VERKENNING VAN DE ICT GEVOLGEN VAN DE WWB MAATREGELEN 2014

VERKENNING VAN DE ICT GEVOLGEN VAN DE WWB MAATREGELEN 2014 Versie 2.1, november 2013

Auteur

Anja van Bourgondiën

Verkenning van de ICT gevolgen van de WWB maatregelen 2014

Inhoud Inleiding

3

1. Kostendelersnorm

5

2. Uitkeringsnormering IOAW en IOAZ

9

3. Intensivering van het armoedebeleid

10

4. MKOB als uitzondering op de middelentoets WWB

12

5. Aanscherping maatregel bij zeer ernstige misdragingen

12

6. Algehele arbeids- en re-integratieplicht, plicht tot tegenprestatie, en uniformering verplichtingen

13

7. Invoering zoektijd van vier weken en plan van aanpak ook voor 27 jaar en ouder

16

8. Verlenging periode van verrekening

17

9. Conclusie en een verzoek aan SZW

17

2


Inleiding Deze verkenning heeft betrekking op het wetsvoorstel „Wet maatregelen wet werk en bijstand en enkele andere wetten‟ (WWB maatregelen 2014). Voor de komende Participatiewet 2015 wordt een aparte verkenning gemaakt.

Aanleiding en doelstelling Samenvatting uit de Memorie van Toelichting: Het regeerakkoord voorziet in maatregelen om er voor te zorgen dat socialezekerheidsregelingen houdbaar en toegankelijk blijven én in maatregelen voor mensen die het zonder een extra steuntje in de rug niet kunnen redden. Met het wetsvoorstel WWB maatregelen 2014 geeft de regering ondermeer invulling aan het voornemen uit het regeerakkoord om stapeling van meerdere uitkeringen binnen huishoudens tegen te gaan. Door het activerende karakter van de bijstand te vergroten, spreekt de regering bijstandsgerechtigden nadrukkelijker aan op het benutten van de eigen mogelijkheden. De regering komt met een meetlat in de vorm van geüniformeerde arbeidsverplichtingen om de naleving te verbeteren. Om de toekomstbestendigheid van de bijstand te garanderen, versterkt de regering met dit wetsvoorstel het vangnetkarakter van de bijstand. Zij wil voorkomen dat binnen een huishouden sprake is van een stapeling van uitkeringen, leidend tot een gelijkwaardig of zelfs hoger gezamenlijk inkomen dan dat van werkenden . Er wordt daarom rekening gehouden worden met de kostenvoordelen die er zijn als meerdere volwassenen samen een huishouding voeren. Tegelijkertijd wordt er voor gezorgd dat het wel loont om aan het werk te gaan door dit loon niet te verrekenen met de uitkeringen in het huishouden.

De verkenning en de scope Deze verkenning is gebaseerd op het wetsvoorstel zoals deze is aangeboden aan de Tweede Kamer op 12 november 2013. Eventuele wijzigingen van dit wetsvoorstel zal mogelijk leiden tot aanpassing van deze verkenning. Voor deze verkenning op de gevolgen op de ICT is het voor KING noodzakelijk geweest om daarbij in een eerder stadium (maart 2013) gemeentelijke software leveranciers te betrekken. Het wetsvoorstel was tot de behandeling in de Tweede Kamer vertrouwelijk. Op verzoek van KING heeft SZW toestemming verleend om de stukken te delen met de betrokken leveranciers op voorwaarde van strikte geheimhouding. Vanwege het vertrouwelijke karakter heeft KING er voor gekozen om in eerste instantie een zo klein mogelijke groep te betrekken, i.c. de leveranciers van uitkeringssystemen van Centric, PinkRoccade en Wigo4it. Om een volledig beeld te krijgen van de gevolgen voor alle gemeentelijke software is het noodzakelijk dat op een later tijdstip ook andere leveranciers en deskundigen betrokken worden. KING heeft de verkenning die zij in maart 2013 heeft gemaakt in samenwerking met de software leveranciers, aangepast op het wetsvoorstel zoals dat nu voorligt bij de Tweede Kamer. Hoewel er veel nuance verschillen zijn met de eerdere verkenning zijn de gevolgen op de ICT ongewijzigd. Deze nieuwe verkenning is niet vooraf voorgelegd aan de eerder betrokken leveranciers. KING heeft bij deze verkenning uitsluitend gekeken naar de gevolgen op de ICT bij gemeenten, daar waar het wetsvoorstel informatiekundige gevolgen heeft. De volgende aspecten zijn daarbij binnen de scope. 3


ICT componenten; daar waar de gemeentelijke software geraakt wordt, evenals de elektronische voorzieningen als E-WWB en andere E-formulieren. Informatie-uitwisseling; de informatie die nodig is voor een goede taakuitvoering door gemeenten en ketenpartners binnen het DKD. Procesgang; de processen bij gemeenten die geraakt worden door registratie en uitwisseling van bedoelde gegevens. Buiten scope van deze verkenning zijn volgende aspecten: De gevolgen voor de uitkeringsgerechtigden De gevolgen voor de gemeentelijke organisatie en haar medewerkers De kosten die de implementatie van de wetswijzigingen met zich meebrengen

Het rapport Dit rapport van de verkenning beschrijft de wetswijzigingen, de gevolgen daarvan op de ICT gerelateerde zaken en de (on)mogelijkheden van geautomatiseerde ondersteuning. Dit rapport is voornamelijk bedoeld voor intern gebruik binnen KING, de VNG en de gemeentelijke software leveranciers. Daarnaast kunnen op deze wijze ook de gemeenten geïnformeerd worden over de aankomende wijzigingen in de ICT en de processen die daarmee gemoeid zijn. Het rapport levert een advies over de haalbaarheid en de randvoorwaarden om de wijzigingen goed te kunnen implementeren in de praktijk van gemeenten.

Leeswijzer Het wetsvoorstel is uitgewerkt in acht relevante wijzigingen. In de navolgende paragrafen volgt een beschrijving van die verschillende wijzigingen met hun beoogde ingangsdatum. Vervolgens wordt per wijziging op hoofdlijnen ingegaan op de gevolgen en ingezoomd op de eventuele ICT gevolgen, oplossingen en randvoorwaarden. Paragraaf 9 tenslotte geeft de conclusie en een verzoek aan SZW weer.

4


1. Kostendelersnorm Ingangsdatum 1 juli 2014 met een overgangsrecht van 6 maanden.

Doelgroep De kostendelersnorm geldt voor elke bijstandsgerechtigde die deel uitmaakt van een huishouden dat uit meerdere meerderjarigen bestaat, ongeacht of het om familieleden of derden gaat. Van een dergelijk huishouden is sprake als meerdere meerderjarige personen hun hoofdverblijf hebben in dezelfde woning en geen commerciële relatie met elkaar hebben. Daarbij worden de voorwaarden voor commerciële relaties aangescherpt. Dit betreft ook personen die een gezamenlijke huishouding voeren en die in de WWB bij wijze van uitzondering worden aangemerkt als alleenstaande (ouder). Deze uitzondering geldt voor personen die een gezamenlijke huishouding hebben met een bloedverwant in de eerste graad (ouder/kind) of een bloedverwant in de tweede graad (grootouder/kleinkind, broer/zus) waarbij bij één van de bloedverwanten in de tweede graad sprake is van zorgbehoefte. Dergelijke bloedverwanten hebben nu niet de gehuwdennorm (2 x 50%) maar ieder een eigen alleenstaande (ouder) norm. Omdat deze personen ook voordelen hebben door kosten te delen, zal de individuele norm voor deze personen conform de kostendelersnorm 50% per persoon worden. Hierbij blijft de individuele middelentoets voor deze betrokkene(n) behouden. In de situatie dat een van de gehuwden geen recht heeft op algemene bijstand (artikel 24 van de WWB), telt de partner zonder recht op bijstand wel mee voor het aantal personen dat hoofdverblijf heeft in dezelfde woning en voor de desbetreffende normhoogte van de kostendelersnorm.

Uitzonderingen In het wetsvoorstel is een uitzondering op de kostendelersnorm opgenomen voor studenten en commerciële relaties. Bij de studenten gaat het om personen die onderwijs volgen waarvoor hij ten tijde van de aanvang van dat onderwijs in aanmerking kan komen voor studiefinanciering op grond van de Wet studiefinanciering 2000 (WSF), of een tegemoetkoming op grond van hoofdstuk 4 van de Wet tegemoetkoming onderwijsbijdrage en schoolkosten (WTOS). Bij WSF gaat het ook om personen die deze kunnen ontvangen maar er geen gebruik van maken en om studenten die hun opleiding voortzetten terwijl zij geen studiefinanciering meer ontvangen omdat de maximale termijn daarvan bereikt is. Daarnaast wordt een uitzondering gemaakt voor personen die een beroepsopleiding als bedoeld in artikel 7.2.2, eerste lid, onderdelen a tot en met e, van de Wet educatie en beroepsonderwijs in de beroepsbegeleidende leerweg (BBL) volgen. Bij de BBL (combinatie van gemiddeld vier dagen per week werken en één dag naar school) is geen sprake van studiefinanciering. Bij de uitzondering op de kostendelersnorm vanwege een commerciële relatie kan het alleen gaan om personen die geen bloed- of aanverwant in de eerste of tweede graad zijn. In de eerste plaats wordt de (onder)verhuurder, (onder)huurder, kostgever of kostganger die met belanghebbende de woning deelt, niet meegerekend. In dat geval is sprake van een zogenoemde zakelijke relatie. Er moet sprake zijn van een schriftelijke overeenkomst waarbij een commerciële prijs is overeengekomen. De prijs moet in verhouding staan tot de geleverde prestaties en datgene dat in het commerciële verkeer gebruikelijk is. Dit laatste veronderstelt tevens periodieke aanpassing van de prijs. 5


In de tweede plaats kan zich de situatie voordoen dat ook andere bewoners dan de belanghebbende op basis van een schriftelijke overeenkomst met de verhuurder als (onder)huurder of kostganger in dezelfde woning wonen. Medebewoners die op basis van een individueel contract een commerciële prijs aan de verhuurder betalen, worden bij de vaststelling van het aantal personen dat in dezelfde woning als de belanghebbende zijn hoofdverblijf heeft, niet meegerekend. Als bewoners op basis van een commerciële overeenkomst met dezelfde verhuurder in de woning hun hoofdverblijf hebben, hebben zij ook onderling een zakelijke relatie. Van een onderlinge zakelijke relatie waarvoor de kostendelersnorm niet geldt, is bijvoorbeeld sprake indien gehandicapten in een groepswoning wonen en op basis van een schriftelijke overeenkomst daarvoor een commerciële prijs betalen. Indien sprake is van het wonen in groepsverband, waarbij ieder hoofdverblijf heeft in zijn eigen woning of indien leden van een woongroep in één woning wonen en ieder een commercieel contract heeft met de verhuurder, zal de kostendelersnorm niet van toepassing zijn.

Berekening kostendelersnorm Elke extra persoon in de woning betekent een lagere individuele WWB-norm. De aard van het inkomen van elk van de afzonderlijke inwonenden speelt hierbij geen rol. De individuele kostendelersnorm is afgeleid van de systematiek dat bij elke extra meerderjarige persoon in de woning de totale WWB-norm met 30% zal toenemen. Vervolgens wordt deze totale norm gedeeld door het aantal leden van de huishouding. De uitkomst van deze deling is de hoogte van de norm per lid van de huishouding dat recht heeft op bijstand. Dit is in overeenstemming met de systematiek van de gehuwdennorm. In een rekenkundige formule ziet dat er zo uit:

( 40 %

A

30 %)

B

A Hierbij is: A: het totaal aantal personen dat in dezelfde woning zijn hoofdverblijf heeft B: de rekennorm (afhankelijk van de leeftijd) Aangezien bij de WWB-normen drie leeftijdscategorieën worden onderscheiden (18 tot 21 jaar, 21 jaar tot AOW-gerechtigde leeftijd en vanaf de AOW-gerechtigde leeftijd), is de rekennorm gelijk aan de gehuwdennorm in de betreffende leeftijdscategorie. Voor personen ouder dan 21 jaar en jonger dan de AOW-gerechtigde leeftijd leidt dit tot de volgende normen:

6


Hoogte WWB-norm per huishoudtype Huishoudtype[1]

Individuele norm

Totale WWB-norm indien allen WWB ontvangen

Normhoogte

Netto bedrag[2]

Eénpersoonshuishouden[3]

70%

€ 926,47

70%

Tweepersoonshuishouden

50%

€ 661,77

100%

Driepersoonshuishouden

43%

€ 573,49

130%

Vierpersoonshuishouden

40%

€ 529,41

160%

Vijfpersoonshuishouden

38%

€ 502,94

190%

Ook de SVB krijgt met de kostendelersnorm te maken als een inwonende onvolledige AOW-er berekend moet worden voor de AIO. Die krijgt niet meer aangevuld tot de gebruikelijke bijstandsnorm, maar tot de voor de leden van dat huishouden van toepassing zijnde kostendelersnorm. Dit zal mogelijk afstemming met gemeenten vragen. Immers, als er sprake is van zowel WWB als AIO in het huishouden, dan moeten gemeente en SVB het eens zijn over het aantal meetellende personen in het huishouden.

Overgangsrecht Voor nieuwe instroom per 1 juli 2014 gaat direct de kostendelersnorm gelden. Voor elke bijstandsgerechtigde die met één of meerdere meerderjarige personen hoofdverblijf heeft in dezelfde woning op de dag onmiddellijk voorafgaande aan de inwerkingtreding van dit wetsvoorstel (= peildatum) blijft het recht en/of de hoogte van die uitkering gedurende zes maanden na inwerkingtreding van dit wetsvoorstel ongewijzigd, voor zover dat recht of die hoogte zou wijzigen doordat deze persoon hoofdverblijf heeft met één of meerdere meerderjarige personen. Om in aanmerking te komen voor de overgangsperiode van zes maanden moet aan twee voorwaarden worden voldaan, namelijk op de peildatum een uitkering ontvangen op grond van de WWB én op de peildatum het hoofdverblijf hebben in dezelfde woning. Zes maanden na inwerkingtreding van het wetsvoorstel eindigt de overgangsperiode. Het vastgestelde overgangsrecht van bestaande klanten blijft ook in tact als er binnen die periode mutaties plaats vinden op het adres.

Overig De toeslag van maximaal 20% die het college aan een bijstandsgerechtigde kan verstrekken in verband met het niet kunnen delen van kosten (art.25 WWB), komt door dit voorstel te vervallen. Dit geldt ook voor de mogelijkheid van het college om de norm van gehuwden te verlagen indien deze kosten kunnen delen met een ander (art.26 WWB).

[1]

Aantal volwassenen in huishouden

[2]

Bedrag gebaseerd op WWB-norm voor personen tussen 21 jaar en AOW-gerechtigde leeftijd

geldend op 1 juli 2013 [3]

Alleenstaande die geen kosten deelt met een ander (50% + 20% toeslag)

7


Gevolgen wijziging De verordeningsplicht over de toeslagen komt te vervallen. De kostendelersnorm kan steeds een ander percentage en bedrag bevatten. Dit betekent dat er veel meer verschillende normbedragen zullen zijn. Kostendelers blijven wel hun eigen dossier houden. Een mutatie op het adres (nieuwe inwoners en verhuizingen) moet bij alle kostendelers in de bijstand doorgevoerd worden. Om te kunnen zien welke dossiers voor wat betreft kostendelen bij elkaar horen, zal het voor gemeenten noodzakelijk zijn dat te registreren in de eigen systemen. Het is van groot belang dat bij gemeenten op alle afdelingen de spontane meldingen vanuit GBA voor adres- en persoonsmutaties goed is ingebed. Dat is momenteel niet altijd het geval. Het zittend bestand zal herbeoordeeld moeten worden op kostendelen. Dat betekent dat een groot deel van het bestand nagekeken, herberekend, bericht en gesproken moet worden. Het overgangsrecht voor het zittend bestand kan omwille van de duidelijkheid beschikt worden. Het beoordelen of een studerende binnen een huishouden tot de uitzondering op de kostendelersnorm behoort, zal in sommige gevallen lastig zijn. Gemeenten kunnen beschikken over informatie van DUO over alle personen die ook daadwerkelijk recht hebben op WSF of WTOS. DUO heeft geen informatie over personen die wel in aanmerking komen voor WSF of WTOS maar dat om welke reden dan ook niet ontvangen of aangevraagd hebben.

ICT De invoering van de kostendelersnorm heeft een aantal ICT gevolgen. Er moet rekening gehouden worden met het opnemen van flink meer normen in de normentabel. Er is extra registratie nodig over het aantal meetellende personen voor de kostendelersnorm en daarmee van de bij elkaar horende dossiers. De verwachting is dat er ook wijziging zal komen in de uitvraag van de BUS. Het GSD bericht voor DKD wordt geraakt en in de E-WWB aanvraag zal dit leiden tot meer specifieke vraagstelling naar medebewoners. Uitwisseling van informatie over het aantal meetellende personen binnen een huishouden is ook noodzakelijk voor de afstemming tussen SVB en gemeenten als beide organisaties binnen één huishouden bijstand verstrekken. Daarnaast wordt verwacht dat gemeenten hun leveranciers zullen vragen behulpzaam te zijn met het in beeld krijgen van het deel van het zittend bestand dat voor herbeoordeling in aanmerking komt. De (on)mogelijkheden van het geautomatiseerd in beeld krijgen bepalen mede de administratieve lasten van het doorlichten van het zittend bestand. Voor het inbouwen van registratiemogelijkheden, het zorg dragen voor een juiste aanlevering van statistiek, het aanpassen van het GSD bericht en de implementatie daarvan bij leveranciers en gemeenten, is het noodzakelijk om minimaal 6 maanden voor de inwerkingtreding van de maatregelen over de specificaties (inhoud, vorm en frequentie) te kunnen beschikken. Aan SZW wordt gevraagd om in de normencirculaires extra normen op te nemen voor kostendelers in de verschillende leeftijdscategorieën tot een minimum van 8 personen per huishouden. Leveranciers zouden graag deze normen ook in XML beschikbaar te hebben. Dit zou het de tijd voor „inkloppen‟ zeer positief beïnvloeden.

8


De normencirculaires zijn meestal pas kort voor de ingangsdata beschikbaar. Daarom wordt nu ook gevraagd of SZW ruim voor die tijd de indeling van soorten normen bekend kan maken. De aanwezige leveranciers van Centric, PinkRoccade en WiGo4it hebben allen aangegeven dat zij, op basis van de nu bekende informatie, de berekeningsformule en straks met behulp van de door SZW op te leveren normencirculaire, in staat zullen zijn om de kostendelersnorm geautomatiseerd te kunnen ondersteunen binnen het proces. Daarbij is het ook voor de uitvoering mogelijk om de berekening van de norm en de uitkering te kunnen reproduceren op een wijze dat het ook de klant uitgelegd kan worden. Verbandscontroles voor de kostendelers over de verschillende dossiers heen wordt door Centric en WiGo4it als mogelijk gezien. Wel blijft dit sterk afhankelijk van de kwaliteit waarop deze informatie wordt vastgelegd door gebruikers. PinkRoccade geeft aan dat een dergelijke controle redelijk zwaar is en kon daar geen uitsluitsel over geven.

2. Uitkeringsnormering IOAW en IOAZ Ingangsdatum 1 juli 2014 met overgangsrecht tot 1 januari 2019

Uitkeringsnormering De uitkeringsnorm van iedere IOAW-er en IOAZ-er die samenwoont met één of meer volwassenen wordt per 2015 vastgesteld op 50% van het referentieminimumloon (RML). Deze nieuwe uitkeringsnormen gelden dus ook voor twee bloedverwanten in de eerste graad die samen een huis delen en zorg voor elkaar hebben (geen gezamenlijke huishouding, maar wel schaalvoordelen). Voor gehuwden en ongehuwd samenwonenden die een gezamenlijke huishouding voeren blijft de huidige gehuwdennorm of -grondslag in de IOAW en IOAZ gelden. Net als bij de kostendelersnorm zijn er twee uitzonderingen op deze maatregel: meerderjarig studerende of schoolgaande kinderen en commerciële relaties.

Het overgangsrecht De maatregel zal naar verwachting voor 1 juli 2014 worden vastgesteld en eerst per 1 juli 2015 in werking treden. Omdat inbreuk wordt gemaakt op bestaande uitkeringsrechten is er voor gekozen compensatie te bieden in de vorm van een overgangsperiode van een jaar (waarin geen verlaging plaatsvindt) en een geleidelijke afbouw daarna (vanaf 1 juli 2015), waarin de te realiseren vermindering van 20% in een aantal stappen wordt bewerkstelligd. Vanaf 1 juli 2015 tot 1 januari 2019 zal de uitkering in vijf jaarlijkse stappen van respectievelijk 2%, 3% en drie maal 5% worden verlaagd. Voor personen die pas na 1 juli 2015 recht krijgen op een IOAW/Z-uitkering geldt dat met de maatregelen geen inbreuk wordt gemaakt op een bestaand uitkeringsrecht. Niettemin is ervoor gekozen het geschetste geleidelijke afbouwpad ook voor hen van toepassing te laten zijn.

9


Gevolgen wijziging Er ontstaan nieuwe normen die toegepast moet worden in voorkomende gevallen. Dit betreft de nieuwe norm van 50% maar tot 2019 ook aparte normen voor afbouw in het overgangsrecht. Net als voor de kostendelersnorm zal de gemeente het zittend bestand moeten herbeoordelen voor de beoogde ingangsdatum.

ICT Voor wat betreft de ICT moet rekening gehouden worden met extra normen in de normentabel. Daarnaast wordt verwacht dat gemeenten hun leveranciers zullen vragen behulpzaam te zijn met het in beeld krijgen van het deel van het zittend bestand dat voor herbeoordeling in aanmerking komt. De (on)mogelijkheden van het geautomatiseerd in beeld krijgen bepalen mede de administratieve lasten van het doorlichten van het zittend bestand.

3. Intensivering armoedebeleid Ingangsdatum 1 januari 2014: verruiming categoriale bijstand voor aanvullende zorgverzekering. Ingangsdatum 1 juli 2014: beperking andere categoriale bijzondere bijstand en verruiming individuele bijzondere bijstand. De mogelijkheid voor individuele bijzondere bijstand voor daadwerkelijk gemaakte kosten wordt verruimd en de categoriale bijzondere bijstand voor aannemelijke kosten wordt verder beperkt.

Categoriale bijstand Alléén de categoriale bijzondere bijstand in de vorm van een collectieve aanvullende zorgverzekering (CAV) dan wel een tegemoetkoming in de premie van een dergelijke verzekering blijven. Deze vorm van categoriale bijzondere bijstand wordt bovendien verruimd door het schrappen van de centrale inkomensnorm van 110% van het toepasselijke sociaal minimum. De ingangsdatum hiervan is 1 januari 2014. De overige bestaande vormen van categoriale bijzondere bijstand voor ouderen, chronisch zieken en gehandicapten en voor ouders met schoolgaande kinderen, worden afgeschaft. Het stellen van een centrale inkomensnorm van 110% van het sociaal minimum is niet meer van toepassing omdat bij de verlening van bijzondere bijstand ook in deze gevallen individueel maatwerk het uitgangspunt is. Ingangsdatum 1 juli 2014 met een overgangstermijn van 6 maanden voor al op 30 juni 2014 lopende periodieke verstrekkingen categoriale bijzondere bijstand.

Minimabeleid In het kader van de bevordering van de deelname aan culturele, maatschappelijke en sportieve voorzieningen en activiteiten wijst de regering op het bestaan van het inkomensondersteunende instrument van de zogenaamde stadspas die colleges op grond van artikel 108 Gemeentewet - ook voor de hiervoor genoemde doelgroepen - kunnen verstrekken. De verstrekking van een stadspas valt niet onder de WWB. Eind 2012 is besloten om de centrale inkomensnorm van 110% van het sociaal minimum voor het instrument van de stadspas per direct te laten vervallen.

10


Individualisering langdurigheidstoeslag De categoriale regeling van de langdurigheidstoeslag in de WWB wordt vervangen door een individuele inkomenstoeslag voor personen tot de AOW-gerechtigde leeftijd die langdurig van een laag inkomen rond moeten komen en gelet op hun individuele omstandigheden geen zicht hebben op verbetering van het inkomen. De gemeente stelt vast of de betreffende persoon naar hun oordeel al dan niet “zicht op inkomensverbetering” heeft en recht heeft op een individuele inkomenstoeslag. Daarbij moet in ieder geval meegewogen worden de krachten en bekwaamheden van de persoon, als ook de inspanningen die de persoon heeft verricht om tot inkomensverbetering te komen. De centrale inkomensnorm van 110% van het toepasselijke sociaal minimum die is gesteld aan het begrip “laag inkomen”, komt te vervallen. De ingangsdatum is 1 juli 2014 zonder overgangstermijn. Zowel de langdurigheidstoeslag als de individuele toeslag worden éénmaal in de 12 maanden verstrekt. Aanvragen na 1 juli 2014 worden beoordeeld volgens de nieuwe regels, waarbij geldt dat onder een individuele toeslag in de periode van 12 maanden onmiddellijk voorafgaande aan de aanvraag mede wordt begrepen een in die periode verleende langdurigheidstoeslag.

Gevolgen wijziging De doelgroep voor bijzondere bijstand kan groter worden door het loslaten van de centrale norm van 110%. Ook de gemeentelijke verordening zal wellicht daarop aangepast moeten worden. Voor de individuele inkomenstoeslag blijft de gemeente verplicht om in een verordening in ieder geval aan te geven de hoogte van de individuele toeslag en de wijze waarop invulling wordt gegeven aan de begrippen langdurig en laag inkomen. De verplichte verordening voor het verlenen van categoriale bijzondere bijstand aan mensen met schoolgaande kinderen, komt te vervallen. De wijzigingen bij het armoedebeleid zitten vooral op procesniveau. Meer individueel maatwerk en minder categoriale verstrekkingen betekenen meer individuele aanvragen en afhandelingen. Dat kan de uitvoeringslast verhogen.

ICT In het Gemma E-portfolio zijn standaarden opgenomen voor de aanvragen voor een Langdurigheidstoeslag en de Vergoeding voor chronisch zieken en gehandicapten. Deze standaarden (voor de aanvraagformulieren met bijbehorende StUF koppelvlak) zullen als gevolg van de wijzigingen moeten worden ingetrokken. Leveranciers zullen van deze intrekking op de hoogte worden gesteld. De standaarden voor de bijzondere bijstand zullen moeten worden aangepast vanwege het loslaten van de centrale norm (110%). Deze wijzigingen moeten tijdig worden gecommuniceerd met gemeenten, leveranciers van eFormulieren, zaaksystemen en back-office applicaties (voor zover deze de aanvragen geautomatiseerd inlezen). Het is nog onduidelijk of de uitvraag in de statistiek over bijzondere bijstand gewijzigd gaat worden. Dit zou gevolgen kunnen hebben voor zowel de registratie in systemen als ook voor het GSD bericht voor DKD. Hiervoor geldt wederom dat het noodzakelijk is om minimaal 6 maanden voor de inwerkingtreding over de specificaties (inhoud, vorm en frequentie) te kunnen beschikken.

11


4. MKOB als uitzondering op de middelentoets WWB Ingangsdatum 1 juli 2014 Sinds 1 januari 2012 is de koopkracht-tegemoetkoming op grond van de Wet mogelijkheid koopkrachttegemoetkoming oudere belastingplichtigen (hierna: MKOB) niet langer uitgezonderd van de WWB-middelentoets. Dit betekent dat ouderen met een aanvullende bijstandsuitkering met ingang van 1 januari 2012 geen financieel voordeel meer hebben van deze koopkrachttegemoetkoming, omdat de koopkrachttegemoetkoming in mindering wordt gebracht op de aanvullende bijstand. Met het wetsvoorstel wordt met ingang van 1 juli 2014 de MKOB weer uitgezonderd van de WWBmiddelentoets.

Gevolgen wijziging De uitvoering hiervan ligt bij SVB. Gemeenten moeten hier ook rekening mee houden bij een middelentoets bij aanvragen bijzondere bijstand van ouderen.

ICT Er worden geen ICT gevolgen verwacht.

5. Aanscherping maatregel bij zeer ernstige gedragingen Ingangsdatum 1 juli 2014 Bij zeer ernstige misdragingen wordt de uitkering verlaagd met maximaal 100% en een maximale duur van 3 maanden. Het college bepaald de duur en hoogte van de maatregel.

Ernstige misdraging Onder zeer ernstige misdragingen moeten diverse vormen van agressie of geweld worden verstaan, waarbij sprake moet zijn van verwijtbaarheid en van gedrag jegens het college, zijn functionarissen of zijn eigendommen, dat in het normale menselijke verkeer in alle gevallen als onacceptabel kan worden beschouwd1. Onder een zeer ernstige misdraging dient in elk geval te worden verstaan elke vorm van ongewenst en agressief fysiek contact met een persoon of het ondernemen van pogingen daartoe. Hieronder vallen bijvoorbeeld schoppen, slaan of het (dreigen met) gooien van voorwerpen naar een persoon. Ook het toebrengen van schade aan een gebouw of inventarisonderdeel, alsmede het ondernemen van pogingen daartoe in enige vorm wordt als zeer ernstige misdraging gezien. Handelingen die door hun grote en mogelijk blijvende impact op de desbetreffende persoon of personen grote invloed hebben zoals het opzetten van gerichte lastercampagnes, sexuele intimidatie, het tonen van steek en/of vuurwapens alsmede (pogingen tot) opsluiting in een ruimte zijn eveneens als zeer ernstige misdraging te beschouwen. Het is aan het college om, met inachtneming van de gemeentelijke maatregelenverordening, de hoogte en de duur te bepalen van de verlaging wegens het niet nakomen van deze verplichting. De desbetreffende maatregel heeft een reparatoir karakter en doet niet af aan de mogelijkheid tot het 1

Kamerstukken II 2002/03, 28 870, nr. 3, p. 48

12


doen van aangifte. Met betrekking tot de proportionaliteit is het aan het college om maatwerk te leveren. De regering is van oordeel dat, in relatie tot de ernst van de niet nagekomen verplichting, een maatregel in de vorm van een verlaging met 100% tot een maximale duur van drie maanden proportioneel is.

Gevolgen wijziging De beoordeling van de ernst van de misdraging en de daarbij passende verlaging van de uitkering, ligt bij gemeenten. De aanscherping heeft vooral invloed op de uitvoering. De maatregelenverordening bij gemeenten moet mogelijk aangepast worden.

ICT Er zijn ICT gevolgen te verwachten in de vorm van registratie en uitwisseling. Verwacht mag worden dat er enigerlei vorm van registratie nodig zal zijn om informatie over de verlaagde uitkeringen in verband met misdragingen te kunnen uitwisselen met andere gemeenten en ketenpartners. Dat zal zijn weerslag hebben op waardebereik in de kenmerken van de BUS (BijstandsUitkeringenStatistiek) en het GSD bericht voor DKD. NB. Als registratie en uitwisseling door gemeenten over misdragingen meer of groter moet zijn dan een enkele aanvulling op een al bestaand veld in de systemen, dan ligt het meer in de rede om te kijken naar alternatieven. Er zijn al systemen en meldpunten voor het registreren van agressie in omloop, zoals de Agressie Registratie Overheid. Wellicht kunnen die gebruikt en ontsloten worden voor gebruik in de Suwiketen.

6. Algehele arbeids- en re-integratieplicht, plicht tot tegenprestatie, en uniformering verplichtingen Ingangsdatum 1 juli 2014 De bestaande ontheffingen van arbeids- en re-integratieverplichting worden herzien en de verplichting tot tegenprestatie naar vermogen gaat gelden voor alle uitkeringsgerechtigden in de WWB, IOAW en IOAZ. Er komt een uniformering van de arbeidsverplichtingen en van de duur en hoogte van de maatregel bij het niet nakomen van deze verplichtingen.

Ontheffingen Tijdelijke ontheffing van de arbeidsverplichting in verband met medische zaken leidt niet meer tot eveneens een vrijstelling van re-integratieverplichting. Deze twee verplichtingen dienen los van elkaar te worden gezien. De bestaande ontheffing voor alleenstaande ouders met een kind jonger dan vijf jaar wordt afgeschaft. Alleenstaande ouders die een specifieke ontheffing van de arbeidsverplichting hebben, behouden deze voor de duur van die ontheffing, doch maximaal tot 1 januari 2015. Een tijdelijke ontheffing voor de arbeidsverplichting kan op verzoek van de alleenstaande ouder wordt verleend. Daarover beslist het college. De bestaande ontheffing voor geïndiceerde WSW-ers komt te vervallen met het oog op de komst van de Participatiewet. Er is alleen nog volledige ontheffing mogelijk voor volledig en duurzaam arbeidsongeschikten en dan is het karakter van de ontheffing permanent. 13


Tegenprestatie Iedereen die een beroep op bijstand doet heeft de plicht tot het naar vermogen verrichten van een tegenprestatie. Om deze reden en om het activerende karakter van de bijstand te vergroten, wordt de huidige bevoegdheid van het college om een tegenprestatie op te dragen, omgezet in een verplichting voor alle colleges. Dit betekent dat alle colleges verplicht zijn beleid te formuleren om aan mensen, die een WWB-, IOAW- of IOAZ-uitkering ontvangen en de leeftijd van 18 jaar tot de AOW-gerechtigde leeftijd hebben, onbeloonde maatschappelijk nuttige werkzaamheden als tegenprestatie voor de uitkering op te dragen en daar uitvoering aan te geven. Aan personen die op grond van de sociale zekerheidswetgeving volledig en duurzaam arbeidsongeschikt zijn, wordt geen tegenprestatie opgelegd. Het college kan bij dringende redenen in individuele gevallen een tijdelijke ontheffing verlenen van de verplichting om een opgedragen tegenprestatie te verrichten. Het college dient bij weigering van de uitkeringsgerechtigde om de tegenprestatie te verrichten, op basis van het individuele geval de hoogte en de duur van de op te leggen maatregel te bepalen. De gemeenteraad krijgt de opdracht om bij verordening regels vast te stellen met betrekking tot de plicht tot tegenprestatie en de bij behorende maatregel.

Uniformering arbeidsverplichtingen De arbeidsverplichting is nader uitgewerkt en voor bepaalde gedragingen gaan uniforme maatregelen gelden. a.

het aanvaarden of het behouden van algemeen geaccepteerde arbeid;

b.

het uitvoering geven aan de door het college opgelegde verplichting om ingeschreven te staan bij een uitzendbureau;

c.

het naar vermogen verkrijgen van algemeen geaccepteerde arbeid in een andere dan de gemeente van inwoning, alvorens naar die andere gemeente te verhuizen;

d.

bereid te zijn om te reizen over een afstand met een totale reisduur van 3 uur per dag of om te verhuizen, indien dat noodzakelijk is voor het naar vermogen verkrijgen, het aanvaarden of het behouden van algemeen geaccepteerde arbeid;

e.

het verkrijgen en behouden van kennis en vaardigheden, noodzakelijk voor het naar vermogen verkrijgen, het aanvaarden of het behouden van algemeen geaccepteerde arbeid;

f.

het naar vermogen verkrijgen, het aanvaarden of het behouden van algemeen geaccepteerde arbeid niet belemmeren door kleding, gebrek aan persoonlijke verzorging of gedrag;

g.

het gebruik maken van door het college aangeboden voorzieningen gericht op arbeidsinschakeling en mee te werken aan onderzoek naar zijn of haar mogelijkheden tot arbeidsinschakeling;

h.

het zich onderwerpen aan een door het college verplicht gestelde behandeling van medische aard als bedoeld in artikel 55, noodzakelijk voor het naar vermogen verkrijgen, het aanvaarden of het behouden van algemeen geaccepteerde arbeid;

De klant moet zelf kunnen aantonen dat hij voldoet aan deze verplichtingen. Gemeenten blijven wel mogelijkheden houden voor zeer individueel maatwerk als het gaat om deze verplichtingen. Dat zit hem in het woordje „naar vermogen‟.

14


Uniformering maatregelen De geüniformeerde maatregel van weigering van uitkering voor de duur van 3 maanden geldt bij verwijtbaar: niet nakomen van de geüniformeerde arbeidsverplichtingen niet aantonen dat aan de geüniformeerde arbeidsverplichtingen is voldaan De maatregel houdt in dat de bijstand in deze gevallen met 100% verlaagd moet worden voor een periode van drie maanden. Dit geldt ook voor elke volgende niet-nakoming. Op deze regel bestaat één uitzondering, namelijk bij het ontbreken van elke vorm van verwijtbaarheid; dan wordt geen maatregel opgelegd. Er is geen sprake meer van een bevoegdheid om te variëren in hoogte en duur van de maatregel. Alleen in zeer uitzonderlijke situaties is afstemming mogelijk. Dit zal vrijwel nooit aan de orde zijn. De maatregel betekent dat het recht op uitkering behouden wordt maar met een nihilstelling via een 100% verlaging gedurende drie maanden (die na die periode weer herleeft). De maatregel een reparatoir karakter en heeft een inkeerbepaling. Concreet betekent dit dat de maatregel een einde neemt en de belanghebbende weer bijstand gaat ontvangen als deze daarom verzocht heeft en uit diens houding en gedraging ondubbelzinnig is gebleken dat hij de verplichtingen uit de geüniformeerde verplichtingen nakomt. Op deze wijze wordt belanghebbende de kans geboden tot herstel van de onrechtmatige situatie.

Gevolgen wijziging Algehele ontheffingen zullen veel minder vaak voorkomen. De doelgroep voor tegenprestatie wordt veel groter. De gemeente zal moeten zorgen voor voldoende plaatsen en werkzaamheden. Het meer stringente beleid rondom verplichtingen en maatregelen raakt vooral de uitvoering en de handhaving. Gemeenten zullen hun weg moeten vinden in het omgaan met de verplichtingen in relatie tot het individueel maatwerk. Sommige verplichtingen zijn ook nu al staande praktijk bij gemeenten. Andere, zoals verplichtingen rondom verhuizing en kleding zijn nieuw en zullen een vorm van implementatie vragen. Er zal wellicht meer dan nu contact moeten zijn tussen gemeenten en SVB als een jongere partner van een AOW-gerechtigde de arbeidsverplichting niet nakomt. De gemeente moet SVB daarover informeren en SVB moet, indien daar aanleiding toe is, de bijstand verlagen en de gemeente daarvan in kennis stellen. De maatregelenverordening moet aangepast worden. Gedragingen die bij de geuniformeerde verplichtingen horen komen buiten de verordening te staan. Voor andere maatregelwaardige gedragingen blijft de gemeentelijke verordening onverkort van toepassing.

ICT Er zijn ICT gevolgen te verwachten in de vorm van registratie en uitwisseling. Verwacht mag worden dat er registratie nodig zal zijn om informatie over de verlaagde uitkeringen in verband met overtreding van de verplichtingen te kunnen uitwisselen met andere gemeenten en ketenpartners. Uitwisseling van informatie over verlaagde uitkeringen bij SVB is daarbij een noodzaak. Daarnaast zal er een aanpassing moeten plaatsvinden op de velden waar nu ontheffingen worden geregistreerd. Dit zal zijn weerslag hebben op kenmerken en waardebereik van de BUS (BijstandsUitkeringenStatistiek) en het GSD bericht voor DKD.

15


Er zijn ook aanpassingen te verwachten in de E-WWB waar aandacht moet zijn voor de geuniformeerde verplichtingen.

7. Invoering zoektijd van vier weken en plan van aanpak ook voor 27 jaar en ouder Ingangsdatum 1 juli 2014. De WWB kent al een zoektijd van vier weken en een plan van aanpak voor uitkeringsaanvragers die jonger zijn dan 27 jaar, ingevoerd met de wijzigingen van de WWB per 1 januari 2012. Deze zoektijd en het plan van aanpak wordt ook ingevoerd voor personen van 27 jaar en ouder.

Zoektijd Degene die zich bij het UWV meldt voor een bijstandsuitkering moet eerst uitputtend alle mogelijkheden tot het verkrijgen van regulier werk nagaan, voordat hij een uitkering kan aanvragen. Het UWV wijst belanghebbende op deze verplichting. Van belanghebbende worden aantoonbare eigen initiatieven en acties verwacht. Na de vier weken kan belanghebbende eventueel, als hij ondanks zijn inspanningen geen of onvoldoende lonend werk heeft gevonden, een uitkeringsaanvraag indienen bij het UWV. Het UWV draagt zoals gebruikelijk de aanvraag over aan de gemeente. Uitzonderingen op de 4 weken zoektijd zijn: mensen die een WW-uitkering ontvangen en zich vier weken voor het einde van deze uitkering melden bij het UWV om bijstand aan te vragen. gedetineerden die nog in de gevangenis of jeugdzorginstelling verblijven en die de mogelijkheid wordt geboden om zich vier weken voor het verlaten van de gevangenis of jeugdzorginstelling bij het UWV te melden, zodat de zoektijd in individuele gevallen tijdens het verblijf al zou kunnen ingaan. Alleen als iemand zich daarenboven gemotiveerd en aantoonbaar inzet voor zijn re-integratie, kan hij voldoen aan de verplichtingen die tijdens de vier weken zoektijd gelden. Het is ter beoordeling van het college of in het individuele geval belanghebbende tijdens die vier weken conform vorenstaande heeft gehandeld. gedetineerden tijdens Elektronische Detentie. De zoektijd van vier weken kan al aanvangen als de gedetineerde zich houdt aan de voorwaarden die daaraan door het college worden gesteld. Of in het individuele geval aan die voorwaarden is voldaan, is ter beoordeling aan het college. Tijdens de vier weken zoektijd bestaat op voorhand geen recht op een bijstandsuitkering. Gemeenten kunnen in individuele situaties een uitzondering maken op het ontbreken van het recht op een voorschot tijdens de zoektijd.

Plan van Aanpak Ook het plan van aanpak gaat gelden voor personenen ouder dan 27 jaar. Anders dan bij personen jonger dan 27 jaar, bij wie het plan van aanpak wordt opgenomen in een bijlage bij het besluit tot toekenning, dient het plan van aanpak voor personen ouder dan 27 jaar te worden opgesteld binnen zes maanden na het besluit tot toekenning.

16


Gevolgen wijziging In de uitvoering zullen alle aanvragen gelijk behandeld worden voor wat betreft zoektijd en termijnen. Gemeenten kunnen bij uitzondering voorschot verstrekken tijdens de zoektijd. Gemeenten moeten voor alle aanvragers een plan van aanpak verzorgen wat kan leiden tot meer uitvoeringslasten.

ICT Invoering van de zoektijd voor alle uitkeringsvragers heeft als ICT gevolg dat de E-WWB (elektronische aanvraag WWB) aangepast zal moeten worden. De sturing op inname van de aanvraag moet qua doelgroep vergroot worden. De (tijdige) doorvoering van deze aanpassing is mede afhankelijk van de release planning bij UWV.

8. Verlenging periode van verrekening Ingangsdatum 1 julie 2014 In artikel 58 wat gaat over de terugvordering, wordt in het vierde lid, “drie maanden” vervangen door zes maanden. Op verzoek van gemeenten wordt de periode verlengd waarover het college bevoegd is tot verrekening van middelen van drie naar zes maanden. De verlengde periode houdt verband met de toename van flexwerk. Bij flexwerk is er vaak een langere tijd gelegen tussen de periode waarin de werkzaamheden zijn verricht en het moment waarop de definitieve betaling van het betreffende loon plaatsvindt. Dit kan leiden tot gecumuleerde inkomsten die met het oog op de uitvoerbaarheid om een langere verrekeningsperiode vragen.

Gevolgen wijziging Door de klant later ontvangen middelen kunnen tot 6 maanden daarna direct met de lopende bijstand verrekend worden. Dit kan invloed hebben op het proces van inkomstenverrekening bij gemeenten. Te verwachten valt dat er daardoor minder vorderingen opgeboekt hoeven te worden.

ICT Deze wijziging heeft naar verwachting geen gevolgen voor de geautomatiseerde systemen.

9. Conclusie en verzoek aan SZW Conclusie Zoals eerder in de inleiding aangegeven zijn in de verkenning de gevolgen van de wetswijzigingen voor uitkeringsgerechtigden en voor de gemeentelijke organisatie buiten beschouwing gebleven. Die gevolgen zijn er zeker maar komen niet terug in dit rapport of in de conclusies. Voor de voorgestelde wetswijzigingen, zoals die nu bekend zijn, geldt dat er nu geen aanwijzingen zijn dat doorvoering in de ICT tot problemen zal leiden. Als de specificaties minimaal 6 maanden voor de invoeringsdatum beschikbaar worden dan kunnen de systemen aangepast, uitgerold naar gemeenten en beschikbaar zijn. Eventuele wijzigingen in het wetsvoorstel zal opnieuw bekeken moeten worden op de gevolgen daarvan. 17


De verschillende ingangsdata van de wetsvoorstellen WWB maatregelen en de nog komende Participatiewet wordt voor wat betreft systeemaanpassingen en aanpassingen in het GSD bericht als zeer ongelukkig beschouwd. Twee keer kort achter elkaar aanpassingen doorvoeren is ook twee keer werk en twee keer risico lopen. Bij gemeenten moet worden toegezien op tijdige doorvoering van alle aanpassingen en implementatie van de benodigde software. Dat gebeurt lang niet altijd tijdig waardoor vooral de informatie-uitwisseling in het DKD in waarde afneemt.

Alle wijzigingen In deze verkenning zijn vanuit het wetsvoorstel 7 verschillende wijzigingen onderkend. Voor 2 wijzigingen wordt er geen (directe) ICT gevolgen verwacht en bij 6 wijzigingen zijn er zeker ICT gevolgen. In onderstaande tabel zijn de ICT gevolgen per wijziging samengevat. Soort wijziging

ICT gevolgen Gemeentelijke

Statistiek

systemen

GSD

E-

Overig

bericht

WWB

1. Kostendelersnorm

X

X

X

X

2. Uitkeringsnormering

X

X

X

X

?

?

5. Aanscherping maatregel

X

X

X

6. Uniformering

X

X

X

*

IOAW/Z 3. Armoedebeleid

X

4. Toevoegen MKOB X

verplichtingen 7. Zoektijd+PVA > 27 jaar

X

8. Verlenging verrekening *Overig staat hier voor overige systemen of voorzieningen die aanpassing behoeven. Zie voor specificatie de desbetreffende paragrafen.

Grotere wijzigingen Bij 1 wijziging zijn de ICT gevolgen meer omvangrijk. Dit betreft de invoering van de kostendelersnorm. De kostendelersnorm vraagt om systeemaanpassingen in de norm en extra registratie van gegevens. Er moeten meer normen worden opgenomen in de normentabel en berekeningsformules worden ingebracht om te komen tot de juiste norm. Daarbij zit de uitdaging vooral in het zichtbaar en begrijpelijk maken voor de uitvoering van de berekening van de norm. Er is extra registratie nodig over het aantal meetellende personen voor de kostendelersnorm en bij elkaar horende dossiers. De aanwezige leveranciers van Centric, PinkRoccade en WiGo4it hebben allen aangegeven (in maart 2013) dat zij, op basis van de toen bekende informatie, de berekeningsformule en straks de normencirculaire, in staat zullen zijn om de kostendelersnorm geautomatiseerd te kunnen ondersteunen binnen het proces. Daarbij is het ook voor de uitvoering mogelijk om de berekening van de norm en de uitkering te kunnen reproduceren op een wijze dat het ook de klant uitgelegd kan worden.

18


Wijzigingen in registratie en uitvraag Bij 4 wijzigingen (mogelijk 5) wordt er extra registratie of aanpassingen in de bestaande registratie verwacht. Dat is nodig voor het kunnen volgen van de klant in de eigen systemen, voor de beleidsinformatie die wordt uitgevraagd in de statistieken en de noodzakelijke uitwisseling van informatie in het DKD. Voor het inbouwen van registratiemogelijkheden, het zorg dragen voor een juiste aanlevering van statistiek, het aanpassen van het GSD bericht en de implementatie daarvan bij leveranciers en gemeenten, is het noodzakelijk om minimaal 6 maanden voor de inwerkingtreding van de wijziging over de specificaties (inhoud, vorm en frequentie) te kunnen beschikken.

Verzoek aan SZW Aan SZW wordt gevraagd om in de normencirculaires extra normen op te nemen voor kostendelers in de verschillende leeftijdscategorieën tot een minimum van 8 personen per huishouden. Leveranciers zouden graag deze normen ook in XML beschikbaar te hebben. Dit zou het de tijd voor „inkloppen‟ zeer positief beïnvloeden. De normencirculaires zijn meestal pas kort voor de ingangsdata beschikbaar. Daarom wordt nu ook gevraagd of SZW ruim voor die tijd de indeling van soorten normen bekend kan maken.

19


KWALITEITSINSTITUUT NEDERLANDSE GEMEENTEN NASSAULAAN 12 2514 JS DEN HAAG POSTBUS 30435 2500 GK DEN HAAG T 070 373 80 08 F 070 363 56 82 [email protected] WWW.KINGGEMEENTEN.NL

20

VERKENNING VAN DE ICT GEVOLGEN VAN DE WWB MAATREGELEN 2014

Recommend Documents