Vergroening > sociale cohesie > ….. De lessen van drie jaar Groen Dichterbij & de rol van NME-centra Rachelle Eerhart – Programmaleider IVN Groen Dichterbij
VRAAG – om te beginnen… Wat is
Groen Dichterbij voor jullie?
WHY – NME & Groene buurtprojecten? Groene buurtprojecten Op allerlei manieren en om allerlei redenen gaan mensen samen aan de slag met natuur in de eigen leefomgeving. Zij leggen groen aan of nemen een stukje groen in beheer. De plek staat centraal.
Op al deze plekken vindt impliciet en/of expliciet natuurbeleving en/of –educatie plaats.
Hoe ziet dat eruit? Buurtmoestuinen, zorgtuinen, groene schoolpleinen met buurtfunctie, wijkparkjes, groene bedrijventerreinen, adoptiegroen, buurtrestaurants met moestuin, etc etc.
WHY – NME & Stadslandbouw? Wat is stadslandbouw?
• •
Mensen gaan op nieuwe manieren voedsel produceren in de stad. Alle activiteiten die erop gericht zijn de afstand tussen consumenten en lokale/regionale producenten van voedsel te verkleinen.
Er is een (imperfect) onderscheid te maken tussen: • Ondernemende/professionele stadslandbouw • Sociale stadslandbouw Hoe ziet dat eruit? Buurtmoestuinen, Voedselcooperaties, Productie van voedsel in kantoorgebouwen en op braakliggende terreinen, Stadsboerderijen met meer functies, Streekmarkten, festivals, etc, Zorgstadslandbouw, Tuinen bij voedselbanken, Lokale voedselpakketten, etc. Ook: nieuwe lokale netwerken als Eetbaar Rotterdam, Stadslandbouw Dordrecht/Zeist/Arnhem, De Eetbare Stad Groningen, Platform Haarlem Groener, etc.
Groene buurtprojecten – categorieën De beweging van groene buurtprojecten & sociale stadslandbouw is heel divers en daarom maken we binnen Groen Dichterbij de volgende categorisering. De categorieën zijn niet exclusief en kunnen in elkaar overlopen of in de tijd overgaan. Ze vragen om een verschillende aanpak vanuit bv gemeenten. 1.Buurtinitiatieven – het initiatief komt vanuit de buurt. ‘Brede-Schouder-Burgers’ nemen het initiatief en werken samen met professionele organisaties. Vb: Spoortuin 2.Participatie/Wijkactivatie – het initiatief komt van een professionele organisatie (gemeente, woningbouw, welzijn, etc.), men wil bewoners betrekken bij het groene buurtproject. Vb Het Groene Woud 3.Sociale ondernemers – het initiatief komt vanuit een sociale ondernemer die, vaak in kwetsbare wijken, een ‘groen buurtproject-concept’ neerzet en hier geld voor zoekt. Vb Hotspot Hutspot
Wat heeft Groen Dichterbij gedaan voor deze beweging in de samenleving? De ondersteuning voor groene buurtprojecten valt uiteen in twee onderdelen, die ook weer niet exclusief zijn: ‘Integrale projectondersteuning’ Ondersteuning van trekkers van groene buurtprojecten in de hoop & verwachting dat zij er een succes van maken. Denk aan ondersteuning op het gebied van: financiering, binden & boeien van vrijwilligers, aansprakelijkheid en juridische zaken, interne organisatie, communicatie, omgaan met de gemeente, etc. Inspiratie op thema Wij kunnen trekkers niet vertellen wat ze moeten doen. We kunnen hen wel inspireren om met bepaalde thema’s aan de slag te gaan d.m.v communicatie & programmering. Denk aan: natuureducatie, ecologisch tuinieren, betrekken van kwetsbare groepen/dagbesteding/zorg, permacultuur, speelnatuur, duurzaamheid, etc.
Waar staan we begin 2015? De afgelopen drie jaar hebben we het volgende opgebouwd: • Een netwerk van 24 iconen, ruim 750 groene buurtprojecten; 10 Intermediairs, 8 Vrienden & 20 lokale netwerken; landelijke, provinciale & lokale overheden • Grote naamsbekendheid in de wereld van groene buurtprojecten • Uitgebreide ervaring met community building & kennisdeling middels organisatie van zo’n 30 regiobijeenkomsten & 3 landelijke evenementen. • Een uitgebreide digitale kennisbank, incl. factsheets & de publicatie ‘Hoe Groen Goed Doet’ • Een vernieuwde website, 2.000 Twitter-volgers, 5.000 Facebook-likes, 2800 nieuwsbriefabonnees • Een koppeling met de site van Buurtlink.nl is aanstaande. • Groeiende erkenning van onze waarde in het professionele veld.
Groen Dichterbij in beeld
Groen Dichterbij 2015 – 2017 In de drie jaar na 2014 wil IVN, samen met SME Advies Groen Dichterbij (met partners) verder uitbouwen. We willen de beweging van mensen en organisaties die samen aan de slag gaan met het vergroenen, of in beheer nemen van natuur in hun directe leefomgeving nog beter ondersteunen.
Hierbij is de globale aanpak: 1. We bieden met ontmoetingen, bijeenkomsten en een uitgebreide online strategie een platform zodat bestaande plekken elkaar kunnen vinden en nieuwe
plekken geïnspireerd aan de slag gaan; 2. We verrijken het platform met kennis en ondersteuning op divers vlak; 3. We bieden (betaalde) producten aan om te versnellen.
Groene buurtprojecten – wat gebeurt daar?
Systeemopbouw/herstel op de Plek? Initiatieven verschillen, maar allemaal zijn ze gebonden aan een plek. Op die plek zijn mensen, zetten ze hun lichaam in om dingen te doen, leren ze elkaar kennen, etc. En op veel van die plekken gaat het over veel maatschappelijke thema’s tegelijkertijd. Is het op de plek waar mensen zijn waar de complexiteit van de maatschappelij hanteerbaar wordt? Waar kringlopen (fysiek & sociaal) zo lokaal mogelijk gesloten worden? Waar een nieuw-geweven sociaal web veerkracht geeft aan de gemeenschap? Vb: Transition Towns
Plek – voorbeeld 1
In een Generatietuin tuinieren ouderen en kinderen samen. Maar, op deze plek wordt door het ontstenen van de bodem ook gewerkt aan klimaatadaptatie. Op landelijk niveau zijn die thema’s belegd in zeer verschillende ministeries!
Plek – voorbeeld 2 In een permacultuur-tuin komen natuur en landbouw bij elkaar. Op grote schaal is dat vaak moeilijk.
Plek – voorbeeld 3 Sommige groene buurtprojecten liggen op braakliggende grond die bestemd is voor bijvoorbeeld woningbouw. Hoe verhoudt de waarde die Grondzaken hieraan toekent zich tot de waarde op het gebied van welzijn, gezondheid, educatie, voedsel, etc.?
Dit is het project Tuin aan de Maas in Rotterdam. Op de foto zie je de tuin en het grote verkoopbord.
Een tegenreactie? Op deze plekken: Leren mensen elkaar weer kennen Gaan ze aan de slag met hun lichaam Is iets kunnen maken weer belangrijk Leren ze weer waar hun voedsel vandaan komt, hoe het groeit Komen jong en oud bij elkaar Gebeurt ‘zorg’ tussen de dingen door Komen laagopgeleid en hoogopgeleid bij elkaar Komen autochtoon en allochtoon bij elkaar Worden spullen hergebruikt Worden kringlopen lokaal gesloten Een tegenreactie op maatschappelijke ontwikkelingen van de afgelopen decennia? Is het zo dat mensen een behoefte hebben aan verbinding met ‘hun’ plek? Dat we (net als de natuur) sociale en fysieke kringlopen het liefst zo lokaal mogelijk sluiten? Geeft dat levenskwaliteit?
Lokaal: een nieuwe rol voor ambtenaren? Als je de stadslandbouw-beweging op deze manier duidt: • Op de plek komen maatschappelijke thema’s & beleidsvelden bij elkaar, & • Dit is een tegenreactie op allerlei ontwikkelingen in de afgelopen decennia die de afstand tussen ons en onze plek vergrootten.
Wat zegt dit dan over de rol van publieke professionals?
NME & NME-organisatie In groene buurtprojecten & stadslandbouw-initiatieven vindt bijna automatisch natuur- en milieueducatie plaats. Dit betekent niet automatisch dat NME-organisaties er ook direct een rol in (moeten) spelen. Hieronder wordt een onderscheid gemaakt tussen NME in brede zin & NMEorganisaties.
Waarom is ook stadslandbouw NME? •Stadslandbouw gaat over voedsel & over systemen •Voeding is één van onze meest intieme connecties met natuur en met de ecosystemen waar we van afhankelijk zijn •Voeding is gekoppeld aan veel andere duurzaamheidsvraagstukken •Het voedselsysteem is een geweldige manier om te leren systeemdenken •Kunnen systeemdenken is een belangrijke voorwaarde voor bewustwording over duurzaamheid
Wat kunnen NME-organisaties met stadslandbouw & groene buurtprojecten? Naast de inhoudelijke WHY is stadslandbouw ook een thema dat overheden uitnodigt om integraler te gaan werken. Het gaat namelijk over (bijna) alles. Het is dus bij uitstek een thema dat NME-centra kansen biedt om relevant te worden voor andere beleidsterreinen. EN om te laten zien wat voor geweldig bestaand kapitaal NME-organisaties de nieuwe maatschappelijke energie te bieden hebben!
Activiteiten NME-organisaties & Groene Buurtprojecten/Stadslandbouw (voorbeelden) • Educatie in stadslandbouw-projecten • Stadslandbouw-ambtenaar als makelaar tussen projecten en gemeente • Uitwisselbijeenkomst voor initiatieven uit de gemeente • Organisatie van streekmarkten, festivals, etc. • Spil in het lokale stadslandbouw-netwerk • Tentoonstellingen over voeding • Meewerken aan voedselstrategie • Projecten om stad & platteland te verbinden • Procesbegeleiding in stadslandbouw-projecten • Buurttuinen & schooltuinen • Multifunctionele stadsboerderij
NME-organisatie & verschillende rollen In het document ‘Rollen NME-centra op het thema stadslandbouw’ worden de volgende rollen onderscheiden: 1.Sociaal ondernemen: ‘De Stadsboerderij van de Toekomst’ 2.Meedoen: ‘NME als belangrijk onderdeel van het gemeentelijke netwerk van groene initiatieven’ 3.Samenwerking: ‘Voedsel/groen als middel om projectpartners in andere beleidsvelden te vinden’ 4.Verbrede educatie: Ook andere doelgroepen dan PO 5.Educatie gericht op PO (traditionele taken NME)
Een stappenplan – waarom? Aan de slag gaan met stadslandbouw, of het uitbreiden van activiteiten op het gebied van stadslandbouw vraagt om een aanpak waarbij observatie en analyse belangrijk zijn.
Vandaar: een stappenplan!
Stap 0: Zelfkennis
Bedenk met het team waarom je wil veranderen, waarom je andere dingen wil gaan doen.
Stap 1a: Wat speelt er? (burgers) Verken waar burgers, organisaties en ondernemers in de gemeente al mee bezig zijn op het gebied van stadslandbouw. - Wat zijn er voor projecten gaande? - Uit wat voor samenwerkingsverbanden bestaan die? - Wat zijn de successen en de problemen? - Wat voor doelgroepen zijn betrokken? - Wat zijn de behoeften?
Stap 1b: Wat speelt er? (gemeente) Wat doet de gemeente al in brede zin op het thema stadslandbouw? -Is er beleid rechtstreeks gericht op stadslandbouw? -Is er beleid dat over deelaspecten van stadslandbouw gaat? Bv: promotie van gezonde voeding, ondersteuning groene buurtprojecten, problematiek leegstaande kantoorpanden & braakliggende terreinen, etc -Wat voor gemeentelijke actoren zijn al betrokken? -Zijn er middelen beschikbaar? -…
Stap 2: Maatschappelijke thema’s
Beschrijf hoe er in jullie gemeente dmv stadslandbouw aan verschillende maatschappelijke thema’s gewerkt wordt. Denk aan: sociale cohesie, gezondheid, wijkeconomie, participatie, vastgoed, etc.
Stap 3: Wat doe je zelf al? Beschrijf wat jullie als NME zelf al doen op het gebied van voedsel. - Wat zijn de activiteiten? - Wat voor middelen heb je beschikbaar? Denk aan: personeel, gebouwen, leskisten, gereedschap, etc. - Wat zijn de doelgroepen? - Wat zijn de partners? - Wat zijn de financiers?
Stap 4a: Jullie rol (bestaand) Denk na over hoe jullie bestaande activiteiten ook breder relevant gemaakt kunnen worden om stadslandbouw in jullie gemeente te versterken.
Stap 4b: Jullie rol (nieuw) Welke activiteiten zou NME nieuw kunnen oppakken die aanvullend zijn op wat er al gebeurt in de gemeente, die goed aansluiten bij wat de gemeente wil & die passen bij wat de medewerkers kunnen.
Vervolg In maart organiseren we vanuit het NME Platform & IVN Groen Dichterbij een training over deze materie.
Interesse? Laat je contactgegevens achter via
[email protected]
