijzigde financiële verhoudingen tussen Rabobank Nederland en de lokale Rabobanken. Een andere opvallende stijging, die van provisiebaten, € 1,8 miljoen ten opzichte van 2007, komt omdat veel klanten de bank hebben gevonden voor het afdekken van hun rente- en valutarisico's. Hypotheek- en beleggingsprovisie kenden in 2008 geen goed jaar. De bedrijfskosten tenslotte, zijn toegenomen met € 3,6 miljoen en boven de begroting uitgekomen. Met de toename van het activiteitenniveau bleek ook meer personeel nodig. Daarnaast zijn onvoorziene kosten gemaakt voor de invoering van een electronisch klantendossier. Ook zijn er in verband met het 100 jarig bestaan van Rabobank Groningen extra publiciteitsuitgaven gedaan." Robert Bijleveld financial controller “Ook op de resultaten van onze bank heeft de kredietcrisis invloed. De woningmarkt is in ons werkgebied in 2008 met ruim 25% gedaald ten opzichte van 2007. Verdere krimp wordt verwacht. Dit betekent minder hypotheekverstrekkingen en stagnatie van de groei in particuliere kredietverstrekking. Om een recessie te voorkomen hebben centrale banken eind 2008 de rente fors verlaagd. Tegelijkertijd is de rentevergoeding op Rabobank Stad en Midden Groningen | Verkort jaarverslag 2008
5
Coöperatieve Rabobank Stad en Midden Groningen U.A. gevestigd te Groningen aangesloten bij de Coöperatieve Centrale Raiffeisen-Boerenleenbank B.A. Datum oprichting: 9 februari 1906 Hoofdkantoor Griffeweg 80 9723 DR Groningen Overige Vestigingen Helperplein 2a, Groningen Zuiderweg 1, Groningen Rijksweg 129a, Groningen Dierenriemstraat 242, Groningen Guldenstraat 12, Groningen Rijksstraatweg 217, Haren GN Albatrosstraat B 60, Nieuwe Pekela Hoofdweg 148, Siddeburen Kerkstraat 2, Hoogezand Kerkstraat 150, Hoogezand Museumplein 34, Veendam Raad van commissarissen G.F. Hes, voorzitter drs. R. Schuur, vice-voorzitter dr. H. Bleker (tot 01-06-2008) drs. J.R.A. Boertjens (vanaf 01-06-2008) ing. L.H.R.J. Bruning (vanaf 01-06-2008) Th.H.C.M. Conijn (vanaf 01-06-2008)
drs. J.R.M.F. Cooijmans RA (vanaf 01-06-2008) mr. H.G.E. Klatter (vanaf 01-06-2008) prof. dr. J. van der Meer-Kooistra (tot 01-06-2008) ing. S.P. Spanninga (vanaf 01-06-2008) mr. M.J. Ubbens (tot 01-06-2008) ir. J.C. Volkers (vanaf 01-06-2008) mr. M.P. de Wilde (vanaf 01-06-2008) drs. J.H. Wolters (tot 01-06-2008) Directie drs. H. van der Burg (directievoorzitter) R. van der Graaf (directeur Bedrijfsmanagement) A.B. de Jong (directeur Retail, tot 01-11-2008) drs. G.R.B. Wortelboer RC (directeur Retail, van 01-11-2008 tot 01-04-2009) A. Slavenburg MiF MCM (directeur Retail, vanaf 01-04-2009) drs. R.B. Reekers (directeur Bedrijven en Private Banking)
Aan de ledenraad, Bijgaand leggen wij u voor de verkorte jaarrekening 2008, voorzien van de accountantsverklaring en het advies van de raad van commissarissen. De verkorte jaarrekening is ontleend aan de jaarrekening 2008, welke voorzien van de accountantsverklaring en het advies van de raad van commissarissen ter inzage ligt ten kantore van de bank. De directie
Aan: de raad van commissarissen en de directie van Coöperatieve Rabobank Stad en Midden Groningen U.A.
Verkorte jaarrekening 2008 van Coöperatieve Rabobank Stad en Midden Groningen U.A. gevestigd te Groningen
Balans per 31 december 2008 (na winstbestemming) 2008
2007
Activa Kasmiddelen Groepsmaatschappijen Vorderingen op cliënten Deelnemingen Onroerende zaken en bedrijfsmiddelen Overige activa Totaal activa
6.920 2.797 2.094.156 14.200 14.431 6.538 2.139.042
6.174 161.809 1.784.134 4.966 15.313 6.820 1.979.216
Passiva Groepsmaatschappijen en maatschappijen waarin wordt deelgenomen Spaargelden Andere schulden aan cliënten Overige passiva Algemene reserve Totaal passiva
714.167 726.776 599.700 26.875 71.524 2.139.042
829.937 641.302 421.468 25.868 60.641 1.979.216
237.907
145.692
2008
2007
112.630 -71.738 40.892
93.982 -56.606 37.376
4.376 13.667 453 59.388
21 11.903 391 49.691
(Bedragen in duizenden euro's)
Accountantsverklaring Opdracht Wij hebben gecontroleerd of de in dit verslag opgenomen verkorte jaarrekening (op pagina 6) van Coöperatieve Rabobank Stad en Midden Groningen U.A. te Groningen over 2008 op de juiste wijze is ontleend aan de door ons gecontroleerde jaarrekening 2008 van Coöperatieve Rabobank Stad en Midden Groningen U.A. te Groningen. Bij die jaarrekening hebben wij op 25 mei 2009 een goedkeurende accountantsverklaring verstrekt. De leiding van de coöperatie is verantwoordelijk voor het opstellen van de verkorte jaarrekening in overeenstemming met de grondslagen zoals gehanteerd in de jaarrekening 2008 van Coöperatieve Rabobank Stad en Midden Groningen U.A. Het is onze verantwoordelijkheid een accountantsverklaring inzake de verkorte jaarrekening te verstrekken. Werkzaamheden Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht. Dienovereenkomstig dienen wij onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de verkorte jaarrekening op de juiste wijze is ontleend aan de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Oordeel Naar ons oordeel is de verkorte jaarrekening in alle van materieel belang zijnde aspecten op de juiste wijze ontleend aan de jaarrekening. Toelichting Wij vestigen er de aandacht op dat voor het inzicht dat vereist is voor een verantwoorde oordeelsvorming omtrent de financiële positie en de resultaten van Coöperatieve Rabobank Stad en Midden Groningen U.A. te Groningen en voor een toereikend inzicht in de reikwijdte van onze controle de verkorte jaarrekening dient te worden gelezen in samenhang met de volledige jaarrekening, waaraan deze is ontleend, alsmede met de door ons daarbij op 25 mei 2009 verstrekte goedkeurende accountantsverklaring. Deze toelichting doet geen afbreuk aan ons oordeel.
Niet in de balans opgenomen verplichtingen
Winst-en-verliesrekening over 2008 (Bedragen in duizenden euro's) Baten Rentebaten Rentelasten Rente Opbrengsten uit deelnemingen Provisie Overige baten Totaal baten Lasten Personeelskosten Andere beheerskosten Afschrijvingen Totaal lasten
18.600 14.189 1.484
20.903 15.751 1.202 -37.856
-34.273
Bedrijfsresultaat vóór waardeveranderingen van vorderingen
21.532
15.418
Waardeveranderingen van vorderingen Bedrijfsresultaat vóór belastingen
-8.100 13.432
-5.979 9.439
Belastingen bedrijfsresultaat Nettowinst
-2.227 11.205
-2.353 7.086
Utrecht, 9 juni 2009 Ernst & Young Accountants LLP w.g. drs. P.J.A.J. Nijssen RA
Advies raad van commissarissen Aan de ledenraad, Voor u ligt de verkorte jaarrekening 2008. Deze verkorte jaarrekening is ontleend aan de jaarrekening 2008, welke wij ter voldoening aan het bepaalde in de statuten hebben onderzocht. Mede op grond van de bij de jaarrekening 2008 door Ernst & Young Accountants LLP afgegeven accountantsverklaring, stellen wij u voor om de jaarrekening vast te stellen en de bestuurders te dechargeren. De raad van commissarissen
Rabobank Stad en Midden Groningen | Verkort jaarverslag 2008
6