VERFIJNEN VAN EEN INSTRU- MENT VOOR HET METEN VAN DE ECONOMISCHE IMPACT VAN PLATTELANDSINITIATIEVEN IN HET KADER VAN HET INTERREG PROJECT GROEI.kans!

VERFIJNEN VAN EEN INSTRUMENT VOOR HET METEN VAN DE ECONOMISCHE IMPACT VAN PLATTELANDSINITIATIEVEN IN HET KADER VAN HET INTERREG PROJECT GROEI.kans! Eindrapport 1 december 2010

Op verzoek van: VLM Cardijnlaan 1 2200 Herentals

IDEA Consult nv Kunstlaan 1-2, bus 16 B –1210 Brussel

Tel: (+32) 02 282 17 10 Fax: (+32) 02 282 17 15 www.ideaconsult.be

INHOUDSOPGAVE p. 1

Samenvatting __________________________________________ 6

2

Context en doel van de opdracht ___________________________ 8 1.1 Context van de opdracht ..............................................................8 1.2 Fasering van de opdracht..............................................................9

3

Groepering van de activiteiten die voorwerp zijn van het interregproject GROEI.kans! ______________________________ 10 3.1 Screening projectfiche en website ................................................ 10 3.2 Bevraging partners in het project ................................................. 10 3.3 Afbakening van clusters.............................................................. 12

4

Berekening economische impact __________________________ 14 4.1 Economische impactmeting ......................................................... 14 4.2 Databehoeften .......................................................................... 16 4.2.1 4.2.2 4.2.3 4.2.4 4.2.5 4.2.6

5

Omzet op bedrijfsniveau ............................................................. 16 Vertaling van omzet naar toegevoegde waarde .............................. 16 Berekenen van tewerkstellingseffect ............................................. 16 Indirecte effecten ...................................................................... 17 Afgeleide effecten ...................................................................... 17 Investeringen ........................................................................... 17

Data Verblijfstoerisme __________________________________ 19 5.1 Overzicht van de bronnen ........................................................... 19 5.2 Gastenkamers ........................................................................... 20 5.2.1 5.2.2 5.2.3 5.2.4 5.2.5 5.2.6 5.2.1 5.2.2 5.2.3 5.2.4

Capaciteit (=aanbod) ................................................................. 20 Bezettingsgraad ........................................................................ 23 Prijs per kamer ......................................................................... 25 Inkomsten uit maaltijden en diensten ........................................... 27 Omzet ..................................................................................... 28 Kosten (omslag naar toegevoegde waarde) ................................... 30 Investeringen ........................................................................... 32 Arbeid (Omslag naar tewerkstelling) ............................................. 34 Promotie .................................................................................. 36 Samenvatting voor berekeningsinstrument .................................... 38

5.3.1 5.3.2 5.3.3 5.3.4 5.3.5 5.3.6 5.3.7 5.3.8 5.3.9

Capaciteit ................................................................................. 39 Bezettingsgraad ........................................................................ 41 Prijs per eenheid ....................................................................... 42 Omzet ..................................................................................... 43 Kosten (omslag naar toegevoegde waarde) ................................... 45 Investeringen ........................................................................... 46 Arbeid...................................................................................... 48 Promotie .................................................................................. 48 Samenvatting voor berekeningsinstrument .................................... 50

5.3 Vakantiewoningen/appartementen ............................................... 39

6

Data Plattelandseducatie ________________________________ 51 6.1 Overzicht van de bronnen ........................................................... 51 6.2 Aanbod .................................................................................... 52 6.3 Prijs, gemiddeld aantal bezoekers, gemiddelde omzet en investeringen ............................................................................ 55 6.4 Omslag naar toegevoegde waarde ............................................... 57 6.5 Omslag naar personeel/werkgelegenheid ...................................... 58

7

Data Hoeve- en streekproducten __________________________ 59 7.1 Overzicht van de bronnen ........................................................... 59 7.2 Aanbod .................................................................................... 60

November 2010

3

7.3 7.4 7.5 7.6 7.7 8

Omzet, aantal klanten en consumentenbestedingen........................ 62 Investeringen ........................................................................... 65 Factoren die de omzet beïnvloeden .............................................. 67 Omslag naar toegevoegde waarde ............................................... 68 Omslag naar tewerkstelling ......................................................... 69

Bevraging ____________________________________________ 70 8.1 Organisatie en respons ............................................................... 70 8.1.1 8.1.2

Opstellen en versturen vragenlijst ................................................ 70 Aangeschreven ondernemers en respons ...................................... 70

8.2.1 8.2.2 8.2.3 8.2.4 8.2.5 8.2.6 8.2.7 8.2.8 8.2.9 8.2.10 8.2.11 8.2.12

Combinatie van verbredingsactiviteiten ......................................... 72 Soort van producten .................................................................. 72 Omzet ..................................................................................... 73 Kosten (omslag naar toegevoegde waarde) ................................... 74 Actief in meerdere segmenten? ................................................... 75 Assortiment .............................................................................. 75 Verkoopskanaal ......................................................................... 76 Aantal klanten........................................................................... 76 Concurrentie ............................................................................. 77 Ligging van het bedrijf ............................................................... 77 Investeringen ........................................................................... 78 Arbeid...................................................................................... 78

8.3.1 8.3.2 8.3.3 8.3.4 8.3.5

Onderscheid rondleidingen en educatieve pakketten ....................... 80 Omzet ..................................................................................... 81 Investeringen ........................................................................... 81 Arrangement ............................................................................ 83 Arbeid...................................................................................... 83

8.4.1 8.4.2

Promotie .................................................................................. 84 Netwerking ............................................................................... 85

8.5.1 8.5.2 8.5.3

Plattelandseducatie .................................................................... 86 Hoeve- en streekproducten ......................................................... 88 Samenvattend overzicht ............................................................. 90

8.6.1 8.6.2

Plattelandseducatie .................................................................... 91 Verwerking en verkoop van hoeveproducten .................................. 94

8.2 Resultaten verkoop hoeveen streekproducten .............................. 72

8.3 Resultaten Educatie ................................................................... 80

8.4 Resultaten gemeenschappelijke vragen: promotie en netwerking...... 84 8.5 Factoren die omzet beïnvloeden ................................................... 86

8.6 Samenvatting voor berekeningsinstrument .................................... 91

9

Gebruiksvriendelijke tool voor berekening economisch belang ___ 99 9.1 Algemeen ................................................................................. 99 9.2 Voor ondernemers ................................................................... 100 9.2.1 9.2.2 9.2.3

Verblijfstoerisme ..................................................................... 101 Verkoop en/of verwerking van hoeveproducten ............................ 106 Plattelandseducatie .................................................................. 111

9.3.1 9.3.2 9.3.3

Verblijfstoerisme ..................................................................... 117 Verwerking en verkoop van hoeveproducten ................................ 121 Plattelandseducatie .................................................................. 125

9.3 Voor organisaties..................................................................... 116

10

Economische betekenis van de doelgroep van het GROEI.kans!project _____________________________________________ 128 10.1 Directe impact ........................................................................ 128 10.2 Indirecte impact ...................................................................... 130

11

Aanbevelingen voor verder onderzoek _____________________ 133

12

Bibliografie __________________________________________ 134

Bijlage 1:

Bevraging partners GROEI.kans! ________________ 137

Bijlage 2:

Input/Output tabellen ________________________ 141

November 2010

4

Bijlage 3:

November 2010

Vragenlijst voor ondernemers __________________ 143

5

1

SAMENVATTING

Context en doelstelling van de studie In opdracht van VLM, voerde IDEA Consult een studie uit, om de economische impact in kaart brengen van de activiteiten binnen het Interreg IV project GROEI.kans!. GROEI.kans! stimuleert en ondersteunt agrarische en nietagrarische ondernemers in het ontwikkelen en vermarkten van ‘belevingsproducten’ op het platteland. Vijventwintig organisaties en besturen uit Vlaanderen, Noord-Brabant en Nederlands Limburg zijn partner in het project (zie www.groeikans.be). Afbakening Op basis van een inventarisatie van de activiteiten die het sterkst aan bod komen in GROEI.kans! werden 3 clusters afgebakend, namelijk • • •

Verwerking en verkoop van hoeveproducten (waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen zuivel, vlees, groenten en fruit); Plattelandseducatie; Hoevetoerisme (waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen kamers met ontbijt en vakantiewoningen).

Het is voor deze clusters dat de economische impact verder in kaart werd gebracht. Verzamelen bedrijfseconomische informatie Een bijzondere uitdaging voor de onderzoekers bestond in het verzamelen van economische informatie op bedrijfsniveau (omzet, kosten, tewerkstelling, ...). Daartoe werkte IDEA Consult in twee stappen. Eerst werden alle beschikbare data uit bestaande literatuur en databanken verzameld. Dat resulteerde in een zeer uitgebreid overzicht van alle (in Vlaanderen en Nederland) beschikbare kencijfers omtrent hoevetoerisme, verwerking en verkoop van hoeveproducten en plattelandseductie. Vervolgens werden de hiaten voor de clusters ‘verwerking en verkoop van hoeveproducten’ en ‘plattelandseducatie’ aangevuld met een online bevraging van ondernemers (86 respondenten). Ook inschattingen en interpretaties van belangengroepen en koepelorganisaties van de verschillende activiteiten werden toegevoegd. Analyse en resultaten Op basis van de volledige dataset berekende IDEA Consult gemiddelde waarden voor de jaarlijkse bedrijfsomzet, de kosten, de investeringen en de bestede arbeid, en dit voor elk van de 3 hierboven beschreven clusters. Het verzamelen van meerdere bedrijfseconomische kencijfers van eenzelfde bedrijf, liet bovendien toe om (via multivariate analyse) verbanden te leggen tussen de omzet en de factoren die deze invloed bepalen. Zo vonden we dat de grootte van de investeringen, de bestede arbeid aan de verbrede activiteit en het bedrag uitgegeven aan promotie een positieve invloed hebben op de omzet, en dit zowel voor thuisverkoop als voor plattelandseducatie. De omzet van thuisverkoop verhoogt bovendien naarmate het assortiment uitbreidt. De uitwerking van een educatief pakket en het gezamenlijk aanbieden van het educatie-pakket in een streekarrangement zorgen voor hogere inkomsten binnen de cluster plattelandseducatie. De verzameling van data vindt ook een praktische toepassing door ze als input te gebruiken voor een rekentool die aan ondernemers de mogelijkheid biedt om de verwachte omzet van één van de verbrede activiteiten te “voorspellen”. De

November 2010

6

gebruiker moet er vanzelfsprekend rekening mee houden dat de tool gebruik maakt van gemiddelde waarden die bekomen werden uit studies en bevragingen en dat elke individuele situatie daarvan zal verschillen. Ook organisaties op het platteland, die een idee willen krijgen van de totale economische betekenis van een verbredingsactiviteit, kunnen het instrument gebruiken. Het instrument is beschikbaar op http://www.vlm.be/groeikans/. Op basis van de gemiddelde jaaromzet van de verschillende verbredingsactiviteiten en van het totaal aantal verbrede landbouwers in het GROEI.kans! gebied (Vlaanderen, Noord-Brabant en Nederlands Limburg) berekende IDEA Consult dat de “GROEI.kans! ondernemers” (enkel in de 3 clusters) een totale bruto toegevoegde waarde vertegenwoordigen van +/- 48 miljoen euro (jaargemiddelde voor de jaren 2009-2011). Wordt ook de indirecte impact (doorsijpeling via leveringen aan de verbrede landbouwers) in rekening gebracht, dan komt de totale toegevoegde waarde (directe + indirecte) op +/- 73 miljoen euro. Aanbeveling voor verder onderzoek Om de ontwikkelde rekentool en de totale economisch impact van belevingsactiviteiten op het platteland in de toekomst te kunnen verfijnen raadt IDEA Consult aan om meer accurate data op bedrijfsniveau te verzamelen. Zowel de sectororganisaties, de netwerken die de verbrede ondernemers ondersteunen, maar ook het landbouwmonitoringsnetwerk kunnen hierin een belangrijke rol spelen.

November 2010

7

2 1.1

CONTEXT EN DOEL VAN DE OPDRACHT Context van de opdracht

In 2006 werd in opdracht van VLM een instrument ontwikkeld om de economische impact te meten van projecten en maatregelen in het kader van het plattelandsproject ‘de Merode’. VLM wil dit bestaande instrument anno 2009/2010 verder verfijnen om de economische impact in kaart te brengen van de activiteiten binnen het (pas opgestarte) Interreg IV project GROEI.kans!. 1 GROEI.kans! is gericht op het versterken van het multifunctioneel ruraal ondernemerschap (MURO). Concreet willen de initiatiefnemers van het project agrarische en niet-agrarische ondernemers stimuleren en ondersteunen in het ontwikkelen en vermarkten van ‘belevingsproducten’ op het platteland. Het projectgebied verschilt in lichte mate van het Interreg IV gebied “Grensregio Vlaanderen – Nederland” dat de 5 Vlaamse provincies (exclusief de arrondissementen Halle-Vilvoorde, Veurne en Ieper) en de Nederlandse provincies Limburg, Noord-Brabant en Zeeland omvat. In het projectgebied voor GROEI.kans! werd Zeeland niet opgenomen. In dit project zijn dus vijf Vlaamse provincies en twee Nederlandse provincies opgenomen. Aan Vlaamse zijde betreft het de provincies Antwerpen, Limburg, Oost-Vlaanderen, Vlaams-Brabant (enkel het arrondissement Leuven) en WestVlaanderen (met uitzondering van de arrondissementen Veurne en Ieper). Aan Nederlandse zijde wordt het gebied gevormd door de provincies Limburg en Noord-Brabant. Dit gebied heeft een totale oppervlakte van 20.972 km² en telde in 2009 net geen 10 miljoen inwoners. Het GROEI.kans!-project speelt in op trends en opportuniteiten op het platteland, in Vlaanderen en daarbuiten. Het platteland stad’ beschouwd als een product met mogelijkheden tot natuurgebieden en landschappen, het specifieke erfgoed, de hoeveen streekproducten, … zijn stuk voor stuk producten bestaat en waarrond nieuwe product-marktcombinaties ontwikkeld.

die zich voordoen wordt net als ‘de vermarkting. De volkssporten, de waar vraag naar kunnen worden

Via een verfijning van de bestaande impactmonitor, wil VLM een meer gedetailleerde inschatting kunnen maken van de economische impact van multifunctionele activiteiten op bedrijfs- en projectniveau. De nieuwe monitor moet ook bruikbaar zijn voor soortgelijke projecten in Vlaanderen en Nederland in de toekomst.

1

Tijdens de uitvoering van deze opdracht werd duidelijk dat het perspectief dat werd gehanteerd bij ‘de Merode’ studie (door bureau Buiten) fundamenteel verschilt van het ondernemersperspectief dat in deze studie voorop staat. De studie van het bureau Buiten (2007) brengt de effecten in kaart van een plattelandsproject en van de submaatregelen daarbinnen; het bijhorende instrument is vooral bruikbaar voor overheden en verenigingen. Dat is fundamenteel verschillend van deze studie die op ondernemers is gericht. In die zin is deze opdracht niet zozeer te zien als een vervolg op de vorige studie.

November 2010

8

1.2

Fasering van de opdracht

Onderstaande Figuur 1 illustreert chronologisch de verschillende activiteiten. Ze worden afgewerkt binnen de voorziene tijdspanne voor het project (1 november 2009 – 15 december 2010). Figuur 1: Stappenplan en fasering

Bron: IDEA Consult

November 2010

9

3

GROEPERING VAN DE ACTIVITEITEN DIE VOORWERP ZIJN VAN HET INTERREGPROJECT GROEI.kans!

In dit hoofdstuk maken we een inventaris van de ondernemersactiviteiten die binnen het project GROEI.kans! aan bod komen of nog zullen komen. We doen dit op basis van:

Een screening van de projectfiche (aanvraagformulier tot het verkrijgen van een bijdrage uit het Interreg IV programma in de grensregio Vlaanderen-Nederland) en de website www.groeikans.be;

Een bevraging van de partners in het project (december 2009).

De inventaris in dit hoofdstuk is bedoeld om de keuze van de activiteiten(clusters) waarvan de economische impact zal worden berekend, maximaal te richten op die activiteiten die het sterkst aan bod komen in het project GROEI.kans!.

3.1

Screening projectfiche en website

Uit de beschrijving van het project in de projectfiche en op de website, leren we dat volgende activiteiten bijzondere aandacht zullen krijgen binnen GROEI.kans!:

Dagrecreatie (activiteit 3: vermarkting)

Kleinschalig verblijfstoerisme (activiteit 4: labeling)

Boerderijeducatie (activiteit 3: vermarkting en activiteit 4: labeling)

Streekproducten (activiteit 4: labeling) en Hoeve- en streekproducten (activiteit 5: afzet)

De andere GROEI.kans!-activiteiten zijn eerder gericht op netwerkvorming, capaciteitsversterking en kennisverspreiding (activiteiten 1, 2, 6 en 7) en intern projectmanagement (activiteit 8).

3.2

Bevraging partners in het project

Op 24 november 2009 werd aan de 25 partners in het GROEI.kans!-project een Exceltabel verstuurd waarin zij konden aanduiden welk soort van activiteiten voorwerp zijn van hun project binnen GROEI.kans!. De gebruikte tabel steekt in Bijlage 1:.2 In totaal hebben 24 partners op de bevraging geantwoord. Zeven daarvan stelden dat ze op hen niet van toepassing is, omdat ze geen ondernemers begeleiden, maar om andere redenen in het project zijn betrokken (bv. wetenschappelijke begeleiding). Uiteindelijk konden er 17 inzendingen worden verwerkt. De resultaten zijn in de onderstaande Tabel 1 samengebracht. We beperken het overzicht tot die activiteiten waar minstens 3 partners in actief zijn. Merk ook op

2

Als basis voor het invulraster werd de indeling gebruikt van de studie rond verbrede landbouw in Vlaanderen (IDEA Consult en UGent, 2007). De indeling werd vervolledigd op basis van Nederlandse studies van het LEI en verfijnd naar de activiteiten van GROEI.kans!.

November 2010

10

dat vele partners binnen GROEI.kans! zich niet exclusief op één segment of activiteit richten, maar vaak meerdere activiteiten in het vizier nemen.3 Tabel 1: Activiteiten die voorwerp zijn van GROEI.kans! Sector

Neventak

Segment of activiteit

Aantal partners (> 3)

Productie en verkoop van voeding en gewassen

Hoeve- en streekproducten

Productie en verkoop van zuivel, vlees en vleesproducten, brood en gebak, fruit, groenten, broodbeleg, dranken en sappen

Educatie

Plattelandseducatie

% van de respondenten (tot. 17)

13

76%

Landbouw- en plattelandseducatie

9

53%

Verblijven voor overnachting

7

41%

Feest- en vergaderruimtes

3

18%

Activiteiten

Belevingssporten en – recreatie

3

18%

Sociale- en Zorgactiviteiten

Residentiële en ambulante opvang van personen

Zorgopvang

3

18%

Milieu, natuur & landschap

Agrarisch natuurbeheer

Soortenbeheer

3

18%

Toerisme en recreatie

Verhuur van (verblijfs)accommodatie en materiaal

Bron: Bevraging IDEA Consult, december 2009 (details per partner in bijlage)

Uit de bevraging komen duidelijk drie belangrijke activiteiten naar voor:

Het segment ‘hoeveen streekproducten’ is overheersend. 76% van de partners richt zich tot ondernemers die actief zijn in de productie of distributie van hoeveen streekproducten;

Daarnaast richt iets meer dan de helft van de respondenten zich op plattelandseducatie;

41% van de partners tot slot richt zich op het thema verblijfstoerisme.

Deze uitslag sluit nauw aan bij de vier prioritaire activiteiten die omschreven werden in de projectfiche. Enkel dagrecreatie scoort in de enquête lager dan verwacht. De partners zetten vooral in op de begeleiding van plattelandslogies (verblijfstoerisme) en minder op het dagtoerisme. Aanvullend werd aan de GROEI.kans!-partners gevraagd om aan te duiden hoeveel ondernemers er in hun netwerk zitten, die zouden kunnen meewerken aan een anonieme bevraging rond de economische impact van hun activiteit. Deze informatie is immers belangrijk in functie van de latere fase van dit onderzoek. Vijftien partners hebben hierop geantwoord. In onderstaande Tabel 2 worden hun antwoorden samengevat weergegeven (enkel voor de belangrijkste thema’s). Dubbeltellingen (bv. landbouwers die lid zijn van 2 platformen) zijn in de mate van het mogelijke uitgezuiverd.

3

Detail van de activiteiten van elke partner is te vinden in bijlage 1.

November 2010

11

Tabel 2: Aantal ondernemers (per segment) die zouden kunnen bevraagd worden via de partners van GROEI.kans! Sector

Neventak

Segment of activiteit

Aantal ondernemers die bereid zouden zijn om mee te werken aan een bevraging (*)




Ongeveer 510

Educatie

Plattelandseducatie


Ongeveer 360




Ongeveer 190 (**)


Ongeveer 45

Activiteiten

Belevingssporten en – recreatie

Ongeveer 30



Zorgopvang

Ongeveer 110

Milieu, natuur & landschap


Soortenbeheer

Ongeveer 130

Bron: Bevraging IDEA Consult, december 2009 (*) Bovendien is Strategische Projectenorganisatie Kempen vzw bereid om aan bevraging mee te werken. Ze begeleiden een groep van 50 ondernemers die zeer gespreid zijn over de verschillende categorieën. (**) Aanvullend verwijzen Stichting Kempengoed en PIVAL respectievelijk naar het netwerk van Toerisme Kempen en het netwerk van Westtoer.

Voor de belangrijkste activiteiten binnen GROEI.kans! (zie hoger) is er een behoorlijk staal van ondernemers dat kan worden bereikt en bevraagd (van 190 tot 510, afhankelijk van het segment). We besluiten dat het, althans voor deze 3 clusters, haalbaar is om bedrijfseconomische gegevens te verzamelen via een bevraging van ondernemers.

3.3

Afbakening van clusters

Zoals eerder gesteld, wordt dit onderzoek gericht op 3 (clusters) van de activiteiten die centraal staan in GROEI.kans! Bij de keuze van de clusters zullen volgende overwegingen gemaakt worden: −

Omwille van de berekeningswijze mag de cluster of activiteit niet te breed worden afgebakend

−

Het al dan niet beschikbaar zijn van data en onderzoeksgegevens over bepaalde thema’s

−

Het aantal ondernemers die binnen het thema actief zijn, in functie van een latere bevraging. Hierbij houden we rekening met zowel het aantal ondernemers in GROEI.kans! als het aantal ondernemers tout court die binnen het Interreggebied met een bepaalde activiteit bezig zijn

November 2010

12

−

Relevantie van de activiteit in Vlaanderen / NL

Op basis van een bespreking met de begeleidingsgroep van dit project, werden volgende voorkeuren geformuleerd m.b.t. de afbakening van de clusters:

Cluster 1: verblijfstoerisme op het platteland met focus op twee segmenten, met name: o

het verhuur van kamers (overwegend B&B’s)

o

het verhuur van appartementen of vakantiewoningen

Cluster 2: individuele educatieboerderijen die op regelmatige basis groepen ontvangen. We bedoelen dan die boerderijen die meer dan 30 groepen ontvangen per jaar (criterium voor ‘gespecialiseerde educatieboerderij’ in NL)

Cluster 3: Verwerking en/of de verkoop van hoeveen streekproducten, onderverdeeld in segment zuivel, segment vlees en segment groenten en fruit.

In hoofdstukken 4, 5 en 6 inventariseren we, per cluster, de beschikbare data m.b.t. de economische impact van de activiteiten. We halen deze data uit de literatuur en uit bestaande databanken van organisaties. Eerst leggen we in hoofdstuk 3 uit hoe de economische impact berekend wordt en wat er allemaal in vervat zit.

November 2010

13

4

BEREKENING ECONOMISCHE IMPACT

Voordat we ingaan op data en organisaties (volgende hoofdstuk), schetsen we in dit hoofdstuk op welke manier we de economische impact van de GROEI.kans!activiteiten in beeld zullen brengen. Vanuit dat kader krijgen we ook een beter beeld van de databehoeften.

4.1

Economische impactmeting

Bij een economische impactmeting 4 komen meerdere aspecten aan bod. Het economische belang wordt vaak enkel gemeten op basis van de meest directe effecten, wat neerkomt op de onderzochte activiteit zelf. De totale economische impact gaat echter verder. Via stroomopwaartse bindingen (met leveranciers) en stroomafwaartse bindingen (gebruikers, klanten) veroorzaakt een activiteit extra dynamiek. In het kader van GROEI.kans! willen we ook deze effecten meerekenen. Doel van de impactanalyse is met andere woorden het berekenen van de globale economische impact, bestaande uit: de directe effecten (omzet, toegevoegde waarde en tewerkstelling) de indirecte doorsijpelingseffecten die zich via de leveringen stroomopwaarts in de keten doorzetten en gemeten worden in termen van productie, tewerkstelling en (bruto) toegevoegde waarde (en indien relevant) de afgeleide effecten via de bestedingen van de huishoudens van de werknemers Hieronder vindt u een schematische weergave van de verschillende onderdelen: Figuur 2: Componenten economische impact

Bron: IDEA Consult

4

De economische impact omvat enkel geprijsde effecten. Niet-geprijsde effecten van GROEI.kans! activiteiten (vb. het verbeterde contact tussen landbouwer en niet-landbouwer) worden niet berekend, maar wel vermeld bij activiteiten waarin de niet-geprijsde effecten waarschijnlijk groter zijn dan de geprijsde (vb plattelandseducatie).

November 2010

14

Startpunt is het kwantificeren van de directe impact. Dit betreft een opsomming van de omzet, de toegevoegde waarde en de totale werkgelegenheid, die direct verband houden met de activiteit. De directe impact wordt vervolgens aangevuld met een raming van de indirecte impact. Dit is de werkgelegenheid en toegevoegde waarde, gecreëerd in de sectoren die toeleveren, of m.a.w. de effecten stroomopwaarts (of achterwaarts) in de bedrijfskolom. Voor de berekening ervan wordt meestal gebruik gemaakt van input-outputratio’s. In het geval dat er voor bepaalde activiteiten meer gedetailleerde studies bestaan, kan ook daar gebruik van gemaakt worden. Ten derde zijn er een aantal afgeleide effecten. De werkgelegenheid gecreëerd door de activiteit genereert immers een inkomen voor het personeel. Dat inkomen wordt besteed, wat afgeleide effecten genereert in diverse sectoren die niet meteen gerelateerd zijn aan de direct betrokken activiteiten. De afgeleide effecten zijn dus het gevolg van de bestedingen van de werknemers. Aggregatie op project- of regioniveau Vanuit de effecten op bedrijfsniveau kunnen ook de effecten op een geaggregeerd (regio, project) niveau worden afgeleid (zie Figuur 3). Zo zullen we in samenwerking met de partners van het GROEI.kans!-project trachten om de globale economische impact van de activiteiten binnen het project in kaart te brengen. Figuur 3: Economische impactmeting op bedrijfs-, projecten regioniveau

Bron: IDEA Consult * Actiteiten van de ene ondernemer kunnen ook de omzet van andere ondernemers beïnvloeden zonder dat er een handelsrelatie is tussen hen (bv. nabijheidseffecten). Deze worden niet benoemd als indirecte of afgeleide effecten maar wel als directe effecten bij de tweede ondernemer.

November 2010

15

4.2

Databehoeften

De data die noodzakelijk zijn voor het in kaart brengen van de economische impact zijn gerelateerd aan de verschillende componenten die we hierboven hebben onderscheiden m.b.t. directe en indirecte economische effecten. Zo zullen we respectievelijk data opzoeken voor het berekenen van (1) de omzet, (2) de toegevoegde waarde, (3) de tewerkstelling en (4) de indirecte effecten. Afhankelijk van de keuze van de begeleidingsgroep en de beschikbaarheid van data kan zo mogelijk ook met investeringen rekening gehouden worden. We gaan hieronder verder in op elk van deze elementen. 4.2.1

Omzet op bedrijfsniveau

De omzet op bedrijfsniveau is afhankelijk van tal van variabelen: enerzijds gemakkelijk kwantificeerbare gegevens (aantal verkochte goederen, prijs, …), anderzijds kwalitatieve informatie als ligging, dynamiek van de bedrijfsleider, promotie, etc. Voor de geselecteerde GROEI.kans!-activiteiten zullen we maximaal zicht proberen te krijgen op de belangrijke elementen die de omzet bepalen. We zullen nagaan of er informatie over beschikbaar is. Daarnaast zullen we nagaan of er reeds eerdere berekeningen werden gemaakt rond omzet van de betreffende bedrijfsactiviteiten en of de ‘gemiddelden’ die men daaruit heeft bekomen, bruikbaar zijn in onze op te stellen rekenwijze. 4.2.2

Vertaling van omzet naar toegevoegde waarde

Om de effectief gerealiseerde meerwaarde -door een bedrijf of door een regio- in kaart te brengen, is toegevoegde waarde significanter dan omzet. De toegevoegde waarde wordt doorgaans gedefinieerd als de omzet verminderd met de waarde van de gekochte en verbruikte gronden hulpstoffen. Voor de activiteiten binnen GROEI.kans! zullen we dan ook nagaan of er gegevens bestaan rond kosten om zodoende de aankopen te kunnen aftrekken van de omzet. Op die manier kunnen we de toegevoegde waarde (meestal ook het inkomen) berekenen. In het geval dat er geen gegevens over kosten beschikbaar zijn, zal ook nagegaan worden welke sectorratio’s kunnen worden gebruikt om de toegevoegde waarde af te leiden voor de activiteiten van GROEI.kans!. Deze sectorratio’s zullen door IDEA Consult afgeleid worden uit Belfirst,een databank met recente balansgegevens (gegevens beschikbaar tot nov. 2009) van Belgische ondernemingen. Voor Nederland kunnen we eenzelfde bron gebruiken, evenals de beschikbare input-outputtabellen (onderdeel van de Nationale Rekeningen gepubliceerd door het Centraal Bureau voor de Statistiek). 4.2.3

Berekenen van tewerkstellingseffect

Naast omzet en toegevoegde waarde bestaat economische impact ook uit tewerkstelling. Per activiteit zullen we nagaan of er gegevens beschikbaar zijn over tewerkstelling. In het geval van de GROEI.kans!-activiteiten is dit allerminst evident, gezien de verkoop van hoeveproducten of het verhuur van gastenkamers meestal niet gepaard gaan met nieuwe tewerkstelling. Meestal zijn het de bedrijfsleider of zijn gezinsleden die de activiteit combineren met een bestaande beroepsactiviteit (in dit geval meestal landbouw).5

5 We verwijzen bv. naar bevindingen van de UGent (2005), waaruit blijkt dat tussen 72% en 100% van de arbeid (afhankelijk van de sector) die gepresteerd wordt in verbrede activiteiten niet bezoldigd is. NRIT Media (2007) maakte voor bed and breakfasts in Nederland een gelijkaardige vaststelling,

November 2010

16

Met betrekking tot deze problematiek zullen we proberen om naast ‘bezoldigde tewerkstelling’ ook zicht te krijgen op het aantal aan een activiteit besteedde uren. Op die manier kunnen we ook onbezoldigde arbeid eventueel als effect in kaart brengen. Om bovengenoemde effecten te inventariseren zijn we aangewezen op eerdere studies en bevragingen. Indien deze niet beschikbaar zijn, kan er ook teruggegrepen worden naar meer algemene sectorratio’s (zie hierboven, bij toegevoegde waarde), al zullen die in het geval van de GROEI.kans!-activiteiten misschien moeten gecorrigeerd worden. Voor deze ‘correctie’-oefening vormt de begeleidingsgroep bij dit project een goed klankbord. 4.2.4

Indirecte effecten

In vierde instantie zullen we zoeken naar data die een raming mogelijk maken van de indirecte impact. Dit is de werkgelegenheid en toegevoegde waarde gecreëerd in de sectoren die toeleveren. Naast eventuele studies hierover, wordt voor het berekenen van de indirecte effecten doorgaans teruggegrepen naar bestaande input-outputtabellen. Op basis van deze tabellen is het mogelijk om de omzet die wordt gerealiseerd in een bepaalde sector om te rekenen naar omzet, toegevoegde waarde en tewerkstelling in andere sectoren. Uitleg over de opbouw van input-outputtabellen kan gevonden worden in Bijlage 2:. 4.2.5

Afgeleide effecten

Afgeleide effecten ontstaan vanuit de besteding van de inkomsten van de werknemers van een bepaalde onderneming of zijn toeleveranciers. Om deze effecten te bepalen wordt gebruik gemaakt van gegevens uit de jaarlijkse huisbudgetenquêtes die zowel in Vlaanderen als Nederland beschikbaar zijn. Bemerking: gezien de GROEI.kans!-activiteiten individueel wellicht resulteren in een beperkt aantal nieuwe tewerkstellingsplaatsen, moet de vraag gesteld worden of het zinvol is de afgeleide effecten in rekening te brengen. 4.2.6

Investeringen

De rurale ondernemers die in dit project worden beschouwd, doen ook investeringen. Voor de ondernemers resulteert dat meestal in een verhoging van de directe effecten (omzet, tewerkstelling, TW) de jaren nadien. Een B&B die werken uitvoert, zal ofwel meer kamers kunnen verhuren of een verhoogde prijs kunnen vragen. Indien onze rekenwijze, die gebaseerd is op prijs, bezettingsgaad, aantal kamers, etc., in de tijd wordt herhaald, zal ze de directe economische impact van deze investeringen in kaart kunnen brengen. Op geagregeerd niveau (project, regio) kan eventueel overwogen worden om additioneel ook de indirecte economische impact van investeringen in beschouwing te nemen. Dit veronderstelt dat men via eerdere studies of via bevraging:

het gemiddelde investeringsbedrag kent binnen een bepaalde sector (verblijfstoerisme, educatie, hoeveen streekproducten)

weet binnen welke sectoren deze investeringen zich voordoen (bouw, machines, etc) zodat men de juiste kengetallen kan toepassen

waarbij iets minder dan 10% van de B&B’s de inzet kent van werknemers. In de nieuwe bevraging van NRIT Media in 2010 spreekt men slechts over 3% bezoldigde arbeid.

November 2010

17

Noot: tijdens het opstellen van de vragenlijst voor de ondernemers werd samen met een aantal partners binnen GROEI.kans! beslist om de vraag m.b.t. investeringen te beperken tot het opgeven van één bedrag en niet in detail te treden wat de aard van de investering betreft. Bijgevolg was de informatie niet gedetailleerd genoeg om de indirecte impact van de investeringen te berekenen. De informatie kon wel gebruikt worden om de individuele gebruikers van de tool (zie verder) een idee te geven van de investering die gepaard gaat met bepaalde activiteiten.

Gecombineerd gebruik van data uit verschillende bronnen Gelet op de uitgebreide databehoefte enerzijds en de beperkte beschikbaarheid aan data anderzijds, combineert IDEA Consult in deze studie data uit verschillende bronnen (literatuur, bestaande databanken, bevraging, eigen inschattingen van belangengroepen, etc.). Het gecombineerd gebruik van data was van bij aanvang voorzien in dit project. Dit onderzoeksproject was er immers op gericht om alle beschikbare data (dus verschillende bronnen uit VL en NL) in kaart te brengen, daar bovenop nieuwe data te verzamelen (bevraging) en vervolgens op basis van beide trajecten een weloverwogen keuze te maken van kengetallen voor de rekentool. Belangrijk adjectief is voorgaande paragraaf is vanzelfsprekend het woord ‘weloverwogen’. Indien verschillende bronnen immers lukraak door elkaar zouden worden gebruikt, dreigt een inconsistent verhaal te ontstaan. IDEA Consult heeft daarom bijzonder belang gehecht aan de keuze van de meest betrouwbare kencijfers. Doorslaggevende criteria waren de kwaliteit van de bron, het aantal waarnemingen waarop de data waren gebaseerd en het voorkomen in de literatuur (geven andere bronnen gelijkaardige conclusies?). Waar mogelijk werd ook een tweede controle gedaan, door de geselecteerde kencijfers te toetsen aan de omzetschattingen die we terugvonden in de gespecialiseerde literatuur. De berekening met de gekozen kengetallen, leidde tot resultaten die binnen de vorken lagen uit de literatuur. De kencijfers kunnen bijgevolg beschouwd worden als ‘de best beschikbare’, op basis van de actueel beschikbare bronnen.

November 2010

18

5

DATA VERBLIJFSTOERISME

De sector Verblijfstoerisme op het platteland nam de voorbije decennia een serieuze vlucht in zowel Vlaanderen als Nederland. In Vlaanderen staat alleen al de vzw Plattelandstoerisme in voor de promotie van 372 logiesuitbatingen op actieve land- en tuinbouwbedrijven. Ze staan samen borg voor 4.190 bedden (vzw Plattelandstoerisme, 2009). In de praktijk ligt het werkelijke aantal aanbieders waarschijnlijk hoger. In Nederland telde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) in 2009 bijna 2.250 bedrijven actief in het agrotoerisme. Deze categorie varieert van het runnen van een verblijfsaccommodatie of camping tot het verhuren van een huifkar, fiets of kano. Ook horeca-activiteiten vallen onder agrotoerisme. In deze studie wordt enkel de verhuur van gastenkamers en appartementen/ vakantiewoningen bekeken.

5.1

Overzicht van de bronnen

Zeker in vergelijking met de andere activiteiten die worden behandeld in dit rapport (educatie en hoeveen streekproducten) is er naar verblijfstoerisme relatief veel onderzoek verricht en informatie beschikbaar. Niettemin moeten we opmerken dat de informatie die specifiek beschikbaar is over plattelandstoerisme als segment van verblijfstoerisme, beperkter is en dat bedrijfseconomische informatie vaker ontbreekt. 6 Onderstaande Tabel 3 geeft de belangrijkste bronnen (data + literatuur) weer die inzicht kunnen geven in de directe en indirecte economische impact van verblijfstoerisme in Vlaanderen en Nederland.

6

In 2008 ging IDEA Consult de mogelijkheden na om bedrijfseconomische informatie, zoals omzet, kosten etc. voor een beperkte set van landbouwers met verbredingsactiviteiten op te volgen in het Landbouwmonitoringsnetwerk, LMN. Momenteel worden deze aanbevelingen geïmplementeerd door AM&S/CercoSoft, maar de aanpassing in het Landbouwmonitoringsnetwerk zal echter pas midden 2011 operationeel zijn (data bevatten) en dus niet bruikbaar zijn voor deze studie. Zie: Van Dingenen K. & Vuylsteke A. (2008) Integratie van het ontwikkelde opvolgingssysteem voor verbrede landbouw in het LMN van AMS, Idea Consult, Universiteit Gent i.o.v. de Vlaamse Administratie Land- en Tuinbouw, Brussel.

November 2010

19

Tabel 3: Databronnen m.b.t. economische impact verblijfstoerisme in VL en NL Bronnen Vlaanderen

Bronnen Nederland

Centrale statistieken

ADSEI

CBS

Toeristische agentschappen en diensten

Toerisme Vlaanderen, Toerisme Provincie Antwerpen, Toerisme Limburg, Toerisme Vlaams-Brabant, Westtoer

Nederlands Bureau voor Toerisme en Congressen, VVV Zeeland, Vrijetijdshuis Brabant, VVV Noord Limburg, VVV Midden Limburg, VVV Zuid Limburg

Kenniscentra, Steunpunten

Steunpunt Toerisme en Recreatie, Guidea Kenniscentrum Horeca en Toerisme, UGent, …

Kenniscentrum Recreatie, LEI, ECORYS (2009), Universiteit Wageningen (2006/2009), ...

Federaties

vzw Plattelandstoerisme, VLAM, Plattelandsklassen, HORECA Vlaanderen

B&B Nederland, Koninklijk HORECA Nederland, RECRON, VeKaBo Nederland

Andere

WES Onderzoek en Advies

NRIT Media (Nederlands Research Instituut voor Recreatie en Toerisme), NIPO

Bron: IDEA Consult

5.2

Gastenkamers

5.2.1

Capaciteit (=aanbod)

Via Toerisme Vlaanderen beschikken we over het aantal door hen geregistreerde gastenkamers, vakantiewoningen en hotels in heel Vlaanderen. Voor deze studie, die een focus legt op ondernemers op het platteland, selecteerden we enkel de gastenkamers en vakantiewoningen gelegen op het platteland, m.a.w. we sloten de logies gelegen in kunststeden en aan de kust uit. Tabel 4 toont dat er op het Vlaamse platteland in totaal 2.062 kamers aangeboden worden door 617 ondernemers. Limburg telt het grootste aantal kamers, gevolgd door Oost-Vlaanderen en West-Vlaanderen. Tabel 4: Aantal plattelandsverblijven en aantal gastenkamers in “niet-stedelijk” Vlaanderen Aantal aanbieders

Aantal kamers

Gemiddeld aantal kamers per aanbieder

72

204

2,83

Limburg

156

643

4,12

Oost-Vlaanderen

177

526

2,97

Vlaams-Brabant

62

196

3,16

West-Vlaanderen

150

493

3,29

Vlaanderen

617

2.062

3,34

Antwerpen

Bron: IDEA Consult (berekeningen op basis van data Toerisme Vlaanderen 2010)

November 2010

20

Het gemiddeld aantal kamers per aanbieder varieert van 4,12 in Limburg tot 2,83 in Antwerpen. Een andere manier om de capaciteit aan gastenkamers te bepalen is via Plattelandstoerisme in Vlaanderen vzw (PiV). PiV telt in 2010 385 leden7. waarvan 157 met gastenkamers (de rest biedt vakantiewoningen aan, zie Tabel 5). Via de zoekmachine op de website van Plattelandstoerisme in Vlaanderen (www.hoevetoerisme.be) berekenden we de verdeling over de provincies en de ligging (in het dorp, op een actief landbouwbedrijf of elders op het platteland). 39% van het aanbod is gelegen in West-Vlaanderen. 37% van het totaal aan Vlaamse aanbieders zijn actieve landbouwbedrijven. Tabel 5: Aantal aanbieders op www.hoevetoerisme.be (beheerd door Plattelandstoerisme in Vlaanderen vzw), per provincie en per ligging Boerderij

Andere platteland

Dorp

Totaal

Antwerpen

6

4

4

14

Limburg

5

7

17

29

11

0

19

30

5

4

14

23

West-Vlaanderen

31

0

30

61

Vlaanderen - totaal

58

15

84

157

Oost-Vlaanderen Vlaams-Brabant

Bron: IDEA Consult (berekeningen op basis van op www.hoevetoerisme.be, 2010)

Uit een vergelijking van het aantal aanbieders van gastenkamers op het platteland -volgens Toerisme Vlaanderen en volgens de vzw Plattelandstoerisme-, zouden we kunnen concluderen dat 25% van de aanbieders lid is van Plattelandstoerisme. Gezien PiV zelf aangeeft dat ze ongeveer één derde van de aanbieders van logies op het platteland vertegenwoordigen (cijfers 2004), nemen we aan dat de selectie die we maakten op het databestand van Toerisme Vlaanderen te ruim is. Door enkel de 4 kunststeden (Antwerpen, Brugge, Gent en Mechelen) en de kust uit te sluiten, namen we allicht ook logies mee die niet op het platteland gelegen zijn (bijvoorbeeld in Hasselt of Leuven). Een andere selectie op basis van de aangeleverde gegevens is echter niet mogelijk. In Nederland is vooral de verblijfsrecreatievorm 'boerderijcamping' zeer populair. Zo weten we dat er in Limburg ca. 80 boerderijcampings en ca. 110 agrarische bedrijven met verblijfsrecreatie zijn (LLTB). Vaak hebben bedrijven met een boerderijcamping ook kamers en/of appartementen, maar hiervan heeft LLTB (Limburgse Land- en Tuinbouwbond) geen cijfers. In de publicatie Wegwijs in de Bed & Breakfastsector (NRIT Media, 2010) worden alle Bed&Breakfasts in Nederland geïnventariseerd. NRIT Media maakt echter geen onderscheid op basis van ligging (stad/platteland), waardoor we enkel een algemeen cijfer kennen voor de provincies Limburg en Noord-Brabant (gemarkeerd in Tabel 6).

7

Onder de 385 leden van PiV zijn er 317 die via de website www.hoevetoerisme.be adverteren. Er zijn 131 actieve landbouwbedrijven. Van deze actieve landbouwbedrijven bieden er 58 gastenkamers aan en zijn er 89 die vakantiewoningen/appartementen aanbieden (zie verder). 16 van hen bieden dus zowel gastenkamers als vakantiewoningen/appartementen aan.

November 2010

21

Tabel 6: Aantal Bed & Breakfasts in Nederland per regio Provincie

Aantal B&B’s

Groningen

350

Friesland

350

Drenthe

400

Overijssel

400

Flevoland

50

Gelderland

800

Utrecht

200

Noord-Holland

850

Zuid-Holland

500

Zeeland

300

Noord-Brabant

450

Limburg

450

Totaal

5.000

Bron: IDEA Consult (berekeningen op basis van data NRIT Media 2010)

Het aantal B&B’s in Nederland zit duidelijk in de lift, zoals blijkt uit onderstaande tabel: Tabel 7: Evolutie aantal B&B’s tussen 2006, 2007 en 2009 Aantal B&B’s 2006

3.450

2007

4.000

2009

5.000


Het aantal kamers per B&B in Nederland is gemiddeld 2,4 (2010). Onderstaande Tabel 8 geeft een verdeling van de Nederlandse B&B’s per aantal kamers weer. Tabel 8: Verdeling van de Nederlandse B&B’s per aantal kamers Aantal kamers 1

30%

2

35%

3

17%

4

10%

5

5%

6

2%

7

2%

Totaal

100%


November 2010

22

Het aantal kamers per B&B werd niet per provincie gedifferentieerd. Andere bronnen voor het aantal gastenkamers op het Nederlandse platteland zijn VEKABO8, www.plattelandvakantieland.nl en www.bijteun.nl. Tabel 9: Aantal gastenverblijven in Vlaanderen, Noord-Brabant en Limburg Vlaanderen Aantal gastenver blijven

Gemidd. aantal kamers/v erblijf

Bron

NoordBrabant

Limburg 9

Toerisme in Vlaanderen

157

Leden van Plattelandstoe risme in Vlaanderen

19

VEKABO (enkel landbouwbedrijven)

16


470

Geschat aantal door Plattelandstoe risme in Vlaanderen

106

www.plattelandvak 10 antieland.nl

114

www.plattelandvak antieland.nl

Toerisme in Vlaanderen

NRIT Media, 2010

11

47

www.bijteun.nl

2,4

NRIT Media, 2010

450

Bron

617

3,34

450

Bron

NRIT Media, 2010

20

www.bijteun.nl

2,4

NRIT Media, 2010

Bron: IDEA Consult 2010

Voor de berekening van de economische impact van de belevingsactiviteiten in het GROEI.kans!-gebied (zie hoofdstuk 10) wordt voor de provincies NoordBrabant en Limburg rekening gehouden met de cijfers van www.plattelandvakantieland.nl. De medewerkers van Plattelandvakantieland.nl geven zelf aan dat ongeveer één derde van de ondernemers op het platteland in hun databestand is opgenomen. Gezien dubbeltellingen echter niet werden verwijderd, rekenen we toch verder met respectievelijk 106 en 114 aanbieders van kamers met ontbijt in Noord-Brabant en Limburg. Voor Vlaanderen doen we de berekeningen met het aantal leden van Plattelandstoerisme in Vlaanderen (157) maar vermenigvuldigen we met 3 (+/- 470), gezien PiV zelf aangeeft dat ongeveer één derde van de aanbieders lid is van PiV. 5.2.2

Bezettingsgraad

De gemiddelde bedbezetting van hotels in Vlaanderen schommelt tussen 45 en 50% (KU Leuven, 2006 12 ). Gastenverblijven op het platteland hebben echter

8

VEKABO= VEreniging van KAmpeerBOeren Nederland. VEKABO verenigt agrarische ondernemers die naast hun landbouwactiviteiten ook campings, groepsaccomodaties, vakantieverblijven of logies met ontbijt aanbieden.

9

Hierin worden alle B&B’s opgenomen, niet enkel de B&B’s op het platteland.

10

Optelsom van het aantal aanbieders onder de categorieën Bed&Breakfast, Logeerboerderij, Bedstee, Boerderijkamer. Pension, Boerenbed en Hooitel. Het overgrote deel bevindt zich in de categorieën Bed&Breakfast en Pension. Sommige ondernemers zijn opgenomen in meerdere categorieën. Dubbeltellingen zijn dus mogelijk.

11

Cijfer werd bekomen door op www.bijteun.nl de provincies Noord-Brabant en Limburg te selecteren op de kaart en voor elk het aantal aanwezige B&B’s op te tellen. www.bijteun.nl gebruikt de data van Nederland Bloeit.

12

KU Leuven, Steunpunt Toerisme Hotelprestaties eerste kwartaal 2006.

November 2010

en

Recreatie.

Nieuwsbrief

april

2006

hotelbarometer,

23

gemiddeld een lagere bezettingsgraad. Plattelandstoerisme in Vlaanderen geeft aan dat de gemiddelde bezettingsgraad voor hun leden in 2008 39% was. In 2006 gaf de Vlaamse Federatie voor hoeveen plattelandstoerisme13 aan dat de gemiddelde bezettingsgraad voor kamers op het Vlaamse platteland schommelde tussen 30 en 35%. Een financiële haalbaarheidsstudie van de Limburgse erfgoedlogies (LRM, 2005), laat zien dat de gemiddelde bezettingsgraad van erfgoedlogies stijgt met het aantal jaren dat het bedrijf actief is in toerisme. In het eerste jaar werd slechts een gemiddelde bezettingsgraad opgemeten van 21%. Dit cijfer steeg echter meteen naar 31% vanaf het 2de jaar. Vanaf het 7de jaar bereikt men een stabiele gemiddelde bezettingsgraad van 49%. Bovenstaande cijfers zijn relatief hoog: indien de kamer elk weekend (2 nachten/week = 104 nachten/jaar) van het jaar bezet is, komen we immers slechts aan een bezettingsgraad van 28%. Nederlandse gastenkamers hebben gemiddeld een veel lagere bezettingsgraad. NRIT Media (2010) berekende voor alle Nederlandse B&B’s een gemiddelde bruto bezettingsgraad 14 van slechts 17%. Het LEI (2009) daarentegen geeft voor Nederlandse landbouwbedrijven die kamers aanbieden, een gemiddelde bezettingsgraad gaande van 27% (uit rapport LTO Noord) tot 40% (geschat door de focusgroep. Deze schatting is overgenomen in LEI (2010). Tabel 10: Bezettingsgraad Vlaanderen

Bron

Nederland

Bron

39%

Vzw Plattelandstoerisme in Vlaanderen, 2008

17%

85% in hoogseizoen en 29% in laagseizoen

UGent, 2005 (33 landbouwers met logies vulden enquête in)

27%

30 – 35%

Vlaamse Federatie voor Hoeve- en Plattelandstoerisme, 200615

34 - 40%

LEI (2009) schattingen door focusgroep

49%

LRM, 2005 (erfgoedlogies)

40%

LEI (2010), schattingen door focusgroep

40%

Eigen inschatting LLTB, 2010

NRIT Media “Wegwijs in de Bed & breakfastsector, 2010” (cijfers 2009) Kijk op multifunctionele landbouw, omzet & impact. Lei-rapport 2009. (projectie)

Bron: IDEA Consult

De lagere gemiddelde bezettingsgraad in Nederland kan te wijten zijn aan het hogere aanbod. Ter illustratie: In de provincie Nederlands Limburg zijn er 450 B&B’s, terwijl er in Belgisch Limburg maar 156 B&B’s zijn. Beide provincies hebben een vergelijkbare oppervlakte, met weliswaar iets minder inwoners in Belgisch Limburg, maar zeker van die orde dat het een verklaring kan geven voor drie maal meer B&B’s in Nederland. Plattelandstoerisme in Vlaanderen geeft aan dat de bezettingsgraad steeds hoger ligt tijdens het hoogseizoen (zomer, schoolvakanties met uitzondering van de

13

14 15

Bron: Vlaamse Federatie voor hoeveen plattelandstoerisme. In: Interbestuurlijk Plattelandsoverleg Vlaanderen, Advies inzake logiesbedrijven op het platteland. Advies voor het Bestuurlijk overleg van 30 juanuari 2006. Vlaamse Federatie voor hoeveen plattelandstoerisme veranderde zijn naam in Plattelandstoerisme in Vlaanderen. Bruto bedbezetting: Het aantal dagen van een jaar (van 365 dagen) dat de kamer bezet is. Bron: Vlaamse Federatie voor hoeveen plattelandstoerisme. In: Interbestuurlijk Plattelandsoverleg Vlaanderen, Advies inzake logiesbedrijven op het platteland. Advies voor het Bestuurlijk overleg van 30 juanuari 2006. Vlaamse Federatie voor hoeveen plattelandstoerisme veranderde zijn naam in Plattelandstoerisme in Vlaanderen.

November 2010

24

kerstvakantie, verlengde weekends) dan tijdens het laagseizoen. Sommige uitbatingen zijn continu volgeboekt tijdens het hoogseizoen en hebben nauwelijks gasten tijdens het laagseizoen. Wat ook een rol speelt in de boekingen is de promotie die voor een bepaalde streek gevoerd wordt, bv. de bloesemperiode (Hageland en Haspengouw), Katarakt (Haspengouw), Stille Waters (Scheldeland), etc. Voor de leden van PiV stijgt de bezettingsgraad van gastenkamers tevens bij een hoger kwaliteitslabel, zie Tabel 11. Tabel 11: Bezettingsgraad in Vlaanderen (%) 2005

2008

Minder dan 3 klavers

24

19

3 klavers

44

43

4 klavers

31

36

TOTAAL

38

39

Bron: Plattelandstoerisme in Vlaanderen vzw (2008)

In het berekeningsinstrument kan de ondernemer zelf zijn bezettingsgraad opgeven. Vlaamse ondernemers krijgen als indicatie: 29–45%. Nederlandse ondernemers krijgen als indicatie 27–40%. Er wordt ook vermeld dat de bezettingsgraad, en daarmee ook de omzet, normaalgezien stijgt met de maturiteit (aantal jaren actief) van de uitbating. 5.2.3

Prijs per kamer

Het databestand van Toerisme Vlaanderen toonde aan dat de prijzen zeer sterk variëren. We hielden geen rekening met extreme waarden en berekenden daarom het gemiddelde van de prijzen tussen percentiel 0,05 en 0,95. Tabel 12 toont de prijzen per tweepersoonskamer, telkens met ontbijt. Het berekende gemiddelde kwam op € 80 per kamer. Tabel 12: Gemiddelde16 prijzen voor gastenkamers in “niet-stedelijk” Vlaanderen (prijs per kamer) Dubbele kamer met ontbijt Antwerpen

78

Limburg

84

Oost-Vlaanderen

80

Vlaams-Brabant

84

West-Vlaanderen

76

Vlaanderen

80

Bron: IDEA Consult (berekeningen op basis van data Toerisme Vlaanderen 2010)

16

De prijzen in de tabel zijn berekend als het gemiddelde van de minimale prijs en de maximale prijs.

November 2010

25

Vergelijken we deze cijfers met data van Plattelandstoerisme in Vlaanderen vzw (zie Tabel 13 ), dan komen we tot min of meer dezelfde conclusie. De gemiddelde prijs voor een tweepersoonskamer met ontbijt, aangeboden door leden van vzw Plattelandstoerisme in Vlaanderen (PiV), is € 35 à € 40 per persoon, oftewel € 70 à € 80 per tweepersoonskamer. Tabel 13: Aantal aanbieders op www.hoevetoerisme.be (beheerd door Plattelandstoerisme in Vlaanderen vzw) per prijscategorie (prijs/kamer) Prijs double met ontbijt

Aantal aanbieders

tot € 59

13

€ 60-€ 69

32

€ 70-€ 79

40

€ 80-€ 89€

30

€ 90-€ 99

20

€ 100-€ 109

9

€ 110-€ 299

7

vanaf € 300

5

Bron: IDEA Consult (berekeningen op basis van data www.hoevetoerisme.be 2010)

Het merendeel van de aangeboden gastenkamers hebben 3 of 4 klavers, wat de mate van comfort en kwaliteit aangeeft (zie Tabel 14). De prijs kan dus niet in lineair verband gebracht worden met het aantal klavers. Tabel 14: Aantal aanbieders op www.hoevetoerisme.be (beheerd door Plattelandstoerisme in Vlaanderen vzw) per kwaliteitsniveau. Aantal klavers

Aantal aanbieders

4 klavers

59

3 klavers

74

2 klavers

9

1 klaver

15

Bron: IDEA Consult (berekeningen op basis van data www.hoevetoerisme.be 2010)

Een financiële haalbaarheidsstudie voor Limburgse erfgoedlogies (LRM 17 , 2005) laat zien dat de gemiddelde kamerprijs tijdens weekends, feestdagen & vakanties € 70 was in 2005. Tijdens de overige dagen rekende men gemiddeld € 55 aan. De prijzen opgegeven voor Nederlandse Bed&Breakfasts zijn gemiddeld lager dan in Vlaanderen. Uit een analyse op www.bedandbreakfast.nl blijkt dat ongeveer de helft van de B&B’s in Nederland een prijs hanteert tussen 50 en 75 euro per tweepersoonskamer. We moeten er rekening mee houden dat alle Bed&Breakfasts samen worden bekeken en dat we geen gemiddelde prijzen kennen van enkel Bed&Breakfasts op het platteland.

17

LRM = Limburgse Reconversiemaatschappij

November 2010

26

Tabel 15: Gemiddelde kamerprijs B&B’s Gemiddelde kamerprijs (€) 2008

2009

Groningen

58.4

60.6

Friesland

58.9

61.9

Drenthe

56.6

59.8

Overijssel

58.3

61.3

Flevoland

52.1

57.3

Gelderland

59.5

61.7

Utrecht

72.1

76.0

Noord-Holland

68.4

70.8

Zuid-Holland

68.6

71.1

Zeeland

57.2

59.6

Noord-Brabant

62.0

64.3

Limburg

65.6

67.4

Totaal

62.3

65.0

Bron: NRIT Media 2010

De prijzen zijn gebaseerd op een bezetting van twee personen inclusief toeristenbelasting en ontbijt. Gedifferentieerd naar het aantal aangeboden kamers per B&B krijgen we de volgende prijzen in Tabel 16: Tabel 16: Gemiddelde prijs per kamer indien er meerdere kamers verhuurd worden Kamers

Prijs/kamer in €

1

67.60

2

63.2

3

63.1

4

66.8

5

67.3

6

59.2

7

63.3

Gemiddeld

65.00

Bron: NRIT Media 2010

De LLTB (Limburg) schat de gemiddelde prijzen voor gastenkamers op het Limburgse platteland toch hoger in dan NRIT Media. Volgens hen is € 30 à € 40 per persoon voor een tweepersoonskamer eerder realistisch (€ 35 à € 45 per persoon voor een éénpersoonskamer). Dit brengt de prijs voor een tweepersoonskamer in Nederland op € 60 à € 80. 5.2.4

Inkomsten uit maaltijden en diensten

Een enquête bij B&B in Nederland (NRIT Media 2007) leert ons dat de omzet uit overnachtingen gemiddeld € 8.540 bedroeg per bedrijf. Het ontbijt leverde een gemiddelde omzet op van € 1.444. De omzet uit overige maaltijden en dranken beliep gemiddeld € 529 en die van andere vormen van dienstverlening gemiddeld € 199. Op basis van deze cijfers berekenden we dat overige maaltijden en

November 2010

27

dranken (excl ontbijt) gemiddeld 5% uitmaken van de omzet uit logies met ontbijt. Overige diensten, zoals verhuur van fietsen, bedraagt 2% van de omzet uit logies met ontbijt. 5.2.5

Omzet

Gebaseerd op de bovenstaande data over de capaciteit, de prijs/kamer en de bezettingsgraad, is het mogelijk om een gemiddelde jaarlijkse bedrijfsomzet te berekenen voor gastenkamers. Omdat de cijfers sterk uit mekaar liggen, geven we een pessimistisch (lage inschatting), een gemiddeld en een optimistisch scenario (hoge inschatting). In het berekeningsinstrument voor ondernemers (zie 9) zal de ondernemer zijn eigen prijs/kamer en bezettingsgraad kunnen invullen, op basis waarvan zijn jaaromzet berekend zal worden. De onderstaande kamerprijzen en bezettingsgraden worden hem als indicatie meegedeeld. Tabel 17: Omzet in Vlaanderen en Nederland Vlaanderen

Nederland

Lage Hoge Lage Hoge inschatting Gemiddeld inschatting inschatting Gemiddeld inschatting aantal kamers/verblijf prijs/kamer

2

3

4

1

2

4

€60

€75

€95

€60

€65

€80

29%

39%

45%

27%

34%

40%

€ 12.702

€ 32.029

€ 62.415

€ 5.913

€ 16.133

€ 46.720

€ 635

€ 1.601

€ 3.121

€ 296

€ 807

€ 2.336

Gemidd omzet andere diensten (2% van logies incl ontbijt)

€ 254

€ 641

€ 1.248

€ 118

€ 323

€ 934

Totale omzet

€ 13.591

€ 34.271

€ 66.784

€ 6.327

€ 17.262

€ 49.990

bezettingsgraad omzet logies incl ontbijt Gemidd omzet maaltijden (5% van logies incl ontbijt)

Bron: IDEA Consult

We vergelijken de berekende omzetcijfers met de waarden die we in de Vlaamse en Nederlandse literatuur terugvinden. Let wel, deze bedrijfsomzet is telkens afhankelijk van de aangenomen bezettingsgraad en het aantal kamers.

November 2010

28

Tabel 18: Jaarlijkse omzet (per bedrijf en per kamer) voor gastenkamers (Bed&Breakfast) op het platteland in Vlaanderen en Nederland

Jaarlijkse bedrijfsomzet

Vlaanderen

Bron

Nederland

Bron

€ 132.886

UGent, 2005

€ 12.500

LEI, 2009 (projectie 2009, voor een bedrijf met 2 kamers en 27% bezetting)

€ 75.521

UGent, 2005 (Thesis Mettepenningen)

€ 17.000

LEI, 2009 (omzetschatting door focusgroep, voor bedrijf met 2 kamers en 34% bezetting)

€ 83.610

LRM, 2005 (gebaseerd op een uitbating van 8 kamers, vanaf het 7de jaar)

€ 50.000

LEI, 2009 (omzetschatting door focusgroep, voor bedrijf met 4 kamers en 40% bezetting)

€ 50.000

LEI (Bedrijveninformatienet)

€ 41.000

LEI, 2010 (omzetschatting door focusgroep, voor bedrijf met 4 kamers)

€ 8.000

NRIT Media, 2010

€ 8.000 (6.92021.000)

ZLTO, 2003

€ 5.000 – € 6.000

Eigen inschatting LLTB, 2010 (voor een éénpersoonskamer, met een bezetting van 40%)

+/- € 10.000

Eigen inschatting LLTB, 2010 (voor een tweepersoonskamer, met een bezetting van 40%)

Jaarlijkse kameromzet

Bron: IDEA Consult

De hierboven berekende cijfers benaderen zeer sterk de cijfers die in de literatuur worden gevonden. In een financieel haalbaarheidsonderzoek voor Limburgse erfgoedlogies (LRM, 2005) berekende men dat de gemiddelde bedrijfsomzet voor een uitbating van 8 kamers vanaf het 7de jaar stabiel bleek op € 83.610 per jaar. Met onze huidige gemiddelde kamerprijs van € 75 en een gemiddelde bezettingsgraad van 39% behalen we met onze rekenmethode voor een uitbating van 8 kamers € 84.541 jaarlijkse bedrijfsomzet. Het is opvallend dat de Nederlandse omzetcijfers systematisch lager liggen dan de Vlaamse. Dit heeft vooral te maken met het kleinere aantal kamers (en in mindere mate de lagere bezettingsgraad en de lagere gemiddelde prijs).

November 2010

29

Uit een enquête onder Nederlandse B&B’s geeft NRIT Media (2010), de gemiddelde omzet naar aantal kamers en bedden (zie Tabel 19). Tabel 19: Gemiddelde omzet in Euro naar aantal kamers en aantal bedden Kamers

Omzet in €

Bedden

Omzet in €

1

4.563

1-2

3.970

2

6.528

3-4

5.348

3

9.336

5-6

8.212

4

12.816

7-8

11.238

5

16.848

9-10

15.373

6

17.400

11-12

16.926

7

20.156

13 of meer

19.826

Bron: NRIT Media, 2010

Uit dezelfde enquête van NRIT Media weten we dat bijna ¾ (73%) van de Nederlandse B&B’s een jaaropbrengst heeft beneden de € 10.000. 40% heeft zelfs een omzet van minder dan € 2.500. De gemiddelde omzet bedraagt circa € 8000. Per kamer is dit gemiddeld ongeveer € 3.300. Dit is veel lager dan de geschatte bedrijfsomzet voor landbouwers met kamers door LEI (2009 en 2010) en LLTB. Deze gemiddelde omzetcijfers uit de literatuur moeten echter wel met een korrel zout genomen worden:

Bepaalde bedrijfseconomische gegevens zijn vaak gebaseerd op zeer kleine steekproeven (UGent, studie Brabant door ZLTO)

Achter de gemiddelden per bedrijf of subsector gaat meestal een grote differentiatie schuil

De gemiddelde bedrijfsomzet is minder bruikbaar voor ondernemersniveau, maar wel op regioniveau (zie verder). 5.2.6

berekeningen

op

Kosten (omslag naar toegevoegde waarde)

De hieronder gegeven cijfers zijn afschrijvingen zijn niet inbegrepen.

November 2010

operationele

kosten.

Investeringen/

30

Tabel 20: Operationele kosten in Vlaanderen en Nederland

% van omzet Gemiddelde jaarlijkse operationele kosten

Gemiddelde kosten per slaapgelegenheid18 Gemiddelde per kamer

Vlaanderen

Bron

Nederland

Bron

35%

UGent, 2005 (hoevetoerisme)

€ 46.404


€ 3.778 (de helft had minder dan 1.250€)

NRIT Media 2010

€ 36.495

LRM, 2005 (gebaseerd op een uitbating van 8 kamers, vanaf het 7de jaar)

€ 1.800 (1.000-5.000)

ZLTO 2003

€ 1.766

UGent, 2005 (hoevetoerisme) € 1.600

NRIT Media 2010

kosten

Bron: IDEA Consult

De cijfers uit de literatuur liggen sterk gespreid. UGent (2005) berekende gemiddelde jaarlijkse kosten van € 46.404/bedrijf, terwijl NRIT Media slechts € 3.778 als jaarlijkse bedrijfskosten berekende. De helft van de ondervraagde ondernemers door NRIT Media had zelfs minder dan € 1.250 jaarlijkse kosten. De sterke spreiding van de cijfers kan deels verklaard worden door de interpretatie van “operationele kosten”. Welke kosten hierin precies inbrepen zijn is niet in elke studie gedetailleerd beschreven. LRM (2005) lijst duidelijk de verschillende kostenposten op (zie Tabel 21). Tabel 21: Kosten van erfgoedlogies Limburg (uitbating van 8 kamers, vanaf het 7de jaar) Variabele kosten

€ 21.865

Vaste kosten

€ 14.630

€ 3.000

Verzekeringen

€ 975

Poetsproducten Onthaalproducten

€ 757

Huur linnen Voedingsproducten

€ 2.800 € 14.240

Onderhoudsmateriaal

€ 50

Elektriciteit

€ 719

Water

€ 269

TOTAAL

Taksen Keuring & inspectie

€ 4.275 € 750

Kamerapparaten

€ 6.130

administratie

€ 2.000

stookolie

€ 500

€ 36.495

Bron: LRM, 2005

18

Slaapgelegenheid=slaapplaats waar 1 persoon kan overnachten: een kamer of appartement kan dus bestaan uit verschillende slaapgelegenheden.

November 2010

31

UGent (2005) deelt de bedrijfsuitgaven 19 in andere categorieën in: grondstoffen, nutsvoorzieningen, onderhoud, promotie en andere. 60% van de totale kosten wordt besteed aan “grondstoffen”: hiermee worden de maaltijden voor de gasten bedoeld. Van de resterende 40% gaat het grootste deel naar onderhoud en nutsvoorzieningen. UGent (2005) geeft zelf aan dat het mogelijk is dat sommige kosten door de landbouwer niet worden gezien als kosten voor verbreding terwijl dit in feite wel het geval is (vb transport naar winkel voor inkopen). Het opgegeven cijfer zou dus onderschat kunnen zijn. Rekening houdend met de overeenkomstige omzetcijfers in bovenstaande bronnen (€ 8.000 in NRIT Media 2010 en ZLTO 2003), berekenen we een kostenpercentage voor Nederlandse B&B’s tussen 22,5% en 47% van de jaarlijkse omzet. UGent berekende in 2005 al een kostenpercentage van gemiddeld 35%, wat dus binnen de hierboven beschreven range valt. Het berekende kostenpercentage uit de omzet- en kostencijfers van LRM (2005) is 43,5%. In de berekeningstool wordt dit cijfer (afgerond) gebruikt, omdat deze 44% op de meest gedetailleerde cijfers gebaseerd is en ook binnen de Nederlandse kostenrange ligt. Bijkomende argumentatie voor het gebruik van een kostenpercentage van de omzet (in plaats van een vast bedrag per kamer per jaar) is het feit dat 40% van de operationele kosten bestaat uit voedingsproducten voor o.a. het ontbijt (berekend uit Tabel 21). Indien we een vaste kost per kamer zouden hanteren, zou de bezettingsgraad niet weergegeven worden in de kosten. We merken wel op dat een kostenpercentage van 44% enkel realistisch is voor een tweepersoonskamer. Voor een éénpersoonskamer ligt het kostenpercentage eerder rond 65%. In combinatie met de hierboven berekende bedrijfsomzet in 3 types scenario’s geeft dit de volgende resultaten in Tabel 22 voor bruto toegevoegde waarde per jaar per bedrijf. Tabel 22: Totale geschatte omzet, kosten en bruto toegevoegde waarde in Vlaanderen en Nederland Vlaanderen Lage inschatting Totale omzet

Nederland

Hoge Lage Hoge Gemiddeld inschatting inschatting Gemiddeld inschatting

€ 13.591

€ 34.271

€ 66.784

€ 6.327

€ 17.262

€ 49.990

Kosten (=44% van omzet)

€ 5.980

€ 15.079

€ 29.385

€ 2.784

€ 7.595

€ 21.996

Bruto toegevoegde waarde

€ 7.611

€ 19.192

€ 37.399

€ 3.543

€ 9.667

€ 27.995

Bron: IDEA Consult

Het bedrag dat men berekent als bruto toegevoegde waarde dient om de investeringen te betalen en de bestede arbeid te vergoeden. 5.2.1 Investeringen De kosten voor de werken die uitgevoerd moeten worden om kamers op het landbouwbedrijf in te richten als gastenkamers zijn zeer uiteenlopend en

19

Bij het verzamelen van de data door UGent (2005) hadden uitgaven soms betrekking op het volledige landbouwbedrijf (nutsvoorzieningen), waarna ze door de landbouwer opgesplitst werden volgens het aandeel van de verbrede activiteit.

November 2010

32

afhankelijk van de originele staat van het gebouw (vb kamers herinrichten Ù ganse verbouwing van een schuur) en het luxe-niveau dat men als resultaat wenst. Als richtcijfer berekenden we het gemiddelde subsidiabele investeringsbedrag dat bij VLIF werd ingediend (en goedgekeurd) in de periode 2007- 2009. Tabel 23:

Gemiddelde jaarlijkse investeringen (in euro) in Vlaanderen en Nederland Vlaanderen

Bron

Investeringen gebouwen/bedrijf

€ 48.000 (€ 13.843 – € 140.000)

VLIF , 2010

Investeringen materiaal/bedrijf

€ 4.887 (€ 1.694 – € 15.875)

VLIF 2010

Kamerinrichting en – uitrusting (per kamer)

€ 25.000

LRM 2005

Ontvangst/ontbijtruimte en keuken

€ 3.000

LRM 2005

€ 12.000 – 20.000

Bron

€ 11.300 (€ 2.000-€ 22.700)

ZLTO 2003

,

Totale investeringen/bedrijf Totale investeringen/kamer21

Nederland

20

Eigen inschatting PiV, 2010

Bron: IDEA Consult Tabel 24: Gemiddelde jaarlijkse afschrijvingen (in euro) in Vlaanderen en Nederland Vlaanderen Gemiddelde totale jaarlijkse 22 afschrijvingen

€ 18.739

Bron UGent, 2005 (hoevetoerisme)

Gemiddelde totale jaarlijkse afschrijvingen / kamer

Nederland 23

Bron

€ 19.000

LEI, 2009 (schattingen door focusgroep, voor 4 kamers)

€ 5.000 - € 10.000


Bron: IDEA Consult

De meeste van deze inschattingen van investeringen en jaarlijkse afschrijvingen hebben het grote nadeel dat ze niet gedifferentieerd zijn naargelang het aantal

20

Subsidiabele investeringsbedragen (mediaan, eerste kwartiel en derde kwartiel) ingediend bij het VLIF (Vlaams Landbouwinvesteringsfonds), in de categorie ‘Educatief toegankelijk maken van het bedrijf’ (waarronder de investeringen voor hoevetoerisme vallen). De VLIF-investeringssteun voor hoevetoerisme wordt enkel gegeven aan verbouwingen voor basisinfrastructuur (geen sauna’s, fitness, speeltuigen,…) voor toerisme (gastenkamers of vakantiewoningen) op actieve hoeves. Er geldt een maximum subsidiabel bedrag van € 150.000 per bedrijf en een maximum van 8 verblijfseenheden (1 verblijfseenheid kan bestaan uit een aantal kamers). Alleen rendabele projecten kunnen steun verkrijgen.

21

Inschattingen voor realisatie van nieuwe verblijven.

22

Afschrijvingen voor gebouwen: 15 jaar. Inrichting en materieel: 5 à 10 jaar.

23

Dit cijfer is een schatting voor de niet-toegerekende kosten (afschrijvingen, onderhoud en andere vaste kosten) voor de uitbating van 4 kamers op een landbouwbedrijf.

November 2010

33

kamers dat aangeboden wordt. Enkel de cijfers van LRM (2005), PiV (2010) en LLTB, 2010 zijn uitgedrukt per kamer. Van het cijfer van LEI (2009) weten we dat het schattingen zijn van een agroondernemer die 4 kamers aanbiedt. Voorbeeld gegeven door focusgroep in LEI, 2009: Een agro-ondernemer die met logies begint, wordt geadviseerd om 4 kamers te maken. Deze heeft al gauw € 7.000 per jaar aan operationele kosten en € 19.000 aan afschrijvingen en onderhoud (de grootste kosten voor verblijfsrecreatie zijn vaste kosten). Men heeft dus minimum een jaaromzet nodig van € 26.000 om uit de kosten te geraken. Met deze omzetcijfers is de arbeid nog niet vergoed. Uit dit voorbeeld van de focusgroep concluderen we: Vergeleken met de geschatte omzet, lijken de geschatte jaarlijkse afschrijvingen zeer hoog. NRIT Media (2010) geeft wel aan dat voor 69% van de geënquêteerde ondernemers sociale motieven of ‘ruimte over’ het voornaamste motief is om kamers te verhuren. Slechts 28% wil er echt een inkomen uit halen. Ook Plattelandstoerisme in Vlaanderen geeft aan dat een groot gedeelte van hun leden niet uit zijn op een extra inkomen. Toch denken we dat met deze geschatte cijfers slechts weinig ondernemers zouden overgaan tot het verhuren van kamers. Ofwel is de omzet eerder laag ingeschat (vb door te laag ingeschatte bezettingsgraad); ofwel zijn de investeringen zeer hoog ingeschat. Het berekeningsinstrument voor ondernemers (zie hoofdstuk 9) zal de ondernemer naast zijn berekende omzet ook de verwachte investeringskost meedelen. We gebruiken hiervoor de cijfers van LRM (2005) omdat deze per kamer zijn uitgedrukt (€ 25.000 per kamer en € 3.000 voor ontvangst/ontbijtruimte). 5.2.2

Arbeid (Omslag naar tewerkstelling)

Uit de studie ‘Socio-economische analyse van verbrede landbouwactiviteiten in West-Vlaanderen’ van UGent (2005) weten we dat de jaaromzet van verbrede landbouwactiviteiten stijgt met het aantal uren dat de bedrijfsleider en zijn/haar partner hieraan besteden. Tabel 25: Aantal bestede uren per jaar in Vlaanderen en Nederland

Uren/jaar Uren/week

Vlaanderen

Bron

Nederland

3.190 (8545.653)


335 (180 – 500)

61 (16 – 109)


23,9

Bron ZLTO 2003 NRIT Media 2010 (berekend voor gemiddeld aantal kamers van 2,4 per verblijf)

Bron: IDEA Consult

Voor het verhuur van kamers werd een gemiddelde berekend van 3.190u per jaar (=61u/week). Op dit gemiddelde zit echter een zeer grote spreiding: het minimum was 854u (16u/week); het maximum 5.653u/jaar (109u/week). Tijdens de zomermaanden (mei – september) wordt er 300 à 500 uur per maand (=67 – 111u/week) besteed aan de uitbating van kamers met ontbijt. Daarbuiten komt men toe met 200 à 300u per maand (=44 – 67u/week). 84% van deze arbeid bleek niet-betaalde arbeid (uitgevoerd door de bedrijfsleider, partner, kinderen of andere familie). Slechts 16% was betaald.

November 2010

34

Het aantal uren dat Nederlandse B&B’s besteden aan de uitbating ligt duidelijk lager. NRIT Media (2010) geeft aan dat het uitbaten van een B&B in Nederland gemiddeld 23,9u/week kost. Omgerekend per jaar komt dit op 1.243u. Hiervan wordt slechts 3% uitgevoerd door betaalde medewerkers (de rest door de ondernemer zelf, de partner of andere gezinsleden). ZLTO (2003) haalt uit zijn bevraging rond agrotoerisme dat er aan het uitbaten van logies op het landbouwbedrijf gemiddeld 335u/jaar gespendeerd wordt. De opgegeven waarden schommelden tussen 180u en 500u. Een minimale inzet van 2u per kamer per dag (schoonmaken, ontbijt klaarzetten, ontvangst) levert bij een bezettingsgraad van 40% ongeveer 300u per jaar per kamer of 5,8u/week op. Dit is een zeer minimale inschatting. Deze verzamelde cijfers vertonen een zeer sterke spreiding. Het berekeningsinstrument voor ondernemers (zie hoofdstuk 9) zal de ondernemer naast zijn berekende omzet ook het aantal uren meedelen dat gemiddeld besteed wordt aan de uitbating van kamers met ontbijt. Omwille van de zeer kleine steekproef waarop de cijfers van UGent (2005) gebaseerd zijn (4 bedrijven met kamers), gebruiken we hiervoor het cijfer van NRIT Media 2010 (24u/week), voor een gemiddeld aantal kamers van 2,4 per bedrijf. Dit cijfer ligt tussen onze eigen minimale inschatting (13,9u/week voor 2,4 kamers) en de cijfers van UGent (2005). De extra tewerkstelling gerealiseerd door het verhuur van gastenkamers is nihil of zeer beperkt. Wel zorgt het voor een extra inkomen van de landbouwer of zijn gezin, waardoor de landbouwactiviteit behouden kan blijven. Uit een studie van KPMG (2005) onthouden we dat de opbrengst van plattelandslogies vanaf 8 kamers equivalent is aan 0,25 FTE en vanaf 15 kamers aan 1 FTE. In andere studies wordt de tewerkstelling gerelateerd aan bestedingen in toerisme. We vonden in dat verband volgende kengetallen:

November 2010

35

Tabel 26: Verhouding bestedingen en werkgelegenheid in toerisme Bron

Ratio

Bronnen Vlaanderen Nationale Bank van België (2000)

1 job per € 54.046

Onderzoek Toerisme Provincie Antwerpen, economische betekenis van toerisme en recreatie in de provincie Apen, 2000

1 job per € 56.818

Onderzoek Toerisme Provincie Antwerpen, economische impact fietstoerisme, 2002

1 job per € 83.333

Bronnen Nederland ECORYS-NEI. Toerisme in Drenthe, 2002

1 job per € 56.447

Provincie Noord Holland, Openluchtrecreatie en toerisme, 2003

1 job per € 75.000

Bron: IDEA Consult

5.2.3

Promotie

Bedrijfsomzet wordt ook bepaald door de mate waarin geïnvesteerd wordt in promotie en positionering. ZLTO (2003) spreekt over een gemiddeld jaarlijks bedrag voor promotie van € 360. Vandaag de dag raadt ZLTO haar leden echter aan om jaarlijks tussen 800 en € 1.000 te besteden aan promotie. NRIT Media (2010) geeft aan dat B&B eigenaren in Nederland gemiddeld € 420 per jaar besteden aan marketingcommunicatie. Ruim de helft besteedt € 300 of minder per jaar, waarbinnen het grootste deel tussen de € 200 en € 300 (33% van de B&B’s). LLTB schat in dat een recreatiebedrijf met gemiddelde omvang gemiddeld € 2.000 à € 5.000 per jaar besteedt aan promotie (dit bedrag omvat abonnementen, website, advertenties, beurzen,..). PiV geeft vergelijkbare cijfers aan. Bedrijven zonder website besteden toch minimaal € 300. Wie de promotie ernstig neemt, besteedt er al snel € 2.000 à € 4.000 aan.

November 2010

36

Tabel 27: Jaarlijks bedrag besteed aan promotie voor kamers met ontbijt in Vlaanderen en Nederland

Promotie/jaar/slaapgelegenheid Promotie/jaar/bedrijf

24

Vlaanderen

Bron

€ 100


Min. € 300 (zonder website)

Eigen inschatting PiV, 2010

€ 2.000 - € 4.000 (eigen website, eigen promotiemateriaal, advertenties bij PiV en Vlaanderen Vakantieland,…)

Nederland

Bron

€ 360

ZLTO, 2003

€ 8001.000

Eigen inschatting ZLTO, 2010

€ 420

NRIT Media 2010

€ 2.000 – € 5.00025


Bron: IDEA Consult

Het berekeningsinstrument voor ondernemers (zie hoofdstuk 9) zal de ondernemer naast zijn berekende omzet ook meedelen welk bedrag er ter promotie van kamers met ontbijt gemiddeld besteed wordt. We gebruiken hiervoor de eigen inschatting van ZLTO, gecombineerd met de eigen inschatting van PiV.

24

Slaapgelegenheid = slaapplaats waar 1 persoon kan overnachten: een kamer of appartement kan dus bestaan uit verschillende slaapgelegenheden.

25

Dit bedrag omvat alle promotiekosten voor een recreatiebedrijf: abonnementen, internet, advertenties, beurzen,…

November 2010

37

5.2.4 Tabel 28:

Samenvatting voor berekeningsinstrument Samenvatting van kencijfers gastenkamers voor berekeningstool voor ondernemers26 Vlaanderen

Bron

Nederland

Bron

Prijs/2p-kamer met ontbijt

€ 60 - € 75 - € 95

PiV, 2008

€ 60 - € 65 - € 80

NRIT Media 2010 / Eigen inschatting LLTB, 2010

Bezettingsgraad

29-39-45%

PiV,2008 / LRM, 2005

27-34-40%

LEI 2009 –LEI 2009 (schatting focusgroep)- LEI 2010

Kosten Investeringen

44% van de omzet

LRM, 2005

€ 25.000/kamer en € 3.000 voor ontvangst/ontbijtruimte

LRM, 2005

Arbeid Promotie

24u/week

NRIT Media,2010

€ 300/jaar (zonder website) en € 1.000 à 4.000/jaar (eigen website, eigen promotiemateriaal, advertenties,…)

Eigen inschatting ZLTO en PiV, 2010

Bron: IDEA Consult Tabel 29: Samenvatting van kencijfers gastenkamers voor berekeningstool voor organisaties Vlaanderen

Bron

Nederland (Noord-Brabant en Limburg)

Bron

Gemiddelde kamerprijs

€ 75

PiV, 2008

€ 65

NRIT Media 2010

Bezettingsgraad

39%

PiV,2008

34%

LEI 2009 (schatting focusgroep)

Kosten Gemiddeld aantal kamers per aanbieder

LRM, 2005

44% van de omzet 3,3

Toerisme in Vlaanderen, 2010

NRIT Media 2010

2,4

Bron: IDEA Consult

26

Wanneer er 3 kengetallen worden vermeld, is dit repectievelijk de lage, gemiddelde en hoge inschatting.

November 2010

38

5.3

Vakantiewoningen/appartementen

5.3.1

Capaciteit

Op dezelfde manier als hierboven beschreven voor gastenkamers, werden de aanbieders van vakantiewoningen/appartementen op het Vlaamse platteland uit de databank van Toerisme Vlaanderen gehaald, door de aanbieders in de kunststeden en aan de kust uit te sluiten. Tabel 30: Aantal aanbieders en aantal vakantiewoningen in “niet-stedelijk” Vlaanderen Aantal aanbieders

Aantal woningen

Gemiddeld aantal woningen/aanbieder

18

28

1,56

104

207

1,99

Oost-Vlaanderen

53

71

1,34

Vlaams-Brabant

17

17

1,00

West-Vlaanderen

75

134

1,79

267

457

1,71

Antwerpen Limburg

Vlaanderen

Bron: Toerisme Vlaanderen 2010 (Alle data behalve kunststeden en kust)

Het gemiddeld aantal woningen/appartementen per aanbieder is 1,71. Een tweede bron is de databank van de vzw Plattelandstoerisme in Vlaanderen (PiV). In hun databank (zie www.hoevetoerisme.be) vinden we 180 woningen terug, verdeeld over de 5 Vlaamse provincies. 89 van de woningen/appartementen zijn op actieve landbouwbedrijven. Tabel 31: Aantal vakantiewoningen op het Vlaamse platteland (en hiervan aantal op actieve landbouwbedrijven) Aantal woningen

Waarvan op actief landbouwbedrijf

9

4

Limburg

54

31

Oost-Vlaanderen

26

11

Vlaams-Brabant

14

4

West-Vlaanderen

77

39

180

89

Antwerpen

Vlaanderen

Bron: IDEA Consult (op basis van www.hoevetoerisme.be, 2010)

PiV geeft zelf aan dat ongeveer 1/3 van de aanbieders op het platteland lid is van PiV. Uit de verhouding 180/457=39% weten we dat het ledenpercentage hoger moet zijn dan 1/3. Allicht zelfs hoger dan 39% want de databank van Toerisme Vlaanderen bevat allicht ook vakantiewoningen die niet op het platteland gelegen zijn. Voor onze selectie sloten we namelijk enkel de 4 kunststeden (Antwerpen, Brugge, Gent en Mechelen) en de kust uit. In de databank van Toerisme Vlaanderen is het mogelijk om een opdeling te maken volgens capaciteit van de woning, zie Tabel 32.

November 2010

39

Tabel 32: Aantal vakantiewoningen op het Vlaamse platteland, naargelang capaciteit van de woning Antwerpen

Limburg

OostVlaanderen

VlaamsBrabant

WestVlaanderen

Totaal

2-3

2

24

3

1

0

30

4

1

40

19

2

7

69

10

77

15

7

36

145

7-10

3

43

24

5

33

108

11-20

1

16

6

0

29

52

21-34

0

7

3

0

1

11

Totaal

17

207

70

15

106

41527

Max aantal personen

5-6

Bron: Toerisme Vlaanderen 2010 (Alle data behalve kunststeden en kust)

In Nederland vinden we het aantal aanbieders van vakantiewoningen op www.vekabo.nl 28 , www.plattelandvakantieland.nl en www.bijteun.nl. Tabel 33 geeft een overzicht van het aantal aanbieders van vakantiewoningen op het platteland in Vlaanderen, Noord-Brabant en Limburg. Tabel 33: Vergelijking aantal aanbieders van vakantiewoningen op platteland in Vlaanderen versus Noord-Brabant en Limburg

Aantal aanbieders van vakantiewoni ngen

Vlaanderen

Bron

NoordBrabant

Bron

Limburg

Bron

267

Toerisme Vlaanderen

49

VEKABO (enkel landbouwbedrijve n)

72


46

www.plattelandva kantieland.nl29

81

www.plattelandvak antieland.nl

49

www.bijteun.nl30

32

www.bijteun.nl

Bron: IDEA Consult 2010

Voor de berekening van de economische impact van de activiteiten in het GROEI.kans!-gebied wordt voor de provincies Noord-Brabant en Limburg rekening gehouden met de cijfers van www.plattelandvakantieland.nl. De medewerkers van Plattelandvakantieland.nl geven zelf aan dat ongeveer één derde van de ondernemers op het platteland in hun databestand is opgenomen. Gezien dubbeltellingen echter niet werden verwijderd, rekenen we toch verder met respectievelijk 46 en 81 aanbieders van vakantiewoningen in Noord-Brabant en

27

In de databank van Toerisme Vlaanderen waren er 42 woningen waarvan de maximale capaciteit niet werd opgegeven.

28

VEKABO= VEreniging van KAmpeerBOeren Nederland. VEKABO verenigt agrarische ondernemers die naast hun landbouwactiviteiten ook campings, groepsaccomodaties, vakantieverblijven of logies met ontbijt aanbieden.

29

Optelsom van het aantal aanbieders onder de categorieën appartementen, vakantieboerderij en vakantiehuis. Sommige ondernemers zijn opgenomen in meerdere categorieën. Dubbeltellingen zijn dus mogelijk.

30

Cijfer werd bekomen door op www.bijteun.nl de provincies Noord-Brabant en Limburg te selecteren op de kaart en voor elk het aantal aanwezige vakantiewoningen op te tellen.

November 2010

40

Limburg. Voor Vlaanderen rekenen we met het aantal geregistreerden bij Toerisme Vlaanderen, nl 267. 5.3.2

Bezettingsgraad

Tabel 34: Gemiddelde bezettingsgraad in Vlaanderen en Nederland Vlaanderen Gemiddelde bezettingsgraad

Bron

Nederland

Bron

35 – 36%

PiV, 2010

23%

LEI 2009, projectie 2009

40 - 45%

Vlaamse Federatie voor Hoeveen Plattelandstoerisme, 2006

41%

LEI 2009, schatting door focusgroep

40%

LEI 2010, schatting door focusgroep

67% (weekend) – 15% (midweek)

www.groepen.nl

Bron: IDEA Consult

De bezettingsgraad van vakantiewoningen van leden van PiV varieert tussen 35 en 36% (2010). In 2006 gaf de Vlaamse Federatie voor hoeveen dat de gemiddelde bezettingsgraad voor plattelandstoerisme 31 aan vakantiewoningen op het Vlaamse platteland tussen 40 en 45% schommelde. In Nederland geeft het LEI (2009) een gemiddelde bezettingsgraad aan, gaande van 23% (uit rapport LTO Noord) tot 41% (geschat door focusgroep in de studie rond Multifunctionele landbouw van het LEI (2009). De opgegeven bezettingsgraden zijn relatief hoog: indien het vakantiehuis alle weekends (2 nachten/week = 104 nachten/jaar) van een jaar volzet is, komen we slechts aan een bezettingsgraad van 28%. www.groepen.nl spreekt van 67% in het weekend en slechts 15% voor midweken, hoewel schoolvakanties doorgaans ook een hogere bezettingsgraad hebben. Gerekend aan 52 weekends per jaar, komt dit op een jaarlijkse bruto bezettingsgraad van 29,8%. In het berekeningsinstrument kan de ondernemer zelf opgeven. Vlaamse ondernemers krijgen als richtgetallen Nederlandse ondernemers krijgen als richtwaarden 25 – 30 vermeld dat de bezettingsgraad, en daarmee ook de omzet, met de maturiteit (aantal jaren actief) van de uitbating.

zijn bezettingsgraad 30 – 35 - 45%. – 40% Er wordt ook normaal gezien stijgt

De bezettingsgraden zijn niet gedifferentieerd naar de capaciteit van de woning.

31

Bron: Vlaamse Federatie voor hoeveen plattelandstoerisme. In: Interbestuurlijk Plattelandsoverleg Vlaanderen, Advies inzake logiesbedrijven op het platteland. Advies voor het Bestuurlijk overleg van 30 januari 2006. Vlaamse Federatie voor hoeveen plattelandstoerisme veranderde zijn naam in Plattelandstoerisme in Vlaanderen.

November 2010

41

5.3.3

Prijs per eenheid

Tabel 35: Gemiddelde prijzen32 van vakantiewoningen in “niet-stedelijk” Vlaanderen, naargelang provincie en lengte van het verblijf Prijs/vakantiew oning weekend 2 nachten

Prijs/vakantiew oning weekend 3 nachten

Prijs/vakantiew oning midweek 4 nachten

Prijs/vakantiew oning week 7 nachten

Antwerpen

€ 189

€ 225

€ 279

€ 447

Limburg

€ 356

€ 350

€ 344

€ 524

Oost-Vlaanderen

€ 250

€ 473

€ 447

€ 706

Vlaams-Brabant

€ 171

€ 248

€ 297

€ 442

West-Vlaanderen

€ 241

€ 301

€ 309

€ 505

Vlaanderen

€ 229

€ 307

€ 324

€ 486

Bron: Toerisme Vlaanderen 2010 (Alle data behalve kunststeden en kust) Tabel 36: Gemiddelde prijzen van vakantiewoningen in “niet-stedelijk” Vlaanderen, naargelang capaciteit van de woning en lengte van het verblijf 33. Prijs/vakantiewo ning weekend 2 nachten

Prijs/vakantiewo ning weekend 3 nachten

Prijs/vakantiewo ning midweek 4 nachten

Prijs/vakantiewo ning week 7 nachten

2-3 personen

€ 147

€ 240

€ 293

€ 452

4 personen

€ 173

€ 212

€ 238

€ 368

6 personen

€ 166

€ 237

€ 269

€ 418

7-10 personen

€ 251

€ 332

€ 350

€ 513

11-20 personen

€ 559

€ 618

€ 619

€ 869

21 - 34 personen

€ 861

€ 863

€ 861

€ 1.512

Bron:Toerisme Vlaanderen 2010 (Alle data behalve kunststeden en kust)

De prijzen variëren naargelang provincie, verblijfsduur en capaciteit van de woning. Vlaams-Brabant en Antwerpen bieden de goedkoopste woningen aan. Voor Nederlandse appartementen of groepsaccomodaties beschikken we niet over dergelijke cijfers. Wel zien we op www.vekabo.nl dat de minimumprijzen (voor laagseizoen) doorgaans schommelen tussen de € 200 en € 400 per week. We kunnen deze minimumprijzen niet vergelijken met de Vlaamse gemiddelde prijs gezien deze laatste berekend is als het gemiddelde van de minimale (laagseizoen) en de maximale (hoogseizoen) prijs. LEI (2010) berekende de omzet voor vakantiewoningen/appartementen van 12 personen op basis van een eenheidstarief van € 30 per persoon per nacht. Per nacht kost deze volledige woning dus 360€, wat zeer duur is. Op basis van de eigen bevindingen schatte LLTB de prijs van appartementen veel lager in, namelijk € 300/week (of € 51,5 per nacht) voor een 4-persoonsappartement. Dit is gemiddeld € 10,7 per persoon per nacht.

32

De prijzen in de tabel zijn berekend als het gemiddelde van de minimale prijs en de maximale prijs die per categorie (lengte van het verblijf) opgegeven zijn.

33

De tabel suggereert dat het huren van een woning van 2 à 3 personen voor meer dan 2 nachten gemiddeld duurder is dan woningen van 4 tot 6 personen. Deze gemiddelde prijzen voor woningen van 2-3 personen zijn echter berekend op basis van een kleiner aantal woningen (30), ten opzichte van de andere categorieën.

November 2010

42

5.3.4

Omzet

Uit de bovenstaande cijfers berekenen we gemiddelde omzetcijfers. We berekenen eerst een gemiddelde prijs/woning/nacht voor de verschillende types van woningen in Vlaanderen. Tabel 37: Gemiddelde prijzen per nacht naargelang lengte van het verblijf en capaciteit van de woning Weekend

3 nachten

4 nachten

7 nachten

Gemiddeld per nacht

2-3 personen

€ 73

€ 80

€ 73

€ 65

€ 73

4 personen

€ 87

€ 71

€ 60

€ 53

€ 67

6 personen

€ 83

€ 79

€ 67

€ 60

€ 72

7-10 personen

€ 125

€ 111

€ 87

€ 73

€ 99

11-20 personen

€ 279

€ 206

€ 155

€ 124

€ 191

21 - 34 personen

€ 430

€ 288

€ 215

€ 216

€ 287

Bron: IDEA Consult, op basis van cijfers van Toerisme Vlaanderen 2010 (Alle data behalve kunststeden en kust)

Uit de studie Hoeve- en Plattelandstoerisme in Vlaanderen, 2008 (uitgevoerd door Westtoer) weten we dat de gemiddelde verblijfsduur voor vakantiewoningen 3,8 nachten bedraagt. We zien inderdaad dat de gemiddelde prijs per nacht schommelt tussen de prijs per nacht voor 3 nachten en die voor 4 nachten. Voor Nederland hebben we enkel het cijfer van LLTB (€ 51,5/nacht voor een 4persoonsappartement) en van LEI, 2010 (€ 360/nacht voor een 12persoonswoning). Het cijfer van LLTB is wat lager dan het Vlaamse; het cijfer van LEI aanzienlijk hoger. In wat volgt gebruiken we enkel de Vlaamse prijzen, omdat deze gebaseerd zijn op een veel grotere dataset (457 Vlaamse vakantiewoningen). We rekenen met de gemiddelde bezetttingsgraad in Vlaanderen (35%) en Nederland (30%). Tabel 38: Gemiddelde jaaromzet per woning, naar gelang de capaciteit van de woning. Omzet uit logies34 Gemiddelde prijs

Vlaanderen (35%)

Nederland (30%)

2-3 personen

€ 73

€ 9.326

€ 7.994

4 personen

€ 67

€ 8.559

€ 7.337

6 personen

€ 72

€ 9.198

€ 7.884

7-10 personen

€ 99

€ 12.647

€ 10.841

11-20 personen

€ 191

€ 24.400

€ 20.915

21 - 34 personen

€ 287

€ 36.664

€ 31.427


34

Voor appartementen/vakantiewoningen gaan we ervan uit dat de omzet gehaald uit maaltijden of andere diensten verwaarloosbaar is.

November 2010

43

Als extra kan de ondernemer supplementen vragen voor het huren van bed-, bad- en keukenlinnen. De prijzen hiervoor variëren tussen de € 4,75 en € 15 per persoon (ongeacht de lengte van het verblijf)35. Dit is echter optioneel. In het berekeningsinstrument voor ondernemers kan de ondernemer zelf zijn prijs per woning (per nacht) en de bezettingsgraad aangeven. We geven hem echter Tabel 37 en de ranges waartussen de gemiddelde bezettingsgraad schommelt, als indicatie. Om de totale omzet van alle ondernemers in het GROEI.kans!-gebied te berekenen, vertrekken we vanuit de gemiddelde jaarlijkse bedrijfsomzet per ondernemer. De gemiddelde prijs/woning/nacht, ongeacht de grootte van de woning is voor Vlaanderen € 92. Tabel 39: Gemiddelde prijs per woning en per nacht Gemiddeld Antwerpen

€ 76

Limburg

€ 114

Oost-Vlaanderen

€ 124

Vlaams-Brabant

€ 76

West-Vlaanderen

€ 93

Vlaanderen

€ 92


We weten dat het aantal woningen/appartementen per ondernemer in Vlaanderen gemiddeld 1,71 is. Voor Nederland beschikken we niet over dit cijfer. Voor een gemiddeld bedrijf is de jaarlijkse omzet uit vakantiewoningen /appartementen dus: € 92 x 365 x 0,35 x 1,71 = € 20.098 (Vlaanderen) € 92 x 365 x 0,30 x 1,71= € 17.226 (Nederland) Voor Vlaanderen ligt de berekende gemiddelde jaarlijkse omzet in de buurt van de bevindingen van UGent (2005), nl. € 16.065 (tussen € 4.750 en € 26.295). De berekening voor Nederland komt overeen met de schattingen van ZLTO (2003) en het rapport LTO Noord (2009), maar ligt ver onder de meest recente omzetschatting van het LEI (2010). We merken wel op dat LEI (2010) uitging van een bezettingsgraad van 40% en een vakantiewoning van 12 personen (aan een prijs per persoon per nacht van € 30).

35

Bron: quickscan van www.hoevetoerisme.be en www.vekabo.nl en contact LLTB.

November 2010

44

Tabel 40: Gemiddelde jaaromzet in Vlaanderen en Nederland Vlaanderen Gemiddelde (€)

jaaromzet

Gemiddelde jaaromzet per slaapgelegenheid (€)

16.065

1.015 (594 – 1.696)

Bron UGent, 2005

Nederland

Bron

19.000

LEI (2009), rapport LTO Noord

33.000

LEI (2009), schatting door focusgroep

18.200

ZLTO (2003)

52.500

ZLTO (2010)

UGent, 2005

Bron: IDEA Consult

5.3.5


De hieronder gegeven cijfers zijn afschrijvingen zijn niet inbegrepen.

operationele

kosten.

Investeringen/

Tabel 41: Gemiddelde jaarlijkse operationele kosten Vlaanderen

Bron

% van omzet

27%


Gemiddelde jaarlijkse kosten (€)

€ 4.345


Gemiddelde jaarlijkse kosten/slaapgelegenheid36 (€)

€ 376


Nederland

€ 10.800 (500022.500)

Bron

ZLTO (2003)

Bron: IDEA Consult

De cijfers liggen zeer ver uit elkaar, deels omwille van het grote verschil in capaciteit van de woning. UGent (2005) deelt de bedrijfsuitgaven 37 op in 5 categorieën: grondstoffen, nutsvoorzieningen, onderhoud, promotie en andere. 50% van de totale kosten wordt besteed aan nutsvoorzieningen, 20% aan onderhoud en 20% aan promotie. (Het grote verschil t.o.v. het uitbaten van kamers zit dus in de kosten voor maaltijden, die niet worden aangeboden bij vakantiewoningen/ appartementen). Omdat een gedeelte van de kosten niet afhankelijk is van het aantal personen, is het realistischer om de kosten als een percentage van de omzet uit te drukken (in plaats van per slaapgelegenheid). We gebruiken het cijfer van UGent (2005): 27%. Voor woningen vanaf 6 personen komen de berekende kosten a.d.h.v. dit percentage zeer goed overeen met de berekende kosten a.d.h.v.

36

Slaapgelegenheid=slaapplaats waar 1 persoon kan overnachten: een kamer of appartement kan dus bestaan uit verschillende slaapgelegenheden.

37

Bij het verzamelen van de data door UGent (2005) hadden uitgaven soms betrekking op het volledige landbouwbedrijf (nutsvoorzieningen), waarna ze door de landbouwer opgesplitst werden volgens het aandeel van de verbrede activiteit.

November 2010

45

vermenigvuldiging van de capaciteit met de gemiddelde jaarlijkse kosten/slaapgelegenheid (€ 376). In combinatie met de hierboven berekende bedrijfsomzet geeft dit de volgende resultaten voor bruto toegevoegde waarde per jaar per bedrijf, Vlaanderen en Nederland. Tabel 42: Gemiddelde omzet, kosten en bruto toegevoegde waarde voor Vlaamse bedrijven Omzet

Kosten


2-3 personen

€ 9.326

€ 2.518

€ 6.808

4 personen

€ 8.559

€ 2.311

€ 6.248

6 personen

€ 9.198

€ 2.483

€ 6.715

7-10 personen

€ 12.647

€ 3.415

€ 9.232

11-20 personen

€ 24.400

€ 6.588

€ 17.812

21 - 34 personen

€ 36.664

€ 9.899

€ 26.765

Bron: IDEA Consult Tabel 43: Gemiddelde omzet, kosten en bruto toegevoegde waarde voor Nederlandse bedrijven Omzet

Kosten


2-3 personen

€ 7.994

€ 2.158

€ 5.835

4 personen

€ 7.337

€ 1.981

€ 5.356

6 personen

€ 7.884

€ 2.129

€ 5.755

7-10 personen

€ 10.841

€ 2.927

€ 7.914

11-20 personen

€ 20.915

€ 5.647

€ 15.268

21 - 34 personen

€ 31.427

€ 8.485

€ 22.941

Bron: IDEA Consult

Het bedrag dat men berekent als bruto toegevoegde waarde dient om de investeringen te betalen en er de bestede arbeid mee te vergoeden. 5.3.6

Investeringen

De kosten voor de werken die uitgevoerd moeten worden om een vakantiewoning op het landbouwbedrijf in te richten, zijn zeer uiteenlopend en afhankelijk van de originele staat van het gebouw en het luxe-niveau dat men als resultaat wenst. Als richtcijfers berekenden we het gemiddelde subsidiabele investeringsbedrag dat bij VLIF werd ingediend (en goedgekeurd) in de periode 2007- 2009.

November 2010

46

Tabel 44: Gemiddelde jaarlijkse investeringen in Vlaanderen en Nederland Vlaanderen

Bron

Investeringen gebouwen/bedrijf

€ 48.000 (€ 13.843 – € 140.000)

VLIF , 2010

Investeringen materiaal/bedrijf

€ 4.887 (€ 1.694 – € 15.875)

VLIF, 2010

Totale (€)

investeringen

Gemiddelde jaarlijkse afschrijvingen39(€)

€ 3.280 (€ 200 – € 9.333)

Nederland

Bron

€ 33.300 (€ 15.000€ 181.152)

ZLTO (2003)

38


Bron: IDEA Consult

Aan de hand van de investeringsaanvragen voor VLIF-investeringssteun van de jaren 2007 tot 2009 weten we dat de mediaan voor investeringen in gebouwen € 48.000 is. Voor investeringen in materiaal is de mediaan € 4.887. De spreiding tussen beide bedragen is echter zeer groot. Rekenen we de som van deze bedragen om naar jaarlijkse afschrijvingen (= € 3.689), dan komen we sterk in de buurt van het gemiddelde bedrag aan jaarlijkse afschrijvingen dat UGent in 2005 noteerde, namelijk € 3.280. Volgens UGent (2005) liggen de investeringen voor vakantiewoningen in Vlaanderen aanzienlijk lager dan voor kamers (€ 18.739 jaarlijkse afschrijvingen). In Nederland zien we het tegenovergestelde: investeringen voor appartementen/vakantiewoningen (gemidddeld € 33.300 aan totale investeringen) liggen 3 keer hoger dan die van logies met ontbijt. De beperking van deze cijfers is dat we geen differentiatie hebben naar grootte van de vakantiewoningen. In de berekeningstool (zie hoofdstuk 9) zal de ondernemer die wenst te starten met de verhuur van (een) vakantiewoning(en) erop gewezen worden dat hij rekening moet houden met een relatief grote investering. We geven mee dat de investering sterk afhankelijk is van de persoonlijke situatie (vb enkel kleine afwerkingen nodig of volledige herinrichting van een voormalige stal) en dat de gemiddelde geïnvesteerde bedragen in Vlaanderen en Nederland schommelen tussen de € 30.000 en € 50.000.

38

Subsidiabele investeringsbedragen (mediaan, eerste kwartiel en derde kwartiel) ingediend bij het VLIF (Vlaams Landbouwinvesteringsfonds), in de categorie ‘Educatief toegankelijk maken van het bedrijf’ (waarronder de investeringen voor hoevetoerisme vallen). De VLIF-investeringssteun voor hoevetoerisme wordt enkel gegeven aan verbouwingen voor basisinfrastructuur (geen sauna’s, fitness, speeltuigen,…) voor toerisme (gastenkamers of vakantiewoningen) op actieve hoeves. Er geldt een maximum subsidiabel bedrag van € 150.000 per bedrijf en een maximum van 8 verblijfseenheden (1 verblijfseenheid kan bestaan uit een aantal kamers). Alleen rendabele projecten kunnen steun verkrijgen.

39

Afschrijvingen voor gebouwen: 15 jaar. Inrichting en materieel: 5 à 10 jaar.

November 2010

47

5.3.7

Arbeid

Tabel 45: Gemiddelde gepresteerde uren per jaar in Vlaanderen en Nederland

Gemiddelde uren

jaarlijkse

Vlaanderen

Bron

Nederland

Bron

303u (210452u)


515u (100625)

ZLTO (2003)

Bron: IDEA Consult

De verhuur van vakantieverblijven/appartementen vergt duidelijk minder tijd dan logies met ontbijt. Voor West-Vlaamse boerderijen met vakantieverblijven/ appartementen werd door UGent (2005) een gemiddelde berekend van 303u/jaar (tussen 210 en 452u). Dit komt overeen met 5,8u/week (4 – 8,7u/week). De cijfers van UGent (2005) vallen binnen de range die in 2003 door ZLTO werd genoteerd (100 – 625u/jaar). De beperking van deze cijfers is dat er geen onderscheid gemaakt werd op basis van de grootte van de woning. We maken zelf een minimale inschatting van de tijdsbesteding: • 4u schoonmaak/verhuur • 1u ontvangst en vertrek/verhuur • 0,5u administratie/verhuur Indien de woning steeds voor een week verhuurd wordt (aan een bezettingsgraad van 35%), dan moet men al rekening houden met 100,10u/jaar (1,9u/week). Hierbij komen nog werkuren voor onderhoud en vaste administratie voor de woning. Wanneer de woning voor kortere periodes wordt verhuurd, stijgt uiteraard de arbeidsduur. In de berekeningstool geven we aan de ondernemer mee dat de gemiddelde tijdsbesteding 6u/week is (4 – 9u/week). UGent (2005) vond dat 73% van deze arbeid uitgevoerd werd door de bedrijfsleider, zijn partner of andere familieleden. Slecht 27% van de arbeid is betaalde arbeid. De extra tewerkstelling gerealiseerd door de verhuur van vakantiewoningen/ appartementen is nihil of zeer beperkt. Wel zorgt het voor een extra inkomen van de landbouwer of zijn gezin, waardoor de landbouwactiviteit behouden kan blijven. 5.3.8

Promotie

Bedrijfsomzet wordt ook bepaald door de mate waarin geïnvesteerd wordt in promotie en positionering. Over de bedragen uitgegeven aan promotie zijn zeer weinig data te vinden in de literatuur. ZLTO (2003) spreekt over een gemiddeld jaarlijks bedrag voor promotie van € 1.230 (variërend van € 520 tot € 1.950). ZLTO raadt momenteel (2010) aan haar leden aan om tussen € 800 aan € 1.000 per jaar te voorzien voor promotie. LLTB schat in dat een recreatiebedrijf met gemiddelde omvang gemiddeld € 2.000 à € 5.000 per jaar besteedt aan promotie (dit bedrag omvat abonnementen, website, advertenties, beurzen,..). PiV geeft vergelijkbare cijfers aan. Bedrijven zonder website besteden toch minimaal € 300. Wie de promotie ernstig neemt, besteedt er al snel € 2.000 à € 4.000 aan.

November 2010

48

Tabel 46:

Jaarlijks bedrag besteed aan promotie voor vakantiewoningen in Vlaanderen en Nederland Vlaanderen

Promotie/jaar/ slaapgelegenheid Promotie/jaar/ bedrijf

€ 70 Min. € 300 (zonder website) € 2.000 - € 4.000 (eigen website, eigen promotiemateriaal, advertenties bij PiV en Vlaanderen Vakantieland,…)

Bron

Nederland

Bron

UGent, 2005 (hoevetoerisme) Eigen inschatting PiV, 2010

€ 1.230 (€ 520 - € 1950)

ZLTO, 2003

€ 800-1.000

Eigen inschatting ZLTO, 2010

€ 2.000 – € 5.000


Bron: IDEA Consult

November 2010

49

5.3.9

Samenvatting voor berekeningsinstrument

Tabel 47

Samenvatting van kencijfers vakantiewoningen voor berekeningstool voor ondernemers Vlaanderen

Prijs/vakantiewoning Bezettingsgraad

Nederland

Zie Tabel 37 (gemiddelde prijs/nacht volgens capaciteit) 30-35-45%

Kosten

PiV (2010) en Vlaamse Federatie voor Hoeve- en Plattelandstoerisme, 2006

Arbeid

Bron Toerisme in Vlaanderen, 2010

25-30-40%

LEI 2009 / LEI 2009, (schatting focusgroep) LEI 2010, (schatting focusgroep)

27% van omzet

Investeringen

Promotie

Bron

UGent, 2005

€ 30.000 - € 50.000 voor gebouwen en materiaal

ZLTO, 2003 – VLIF, 2010

4 – 6 – 9u/week.

ZLTO 2003 - UGent 2005

€ 300/jaar (zonder website) en € 1.000 à € 4.000/jaar (eigen website, eigen promotiemateriaal, advertenties,…)

Eigen inschatting PiV, 2010 - Eigen inschatting LLTB, 2010

Bron: IDEA Consult Tabel 48: Samenvatting van kencijfers vakantiewoningen voor berekeningstool voor organisaties Vlaanderen

Bron

Noord-Brabant en Limburg

Bron

Gemiddelde prijs/woning/nacht

€ 92


Aantal vakantiewoningen per aanbieder

1,71


Kosten Bezettingsgraad

27% van omzet

UGent, 2005

35%

PiV, 2010

30%

LEI 2009, (schatting focusgroep)

Gemiddelde omzet per vakantiewoning

€ 11.753

IDEA Consult, op basis van bovenstaande kencijfers

€ 10.074

Gemiddelde omzet per ondernemer

€ 20.000

IDEA Consult, op basis van bovenstaande kencijfers

€ 17.200

Bron: IDEA Consult

November 2010

50

IDEA Consult, op basis van bovenstaande kencijfers IDEA Consult, op basis van bovenstaande kencijfers

6

DATA PLATTELANDSEDUCATIE

6.1

Overzicht van de bronnen

Onderstaande tabel geeft de verschillende bronnen weer die inzicht verschaffen in de directe en indirecte economische impact van plattelands- en boerderijeducatie in Vlaanderen en in Nederland. Tabel 49: Databronnen m.b.t. plattelandseducatie Bronnen Vlaanderen

Bronnen Nederland

OverheidsAgentschappen en diensten

Departement Landbouw en Visserij (Vlaanderen) – landbouw educatie

Ministerie van landbouw, natuur en voedselkwaliteit – educatie en onderwijs

Kenniscentra, Steunpunten

UGent/IDEA Consult (2007) Bureau Buiten: impact meting van project ‘plattelandsklassen’ in Vlaanderen

ECORYS (2009) LEI (o.a. Bedrijven-informatienet), Universiteit Wageningen (2006/2009) WUR kansenscanner (2007) Stichting Vrienden van het Platteland 2006

Provincie en steden

UGent (verbreding West-Vl, 2005)

Stichting Klasseboeren – initiatief rond plattelandseducatie in Brabant

Federaties

Boerenbond, Landelijke Gilden Plattelandsklassen vzw Boerderijklassen vzw De weidepoort - De portaalsite voor landbouw- en plattelandseducatie

Stichting educatief platteland Task force multifunctionele landbouw

Bron: IDEA Consult

In de algemene statistische bronnen (ADSEI en CBS) wordt geen gestructureerde statistische informatie bijgehouden rond educatiebedrijven. Tot 2009 vielen deze bedrijven in de Nederlandse landbouwtelling onder ‘ontvangst bezoekers’, maar dit omvatte naast educatie ook rondleidingen, musea, cafés en restaurants. In 2009 is educatie voor het eerst apart in de landbouwtelling mee opgenomen. Dat resulteerde in een cijfer over aantal bedrijven. Data over economische impact zijn er (nog) niet. In 2008 ging IDEA Consult 40 de mogelijkheden na om bedrijfseconomische informatie (zoals omzet, kosten etc) voor een beperkte set van landbouwers met verbredingsactiviteiten op te volgen in het Landbouwmonitoringsnetwerk (LMN). Momenteel worden deze aanbevelingen geïmplementeerd door AM&S/CercoSoft, maar de aanpassing in het Landbouwmonitoringsnetwerk zal echter pas midden 2011 operationeel zijn (data bevatten) en dus niet bruikbaar zijn voor deze studie. Een vijftal van bovenstaande bronnen (3 voor Nederland en 2 voor Vlaanderen) bevatten concrete informatie betreffende de economische impact van plattelandseducatie of factoren die daaraan bijdragen:

40

LEI studie (2009), Kijk op multifunctionele landbouw, omzet en impact (NL)

Van Dingenen K. & Vuylsteke A. (2008) Integratie van het ontwikkelde opvolgingssysteem voor verbrede landbouw in het LMN van AMS, Idea Consult, Universiteit Gent i.o.v. de Vlaamse Administratie Land- en Tuinbouw, Brussel.

November 2010

51

Ecorys (2009), Verbreding gevraagd; Verkenning potentiële marktvraag, verbredings-activiteiten landbouw (NL)

Vrienden van het Platteland (2006), Analyserapport boerderij educatie (NL)

Universiteit Gent in opdracht van De provincie West-Vlaanderen (2005), Landbouwverbreding in West-Vlaanderen (West-Vlaanderen)

Bureau Buiten (2007), Economische impact plattelandsproject ‘De bossen van Merode en Omgeving’ - Bijlage 2 Economische effecten plattelandsklassen in combinatie met fietsverhuur

6.2

Aanbod

Het berekenen van de economische impact van plattelandseducatie is niet evident. Deze activiteit wordt immers vaak vanuit een maatschappelijke overweging (imago, sensibilisering) georganiseerd en niet vanuit een economisch motief. Vrijwel ieder agrarisch bedrijf heeft wel eens groepen ontvangen. De vraag rijst vanaf wanneer men zich dan precies een ‘educatieboerderij’ kan noemen. Een belangrijk criterium is dat er uit de activiteit extra inkomsten worden gegenereerd. Dit criterium beperkt de omvang van de tak aanzienlijk. Volgens een recente Ecorys studie (2009) zijn in Nederland maximaal 500 educatieboerderijen actief, volgens ‘de Vrienden van het Platteland’ zijn het er 225 en volgens de recentste landbouwtelling van het CBS zijn het er 108. LLTB geeft aan dat er onder hun leden (Limburg) ongeveer 45 bedrijven zijn die groepen ontvangen op het bedrijf. Het merendeel echter voor dagrecreatie, niet voor educatie. Educatieboeren met erkende lespakketten zijn niet zo talrijk. In Limburg wordt hun aantal op 2 geschat. In Zuid-Limburg werken wel 7 boeren samen met het Centrum van Natuur en Milieu: hier doet de boer alleen de bedrijfsexcursie van 1,5 uur en de centra brengen de rest op school. Voor Vlaanderen41 telde men tijdens de inventarisatie van de verbrede landbouw in Vlaanderen (IDEA, 2007) zo’n 65 kijkboerderijen. Er waren in 2010 58 kijkboerderijen aangesloten bij vzw Plattelandsklassen. Deze boerderijen zijn echt ingericht als kijkboerderij, hebben een educatief pakket uitgewerkt en vragen een prijs per groep. Er zijn daarbuiten een 160 tal Vlaamse landbouwbedrijven die af en toe klassen ontvangen vanuit één van de 16 centra voor plattelandsklassen. Deze bedrijven krijgen enkel een kleine vergoeding.

41

ADSEI houdt geen gestructureerde informatie bij over educatieboerderijen.

November 2010

52

Tabel 50: Aantal aanbieders van plattelandseducatie Vlaanderen

Bron

Aantal kijkboerderijen

65

Plattelandsklassen

Leden WAVI en Pierlepein, niet opgenomen in kijkboerderijen Plattelandsklassen

31

WAVI en Pierlepein

Totaal Vlaanderen

96 Nederland

Aantal educatieboerderijen (min 4 groepen / jaar) Aantal educatieboerderijen Limburg

500 225 108

Bron ECORYS (2009) Vrienden platteland CBS

2

LLTB

Aantal educatieboerderijen NoordBrabant

42

ZLTO

Totaal Limburg en Noord-Brabant

44

Bron: IDEA Consult

Diversiteit binnen plattelandseducatie De diversiteit van het segment plattelandseducatie heeft te maken met het product, de aanbieder, de afnemers of doelgroepen en de financiering. Dit bemoeilijkt het berekenen van de economische impact van deze activiteit zeer aanzienlijk, zeker op bedrijfsniveau. We illustreren de diversiteit in onderstaande tabel.

November 2010

53

Tabel 51: Diversiteit binnen platttelandseducatie (VL + NL) Factoren

Diversiteit

Product/ marktcombinaties

Plattelands- of boerderijeducatie kan veel verschillende vormen aannemen. Ook wordt educatie vaak gecombineerd met andere activiteiten zoals sport, zorg, etc.: Korte excursie (2 uur) Dagexcursies: boerderijbezoek + -rondleiding, instructie, opdracht etc Weekverblijven + activiteiten programma Langer lopende projecten: de levende school Ontwikkelen en aanbieden lespakket/didactisch materiaal op de boerderij – ervarings- of probleemgericht onderwijs Plattelandseducatie in de klas Workshops/lezingen

Aanbieders

Van de Kamp en Fisher (2007) maken volgende indeling van de aanbieders:42

Gespecialiseerde educatieboerderij (soms onderdeel van een collectief) of verenigingen (bv. boerderijklassen) Normale, enigszins gespecialiseerde educatieboerderijen Gewone boerderij met incidentele educatie

Naast de individuele aanbieders zijn er ook de organisaties of verenigingen die arrangementen aanbieden i.s.m. een netwerk van boerderijen (bv. plattelandsklassen in Vlaanderen). Doelgroep vraagzijde

De afnemers van plattelandseducatie zijn hoofdzakelijk scholen, met naargelang de categorie, min of meer gespecialiseerde focus. Daarnaast ook socio-culturele verenigingen (jeugd en volwassenen). Basisonderwijs: middenbouw (8-10jr) of bovenbouw (10-12jr). Budget en tijd zeer beperkt; vaak afhankelijk van één docent (betaling en tijd) Voortgezet onderwijs: voorbereidend en hoger beroepsonderwijs, voorbereidend wetenschappelijk onderwijs. Meer budget beschikbaar, maar ook beperkt Beroepsonderwijs Speciaal onderwijs Professionele bedrijfseducatie (landbouwvorming) Buitenschoolse activiteiten, socio-culturele verenigingen

Tussenkomst van overheid of derden

De tussenkomst van de overheid binnen deze activiteit is relatief groot, alsook verscheiden. Ook andere (particuliere) derde partijen ondersteunen op verschillende manieren deze activiteit. Overheid: Rechtstreeks of onrechtstreekse subsidies voor de ondernemer of de school Stimuleren of afdwingen van sterkere link tussen lesprogramma (leerdoelen) en aanbodzijde Contracten voor bepaalde duur Organisatie evenementen (boerderijweken) Ontwikkeling en in de markt zetten van lespakketten door boerderijen uit te voeren Andere derde partijen Fondsen (Europees, regionaal, privé) Betaling door productschap of agrosector

Bron: IDEA Consult

Plattelandsklassen vzw geeft aan dat het grootste aandeel van de educatiebedrijven landbouwers zijn die hun bedrijf willen tonen aan de maatschappij. Dit om de buitenwereld een beeld te geven van de actuele bedrijfsvoering in de land- en tuinbouw. Dit doen ze eerder om het imago van de

42 In de nabije toekomst denkt men er aan om in Nederland een certificaat in het leven te roepen voor educatie landbouwbedrijven. Hierdoor zal het aanbod van deze activiteit wellicht transparanter en eenduidiger worden.

November 2010

54

sector te verbeteren dan om er een extra inkomen uit te halen. Vele van deze bedrijven hebben nog andere verbrede activiteiten op hun bedrijf (hoevetoerisme of verkoop van hoeveproducten) die uiteraard mee profiteren van geregelde bedrijfsbezoeken. De landbouwbedrijven die uit educatie een extra inkomen willen halen, onderscheiden zich door de prijs die ze vragen (zie verder), het aantal groepen dat ze ontvangen, de promotie die ze voeren en de aanwezigheid van een educatieve ruimte. Vaak kunnen deze bedrijven rekenen op subsidies van centrale of decentrale overheden of op ondersteuning vanuit de tweede pijler van het Europese landbouwbeleid. In Vlaanderen is er steun mogelijk vanuit PDPO (projecten) of VLIF (investeringen). 43 Voor Nederland verwijzen we ook naar het POP en naar het ruimer overzicht opgenomen in Terwan (2009).44

6.3

Prijs, gemiddeld aantal bezoekers, gemiddelde omzet en investeringen

Hieronder bespreken we in tabelvorm de beschikbare informatie rond omzet. Enerzijds gaat het over gegevens met betrekking tot prijs (die gecombineerd met informatie over aantallen een berekening mogelijk maken van de omzet), anderzijds om ramingen van de gemiddelde omzet van educatieboerderijen.

43

In de meeste provincies is het echter niet mogelijk om als particulier bedrijf een project in te dienen. Vaak werken deze bedrijven dus samen met andere actoren of gaan de subsidies niet rechtstreeks naar het landbouwbedrijf (vb de subsidies worden gebruikt voor het uitwerken van een educatief pakket door een projectpartner die wel een project kan indienen.)

44

TERWAN P., Financiering van boerderijeducatie uit publieke middelen. Mogelijkheden voor decentrale overheden. Taskforce Multifunctionele landbouw, november 2009, 8p.

November 2010

55

Tabel 52: Kencijfers plattelandseducatie (VL + NL) Element

Bron

Kencijfers

Eigen inschattingen Plattelandsklassen (VL)

•

Landbouwers die groepen ontvangen om band met maatschappij aan te scherpen: € 30 - € 5045 per groep (25 à 30 kinderen) voor een geleid bezoek.

•

Landbouwers die extra inkomen willen halen uit educatie: € 2 - € 7 per kind per bezoek

Website Boerderijklassen (VL)

Bevat informatie (incl. prijs) over educatieve arrangementen in Oost-Vlaanderen – prijs boerderijvakantie € 230

WAVI (VL)

Gemiddeld € 50 voor rondleiding van klas van 25 leerlingen

Website Klasseboeren (NL)

€ 120 per groep voor boerderijbezoek (1,5u) - (korting mogelijk via subsidies)

LEI (2009) (NL)

€ 50 en € 125 per groep voor boerderijbezoek

Vrienden van het platteland (2006) (NL)

Prijzen boerderijbezoek voor groepen:

LEI (2010)

Gemiddelde bezoekers

Gemiddelde omzet

-

gespecialiseerde educatieboerderij: € 50-€ 100

-

Prijs educatieboerderij: € 0-€ 30

•

€ 50 /u voor rondleiding

•

€ 500/dag voor uitgewerkt programma

•

€ 100 – € 150/dagdeel voor uitgewerkt programma

ECORYS (april 2009) (NL)

€ 80 voor boerderijbeozek éénmalig, € 120 dagdeelvergoeding voor ervaringsgericht onderwijs, € 225 per dagdeel voor boederijschool (structureel in lesprogramma).

Bureau Buiten (2007) (NL)

Gemiddelde prijs per leerling voor een weekarrangement van de vzw Plattelandsklassen: € 145 à € 150. Daarnaast rekent men een gemiddelde besteding van € 10 per kind, en van € 50 per begeleider

ZLTO Projecten (2003)(NL)

Besteding per persoon op excursieboerderij: € 5,30

Bureau Buiten (2007)(NL)

Gemiddelde bezoek van 1 klas per week in een seizoen van 26 weken. Gemiddeld 40 kinderen per klas + 4 begeleiders. Totaal 1040 kinderen + 104 begeleiders

LEI (2009) – Educatief Platteland (NL)

30-50 groepen per jaar voor korte excursies

ECORYS (2009) (NL)

Gemiddelde omzet per jaar van een gespecialiseerde educatieboerderij bedraagt € 2.000-6.000, van een educatieboerderij € 1.500-2500, van een gewone boerderij is de omzet verwaarloosbaar.

LEI (2010) (NL)

•

Minder dan 4 groepen per jaar: omzet is verwaarloosbaar

•

Tussen 4 en 30 groepen per jaar: € 500 – € 3.750

•

Meer dan 30 groepen: € 5.000 – € 10.000

LEI (2009), bedrijveninformatienet (NL)

Gemiddelde omzet van een educatieboerderij bedraagt € 2.000.

LEI (2006) (NL)

Gemiddelde omzet educatieboeren in netwerk WaardeWerken (3) is € 21.900 – range van € 1.500 – € 59.700

Vrienden van het platteland (2006) (NL)

Gemiddelde omzet per jaar van een gespecialiseerde educatieboerderij bedraagt € 1.500-2.500, van een educatieboerderij € 900, van een gewone boerderij is de omzet verwaarloosbaar.

UGent (2005) (VL)

Uit de studie van UGent (2005) op basis van enquêtes bij landbouwers blijkt dat de jaarlijkse ontvangsten (omzet) voor de deelsector boerderijbezoek schommelen tussen de € 3.486 en € 89, met een gemiddelde van € 1.657 (n=4).

45 Deze prijs wordt vaak gehanteerd omdat de meeste Vlaamse provinciebesturen het bezoek van klassen aan landbouwbedrijven aanmoedigen dmv een subsidie ter waarde van € 30 à € 50 per bezoek. De prijs aan de landbouwer wordt dus vaak door de overheid betaald.

November 2010

56

Element

Promotie

Investeringen

Bron

Kencijfers

Bureau Buiten (2007) (NL)

Bureau Buiten berekent een economisch effect op jaarbasis van € 217.028 voor de activiteiten van de vzw Plattelandsklassen.

Eigen inschattingen Plattelandsklassen (VL)

•

Landbouwers die groepen ontvangen om band met maatschappij aan te scherpen maken meestal geen promotie.

•

Landbouwers die extra inkomen willen halen uit educatie: min. € 300 (zonder website) tot € 1.000 à 3.000 (website, advertenties, eigen promotiemateriaal,…)

VLIF (VL)

Aan de hand van de subsidie-aanvragen bij het VLIF onder de categorie ‘Openstellen bedrijf voor dagrecreatie (gebouwen)’ voor de jaren 2007-2009 kennen we de spreiding van de subsidiabele investeringsbedragen.46 o

Gemiddeld: € 20.927

o

1e kwartiel: € 4.174

o

Mediaan: € 9.425

o

3de kwartiel: € 27.904

Het betreft investeringen mbt een educatieve ruimte.

Bron: IDEA Consult

Algemene opmerkingen bij de tabel:

De spreiding rond de gemiddelden is zeer groot, wat het gebruik ervan voor het berekenen van de economische impact onzorgvuldig maakt

De gemiddelden houden geen rekening met de diversiteit binnen zowel de vraag- als aanbodzijde van de activiteit. Verschillende (combinaties van) factoren kunnen de omzet beïnvloeden

Waar het Landbouwmonitoringnetwerk in Vlaanderen nog geen bruikbare bedrijfseconomische gegevens bevat over verbredingsactiviteiten, is dat met het Bedrijveninformatienet in Nederland (LEI) wel het geval

Uit de bronnen blijkt dat de jaarlijks gegenereerde omzet per bedrijf in alle gevallen een stuk lager ligt dan voor de andere verbredingsactiviteiten in dit rapport (verblijfsrecreatie, hoeveen streekproducten). Uit de studie van UGent blijkt dat de omzet in deze activiteit ook enigszins seizoensafhankelijk is. Daarnaast valt te vermoeden dat ook bedrijfsaspecten als ligging, promotie en investeringen van invloed zijn op de bedrijfsomzet. Geen van de bronnen bevat concrete cijfers over de mate waarin deze factoren invloed hebben op de omzet.

6.4

Omslag naar toegevoegde waarde

Om de omslag te maken van omzet naar toegevoegde waarde, kunnen we – zoals eerder reeds gesteld - gebruik maken van twee methoden: a) omslag naar toegevoegde waarde op basis van zgn. sectorratio’s TW per omzet. Voorbeeld: bij de berekening van de toegevoegde waarde van plattelandsklassen in Vlaanderen (2007) gebruikte Bureau Buiten het kengetal van de toeristisch-recreatieve sector, met name 37,1%

46

Zie http://lv.vlaanderen.be/nlapps/docs/default.asp?id=199.

November 2010

57

(toegevoegde waarde als % van omzet). Dit zou willen zeggen dat het kostenpercentage 62,9% zou zijn, wat zeer hoog is. Dit wordt tegengesproken door de bronnen in Tabel 53). b) omslag naar toegevoegde waarde aan de hand van informatie over kosten. Zie tabel hieronder. Tabel 53: Gemiddelde kosten plattelandseducatie (VL en NL) Bronnen Vlaanderen UGent (2005)

€ 453 per jaar op € 1.657 omzet => bruto toegevoegde waarde/jaar van € 1.204 (n=4). (= 27% van omzet)

Eigen inschattingen WAVI, 2010

Vaak blijven de kosten beperkt tot het aanbieden van een “proevertje“ (vb een ijsje aan € 0,70 per persoon). Omzet voor een groep van 25 personen = € 50. Bruto toegevoegde waarde = 50 – (25*0,7)= 32,5 (kostenpercentage = 35% van omzet). Niet alle bedrijven geven echter een proevertje.

Bronnen Nederland ZLTO (2003)

Uit onderzoek naar agrotoerisme in Brabant komen voor excursieboerderijen volgende gemiddelden naar voor: € 4.300 opbrengsten versus € 1.350 kosten. (=31,4%)

Bron: IDEA Consult

De sector geeft aan dat bij educatie de kosten relatief beperkt zijn. Vaak blijft het beperkt tot een “proevertje”, aangeboden door het bedrijf (vb een ijsje aan € 0,70 per persoon). De informatie en kengetallen uit UGent (2005) en ZLTO (2003) geven nochtans aan dat het kostenpercentage vrij hoog ligt. Gezien de opbrengsten zodanig laag zijn, zal het kostenpercentage echter automatisch hoog lijken van zodra er kosten worden gemaakt. Voor het berekeningsinstrument zullen we ons baseren op een gemiddeld kostenpercentage van 30% om de toegevoegde waarde te berekenen (= het gemiddelde van de geconsulteerde bronnen).

6.5

Omslag naar personeel/werkgelegenheid

De meeste bronnen, in het bijzonder de studie van UGent (2006), geven aan dat uit de activiteit educatie geen extra betaalde werkgelegenheid voorkomt. We kunnen stellen dat de tewerkstellingseffecten van plattelandseducatie beperkt zijn. Ze doen zich enkel voor in het geval van gespecialiseerde educatieboerderijen en bij organisaties, zoals plattelandsklassen in Vlaanderen, die op grote schaal arrangementen uitwerken en aanbieden aan scholen en andere groepen. Wel zorgt de activiteit soms voor een extra inkomen van de landbouwer of voor de versterking van de band tussen de landbouwer en zijn omgeving, waardoor de landbouwactiviteit behouden kan blijven.

November 2010

58

7 7.1

DATA HOEVE- EN STREEKPRODUCTEN Overzicht van de bronnen

Onderstaande tabel geeft inzicht in de verschillende bronnen voor het berekenen van de directe en indirecte economische impact van de verkoop van hoeveen streekproducten in Vlaanderen en in Nederland. Tabel 54: Databronnen m.b.t. hoeveen streekproducten Bronnen VL

Bronnen NL 47

Centrale statistieken

Landbouwtelling (ADSEI)

OverheidsAgentschappen en diensten

Departement Landbouw en Visserij (Vlaanderen): Cijfers VLIF, gegevens 48 LandbouwMonitoringnetwerk

Landbouwenquête (CBS) Ministerie van landbouw, natuur en voedselkwaliteit

VLAM (Vlaams Centrum voor Agro- en Visserijmarketing) Kenniscentra, Steunpunten

Landbouwverbreding in WestVlaanderen (UGent,2005)

Ecorys, Verbreding gevraagd; Verkenning potentiële marktvraag, verbredings-activiteiten landbouw; April 2009 Kijk op multifunctionele landbouw, omzet en impact, LEI April 2009 Marketingconcepten voor huisverkoop van biologisch vlees, Eindrapport AKK Wat je vers haalt is lekker, Thuisverkoop op het Platteland, Wageningen Universiteit en Researchcentrum, LEI, Leerstoelgroep Regionale Economie, juni 2006 Verbreding onder de loep, Potenties van multifunctionele landbouw, LEI, Maart 2006 Venema et al. (2006)

Provincie en steden

Beleidsnota Streekgebonden producten in de provincie Antwerpen Provinciaal platform streekproducten

LEI, Multifunctionele landbouw in de provincie, aantal bedrijven, spreiding en omzet van multifunctionele activiteiten per provincie, Augustus 2009

Federaties / Vakorganisaties

Landelijke Gilden Plattelandsklassen vzw Boerderijklassen vzw Steunpunt Hoeveproducten (KVLV vzw)

Stichting educatief platteland LTO Nederland Groene Hart Landwinkels

Andere

GfK (Growth from knowledge) consumentenonderzoek Fermweb

Bron: IDEA Consult

47

Sinds de NIS-landbouwtelling (ADSEI) in 2008 een steekproefenquête geworden is, wordt er geen info meer bijgehouden over verbrede landbouwactiviteiten.

48

In 2008 ging IDEA Consult de mogelijkheden na om bedrijfseconomische informatie zoals omzet, kosten etc voor een beperkte set van landbouwers met verbredingsactiviteiten op te volgen in het Landbouwmonitoringsnetwerk, LMN. Momenteel worden deze aanbevelingen geïmplementeerd door AM&S/CercoSoft, maar de aanpassing in het Landbouwmonitoringsnetwerk zal echter pas midden 2011 operationeel zijn (data bevatten) en dus niet bruikbaar zijn voor deze studie.

November 2010

59

Uit deze tabel blijkt dat de informatiebronnen zeer divers zijn.

Steunpunten of andere federaties geven meestal contextuele en kwalitatieve informatie over de verkoop van hoeveen streekproducten. Voor sommige organisaties is het ook mogelijk om hun aantal leden te zien (bv. FermWeb);

Grootschalige enquêtes, zoals de landbouwtelling (NIS en CBS), geven een zicht op de evolutie van de activiteit.

De analyse van de consumentenbestedingen (GfK-VLAM) geeft een precies zicht op het aankoopgedrag van de Vlaamse huishoudens voor hoeveproducten.

Eenmalige studies (Landbouwverbreding in West-Vlaanderen, Verbreding gevraagd, Kijk op multifunctionele landbouw, omzet en impact, Wat je vers haalt is lekker, etc.) bestuderen vaak de directe economische impact van deze activiteit op een gedetailleerde manier. De gebruikte methodieken verschillen heel sterk van studie tot studie. We zullen op dit punt later terugkomen.

Deze studies bevatten meestal informatie over de omzet die gerealiseerd wordt uit de verkoop van hoeveen streekproducten. De studie Landbouwverbreding in West-Vlaanderen (2005) omvat informatie over de verschillende factoren die de omzet beïnvloeden en over de tewerkstelling, bruto toegevoegde waarde en de kosten. Deze informatie is via een enquête verzameld. Het aantal respondenten was evenwel zeer beperkt (30 verbreders). De studie Wat je vers haalt is lekker (LEI) bestudeert ook op een systematische manier het verband tussen omzet en sommige factoren. In het algemeen bevatten de studies weinig informatie over de indirecte economische effecten (tewerkstelling en toegevoegde waarde) van deze activiteit.

7.2

Aanbod

Uit de laatste beschikbare studies in Nederland en Vlaanderen blijkt dat het aantal landbouwbedrijven die ook hoeveen streekproducten verkopen een dalende trend volgt. Volgens een recente studie van het LEI (2009) is in Nederland het aantal landbouwbedrijven met boerderijverkoop tussen 2003 en 2007 met circa de helft gedaald, van bijna 5.400 naar ruim 2.800. Het aantal bedrijven met verwerking is in dezelfde periode teruggelopen van ruim 1.100 naar bijna 700, ofwel met circa 40%. LLTB geeft aan dat er in 2008 onder hun leden (Limburg) ongeveer 25 leden waren die zuivel verwerken en/of rechtstreeks verkochten. Voor het segment vlees lag dit aantal op ongeveer 15; voor Groenten en fruit op 215. Deze laatste categorie scoort zo hoog omwille van het groot aantal boeren die asperges (de regionale delicatesse) langs de weg verkopen. In totaal wordt het aantal bedrijven met verwerking en/of verkoop van hoeveproducten in deze 3 categorieën geschat op 255. Dat dit aantal relatief is, moge blijken uit het cijfer dat LEI in 2010 publiceerde over het aantal ondenemers die doen aan verwerking en/of verkoop van hoeveen streekproducten in Limburg, met name 337. Mogelijke verklaring is dat LLTB eerder de hoeveproducenten in zijn netwerk heeft en minder de producenten of verkopers van streekproducten.

November 2010

60

Tabel 55:

Aantal Nederlandse landbouwbedrijven met verkoop / verwerking van hoeveen streekproducten

NEDERLAND

Aantal bedrijven

Verkoop van Hoeve- en streekproducten Verwerking van Hoeve en streekproducten

Bron

2.800

LEI, 2009 (cijfers 2007)

700

LEI, 2009 (cijfers 2007)

Verkoop en/of verwerking van Hoeveen streekproducten – Zuivel in Limburg

25

LLTB, 2008

Verkoop en/of verwerking van Hoeveen streekproducten – Vlees in Limburg

15

LLTB, 2008

Verkoop en/of verwerking van Hoeveen streekproducten – Groenten & Fruit in Limburg

215

LLTB, 2008

Verkoop en/of verwerking van Hoeveen streekproducten – totaal in Limburg

255

LLTB, 2008

Verkoop en/of verwerking van Hoeveen streekproducten – totaal in Limburg

337

LEI, 2010

Verkoop en/of verwerking van Hoeveen streekproducten – totaal in NoordBrabant

484

LEI, 2010

Verkoop en/of verwerking van Hoeveen streekproducten – totaal in NoordBrabant

304

ZLTO, 2010

Bron: IDEA Consult

In Vlaanderen zijn er 1.200 landbouwers lid van het Steunpunt Hoeveproducten (KVLV) 49 . Onder hen zijn er echter een groot aantal ondernemers die enkel groenten of fruit (of aardappelen) langs de weg verkopen. Het aantal ondernemers dat via Fermweb adverteert (344) geeft een beter zicht op het aantal professionele hoeveproducenten. Bij het Vlaams Centrum voor Agro- en Visserijmarketing (VLAM) waren in 2010 1.255 producenten en verkopers van hoeveproducten bekend. Onder hen echter slechts 237 erkend als verkooppunt van hoeveproducten. Volgens de meitelling (ADSEI) van 2005 verwerkten 258 Vlaamse land- en tuinbouwbedrijven landbouwproducten (0,75% van alle landbouwers). Bij het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV) staan anno 2010 394 hoevezuivelaars, 115 hoeveslagers en 414 verwerkers van groenten en fruit geregistreerd (2010). In totaal zijn het er 923. Gezien verkopers van primaire producten niet verplicht zijn zich te registreren bij FAVV en er allicht nog verwerkers zijn die zich niet hebben gemeld, is dit aantal waarschijnlijk nog onderschat.

49

http://steunpunthoeveproducten.servicepuntagra.be/

November 2010

61

Tabel 56:

Aantal Vlaamse landbouwbedrijven met verkoop / verwerking van hoeveen streekproducten

Vlaanderen Aantal leden van Steunpunt Hoeveproducten (incl verkoop van aardappelen langs de weg) Aantal hoeveproducenten die via Fermweb adverteren (bijna uitsluitend bedrijven met investeringen voor verwerking of verkoop Aantal landbouwbedrijven bekend bij VLAM als hoeveproducent

Aantal bedrijven 1.200 344

1.255

Bron Steunpunt Hoeveproducten 2010 Fermweb, 2010

VLAM, 2010

Aantal landbouwbedrijven erkend door VLAM als verkooppunt van hoeveproducten

237

VLAM, enquête 2010

Aantal landbouwers die hoeveverwerking als nevenactiviteit hebben

258

ADSEI, meitelling (2005)

Aantal hoeveslagers

115

FAVV, 2010

Aantal hoevezuivelaars

394

FAVV, 2010

Aantal verwerkers van groenten en fruit

414

FAVV, 2010

Aantal verwerkers van hoeveproducten geregistreerd bij FAVV

923

FAVV, 2010

Bron: IDEA Consult

7.3

Omzet, aantal klanten en consumentenbestedingen

In de wetenschappelijke literatuur in Vlaanderen spreekt enkel UGent (2005) zich uit over de gemiddelde jaarlijkse bedrijfsomzet van verwerking en verkoop van hoeveproducten. In elk van de 3 segmenten ligt de omzet rond de € 50.000. Verwerking en verkoop van zuivel realiseert de hoogste omzet (hoewel het verschil klein is). In Nederland zijn er talrijke bronnen. Opvallend is dat men in Vlaanderen een indeling maakt op basis van het segment waarin men produceert. In Nederland gebeurt dit steeds volgens afzetkanaal. De meest recente cijfers (LEI, 2010) tonen aan dat een grote boerderijwinkel en een webwinkel de grootste gemiddelde jaaromzet opbrengen (gemiddeld € 200.000). Een middelgrote winkel en verkoop op de markt zijn ook zeer verdienstelijk (respectievelijk € 100.000 en € 85.500 op). Een kleine boerderijwinkel of levering aan een streekwinkel, kantines, zorginstellingen of horeca brengt gemiddeld slechts € 20.000 per jaar op.

November 2010

62

Tabel 57: Gemiddelde bedrijfsomzet/jaar Vlaanderen

Bron

Nederland

Bron

Zuivel: € 56.489

UGent (2005)

•

grote winkel:€ 200.000,

ECORYS (2009)

•

middelgrote winkel: € 80.000,

•

webwinkel: € 35.000.

•

kleine winkel: € 20.000,

•

markt: € 20.000,

•

levering winkels en horeca: € 20.000

•

langs de weg: € 4.000

•

verkoop onbewerkte producten:€ 10.440

•

verkoop bewerkte producten: € 36.414

LEI, bedrijveninformatienet (2009)

•

met winkel: € 64.000 (20.000-200.000)

LEI (2009)

•

webwinkel/ bezorging of levering aan (streek) winkels en horeca: € 15.000-€ 20.000.

•

voor andere afzetkanalen: € 10.500 (4000-35.000);

•

langs de weg: € 3000-€ 5000,

groenen en fruit € 49.955 vlees € 47.208

Zuivel: € 38.000 (€ 10.000 – 80.000)

50

AMS , 2010

Limburg en Noord-Brabant: € 4.000-200.000.

LEI (2009)

•

grote winkel:€ 200.000,

LEI (2010)

•

webwinkel: € 200.000,

•

middelgrote winkel: € 100.000,

•

Op de markt (boeren- of gewoon): € 85.500

•

kleine winkel: € 20.000,

•

levering aan streekwinkel, kantines, zorginstellingen, horeca: € 20.000

•

Langs de weg: € 4.000

•

Streekmarkt: € 500

Noord-Brabant en Limburg: 42.000-€ 70.000

LEI (2010)

€ 42.500

Immink en Van der Kroon (2006)

•

WN-Brabant:€ 120.000,

LEI (2006)

•

MN-Brabant: € 25.000,

•

NO-N-Brabant: € 10.000,

•

ZO-N-Brabant: € 106.429,

•

Noord Limburg:€ 6.000,

•

Midden Limburg: € 72.500

€ 11.000

Venema et al. (2006)

Vlees: € 11.000

Van der Heijden et al. (2005)

•

huisverkoop, voor goede winkels: € 80.000,

LTO Nederland

•

Gemiddelde over alle afzetkanalen huisverkoop € 20.000

bedrijf met 'echte' winkel: € 140.000

Groene Hart Landwinkels

Bron: IDEA Consult

We merken op dat sommige cijfers in de tabel tot stand gekomen zijn op basis van zeer kleine steekproeven: UGent (2005), LEI (2006), etc. Voor ongeveer alle

50

Gebaseerd op bedrijfseconomische cijfers van respectievelijk 7 en 6 hoevezuivelaars (in jaar 2007 en 2008), opgenomen in het Landbouwmonitoringsnetwerk

November 2010

63

bronnen, was de spreiding rond de gemiddelden zeer groot, wat het gebruik ervan voor het berekenen van de economische impact onzorgvuldig maakt. Een andere manier om de bedrijfsinkomsten in te schatten is het opmeten van het aantal klanten en hun bestedingen. Hiervoor beschikken we enkel over Vlaamse cijfers. Tabel 58: Gemiddeld aantal klanten en hun bestedingen

Aantal klanten

Vlaanderen

Bron

Gemiddeld aantal klanten per week in het hoogseizoen: 157

UGent, 2005

Bijna 19% van de Belgische gezinnen kochten in 2008 minstens 1 keer voedingsproducten op de hoeve. In Vlaanderen kopen gevoelig meer mensen op de hoeve, namelijk 24 op 100.

VLAM – GfK

10 Belgische gezinnen op 100 kochten vorig jaar verse aardappelen op de hoeve. Verder in het rijtje volgen fruit met 8, groenten met 7, eieren met 5,3, zuivel 3,4, gevogelte en wild met 2,1 en vlees met 1,8 op 100. In Vlaanderen ligt het aantal hoevekopers voor de plantaardige producten 3 eenheden hoger dan gemiddeld. Voor de dierlijke producten halen Vlaanderen en Wallonië hetzelfde niveau. Consum enten bestedin gen

De gemiddelde Belgische hoevekoper besteedde in 2008 € 136,70 op de hoeve verdeeld over 8,3 aankopen. Het gemiddelde bedrag per aankoop bedroeg bijgevolg € 16,50. Niet alleen kopen er meer Vlaamse gezinnen op de hoeve, ze spenderen ook meer dan gemiddeld, namelijk € 145,50. Het gemiddelde bedrag per aankoop bedraagt in Vlaanderen € 17,30.

VLAM – GfK

In tegenstelling tot het aantal kopers is ‘aardappelen’ niet de belangrijkste categorie binnen de totale hoeveomzet maar wel ‘vlees’. Van de totale hoeveomzet van € 116,7 mio in België neemt vlees 22,8% voor zijn rekening. Op de tweede plaats komt fruit met net geen 20% en op een gedeelde derde plaats staan groenten en aardappelen met elk 17%. In Vlaanderen is fruit de belangrijkste categorie met een aandeel van 22,8%, gevolgd door groenten (18,9%) en aardappelen (17%) Bron: IDEA Consult

November 2010

64

7.4

Investeringen

Voor het verwerken en verkopen van hoeveproducten moeten zowel ruimtes worden ver- of gebouwd en moeten er machines worden aangekocht. Als richtcijfers voor deze investeringen berekenden we het gemiddelde subsidiabele investeringsbedrag dat bij VLIF51 werd ingediend (en goedgekeurd) in de periode 2001 - 2009. Tabel 59: Gemiddelde subsidiabele VLIF-investeringsbedragen in de periode 2001-2009 Gemiddeld subsidiabel investeringsbedrag

VLIF-Investeringscategorie Verwerking Hoeveproducten zuivel (gebouwen)

€ 26.283

Verwerking Hoeveproducten zuivel (materieel)

€ 15.908

Verwerking Hoeveproducten vlees (gebouwen)

€ 40.488

Verwerking Hoeveproducten vlees (materieel)

€ 13.536

Verwerking Hoeveproducten (andere sectoren) (gebouwen)

€ 24.769

Verwerking Hoeveproducten (andere sectoren) (materieel)

€ 25.947

Detailverkoop (gebouwen)

€ 21.540

Detailverkoop (materieel)

€ 16.010

Bron: IDEA Consult, op basis van VLIF-subsidiabele investeringsbedragen

De verwerkingsruimte is de ruimte waar de producten gemaakt worden (of bijvoorbeeld waar de kaas rijpt). Deze ruimte houdt vaak ook een koelcel in. Uit de cijfers blijkt dat de verwerkingsruimte voor hoeveslagers gemiddeld duurder is dan voor zuivelaars of verwerkers van groenten en fruit. Het Steunpunt Hoeveproducten inschattingen van investeringen:

maakt

op

basis

van

ervaring

•

Toestellen om ijs te maken: € 25.000 à 30.000.

•

Een pasteur voor de bereiding van zuiveldesserten: € 10.000.

•

Koelcel/diepvries: € 5.000 à 10.000

volgende

Dit zijn nieuwprijzen; tweedehands is dit 1/5 tot 1/3 van de nieuwprijs. Volgens het Steunpunt Hoeveproducten vraagt een minderheid van de producenten echter VLIF-steun aan omdat ze het minimale investeringsbedrag van € 15.000 euro niet halen. Veel bedrijven kopen ook tweedhandsmateriaal of doen zelf de verbouwingen. Dit is uiteindelijk voordeliger dan alles nieuw te

51 Het minimum investeringsbedrag is € 15.000. Er bestaat vooralsnog geen maximum bedrag. Semiindustriële bedrijven (vb verwerking tot diepvriesproducten, kant- en klaar verpakken van gestoofd witloof,…) worden geweerd. Enkel hoeveproducten die volgens VLAM onder de definitie van een hoeveproduct vallen, kunnen VLIF-subsidie krijgen. Patisserie valt hier ook niet onder.

November 2010

65

kopen (zelfs gecombineerd met VLIF-steun, die uiteindelijk ook veel bijkomende administratie met zich meebrengt). Recent berekende de Afdeling Monitoring en Studie van het Departement Landbouw en Visserij van de Vlaamse Overheid (de Regt, 2010) de gemiddelde jaarlijkse afschrijvingen voor 7 hoevezuivelaars in het landbouwmonitoringsnetwerk (2007 en 2008). Volgens deze studie bedragen de gemiddelde jaarlijkse afschrijvingen +/- € 3.000 (minimum € 25 – maximum € 10.000). De grote spreiding is opvallend. De mogelijkheid bestaat dat de bedrijven met weinig afschrijvingen recent weinig tot niet geïnvesteerd hebben of dat investeringen niet vereist waren en/of dat hun investeringsmiddelen reeds afgeschreven zijn. Het is ook mogelijk dat deze kostenpost niet volledig correct is ingevuld, waardoor er sprake is van een onderschatting. We gebruiken deze cijfers daarom niet in de berekeningstool. In de berekeningstool (zie hoofdstuk 9) zal de ondernemer die wenst te starten met de verwerking en verkoop van hoeveproducten erop gewezen worden dat hij rekening moet houden met een relatief grote investering. We geven hem de bovenstaande tabel als indicatie en geven mee dat de investering sterk afhankelijk is van de persoonlijke situatie (vb enkel kleine afwerkingen nodig of volledige inrichting van een voormalige stal).

November 2010

66

7.5

Factoren die de omzet beïnvloeden

Er zijn talrijke factoren (intern en extern) die de verkoop en omzet beïnvloeden. Tabel 60:

Factoren met invloed op de omzet van hoeveen streekproducten

Factoren

Invloed

Toelichting

Type producten

+/-

Zuivel – vlees – Groenten en fruit (toegepast in Vlaanderen)

Afzetkanalen

+/-

Seizoen Uitbreidingsplannen

+/+

Type bedrijf

+/-

Promotie

+

Gfk maakt het verschil tussen 5 relevante afzetkanalen: • markt, • thuislevering, • speciaalzaken, • Hoeve/Boerderij/Kweker • boerenmarkt. LEI maakt het verschil tussen 7 afzetkanalen: • grote winkel, • webwinkel • middelgrote winkel, • Op de markt (boeren- of gewoon • kleine winkel • levering aan streekwinkel, kantines, zorginstellingen, horeca • Langs de weg • Streekmarkt Aankopen zijn hoger in de zomer en de lente (UGent, 2006). Er is blijkbaar een significant positief verband tussen het hebben van uitbreidingsplannen en omzet (UGent, 2006). Aan de andere kant is er een zwak verband tussen de variabele omzet per week en type bedrijf (pluimvee, tuinbouw,…) (UGent, 2006). Bedrijven met een hogere omzet voeren duidelijk meer promotie (UGent, 2006). Steunpunt Hoeveproducten ziet een verschil tussen: • enkel verkoop langs de weg: geen promotie. • verwerking en een winkel: € 1.000 -€ 2.000 euro/jaar (inclusief website). Erkenning als 'erkend verkooppunt' kost € 75/jaar. Slechts een minderheid van de bedrijven is erkend.

Investeringen

+

Bewerkte producten

+

Assortiment

+

Assortimentsverbreding kan voor een omzetstijging zorgen (Biologica, 2006)

Aantrekkelijk landschap

+

Recreatie

-

Drukke weg

+

De ondernemer met een locatie in de nabijheid van een aantrekkelijk landschap heeft een plus voor de omzet van thuisverkoop. De aanwezigheid van recreatie in het gebied heeft een negatieve invloed op de omzet, maar beïnvloedt de prestatie niet. Waarschijnlijk wordt dit resultaat veroorzaakt omdat recreatiebedrijven in het gebied zelf ook winkels hebben, of omdat er meer boerderijwinkels in gebieden met recreatie gevestigd zijn. In beide gevallen is er sprake van concurrentie op het platteland. Een locatie die goed te zien is vanaf een drukke weg, is belangrijk voor de prestatie van thuisverkoop.

Hoe meer er geïnvesteerd werd de afgelopen drie jaar hoe hoger de omzet (UGent, 2006). Bedrijven die bewerkte producten verkopen, hebben een hogere omzet dan diegenen die onbewerkte producten verkopen (LEI, 2009);

Bron: IDEA Consult

November 2010

67

Problematisch in het kader van ons onderzoek is dat bovengenoemde bronnen weliswaar factoren aanduiden die invloed hebben op de omzet, maar geen informatie geven over de mate waarin ze invloed uitoefenen. Op die manier kunnen deze factoren ook niet in de impactberekening worden meegenomen. De inventarisatie ervan is niettemin zinvol omdat het bijkomende duiding kan verschaffen over de beperkingen van de rekenwijze, die enkel de kwantificeerbare elementen in rekening brengt.

7.6

Omslag naar toegevoegde waarde

Om de omslag te maken van omzet naar toegevoegde waarde, kunnen we – zoals eerder reeds gesteld - gebruik maken van twee methoden: a) omslag naar toegevoegde waarde op basis van zgn. sectorratio’s TW per omzet. Voorbeeld: bij de berekening van de toegevoegde waarde van hoeveen streekproducten maakte het Bureau Buiten een eigen sectorratio die afgeleid werd uit de sectorratio’s detailhandel enerzijds en landbouw anderzijds. Men ging er daarbij van uit dat de toegevoegde waarde bij het vervaardigen van streekproducten hoger is dan bij detailhandel en lager dan bij landbouw. Het gebruikte kengetal werd uiteindelijk 0,2 (1 euro omzet resulteert in 20 cent toegevoegde waarde). De toegevoegde waarde per arbeidseenheid kwam op € 36.774. b) omslag naar toegevoegde waarde aan de hand van informatie over kosten (exclusief personeel). Hiervoor hebben we slechts één bron, nl de studie rond landbouwverbreding in West-Vlaanderen, van UGent (2005) Tabel 61: Gemiddelde kostenpercentage (van de omzet) per segment Segment

Kostenpercentage

Zuivel

57%

Vlees

78%

Groenten en Fruit

59%

Bron: UGent, 2005

Noteer dat de kosten van de eigen grondstoffen in deze berekening werden aangerekend aan een prijs die normaal zou verkregen worden via de verkoop langs de gangbare kanalen. Recent berekende het AMS (de Regt, 2010) de gemiddelde operationele kosten voor 7 hoevezuivelaars in het landbouwmonitoringsnetwerk (2007 en 2008). Volgens deze studie bedragen de gemiddelde jaarlijkse operationele kosten (voornamelijk aankoop van grondstoffen - via interne aankoop van melk voor verwerking, nutsvoorzieningen, verkoopskosten,…) +/- € 23.000. Van een gemiddelde omzet van € 38.000, beslaan deze kosten 60%. Dit percentage benadert de 57% die door UGent (2005) werd berekend.

November 2010

68

7.7

Omslag naar tewerkstelling

In de meeste gevallen gaat de verkoop en verwerking van hoeveen streekproducten gepaard met bijkomende (en onbetaalde) familiale arbeid. Vanaf bepaalde grenzen leidt het tot bijkomende tewerkstelling. Een studie van het LEI hanteert volgende grens: “Pas bij een omzet boven de ca. € 100.000 zal het aantrekken van extra personeel aan de orde zijn.” Enkel UGent (2005) geeft informatie over gespresteerde arbeidsuren per segment. Tabel 62: Arbeidsuren en personeelsinzet binnen ‘verwerking en verkoop van hoeveproducten’ (uit UGent, 2005) Zuivel (n=7)

Vlees (n=5)

Groenten en Fruit (n=6)

Totale arbeid/jaar

Min. 880u Max. 3.205u Gemiddeld 1.656u

Min. 4.874u Max. 9.342u Gemiddeld 6.581u

Min. 253u Max. 3.458u Gemiddeld 1.173u

Gemiddelde verdeling betaald/niet-betaald

Niet-betaald: 99,6% Betaald: 0,4%



Bron: UGent, 2005

Een hoeveslagerij vraagt gemiddeld het meeste arbeid (namelijk gemiddeld 127u/week), gevolgd door zuivelverwerking en -verkoop (32u/week) en groenten en fruit (23u/week). Het overgrote deel van de arbeid wordt uitgevoerd door de bedrijfsleider en zijn gezin.

November 2010

69

8

BEVRAGING

Voor de clusters Plattelandseducatie en Verwerking en verkoop van streekproducten, bleken de bestaande literatuur en databronnen onvoldoende informatie te bevatten om de economische impact ervan te kunnen berekenen. Daarom werd additioneel een bevraging uitgevoerd bij ondernemers binnen de clusters plattelandseducatie en hoeveproducten (waaronder Zuivel, Groenten en fruit en Vlees). We bespreken hieronder de organisatie en de resultaten van de bevraging. Om het onderscheid tussen Vlaanderen en Nederland duidelijk te maken, wordt er telkens met 2 kleuren gewerkt.

8.1

Organisatie en respons

8.1.1

Opstellen en versturen vragenlijst

De vragenlijst die voor de bevraging werd gehanteerd, steekt in bijlage. Ze werd besproken met vertegenwoordigers van volgende intermediaire organisaties: Steunpunt Hoeve- en Streekproducten, de vzw Plattelandsklassen, de studiedienst van de Boerenbond, ZLTO en LLTB. De ontwerpvragenlijst werd d.m.v. een proefenquëtering ook getoetst bij 20 leden van de doelgroep. Het was immers de bedoeling om de vragen maximaal te doen aansluiten op de leefwereld van de respondenten. Op basis van deze proefenquêtering vonden een aantal bijsturingen plaats. Op 12 mei 2010 werd de definitieve vragenlijst verstuurd. De doelgroep kreeg 36 dagen de tijd om de enquête in te vullen. We stuurden een tussentijdse herinnering. Ook de partnerorganisaties binnen GROEI.kans!, die adressen aanleverden voor de bevraging, verstuurden aanbevelingsmails naar hun leden.52 8.1.2

Aangeschreven ondernemers en respons

De bevraging werd uitgevoerd via de on-line enquêtetool van CheckMarket (www.checkmarket.be). Daarvoor moesten we beschikken over e-mailadressen van de betrokken ondernemers. Deze werden verkregen via de partners 53 van GROEI.kans! en op basis van eigen opzoekingen. Volgende groepen ontvingen de elektronische bevraging:

Leden van vzw Plattelandsklassen, waarvan het email-adres bekend is; Leden van Steunpunt Hoeveproducten, waarvan het emailadres bekend is (exclusief de ondernemers met enkel verkoop van primaire producten (zonder investeringen); Ondernemers die op www.fermweb.be staan. Gezien er geen lijsten konden getrokken worden van de ondernemers die op www.fermweb.be staan, werd enkel een selectie (rekening houdend met geografische spreiding) van de ondernemers toegevoegd aan de contactlijst voor de

52

De respons van de ondernemers was opmerkelijk hoger nadat er aanbevelingsmails verstuurd werden vanuit het Steunpunt Hoeveproducten, WAVI, vzw Plattelandsklassen en ZLTO.

53 Volgens de wet op de bescherming van de persoonsgegevens mogen ledenorganisaties de contactgegevens van hun leden niet doorgeven aan derden. Voor deze studie ondertekende IDEA Consult een verklaring dat het de contactgegevens enkel in het kader van deze studie zou gebruiken.

November 2010

70

bevraging. Er bestond wel een lijst van bioboeren op www.fermweb.be. Deze lijst is integraal toegevoegd aan de contactlijst; Ondernemers die adverteren via www.pierlepein.be en waarvan de emailadressen bekend zijn; Leden van WAVI (West-Vlaams Agrarisch Vormingsinstituut); Leden van Zuidelijke Land- en Tuinbouworganisatie (ZLTO): enkel leden van Noord-Brabant.54

Veel ondernemers zijn lid van verschillende organisaties en komen dus voor in de verschillende lijsten. Na schrapping van dubbels bestond de contactlijst uit 862 bedrijven, waarvan 338 uit Nederland en 524 uit Vlaanderen. Van deze totale groep zijn er 160 ondernemers (of 18,6% van de aangeschrevenen) die aan de bevraging zijn begonnen (dat wil zeggen op de link klikten om de enquête in te vullen). 60 daarvan uit Nederland en 100 uit Vlaanderen. Zij bereikten evenwel niet allemaal het einde van de enquête, om diverse redenen. De respons was als volgt verdeeld:

86 ondernemers bereikten het einde van de enquête55;

42 ondernemers vulden de enquête gedeeltelijk in, maar haakten voor het einde af;

32 ondernemers haakten af van bij de eerste vraag, waarin gevraagd werd of ze deden aan plattelandseducatie of verwerking van hoeveproducten. Ondernemers die hieronder niet ressorteerden (bv. enkel aan hoevetoerisme deden), werden meteen naar het einde van de enquête verwezen.

Hoewel de respons in relatie tot de manier van bevragen aanvaardbaar is (18,6%), is het uiteindelijke aantal volledig ingevulde enquêtes relatief klein voor analyse en representatieve conclusies. Temeer omdat we onze bevindingen verder moeten opsplitsen op basis van nationaliteit (VL/NL), segment (educatie/hoeveen streekproducten) en productcategorie (zuivel, vlees, groenten en fruit). Na zo’n uitsplitsing resten er uiteindelijk weinig personen per deelcategorie. Tabel 63: diversificatieactiviteiten bij de respondenten Land

Totaal Aantal

Aantal HP

Aantal Educatie

Aantal Aantal Hoevetoerisme Recreatie

Aantal Zorg

Aantal andere

NL

58

30

28

13

24

5

5

VL

89

71

44

8

6

13

4

147

101

72

21

30

18

9

Totaal

Bron: IDEA Consult

Dat verwerking en verkoop van hoeveproducten en educatie de meest aangevinkte activiteiten zijn, hoeft niet te verbazen gezien het aanbieden van deze activiteiten het hoofdcriterium was om de enquête te ontvangen. Opvallend is dat de Nederlandse respondenten meer recreatie-activiteiten aanbieden dan Vlaamse ondernemers. Onder ‘andere activiteiten’ werd aangegeven: agrarisch

54

Ook LLTB (Limburgse Land- en Tuinbouwbond) werd aangeschreven met de vraag de contactadressen van hun leden met verwerking en/of verkoop van hoeveproducten en educatieactiviteiten door te geven. Voor hen was het echter niet mogelijk om de leden met deze activiteiten uit hun ledenbestand te filteren. Er werden dus geen Nederlands Limburgse ondernemers aangeschreven.

55

Deze ondernemers hebben alle verplichte vragen (aangeduid met een *, zie vragenlijst in Bijlage 3:) beantwoord; niet verplichte vragen werden door sommige ondernemers overgeslagen.

November 2010

71

natuurbeheer, zomerterras/speeltuin, workshops, caravanstalling, kinderopvang en stages voor boeren van het Zuiden en het Noorden. We bespreken hieronder eerst de resultaten voor het segment hoeveen streekproducten (101 respondenten) en vervolgens voor het segment educatie (72 respondenten). De groepen zijn voor een belangrijk deel overlappend, 47 ondernemers zijn actief in beide segmenten. In totaal hebben we dus rekening gehouden met 126 unieke ondernemers.

8.2

Resultaten verkoop hoeveen streekproducten

101 respondenten doen aan verkoop van hoeveen streekproducten. Hiervan komen er 71 uit Vlaanderen en 30 uit Nederland. 8.2.1

Combinatie van verbredingsactiviteiten

Onderstaande tabel geeft aan dat de helft van de ondernemers die hoeveen streekproducten verkopen, ook educatie op hun bedrijf aanbieden (resp 44% van de Vlaamse en 53% van de Nederlandse ondernemers). In vergelijking met andere verbredingsactiviteiten is dit percentage opvallend hoog. Deze situatie is evenwel vertekend, gezien bij de selectie van ondernemers op deze activiteiten geselecteerd werd. De situatie is dus allesbehalve representatief voor Vlaanderen of Nederland. Opvallend en wel representatief is de vaststelling dat er in Nederland meer verbredingsactiviteiten gecombineerd worden dan in Vlaanderen. Het percentage in elk deelsegment ligt telkens hoger dan in Vlaanderen. Tabel 64: Combinatie van verbredingsactiviteiten bij hoeveen streekproducenten HP

Educatie %

Zorg %

Recreatie %

Toerisme %

Andere %

NL

30

16

53%

4

13%

9

30%

3

10%

2

7%

VL

71

31

44%

9

13%

4

6%

4

6%

3

4%

Totaal 101

47

47%

13

13%

13

13%

7

7%

5

5%

Bron: IDEA Consult

In het geval de producenten van hoeveen streekproducten verbredingsactiviteiten combineren, komt het belangrijkste inkomen wel uit de verkoop van hoeveen streekproducten. 93% van de Vlaamse ondernemers die doen aan verkoop van hoeveen streekproducten geven aan dat ze uit deze verbrede activiteit de meeste inkomsten halen (vergeleken met andere verbrede activiteiten). Voor de Nederlandse ondernemers is dit 73%. 8.2.2

Soort van producten

De antwoorden op de vraag naar hun belangrijkste productcategorie (meeste inkomsten) zijn weergegeven in tabel 15.

November 2010

72

Tabel 65: Soort van (hoofd)producten van hoeveen streekproducenten Nederland n

%

Andere

Zuivel

Vlees

Groenten en fruit

Aardappelen

Vlaanderen

Totaal

n

%

n

%

9

13%

9

9%

Verse Groenten en/of Fruit met investeringen (automaat, verkoopsruimte, ...)

7

26%

6

9%

13

14%

Verse Groenten en/of Fruit zonder investeringen

3

11%

7

10%

10

10%

Verwerkt Fruit (fruitsappen, confituur, coulis, gelei, wijn, likeur, ...)

2

7%

5

7%

7

7%

Vlees - Hoeveslagerij

4

15%

4

6%

8

8%

Vlees - Verkoop in pakketten

7

26%

3

4%

10

10%

Yoghurt, platte kaas, boter en/of desserten

1

4%

10

14%

11

11%

7

10%

7

7%

Harde Kazen Melk

1

4%

4

6%

5

5%

Schepijs

1

4%

11

16%

12

13%

Bloeiende potplanten

1

1%

1

1%

Brood en gebak

1

1%

1

1%

Eieren

1

1%

1

1%

1

1%

69

100%

96

100%

Vis Totaal

1

4%

27

100%

Bron: IDEA Consult

Voor Nederlandse ondernemers werden verkoop van groenten en fruit - met investeringen (automaat of winkel) en verkoop van vlees in pakketten het meest aangevinkt. Bij de Vlaamse ondernemers wordt de top 3 gevormd door schepijs, yoghurt, platte kaas, boter en/of desserten en aardappelen. 8.2.3

Omzet

Van de 101 ondernemers met hoeveen streekproducten gaven er 89 een antwoord op de vraag naar hun inkomsten. 3 van hen had een hoofdproduct dat niet geclassificeerd kon worden onder 1 van onze hoofdcategorieën. Uit die informatie komt onderstaand beeld naar boven:

November 2010

73

Tabel 66: Behaalde jaaromzet (in euro) Omzet Nederland

Aantal

Gemiddelde

Min

p2556

p7557

Mediaan

Max

GR&FR

12

80.167

2.600

28.600

52.000

156.000

156.000

VLEES

10

34.060

2.600

5.200

5.200

39.000

117.000

ZUIVEL

3

82.333

39.000

39.000

91.000

117.000

117.000

25

61.984

2.600

5.200

39.000

117.000

156.000

GR&FR

26

55.500

2.600

18.200

39.000

91.000

156.000

VLEES

8

104.650

18.200

52.000

91.000

149.500

234.000

ZUIVEL

27

62.304

2.600

18.200

39.000

117.000

156.000

Totaal VL

61

64.957

2.600

18.200

39.000

117.000

234.000

Totaal

86

64.093

2.600

18.200

39.000

117.000

234.000

Totaal NL Omzet Vlaanderen

Bron: IDEA Consult

De spreiding van de opgegeven omzetcijfers is zeer groot. Daarom kijken we eerder naar de mediaan dan naar het gemiddelde per categorie. In Vlaanderen is de gehaalde omzet het grootste in het segment Vlees. In de segmenten Groenten&fruit en Zuivel is de omzet vergelijkbaar. In Nederland zien we dat het segment vlees het laagste scoort. Ook hier liggen de omzet gehaald uit Groenten en Fruit en Zuivel in dezelfde lijn (hoewel voor er voor het segment zuivel slechts 3 observaties zijn), maar ze liggen wel hoger dan voor het segment Vlees. 8.2.4


Tabel 67: Variabele kosten (in euro) Kosten Nederland

Aantal

Gemiddelde

Min

p25

Mediaan

p75

Max

GR&FR

5

78.500

10.000

12.500

50.000

120.000

200.000

VLEES

6

26.017

1.200

2.500

8.700

60.000

75.000

ZUIVEL

0

.

.

.

.

.

.

Totaal NL

11

49.873

1.200

7.400

12.500

75.000

200.000

GR&FR

14

27.230

0

1.000

17.500

50.000

120.000

VLEES

2

59.000

38.000

38.000

59.000

80.000

80.000

ZUIVEL

12

36.038

10.000

17.500

24.625

42.500

103.000

Totaal VL

28

33.274

0

10.100 22.125

47.500

120.000

Totaal

39

37.956

0

10.000 20.000

50.000

200.000

Kosten Vlaanderen

Bron: IDEA Consult

Het aantal respondenten dat hun kosten opgaf, ligt flink lager dan de respons op de vraag naar de omzet. In Nederland hebben we in totaal slechts 11 observaties.

56

P25 (1ste kwartiel) geeft voor een geordende dataset die in 4 gelijke delen is opgesplitst, de bovengrens van het eerste deel (met name van de 25% laagste cijfers).

57

P75 (3de kwartiel) geeft voor een geordende dataset die in 4 gelijke delen is opgesplitst, de bovengrens van het 3de deel (met name van de 75% laagste cijfers).

November 2010

74

Voor zuivel zelfs geen enkele. Voor het segment Vlees hebben slechts 2 Vlaamse respondenten hun kosten opgegeven. Omwille van de zeer brede spreiding en de lage respons is het niet mogelijk de kostenvorken van de verschillende categorieën van mekaar te onderscheiden, noch de kosten als percentages van de omzet uit te drukken. 8.2.5

Actief in meerdere segmenten?

De meeste respondenten verwerken enkel producten binnen 1 categorie. De ondernemers met verwerking van Vlees combineren dit soms met zuivel: 3 van de 11 in NL (28%) en 2 van de 6 in VL (33%). 19% (6 van de 32) van de Vlaamse bedrijven met verwerking van zuivel hebben Groenten&Fruit als nevenproduct. Tabel 68: Aantal respondenten met productie in andere segmenten dan segment van hoofdproduct Land

Segment

NL

GR&FR

12

VLEES

11

ZUIVEL

3

GR&FR

27

1

VLEES

6

2

ZUIVEL

32

VL

Aantal

GR&FR als 2de

VLEES als 2de

ZUIVEL als 2de

1

3

6

Bron: IDEA Consult

8.2.6

Assortiment

Buiten de producten die ze zelf verwerken, bieden de meeste ondernemers met rechtstreekse verkoop ook andere producten aan (eventueel aangekocht van collega ondernemers). De aanvinkmogelijkheden geven aan dat we vragen naar verschillende productcategorieën, en dus niet exact naar het aantal producten (vb appels en peren vallen beiden onder de categorie vers hard fruit, dus wordt maar geteld als 1 product. De grootte van het assortiment die het meeste voorkomt is 1 product. Tabel 69: Grootte van het assortiment (in aantal productcategorieën) Minimum

Mediaan

Maximum

Nederland

1

2

23

Vlaanderen

1

4

20

Bron: IDEA Consult

November 2010

75

8.2.7

Verkoopskanaal

Tabel 70: Aantal respondenten per verkoopskanaal Vlaanderen

Nederland

Totaal

Aantal

%

Aantal

%

Aantal

%

39

76%

11

65%

50

74%

Markt

5

10%

1

6%

6

9%

Thuislevering

2

4%

3

18%

5

7%

Speciaalzaken, buurtwinkels & verkoop op andere hoeve

2

4%

0%

2

3%

Supermarkt

1

2%

6%

2

3%

Cateraar

1

2%

0%

1

1%

Handelaar

1

2%

0%

1

1%

Hoeveverkoop/eigen boerderijwinkel

Restaurants Totaal

51

1

0%

1

6%

1

1%

100%

17

100%

68

100%

Bron: IDEA Consult

Verkoop op de hoeve, al dan niet in een echte boerderijwinkel, is zowel in Vlaanderen als voor de deelnemende Nederlandse ondernemers het meest voorkomende verkoopskanaal. 8.2.8

Aantal klanten

Het aantal klanten/week, het aantal vaste klanten per jaar en de gemiddelde besteding per bezoek per klant is weergegeven in Tabel 71, volgens verkoopskanaal. Vermits er voor de meeste verkoopskanalen slechts 1 of 2 data werden verzameld, dient men de gemiddelden met voorzichtigheid te interpreteren. Het gemiddeld aantal klanten/week was voor de Vlaamse ondernemers 231 en voor de Nederlandse 258. Het gemiddeld aantal vaste klanten/jaar komt op 451 voor Nederland en 249 voor Vlaanderen. De gemiddelde besteding per bezoek per klant is € 24 voor de Nederlandse ondernemers en 22 voor de Vlaamse. Voor al deze gemiddelden geldt dat de individuele bedrijfscijfers sterk van mekaar verschillen, waardoor de gemiddelden met grote voorzichtigheid moeten geïnterpreteerd worden.

November 2010

76

Tabel 71: Gemiddeld aantal klanten per week en per jaar (vaste klanten) en de gemiddelde besteding per klant (in euro).

n58

Gemidd. # klanten/week n

Gemidd. # klanten/jaar

Gemidd. Besteding/k lant (€)

Land

verkoopskanaal

NL


9

173

6

302

9

29

Markt

1

300

1

250

1

10

Supermarkt

1

500

1

1.000

1

2

Thuislevering

3

420

1

1.000

1

10

34

243

18

282

29

24

Markt

2

350


2

23

2

58

2

8

1

25

1

16

1

6

NL Totaal

n

14 Hoeveverkoop/eigen boerderijwinkel

Supermarkt Thuislevering

1

VL Totaal

39

Totaal

53

15

Bron: IDEA Consult

8.2.9

Concurrentie

Op de vraag naar het aantal concurrerende verkooppunten in een straal van 5 km van het bedrijf, lagen de antwoorden ook zeer sterk uit mekaar. De mediaan voor Vlaamse bedrijven is 2 concurrenten. Voor Nederlandse bedrijven 2,5. 8.2.10

Ligging van het bedrijf

De helft van de bedrijven (Vlaamse en Nederlandse) met verkoop van hoeveproducten is zichtbaar vanaf een fiets- of wandelroute, vanaf een drukke weg of in het dorpscentrum. Enkele zijn niet zichtbaar vanop deze plaatsen maar hebben wel een richtingaanwijzer naar hun bedrijf geplaatst op een zichtbare plaats. Tabel 72: Aantal respondenten met zichtbare ligging en richtingaanwijzer naar hun bedrijf Land

Totaal aantal HP

Zichtbare ligging

Richtingaanwijzer

NL

30

14

1

NL Total

30

14

1

VL

71

36

8

VL Total

71

36

8

Totaal

101

50

9

58

N geeft per categorie het aantal respondenten op de vraag

November 2010

77

Bron: IDEA Consult

8.2.11

Investeringen

In onderstaande tabel zijn de antwoorden opgenomen op de vraag naar het bedrag dat de ondernemers in de afgelopen 5 jaar geïnvesteerd hebben. De opgegeven investeringsbedragen vertonen een zeer grote spreiding. Tabel 73: Geïnvesteerd bedrag in de laatste 5 jaar (in euro) Investering NL

Aantal Gemiddelde Min

p25

Mediaan

p75

Max

GR&FR

6

62.517

100

5.000

17.500

35.000

300.000

VLEES

9

22.611

500

500

4.000

30.000

100.000

ZUIVEL

0 .

Total NL

.

.

.

.

.

15

38.573

100

500

5.000

35.000

300.000

GR&FR

19

60.774

0

1.200

8.500

100.000

384.000

VLEES

4

98.750

10.000

20.000

42.500

177.500

300.000

ZUIVEL

20

78.325

0

11.000

27.500

102.500

350.000

Total VL

43

72.470

0

3.000

25.000

100.000

384.000

Total algemeen

58

63.703

0

3.000

21.500

75.000

384.000

Investering VL

Bron: IDEA Consult

Investeringen van hoeveslagers in Vlaanderen lijken gemiddeld hoger te liggen dan die van hoevezuivelaars of verwerkers van groenten en fruit. Deze bevinding komt overeen met de informatie die we van VLIF hebben gekregen (zie paragraaf 7.4). Volgens Steunpunt Hoeveproducten is dit echter een vertekening (omwille van zeer klein aantal respondenten). Hun ervaring is dat hoevezuivelaars zeker zoveel investeren als hoeveslagers. Producenten met vleespaketten hebben zelfs, buiten een koelcel/diepvries (€ 5.000 à 10.000) weinig tot geen investeringskosten. 40% van de ondernemers die geïnvesteerd hebben, ontvingen steun. 52% niet. De rest (8%) heeft deze vraag niet beantwoord. Naarmate de investeringen groter worden, wordt ook vaker overheidssteun gemeld. De steunpercentages schommelen tussen 20 en 40%. 60% vindt dat hun investeringen hebben bijgedragen tot grotere inkomsten; de grote investeerders vinden dit ongeveer allemaal. 52% denkt dat hij nog zou moeten investeren om zijn inkomsten te verhogen. 60% is van plan bijkomend te investeren. 8.2.12

Arbeid

Het aantal uur arbeid dat de ondernemers wekelijks spenderen aan de verwerking en/of verkoop van hoeveproducten varieert sterk. De antwoorden zijn weergegeven in onderstaande tabel. Groenten en fruit lijkt het meest arbeidsintensieve segment.

November 2010

78

Tabel 74: Aantal uur arbeid gespendeerd aan verwerking en/of verkoop van hoeveproducten (in u/week) Arbeid NL

Aantal

Gemiddelde

GR&FR

8

91

14

33

69

108

300

VLEES

9

30

2

3

10

50

125

ZUIVEL

1

30

30

30

30

30

30

18

57

2

10

38

75

300

Totaal NL

Min

p25

Mediaan

p75

Max

Arbeid Vlaanderen GR&FR

22

VLEES

5

227

10

24

50

100

2000

62

20

20

38

100

130

ZUIVEL

22

106

15

40

50

100

800

Totaal VL

49

156

10

24

50

100

2000

Totaal

67

129

2

20

50

100

2000

Bron: IDEA Consult

De arbeid werd ook opgesplitst in betaalde en niet-betaalde arbeid. In Nederland is het aantal uur betaalde arbeid hoger dan het aantal uur niet-betaalde arbeid. 71% (12 van 17) van de Nederlandse bedrijven (die de vraag rond arbeid heeft ingevuld) stelt mensen tewerk voor de verwerking of verkoop van hoeveproducten. In Vlaanderen is het aantal uur betaalde arbeid het hoogst in het segment Groenten en Fruit, maar is steeds lager dan het aantal uur niet-betaalde arbeid. Ongeveer de helft van de Vlaamse bedrijven geeft aan dat ze geen mensen tewerkstelt voor de verwerking of verkoop van hoeveproducten. Tabel 75: Aantal uur arbeid, opgesplitst in betaalde en niet-betaalde arbeid, gespendeerd aan verwerking en/of verkoop van hoeveproducten (in u/week) Gemidd. nietbetaalde arbeid (u/week)

n

Gemidd. betaalde arbeid (u/week)

n

Gemidd. Totale arbeid (u/week)

Land Segment

n

NL

GR&FR

8

42

7

56

8

91

VLEES

8

19

5

24

9

30

ZUIVEL

1

30

1

30

NL Total

17

30

12

43

18

57

VL

GR&FR

22

165

9

152

22

227

VLEES

2

70

4

42

5

62

ZUIVEL

19

109

11

24

22

106

VL Total

43

136

24

75

49

156

Totaal

60

106

36

64

67

129

Bron: IDEA Consult

November 2010

79

8.3

Resultaten Educatie

8.3.1

Onderscheid rondleidingen en educatieve pakketten

Tabel 76: Verdeling van respondenten over verschillende categorieën van educatieactiviteiten Land

n

Ontvangst groepen algemene rondleiding

Ontvangst groepen1,5u

Ontvangst groepen 1/2 dag

Ontvangst groepen 1 dag

NL

28

54%

43%

18%

11%

VL

44

48%

41%

32%

9%

Totaal

72

50%

42%

26%

10%

Bron: IDEA Consult

De meeste bedrijven ontvangen groepen voor zowel rondleidingen als educatieve pakketten, gaande van 1,5u tot 1 dag. Ongeveer de helft van de bedrijven, zowel in Nederland als in België, gaf aan dat ze algemene rondleidingen verzorgen. Wanneer het bedrijf overgaat tot het uitwerken van een educatief programma is dit meestal een programma van 1,5u. 40% van de bedrijven met educatieactiviteiten biedt een educatief programma van 1,5u aan. Veel minder bedrijven bieden programma’s van een halve tot een hele dag aan. In Vlaanderen komt het programma van ½ dag echter nog frequent voor (op 32% van de bedrijven met educatie). Gezien het aantal groepen voor een algemene rondleiding zodanig verschilt tussen de bedrijven geeft het gemiddelde per bedrijf zeer weinig informatie. Het aantal bedrijven dat de activiteit aanbiedt, de mediaan van het aantal jaarlijks ontvangen groepen en het laagste en hoogste cijfer zijn per programma-categorie aangegeven in Tabel 77. Tabel 77: Verdeling van respondenten over verschillende categorieën van educatieactiviteiten # groepen algemene rondleiding

# groepen1,5u

# groepen 1/2 dag

# groepen 1 dag

aantal

15

12

5

3

median

10

25

10

10

Min

2

2

4

5

Max

300

100

40

10

aantal

21

18

14

4

median

15

19,5

7

21,5

Min

3

5

2

3

Max

250

1000

80

40

NL

VL

Bron: IDEA Consult

Voor een programma van 1,5u worden doorgaans het meeste groepen ontvangen.

November 2010

80

8.3.2

Omzet

Van de 72 ondernemers met educatie-activiteiten gaven er 51 een antwoord op de vraag naar hun inkomsten. Uit die informatie komt onderstaand beeld naar boven: Tabel 78:

Behaalde jaaromzet uit educatie-activiteiten (in euro) Aantal Gemiddelde

Min

p25

Mediaan

p75

Max

omzet NL

18

1.792

125

125

250

1.750

11.000

omzet VL

33

2.129

125

125

750

1.750

11.000

omzet algemeen

51

2.010

125

125

375

1.750

11.000

Bron: IDEA Consult

De ondernemers met educatie-activiteiten worden opgesplitst in een groep die enkel rondleidingen of een programma van 1,5u aanbiedt en een groep die een educatief pakket uitgewerkt heeft van minimaal een halve dag. De omzet van deze laatste groep is significant (op significantieniveau 5%59) hoger dan de groep met enkel rondleidingen of een programma van 1,5u. Tabel 79:

Behaalde jaaromzet uit educatie-activiteiten (in euro) N

Gemiddelde

min

p25

Mediaan

p75

max

Geen uitgewerkt pakket

37

1.209

125

125

375

750

11.000

Uitgewerkt pakket van min ½ dag

14

4.125

125

375

2.250

7.500

11.000

Totaal

51

2.010

125

125

375

1.750

11.000

Bron: IDEA Consult

8.3.3

Investeringen

Er werd aan de ondernemers met educatie-activiteiten gevraagd of ze geïnvesteerd hadden in een educatieve ruimte en of die ruimte ook voor andere doeleinden dan voor educatie gebruikt werd. Tabel 80: Aantal respondenten met investeringen in een educatieve ruimte Land

Educatie-activiteiten Geïnv in educ. ruimte? ander gebruik dan educatie

%

NL

28

11

9

82%

VL

44

16

9

56%

Totaal

72

27

18

67%

Bron: IDEA Consult

35% tot 40% van de ondernemers met educatie-activiteiten heeft geïnvesteerd in een educatieve ruimte (= een soort leslokaal). Enkel bedrijven die investeerden in

59

5% significantieniveau is de algemeen geaccepteerde norm om te besluiten dat een resultaat significant is. 1% is nog beter. 10% geeft een indicatie van een verband, maar men kan hieruit geen sluitende conclusies trekken.

November 2010

81

een leslokaal hebben een bedrag ingevuld bij ‘investeringen’. We nemen dus aan dat ondernemers zonder leslokaal weinig of geen investeringen deden. In onderstaande tabel zijn de antwoorden opgenomen op de vraag naar het bedrag dat de ondernemers in de afgelopen 5 jaar geïnvesteerd hebben. Tabel 81: Geïnvesteerd bedrag in educatie-activiteiten in de laatste 5 jaar (in euro) Aantal

Gemiddelde

Min

p25

Mediaan

p75

Max

investeringen NL

10

17.350

500

3.000

8.500

12.000

100.000

investeringen VL

14

26.582

50

5.000

11.250

25.000

185.000

investeringen alg

24

22.735

50

4.000

10.000

20.000

185.000

Bron: IDEA Consult

Hoewel de bedragen zeer verspreid liggen, wordt er in Vlaanderen blijkbaar meer geld geïnvesteerd in de educatieve ruimte. De mediaan in Nederland ligt op € 8.500; in Vlaanderen op € 11.250. Slechts enkelen hebben aangegeven of ze hiervoor overheidssteun ontvingen. Het opgegeven steunpercentage lag tussen 30 en 50%. Meer dan de helft (82% in Nederland; 56% in Vlaanderen) van de ondernemers met een leslokaal gebruikt die ruimte ook nog voor andere doeleinden dan enkel voor educatie. Tabel 82: Verdeling van de respondenten volgens gebruik (ander dan educatie) van de educatieve ruimte Geïnvesteerd in educatieve ruimte?

Gebruik ruimte voor feesten

Gebruik ruimte voor recreatie

Gebruik ruimte als vergaderzaal

Ander gebruik

NL

11

36%

64%

55%

27%

VL

16

38%

25%

31%

38%

Totaal

27

37%

41%

41%

33%

Land

Bron: IDEA Consult

In Nederland wordt de ruimte vooral gebruikt voor recreatieve doeleinden en verhuurd als vergaderzaal. In Vlaanderen wordt de ruimte vooral verhuurd voor feesten en voor andere activiteiten, zoals opslag van materiaal, en wordt ook gebruikt binnen zorgactiviteiten op het bedrijf. De gemiddelde inkomsten uit deze extra activiteiten schommelen rond de € 7.250/jaar. In Nederland variëren de inkomsten tussen € 1.000 en € 25.000/jaar. In Vlaanderen tussen € 50 en € 30.000/jaar. Tabel 83: Inkomsten uit gebruik van educatieve ruimte (ander dan educatie)

Land

Gemiddelde inkomsten door extra gebruik/jaar (€)

Min inkomsten door extra gebruik/jaar

Max inkomsten door extra gebruik/jaar

NL

7.222

1.000

25.000

VL

7.293

50

30.000

Totaal

7.253

50

30.000

Bron: IDEA Consult

Opmerkelijk is dat 67% aangeeft dat de investeringen niet geleid hebben tot grotere inkomsten, terwijl de meerderheid (65%) toch aangeeft dat ze verder

November 2010

82

zouden moeten investeren om hun inkomsten te verhogen. 48% denkt de komende 5 jaar effectief extra te gaan investeren. Tabel 84: Aantal respondenten volgens de vragen in het kolomhoofd Grotere inkomsten?

extra investeren voor hogere inkomsten?

extra investeren in 5j?

6

11

10

aantal nee

12

6

11

totaal

18

17

21

% ja

33%

65%

48%

aantal ja

Bron: IDEA Consult

8.3.4

Arrangement

Gemiddeld 32% van de bedrijven met educatie-activiteiten geeft aan dat hun educatie-aanbod onderdeel uitmaakt van een breder arrangement voor groepen in de streek. De arrangementen worden georganiseerd door de provincie (vb “met de klas de boer op” van Provincie West-Vlaanderen), de toeristische dienst van de gemeente, vzw Plattelandsklassen,…. In Nederland wordt vooral “Klasseboeren” aangegeven. Tabel 85: Aantal respondenten waarvan de educatie-activiteit deel uitmaakt van een breder arrangement voor groepen in de streek Land

Educatie

Arrangement

%

NL

28

9

32%

VL

44

14

32%

Totaal

72

23

32%

Bron: IDEA Consult

8.3.5

Arbeid

Het aantal uur arbeid dat de ondernemers wekelijks spenderen aan de educatieactiviteit varieert sterk. De antwoorden zijn weergegeven in onderstaande tabel. Tabel 86: Aantal uur arbeid gespendeerd aan educatie-activiteiten (in u/week) Aantal Gemiddelde Min

p25

Mediaan

p75

Max60

Arbeid Nl

18

32

1

2

11

50

182

Arbeid VL

29

68

1

3

8

50

620

Arbeid algemeen

47

54

1

2

10

50

620

Bron: IDEA Consult

In de bovenstaande tabel is er geen onderscheid gemaakt op basis van de educatie-activiteit die aangeboden wordt. Daarom is de spreiding zeer groot en kunnen er moeilijk conclusies worden getrokken.

60

De kolom ‘Max’ geeft de hoogst opgegeven waarden voor aantal u/week dat aan de educatieactiviteit werd besteed. Vermits deze waarden uitzonderlijk hoog zijn, is het zeer waarschijnlijk dat de respondenten het aantal uur arbeid per jaar en niet per week opgaven.

November 2010

83

De ondernemers met educatie-activiteiten worden opgesplitst in een groep die enkel rondleidingen of een programma van 1,5u aanbiedt en een groep die een educatief pakket uitgewerkt heeft van minimaal een halve dag. Enkele ingevulde cijfers in de enquête waren uitzonderlijk hoog (waarschijnlijk uren per jaar opgegeven) en werden daarom weggelaten bij de berekening van onderstaande kencijfers. Tabel 87: Aantal uur arbeid gespendeerd aan educatie-activiteiten (in u/week); onderscheid tussen bedrijven zonder en met aanbod van een uitgewerkt educatief pakket van minimaal ½ dag

Geen pakket Uitgewerkt pakket van minimaal ½ dag

Aantal

Gemiddelde

p25

Mediaan

p75

34

21

2

7

25

9

27

6

12

45

Bron: IDEA Consult

Ondernemers met een educatief pakket besteden logischerwijs meer tijd aan de educatie-activiteit dat ondernemers zonder.

8.4

8.4.1

Resultaten gemeenschappelijke vragen: promotie en netwerking Promotie

Nederlandse ondernemers voeren over het algemeen meer promotie dan Vlaamse ondernemers. Ongeveer de helft van de Nederlandse ondernemers heeft een eigen website. Voor Vlaanderen is dit slechts 27%. De Vlaamse ondernemers gaven vaker aan dat ze aangesloten zijn bij een vereniging of organisatie die voor hen promotie voert. Tabel 88: Aantal respondenten volgens de verschillende promotiekanalen Website

folder

advertenties

events of beurzen

via org of vereniging

NL

14

12

10

10

5

VL

19

24

14

9

24

3

942

Totaal

33

36

24

19

29

3

1.007

Land

Geen prom

Bedrag prom 2009 1.186

Bron: IDEA Consult

November 2010

84

Tabel 89: Verdeling van de respondenten volgens de verschillende promotiekanalen Land

Website

folder

events of advertenties beurzen


Geen prom

NL

46,67%

40,00%

33,33%

33,33%

16,67%

0,00%

VL

26,76%

33,80%

19,72%

12,68%

33,80%

4,23%

Totaal

32,67%

35,64% 23,76%

18,81%

28,71%

2,97%

Bron: IDEA Consult

Het gemiddelde bedrag dat aan promotie besteed werd is € 942 in Vlaanderen en € 1186 in vlaanderen, hoewel er een zeer grote spreiding op de aangegeven bedragen zat. De mediaan in NL is € 1000. De mediaan in Vlaanderen is € 300. In onderstaande tabel is zichtbaar dat wanneer er meerdere verbrede activiteiten op het bedrijf worden uitgevoerd, er ook meer promotie wordt gevoerd. Vooral voor Vlaamse bedrijven is dit van toepassing. Tabel 90: Verdeling van het aantal respondenten met meerdere verbrede activiteiten volgens de verschillende promotiekanalen

folder

Adverten -ties

events of beurzen


Geen prom

Bedrag prom 2009

46,88%

43,75%

28,13%

31,25%

18,75%

0,00%

1.417

39

35,90%

43,59%

23,08%

20,51%

41,03%

2,56%

1.188

71

40,85%

43,66%

25,35%

25,35%

30,99%

1,41%

1.278

Meerdere activiteiten

Website

NL

32

VL Totaal

Land

Bron: IDEA Consult

8.4.2

Netwerking

De Nederlandse ondernemers geven aan dat ze vooral contact hebben met collega-ondernemers via gezamenlijke promotie en vormingsactiviteiten. Het bedrag dat ze hier jaarlijks voor over hebben is gemiddeld € 581. De Vlaamse ondernemers hebben doorgaans minder contact met collega-ondernemers dan de Nederlandse en hebben hiervoor gemiddeld ook slechts € 289/jaar voor over. Vormingsactiviteiten en studiedagen zijn voor de Vlaamse ondernemers gelegenheden bij uitstek om contact te hebben met collega-ondernemers.

November 2010

85

Tabel 91: Verdeling van de respondenten volgens de verschillende manieren van netwerking Land

Aantal

gez verkoop

gez aankoop

gez prom vorming

Geen netwerking

Bedrag netwerking

NL

25

40,00%

24,00%

60,00%

52,00%

12,00%

581

VL

60

15,00%

13,33%

30,00%

63,33%

26,67%

289

Totaal

85

22,35%

16,47%

38,82%

60,00%

22,35%

379

Bron: IDEA Consult

De Nederlandse ondernemers geven aan dat ze vooral contact hebben met collega-ondernemers via gezamenlijke promotie en vormingsactiviteiten. Het bedrag dat ze hier jaarlijks voor over hebben is gemiddeld € 581. De Vlaamse ondernemers hebben doorgaans minder contact met collega-ondernemers dan de Nederlandse en hebben hiervoor gemiddeld ook slechts € 289/jaar voor over. Vormingsactiviteiten en studiedagen zijn voor de Vlaamse ondernemers gelegenheden bij uitstek om contact te hebben met collega-ondernemers.

8.5

Factoren die omzet beïnvloeden

De gegevens van alle ondernemers werden statistisch verwerkt in de hoop de omzet te kunnen verklaren op basis van een aantal factoren die opgenomen waren in de bevraging. Omdat er niet voldoende observaties waren, werd er geen opsplitsing gemaakt tussen Vlaanderen en Nederland. Op basis van een multi variantieanalyse kon geen voldoende significantie worden gevonden om de omzet van de ondernemers te verklaren aan de hand van de verschillende onderzochte variabelen. Individueel bleken wel een aantal variabelen een significante correlatie te hebben met de behaalde omzet. Het verband wordt hieronder besproken. 8.5.1

Plattelandseducatie

Uitwerking educatief programma De ondernemers met educatie-activiteiten worden opgesplitst in een groep die enkel rondleidingen of een programma van 1,5u aanbiedt en een groep die een educatief pakket uitgewerkt heeft van minimaal een halve dag. De omzet van deze laatste groep is significant (op significantieniveau 5%61) hoger dan de groep met enkel rondleidingen of programma van 1,5u.

61

5% significantieniveau is de algemeen geaccepteerde norm om te besluiten dat een resultaat significant is. 1% is nog beter. 10% geeft een indicatie van een verband, maar men kan hieruit geen sluitende conclusies trekken.

November 2010

86

Tabel 92: Behaalde jaaromzet (in euro) voor bedrijven zonder en mét uitgewerkt educatief pakket Pakket

N

Gemiddelde

min

p25

Mediaan

p75

max

Geen pakket

37

1.209

125

125

375

750

11.000

Uitgewerkt pakket van minimaal ½ dag

14

4.125

125

375

2.250

7.500

11.000

Totaal

51

2.010

125

125

375

1.750

11.000

Bron: IDEA Consult

Investeringen Het investeringsbedrag is significant positief gecorreleerd met omzet. De ondernemers werden in 4 groepen ingedeeld, naargelang het bedrag dat ze de afgelopen 5 jaar geïnvesteerd hadden in educatieve activiteiten op hun bedrijf (inclusief educatieve ruimte). Enkel de hoogste categorie blijkt een significant hogere omzet te hebben. Tabel 93: Behaalde jaaromzet (in euro) volgens investeringscategorie (in laatste 5 jaar) N

Gemiddelde

min

p25

Mediaan

p75

max

€ 50-€ 30.000

6

583

125

125

375

750

1.750

€ 5.000-€ 10.000

8

1.359

125

125

250

1.250

7.500

€ 12.000-€ 15.000

4

3.000

375

375

2.063

5.625

7.500

€ 25.000-€ 185.000

6

6.708

1.750

1.750

7.375

11.000

11.000

24

2.776

11.000

250

750

3.750

11.000

Totaal

Bron: IDEA Consult

Arbeid Het klinkt niet onlogisch dat ook het aantal uur arbeid significant positief gecorreleerd is met de omzet. Ondernemers die meer tijd spenderen aan de educatieactiviteiten, hebben er de meeste inkomsten van. De ondernemers werden in 4 groepen ingedeeld, naargelang de tijd die ze spenderen aan de educatieactiviteit. Er is geen significant verband, maar men ziet in de tabel wel dat de mediaan van de omzet effectief hoger is bij ondernemers die meer uren gepresteerd hebben. Tabel 94: Behaalde jaaromzet (in euro) volgens gespendeerde arbeid N

Gemiddelde

min

p25

Mediaan

p75

max

1-2u/week

13

577

125

125

375

750

1.750

3-10u/week

11

818

125

125

375

750

3.750

12-50u/week

14

2.679

125

125

375

3.750

11.000

60-620u/week

9

4.125

125

125

1.750

7.500

11.000

Totaal

47

1.939

125

125

375

1.750

11.000

Bron: IDEA Consult

November 2010

87

Arrangement Hoewel het verband niet significant is (wel op 10%), is het gemiddelde van de omzet van ondernemers met educatie-activiteiten die deel uitmaken van een breder arrangement voor groepen in de streek, wel hoger dan diegenen die hun activiteit afzonderlijk aanbieden. Tabel 95: Behaalde jaaromzet (in euro) volgens al dan niet deel uitmaken van een breder arrangement voor groepen in de streek. N

Gemiddelde

min

p25

Mediaan

p75

max

Geen arrangement

28

1.335

125

125

375

1.250

11.000

Deel van arrangement

23

2.832

125

125

750

3.750

11.000

Totaal

51

2.010

125

125

375

1.750

11.000

Bron: IDEA Consult

Promotie Hoewel het verband niet significant is (wel op 10%), is het gemiddelde van de omzet van ondernemers met een eigen website wel hoger dan diegenen die op een andere manier promotie voeren (folders, advertenties, evenementen, beurzen of via een organisatie die voor hen promotie voert) of helemaal geen promotie voeren. Tabel 96: Behaalde jaaromzet (in euro) volgens al dan niet promotie maken via een eigen website N

Gemiddelde

min

p25

Mediaan

p75

max

Geen eigen website

19

1.007

125

125

375

750

7.500

Eigen website

30

2.046

125

125

375

1.750

11.000

Totaal

49

1.643

125

125

375

1.750

11.000

Bron: IDEA Consult

Netwerking Er werd geen verband gevonden tussen de mate van netwerking en de omzet van educatieactiviteiten. 8.5.2


Omdat er niet voldoende observaties waren, werd er geen onderscheid gemaakt naar de categorie van verwerkte producten (zuivel, groenten en fruit of vlees). Investeringen Het investeringsbedrag is significant positief gecorreleerd met de omzet. De ondernemers werden in 4 groepen ingedeeld, naargelang het bedrag dat ze de afgelopen 5 jaar geïnvesteerd hadden in materialen of gebouwen voor de verwerking of verkoop van hun hoeveproducten. Enkel de hoogste categorie blijkt een significant hogere omzet te hebben.

November 2010

88

Tabel 97: Behaalde jaaromzet (in euro) volgens investeringscategorie (in laatste 5 jaar) N

Gemiddelde

min

p25

Mediaan

p75

max

€ 0-€3.000€

17

45.271

2.600

7.800

39.000

65.000

143.000

€ 4.000-€ 25.000

16

52.813

5.200

18.200

39.000

52.000

182.000

€ 30.000-€ 77.000

13

55.200

2.600

39.000

39.000

65.000

156.000

€ 100.000-€ 384.000

15

94.467

7.800

65.000

117.000

117.000

156.000

Totaal

61 61.462

2.600

18.200

39.000

117.000

182.000

Bron: IDEA Consult

Arbeid De ondernemers werden in 4 groepen ingedeeld, naargelang de tijd die ze spenderen aan de verwerking en/of verkoop van hun hoeveproducten. Enkel de hoogste categorie heeft een significant hogere omzet. Tabel 98: Behaalde jaaromzet (in euro) volgens bestede arbeid aan hoeveen streekproducten Arbeid

N

Gemiddelde

min

p25

Mediaan

p75

max

2-20u/week

18

33.222

2.600

5.200

18.200

39.000

156.000

21-50u/week

22

56.373

2.600

18.200

39.000

91.000

156.000

55-100u/week

15

78.693

2.600

39.000

39.000

117.000

234.000

115-2.000/week

15

90.480

7.800

39.000

117.000

143.000

182.000

Totaal

70 62.511

2.600

18.200

39.000

117.000

234.000

Bron: IDEA Consult

Assortiment Er is een significant verband (op 5%) tussen de grootte van het assortiment en de bedrijfsomzet. De respondenten werden in 3 groepen ingedeeld, naargelang de grootte van hun assortiment: •

Maximaal 3 producten = klein assortiment

•

Tussen 3 en 10 producten = middelmatig assortiment

•

10 of meer producten = groot assortiment

Enkel de categorie met een groot assortiment blijkt een significant hogere omzet te hebben. Tabel 99: Behaalde jaaromzet (in euro) volgens grootte van het assortiment N

Gemiddelde

min

p25

Mediaan

p75

max

Groot

13

93.000

39.000

39.000

117.000

117.000

156.000

Klein

52

53.000

2.600

18.200

39.000

91.000

234.000

Middelmatig

23

65.678

2.600

18.200

39.000

117.000

234.000

Totaal

88

62.223

2.600

18.200

39.000

117.000

234.000

Bron: IDEA Consult

November 2010

89

Verkoopskanaal Het meest voorkomende verkoopskanaal was “hoeveverkoop/eigen boerderijwinkel”. We gingen na of dit kanaal een hogere omzet genereert dan andere verkoopskanalen. Dit bleek niet het geval te zijn. Ligging van het bedrijf We vergeleken de omzet van bedrijven die zichtbaar gelegen zijn (vanaf een fiets/wandelroute, vanaf het dorpscentrum of vanaf een drukke weg) met diegenen die niet zichtbaar gelegen zijn (maar eventueel wel een richtingaanwijzer naar hun bedrijf geplaatst hebben op een zichtbare ligging). Er bleek geen verschil in omzet te zijn. Promotie Hoe meer er besteed wordt aan promotie, hoe groter de omzet. (De correlatie was significant op 2%). Deelt men de bedrijven in 4 categorieën op, naargelang het bedrag dat ze aan promotie besteden, dan zien we dat enkel de hoogste categorie een hogere omzet heeft. Tabel 100: Behaalde jaaromzet (in euro) volgens bedrag dat jaarlijks aan promotie besteed wordt N

Gemiddelde

min

p25

Mediaan

p75

max

€ 1-€ 100

14

43.643

2.600

18.200

39.000

65.000

117.000

€ 125-€ 250

15

68.120

2.600

18.200

39.000

117.000

234.000

€ 300-€ 1.000

23

51.435

2.600

7.800

39.000

91.000

156.000

€ 1.250-€ 15.000

15

96.893

5.200

39.000

117.000

143.000

156.000

Totaal

67

63.719

2.600

18.200

39.000

117.000

234.000

Bron: IDEA Consult

We konden uit de analyse niet concluderen welk promotiekanaal de meeste omzet genereert. Netwerking Er werd geen verband gevonden tussen de mate van netwerking en de omzet van educatieactiviteiten. 8.5.3

Samenvattend overzicht

Tabel 101 geeft een overzicht van de factoren en de mate waarin die de omzet beïnvloeden van educatieboerderijen en hoeveproducenten. Tabel 101: Factoren die omzet beïnvloeden Omzet Educatie

Omzet Hoeveproducten

Investeringen

++

++

Arbeid

++

++

Promotie

+

++

Uitgewerkt educatief pakket

++

Deel van arrangement

+

Assortiment

++

Bron: IDEA Consult

November 2010

90

8.6

Samenvatting voor berekeningsinstrument

Als input van het berekeningsinstrument (zie hoofdstuk 9) voor de clusters plattelandseducatie en verwerking en verkoop van hoeveproducten gebruiken we kengetallen uit zowel de literatuur (zie hoofdstukken 6 en 7) als uit de bevraging (afgetoetst en eventueel aangepast). We vatten hieronder de kerncijfers samen per cluster en vermelden telkens de bron. Wanneer er 3 kencijfers worden vermeld, is dit repectievelijke de lage, gemiddelde en hoge inschatting. Daarna geven we een overzicht van de factoren die de omzet beïnvloeden. 8.6.1

Plattelandseducatie

Tabel 102 vat de kencijfers samen voor Vlaanderen; Tabel 103 voor Nederland. Omdat er voor Nederland betrouwbare onderzoeksresultaten zijn over de omzet van plattelandseducatie (LEI, 2010), gebruiken we deze cijfers als basis voor de berekeningstool voor Nederlandse ondernemers.

November 2010

91

Tabel 102: Samenvatting van kencijfers Plattelandseducatie voor berekeningsinstrument voor ondernemers voor Vlaanderen Vlaanderen

Bron

OMZET Enkel boerderijbezoek

Omzet is verwaarloosbaar

Bevraging

Educatief pakket van minimaal ½ dag en/of aparte educatieve ruimte

€ 375 - € 2.000 - € 5.000

Bevraging

€500 – € 7.000 – € 25.000

Bevraging

Extra verhuring van de ruimte voor andere dan educatieve doeleinden PRIJS per groep Enkel boerderijbezoek

Educatief pakket van minimaal ½ dag

€ 30 - € 50

€ 2 – € 7/persoon

Inschatting Plattelandsklassen + WAVI Inschatting Plattelandsklassen

KOSTEN Enkel boerderijbezoek

30% voor educatie-activiteiten


30% voor educatie-activiteiten

Extra verhuring van de ruimte voor andere dan educatieve doeleinden

35% Verhuren van ruimte voor feesten, vergaderingen,…:

Gemiddelde uit UGent (2005), ZLTO (2003) en eigen inschatting Gemiddelde tussen 27% voor verhuur van vakantiewoningen en 44% voor kamers62

Toegevoegde waarde Enkel boerderijbezoek

Verwaarloosbaar

Eigen berekening


€ 263 – 1.400 – 3.500

Eigen berekening

Extra voor verhuur van ruimte (buiten educatie)

€ 325 – 4.550 – 16.250

Eigen berekening

Educatieve ruimte aanwezig: € 4.000 – 10.000 – 25.000

Bevraging en VLIF

Investeringen

Geen educatieve ruimte: € 0 Arbeid

Uitwerken van een educatief pakket en begeleiden van de bezoeken: 6 – 12 – 45u/week

Bevraging

Verhuren van ruimte voor feesten, vergaderingen,…: 2 – 7 – 20u/week Promotie Enkel boerderijbezoek Educatief pakket van minimaal ½ dag

Aantal aanbieders

Geen promotie: € 0 Min. 300 (zonder website) tot € 1.000 – 3.000 (website, advertenties, eigen promotiemateriaal,…) 96

Eigen inschattingen Plattelandsklassen

Plattelandsklassen, WAVI en Pierlepein

Bron: IDEA Consult

62

We vermoeden dat het kostenpercentage voor het verhuren van een educatieve ruimte voor vergaderingen en feesten,…vergelijkbaar is met het verhuren van vakantiewoningen of kamers met ontbijt. De hoogste kosten zijn allicht de elektriciteit, verwarming en onderhoud. Omdat er bij vergaderingen vaak ook koffie (met ev. cake) en waters (wat toch minder kost dan ontbijt) wordt voorzien, schatten we het kostenpercentage tussen beide cijfers in.

November 2010

92

Tabel 103: Samenvatting van kencijfers Plattelandseducatie voor berekeningsinstrument voor ondernemers voor Nederland Nederland

Bron

OMZET < 4 groepen/ jaar 4 - 30 groepen/jaar > 30 groepen/jaar Gemiddeld63/jaar

PRIJS per groep

Omzet is verwaarloosbaar

LEI, 2010

€ 500 – 3.750

LEI, 2010

€ 5.000 – € 10.000

LEI, 2010

€ 3.800

IDEA consult, op basis van LEI (2010)

€ 50/u

LEI, 2010

€ 500/dag € 100- 150 per dagdeel Kosten

30% van omzet

Gemiddelde uit UGent (2005), ZLTO (2003) en eigen inschatting

Bruto toegevoegde waarde < 4 groepen/ jaar

verwaarloosbaar

Eigen berekening

4 - 30 groepen/jaar

€ 350 - 2625

Eigen berekening

€ 3500 – 7.000

Eigen berekening

Educatieve ruimte aanwezig: € 4.000 – 10.000 – 25.000

Bevraging en VLIF

> 30 groepen/jaar Investeringen

Geen educatieve ruimte: € 0 Arbeid

Promotie

Aantal aanbieders

Uitwerken van een educatief pakket en begeleiden van de bezoeken: 6 – 12 – 45u/week

Bevraging

Min. 300 (zonder website) tot € 1.000 – 3.000 (website, advertenties, eigen promotiemateriaal,…)

Eigen inschattingen Plattelandsklassen

Noord-Brabant: 42

ZLTO

Limburg: 2

LLTB

Bron: IDEA Consult

63

Gewogen gemiddelde van bovenstaande categorieën

November 2010

93

8.6.2

Verwerking en verkoop van hoeveproducten

Bij het berekenen van de economische impact van producenten en verwerkers van hoeveen streekproducten, worden onderstaande bronnen gebruikt afhankelijk van woonplaats (Vlaanderen/Nederland) en van het niveau van de berekening (ondernemersniveau / groepsniveau). Tabel 104: Overzicht bronnen berekening hoeveen streekproducten Vlaanderen Ondernemersniveau

Groepsniveau

Omzet: bevraging GROEI.kans!


Kostenpercentage en toegevoegde waarde: UGent (2005)


Arbeid: bevraging GROEI.kans! Nederland Ondernemersniveau

Groepsniveau


Omzet: bevraging verkoopskanaal)

LEI

(op

basis

van

Kostenpercentage en toegevoegde waarde: Ugent (2005)


Arbeid: bevraging GROEI.kans!

Voor het voorspellen van de omzet op bedrijfsniveau gebruiken we de gegevens van de bevraging. In hoofdstuk 8.5 werd besproken welke factoren de omzet beïnvloeden en in welke mate. Volgende factoren zijn daarin doorslaggevend: •

Woonplaats: Vlaanderen versus Nederland

•

het segment waarin de ondernemer actief is (zuivel, vlees of groenten en fruit)

•

de tijd die men aan de activiteit besteedt (<20u/week, 20-100u/week en >100u/week)

•

de mate waarin wordt/werd geïnvesteerd in gebouwen en toestellen (< € 100.000 of > € 100.000)

In de berekeningstool zal de omzet van de ondernemer voorspeld worden op basis van deze 4 factoren. Onderstaande tabel geeft een overzicht voor zowel Vlaanderen als Nederland.

November 2010

94

Tabel 105: Voorspelling van omzetrange op basis van segment, gepresteerde arbeid en investeringen

Vlaanderen

Omzet‐ spreiding

Arbeid

Investeringen

Resultaat: Omzetrange

investeringen < € 100.000

2.600-18.200

m=39.000 Arbeid < 20u/week m=18.200

Investeringen > € 100.000

18.200-39.000

m=117.000

min: 2.600


p25: 18.200

m=39.000

Gr & Fr (N=26) p50: 39.000

p75: 91.000

18.200-39.000

Arbeid 20-100u/week m=39.000

max: 156.000


39.000-91.000

m=117.000


39.000-91.000

m=39.000 Arbeid > 100u/week m=117.000


91.000-156.000

m=117.000 investeringen < € 100.000

18.200-52.000

m=39.000 Arbeid < 20u/week m=18.200


52.000-91.000

m=117.000

min: 18.200


Vlees (N=8)

52.000-91.000

m=39.000

p25: 52.000 p50: 91.000

Arbeid 20-100u/week

p75: 149.500

m=39.000

max: 234.000


91.000-149.000

m=117.000


91.000-149.000

m=39.000 Arbeid > 100u/week m=117.000


149.000-234.000


2.600-18.200

m=39.000 Arbeid < 20u/week m=18.200


18.200-39.000

m=117.000

min: 2.600

Zuivel (N=27)


p25: 18.200

p50: 39.000

Arbeid 20-100u/week

November 2010

18.200-39.000

m=39.000

95

Vlaanderen

Omzet‐ spreiding

Arbeid

Investeringen


p75: 117.000

m=39.000


39.000-117.000

max: 156.000

m=117.000


39.000-117.000

m=39.000 Arbeid > 100u/week m=117.000


117.000-156.000

m=117.000

Nederland

Omzet‐ spreiding

Arbeid

Investeringen



2.600-28.600

m=39.000 Arbeid < 20u/week m=18.200


28.600-52.000

m=117.000

min: 2.600


p25: 28.600

m=39.000

Gr & Fr (N=12) p50: 52000

p75: 156.000

28.600-52.000

Arbeid 20-100u/week m=39.000

max: 156.000


52.000-156.000

m=117.000


52.000-156.000

m=39.000 Arbeid > 100u/week m=117.000


156.000


2.600-5.200

m=39.000 Arbeid < 20u/week m=18.200


5.200

m=117.000

Vlees (N=10)

min: 2.600


p25: 5.200

m=39.000

p50: 5.200

Arbeid 20-100u/week

p75: 39.000

m=39.000

max: 117.000


5.200

5.200-39.000

m=117.000


5.200-39.000

m=39.000 Arbeid > 100u/week m=117.000

November 2010


39.000-117.000

96

Nederland

Omzet‐ spreiding

Arbeid

Investeringen



39.000

m=39.000 Arbeid < 20u/week m=18.200


39.000-91.000

m=117.000

Zuivel (N=3)

min: 39.000


p25: 39.000

m=39.000

p50: 91.000

Arbeid 20-100u/week

p75: 117.000

m=39.000

max: 117.000


39.000-91.000

91.000-117.000

m=117.000


91.000-117.000

m=39.000 Arbeid > 100u/week m=117.000


m=117.000

117.000

Bron: Bevraging IDEA Consult

In de berekeningstool zal de ondernemer achtereenvolgens gevraagd worden naar het aantal uur dat hij aan het verwerken en verkopen van zijn producten zal spenderen en naar de grootte van de investering die hij bereid is te doen. Op basis van die antwoorden kan een omzetvork (laatste kolom in bovenstaande tabel) worden toegewezen. Voor de berekening van de economische impact van alle ondernemers samen, werken we met gemiddelde omzetcijfers.

GROEI.kans!-

Voor Vlaanderen worden deze gemiddelde omzetcijfers berekend op basis van de informatie uit de bevraging. De onderverdeling berust dan ook op het segment waarin de ondernemer actief is. Voor Nederland gebruiken we de cijfers van LEI (2010) en de bijhorende indeling volgens afzetkanaal.

November 2010

97

Tabel 106: Samenvatting van kencijfers Hoeveproducten Vlaanderen Aantal 64 ondernemers

Gemiddelde 65 bedrijfsomzet

Kostenpercentage

66

BTW

Arbeid

67

Zuivel

394

39.000

57%

16.770

20-50100u/week

Vlees

115

91.000

78%

20.020

20-70130u/week

Groenten en fruit

414

39.000

59%

15.990

10-50100u/week

Totaal

923

50.000

65%68

17.500

Bron: IDEA Consult Tabel 107: Samenvatting van kencijfers Hoeveproducten Nederland Aantal 69 ondernemers in Noord-Brabant en Limburg

Gemiddelde 70 bedrijfsomzet

Boerderijwinkel klein

-

30.000

Boerderijwinkel middelmatig

-

100.000

Boerderijwinkel groot

-

200.000

Langs de weg

71

BTW

4.000

Op de markt (boeren-/gewoon)

85.500

Streekmarkt

500

Webwinkel

200.000

Streekwinkel, horeca, kantines, zorginstellingen Totaal

Kostenpercentage

20.000

821

53.60072

65%73

€ 18.760

Bron: IDEA Consult

De literatuur en de bevraging toonde aan dat er slechts zeer sporadisch extra tewerkstelling wordt gecreëerd door het verwerken en verkopen van streekproducten op het landbouwbedrijf. Wel zorgt het voor extra inkomsten zodat de landbouwactiviteit behouden kan blijven.

64

Bron: FAVV

65

Bron: Bevraging IDEA

66

Bron: UGent, 2005

67


68

Gemiddelde kostenpercentage berekend op de percentages per segment (UGent, 2005)

69

Bron: LEI, 2010 (484 voor Noord-Brabant en 337 voor Limburg)

70


71

Bron: UGent, 2005

72

Gewogen gemiddelde op basis van het aantal ondernemers per categorie

73

Gemiddeld kostenpercentage berekend op de percentages per segment (UGent, 2005)

November 2010

98

9

GEBRUIKSVRIENDELIJKE TOOL VOOR BEREKENING ECONOMISCH BELANG

De rekentool die ontwikkeld wordt, zal aan ondernemers op het platteland de mogelijkheid bieden om de verwachte omzet van één van de verbrede activiteiten te voorspellen. Ook door organisaties op het platteland, die een idee willen krijgen van de economische betekenis van plattelandsondernemers, kan het instrument gebruikt worden. Bij het gebruik van de tool voert de ondernemer of organisatie zelf eerst een aantal bedrijfskenmerken in. Op basis daarvan zal de tool een prognose maken van de economische impact. Voor de berekening wordt gebruik gemaakt van kengetallen uit de literatuur en uit de bevraging die werd uitgevoerd in het kader van deze studie.. Omdat een groot deel van het bedrijfsresultaat ook wordt bepaald door de dynamiek en de ambitie van de ondernemer (wil hij bv. uit de activiteit een volwaardig hoofdinkomen genereren?), dan zal het resultaat van de berekening in de meeste gevallen74 weergegeven worden in 3 scenario’s:

een optimistisch scenario geeft een hoge inschatting van de omzet, rekening houdend met de eerder hoge kengetallen uit de enquête (3de kwartiel, geverifieerd met literatuur en eventueel aangepast) of literatuur

Een gemiddeld scenario geeft een gemiddelde inschatting van de omzet, rekening houdend met de gemiddelde waardes uit de enquête of literatuur

een pessimistisch scenario geeft een lage inschatting van de omzet, rekening houdend met de eerder lage kengetallen uit de enquête (1de kwartiel, geverifieerd met literatuur en eventueel aangepast) of literatuur

Hieronder wordt het volledige berekeningsinstrument beschreven. De tekst in het rood is bedoeld voor de programmeur en verschijnt niet op het scherm.

9.1

Algemeen

Scherm 1: Introductie Welkom bij de rekentool van GROEI.kans! De rekentool wil ondernemers en organisaties helpen bij het inschatten van de (mogelijke) economische betekenis van ‘belevingsactiviteiten’ op het platteland. Als u plannen heeft om bv. 4 gastenkamers in te richten en te verhuren, wat betekent dit dan in termen van omzet, toegevoegde waarde en tewerkstelling? Het instrument beperkt zich tot de drie belangrijkste activiteiten die binnen het project GROEI.kans! aan bod komen, met name verblijfstoerisme, productie en verkoop van hoeveen streekproducten en plattelandseducatie.

74

Voor gastenkamers en vakantiewoningen wordt het resultaat gedifferentieerd respectievelijk naargelang het aantal aangeboden kamers en de gekozen prijs en naargelang de capaciteit van de vakantiewoning.

November 2010

99

U kunt zowel een berekening maken als ondernemer, maar ook als organisatie (als bv. een streekontwikkelaar wil weten wat de impact is van tien landbouwers die hoeveen streekproducten gaan vermarkten). Bent U? (aanklikken): o

Ondernemer

o

Organisatie

De tool kan anoniem worden gebruikt, er worden geen gegevens opgeslagen.

Let op: wees voorzichtig met de bekomen resultaten Als gebruiker moet u er rekening mee houden dat deze tool gebruik maakt van gemiddelde waarden die bekomen werden uit studies en bevragingen. Elke individuele situatie is evenwel verschillend. Ga er dus verstandig mee om. Dit instrument werd ontwikkeld door IDEA Consult in opdracht van de Vlaamse Landmaatschappij Antwerpen. Hij werd ontwikkeld binnen het GROEI.kans! project met de steun van het Interreg IVA programma voor de Grensregio Vlaanderen – Nederland. Meer informatie op: http://www.groeikans.be.

Indien ondernemer, ga naar scherm 2 Indien organisatie, ga naar scherm 16

9.2

Voor ondernemers

Scherm 2: Activiteit Onze berekening maakt onderscheid op basis van de aard van uw activiteit. Voor welke activiteit wilt u de (verwachte) omzet berekenen? Activiteit o

Verblijfstoerisme (verhuur van kamers, vakantiehuisjes of appartementen)

o

Verwerking en verkoop van hoeveproducten (vlees, zuivel, groenten en fruit)

November 2010

100

o

Plattelandseducatie

Indien Verblijfstoerisme, ga naar scherm 3 Indien Verwerking en verkoop van hoeveproducten, ga naar scherm 8 Indien Plattelandseducatie, ga naar scherm 11 9.2.1

Verblijfstoerisme

Scherm 3: onderscheid gastenkamers/woningen of appartementen Verhuur van kamers of woningen? Gaat het in uw geval over de verhuur van kamers, of de verhuur van woningen en/of appartementen? o

Verhuur van Kamers

o

Verhuur van vakantiewoningen of appartementen

Indien het beide betreft, maakt u de berekening eerst voor de ene activiteit en daarna voor de andere. Indien Verhuur van kamers: ga naar Scherm 4 Indien Verhuur van vakantiewoningen of appartementen: ga naar scherm 6 Scherm 4: invoer data verhuur gastenkamers Om een inschatting te kunnen maken van de economische betekenis van het verhuur van gastenkamers op het platteland, hebben we van u volgende gegevens nodig? o

Hoeveel kamers (voor 1 of 2 personen) biedt u aan of wilt u in de toekomst aanbieden? AANTAL

o

Biedt u ook maaltijden aan (anders dan ontbijt) of zult u die in de toekomst aanbieden? JA/NEE

o

Biedt u ook diensten aan (fietsverhuur, verkoop streekproducten en andere) of bent u dat van plan? JA/NEE

o

Welke gemiddelde kamerprijs hanteert u of wilt u hanteren? We gaan uit van de prijs voor een kamer voor 2 personen, incl ontbijt. IN EURO Om u te helpen: in Vlaanderen ligt het gemiddelde voor een 2persoonskamer op het platteland op € 75/nacht. De prijzen schommelen tussen € 60 en € 95/nacht. In Nederland bedraagt het gemiddelde € 65/nacht,met schommelingen tussen € 60 en € 80.

o

Hoeveel nachten denkt u dat de kamer(s) jaarlijks verhuurd kan (kunnen) worden, oftewel, op welke bruto bezettingsgraad rekent u? ….% Om u te helpen: in Vlaanderen is de gemiddelde bruto bezettingsgraad 39% (142 van de in totaal 365 dagen), met schommellingen van 29% tot 45%.

November 2010

101

In Nederland is de bezettingsgraad gemiddeld 34% (variërend van 27% tot 40%). Berekening back office: (Aantal kamers * prijs/kamer * 365 * bezettingsgraad) * (1 + 0,05* (1 of 0) + 0,02*(1 of 0)) = jaarlijkse bedrijfsomzet. 0,05 slaat op maatijden en 0,02 slaat op diensten. Scherm 5: resultaat verhuur gastenkamers Uw gegevens brengen ons tot volgende inschatting van de economische effecten. De berekening werd gemaakt op basis van studies over verblijfstoerisme en gegevens van bestaande plattelandsverblijven in Vlaanderen en Nederland. Bij de berekening houden we geen rekening met eventuele subsidies die bestaan voor de uitbouw van belevingsactiviteiten op het platteland. Via deze premies of subsidies is er een gedeeltelijke terugbetaling van de kosten en wordt de activiteit financieel interessanter voor de ondernemer. Omzet De verwachte jaaromzet bedraagt € ….. Deze bestaat uit: o

€ …………. van logies met ontbijt;

o

€ ………… van maaltijden;

o

€ …………. van andere diensten.

Kosten en toegevoegde waarde Vanzelfsprekend is bovenstaande omzet niet als pure winst te beschouwen. U moet er rekening mee houden dat u bij een jaaromzet van € …... (herhaling totale omzet hierboven) ongeveer € ……. (44% van jaaromzet) aan variabele kosten zal hebben. In deze kosten zijn energiekosten, onderhoud, promotie en aangekochte producten in begrepen, maar in het geval van een landbouwbedrijf ook de kosten van de producten van uw eigen bedrijf die u aan uw gasten aanbiedt. Deze aangerekende prijs van deze producten is de prijs die u zou krijgen als u ze via de gangbare verkoopskanalen (vb veiling) zou verkopen. Door de kosten af te trekken van de jaarlijkse omzet bekomt men de jaarlijkse bruto toegevoegde waarde, in uw geval € ………. (progammeur: jaaromzet – jaarlijkse kosten). Dit bedrag dient om de investeringen te betalen en de bestede arbeid te vergoeden. Investeringen In studies vonden we ook informatie over de investeringen die gepaard gaan met uw activiteit. Gemiddeld werd er per kamer € 25.000 geïnvesteerd voor de verbouwing en inrichting. Voor de ontvangsten/of ontbijtruimte werd € 3.000 geïnvesteerd. De investeringen hangen natuurlijk sterk af van de originele staat van het gebouw en het gewenste comfortniveau. Arbeid De arbeid die gepaard gaat met verblijfstoerisme op het platteland is doorgaans familiale arbeid. In slechts een beperkt aantal gevallen worden er externe werknemers in dienst genomen.

November 2010

102

Uit bevragingen bij logiesuitbaters in Vlaanderen weten we dat ondernemers die veel tijd besteden aan hun uitbating, ook de hoogste omzet realiseren. Een uitbating neemt gemiddeld 24u/week in beslag (berekend op basis van een gemiddelde van 2,4 kamers per verblijf). Hou er rekening mee dat de kamers vooral van juni tot oktober verhuurd zullen worden. In die maanden kan de bestede arbeid oplopen tot 67 à 111u/week. Promotie De bedrijfsresultaten worden ook bepaald door de mate waarin er promotie gevoerd wordt. Indien u een eigen website en eigen promotiemateriaal heeft en regelmatig adverteert (vb via Toerisme Vlaanderen of www.hoevetoerisme.be), dan zal dat gemiddeld € 1.000 tot € 4.000 per jaar kosten. Indien u slechts sporadisch promotie voert (geen website), mag u rekenen op € 300/jaar. Wenst u een nieuwe berekening te maken op basis van andere gegevens? Druk hier. Terug naar scherm 3. Wenst u terug te gaan naar het beginscherm? Druk hier. Terug naar scherm 1. Scherm 6: invoer data verhuur woningen/appartementen Om een inschatting te kunnen maken van de economische betekenis van het verhuur van woningen en/of appartementen op het platteland, hebben we van u volgende gegevens nodig? 1. Hoeveel woningen/appartementen wilt u verhuren? o

1

o

2

o

3

o

4

o

5

o

6

o

7

o

8

o

9

November 2010

103

Woning 2

Woning 3

Woning 4

Woning 5

Woning 6

Woning 7

Woning 8

2-3 personen

O

O

O

O

O

O

O

O

4 personen

O

O

O

O

O

O

O

O

6 personen

O

O

O

O

O

O

O

O

7-10 personen

O

O

O

O

O

O

O

O

11-20 personen

O

O

O

O

O

O

O

O

21-34 personen

O

O

O

O

O

O

O

O

....

Woning 1

2. Kunt u voor elk van deze woningen of appartementen de capaciteit aanduiden? AANVINKEN (aantal kolommen is afhankelijk van het antwoord hierboven)

Woning 2

Woning 3

Woning 4

Woning 5

Woning 6

Woning 7

Woning 8

2-3 personen

€

€

€

€

€

€

€

€

4 personen

€

€

€

€

€

€

€

€

6 personen

€

€

€

€

€

€

€

€

7-10 personen

€

€

€

€

€

€

€

€

11-20 personen

€

€

€

€

€

€

€

€

21-34 personen

€

€

€

€

€

€

€

€

Om u te helpen geven we hieronder de gemiddelde prijs/nacht vakantiewoningen in Vlaanderen naargelang de capaciteit van de woning.

....

Woning 1

3. Welke gemiddelde prijs/nacht wilt u hanteren? (programmeur: enkel de hierboven aangeklikte rijen en kolommen mogen verschijnen. Enkel de aangeklikte cellen mogen ingevuld worden)

van

Gemiddelde prijs/nacht 2-3 personen

€ 73

4 personen

€ 67

6 personen

€ 72

7-10 personen

€ 99

11-20 prsonen

€ 191

21 - 34 personen

November 2010

€ 287

104

2-3 personen 4 personen 6 personen 7-10 personen 11-20 personen 21-34 personen

% % % % %

% % % % %

% % % % %

% % % % %

% % % % %

% % % % %

% % % % %

% % % % %

%

%

%

%

%

%

%

%

....

Woning 8

Woning 7

Woning 6

Woning 5

Woning 4

Woning 3

Woning 2

Woning 1

4. Hoeveel nachten denkt u dat de woning/appartement jaarlijks verhuurd kan worden, of anders geformuleerd: op welke bruto bezettingsgraad rekent u? ….% (programmeur: enkel de aangeklikte rijen en kolommen mogen verschijnen. Enkel de aangeklikte cellen mogen ingevuld worden)

Om u te helpen: in Vlaanderen is de gemiddelde bruto bezettingsgraad 35 – 36% (128 à 131 op een totaal van 365 dagen). In Nederland schommelt de bezettingsgraad tussen 25 en 40%. Scherm 7: resultaat verhuur woningen/appartementen Uw gegevens brengen ons tot volgende inschatting van de economische effecten. De berekening werd gemaakt op basis van studies over verblijfstoerisme en gegevens van bestaande plattelandsverblijven in Vlaanderen en Nederland. Bij de berekening houden we geen rekening met eventuele subsidies die bestaan voor de uitbouw van belevingsactiviteiten op het platteland. Via deze premies of subsidies is er een gedeeltelijke terugbetaling van de kosten en wordt de activiteit financieel interessanter voor de ondernemer. Omzet De verwachte jaaromzet bedraagt ….€. (programmeur: (prijs1/woning1/nacht * 365 * bezettingsgraad1) + (prijs2/woning2/nacht * 365 * bezettingsgraad2) + idem voor volgende woningen……… Kosten en bruto toegevoegde waarde Vanzelfsprekend is bovenstaande omzet niet als pure winst te beschouwen. U moet er rekening mee houden dat u bij een jaaromzet van (herhaling omzet hierboven) € …... ongeveer € ……. (=27% van omzet) aan variabele kosten zal hebben (energiekosten, schoonmaak, …). Door de kosten af te trekken van de jaarlijkse omzet, bekomt men de jaarlijkse bruto toegevoegde waarde, in uw geval € ………. (progammeur: jaaromzet – jaarlijkse kosten). Dit bedrag dient om de investeringen te betalen en de bestede arbeid te vergoeden.

November 2010

105

Investeringen De investeringen die gepaard gaan met uw activiteit variëren tussen € 30.000 en € 50.000 (voor verbouwing en herinrichting van gebouw + aankoop materiaal). Dit zijn echter gemiddelde waarden. Uw eigen investering zal sterk afhankelijk zijn van de originele staat van het gebouw en de mate van comfort die u wenst aan te bieden. Arbeid De arbeid die gepaard gaat met verblijfstoerisme op het platteland is doorgaans familiale arbeid. In slechts een beperkt aantal gevallen worden er externe werknemers in dienst genomen. Uit bevragingen bij verhuurders van vakantiewoningen in Vlaanderen weten we dat ondernemers die veel tijd besteden aan deze verhuringen, ook de hoogste omzet realiseren. De uitbating zal gemiddeld minimum 4u/week en maximum 9u/week kosten, met een gemiddelde van 6u/week. Promotie De bedrijfsresultaten worden ook bepaald door de mate waarin er promotie gevoerd wordt. Indien u een eigen website en eigen promotiemateriaal heeft en regelmatig adverteert (vb via Toerisme Vlaanderen of www.hoevetoerisme.be dan zal dat gemiddeld € 1.000 tot € 4.000 per jaar kosten. Indien u slechts sporadisch promotie voert (geen website), mag u rekenen op € 300/jaar. Wenst u een nieuwe berekening te maken op basis van andere gegevens? Druk hier. Terug naar scherm 3. Wenst u terug te gaan naar het beginscherm? Druk hier. Terug naar scherm 1. 9.2.2

Verkoop en/of verwerking van hoeveproducten

Scherm 8: ingave woonplaats en segment Woonplaats Onze berekening maakt onderscheid op basis van de ligging van uw bedrijf. Waar is uw bedrijf gelegen? o

Vlaanderen (=Vla)

o

Nederland (=NL)

Segment Onze berekening verschilt naargelang de aard van uw activiteit. Uit welk segment haalt u de grootste inkomsten (=hoofdsegment)? o

Zuivel (melk, boter, kaas yoghurt en andere zuivelproducten) (=Z)

o

Vlees (=V)

o

Groenten en fruit (=G)

November 2010

106

Voor andere productcategorieën bevat deze tool geen informatie. Scherm 9: Ingave Arbeid Om een inschatting te kunnen maken van de economische betekenis van uw activiteit, hebben we van u volgende gegevens nodig: Hoeveel uren/week denkt u in totaal te besteden aan de verwerking en verkoop van hoeveproducten (niet enkel de producten binnen uw hoofdsegment)? o

<20u/week (=a)

o

20-100u/week (=b)

o

>100u week (=c)

Hoeveel denkt u te investeren, gespreid over een periode van 5 jaar, in aankoop van verwerkingstoestellen, (verkoops)-automaten, winkelinrichting, gebouwen,… (die specifiek verbonden zijn aan de verwerking en verkoop van hoeveproducten)? o

< € 100.000 (=0)

o

> € 100.000 (=1)

November 2010

107

1

Vla

V

a

0

Vla

V

b

0

Vla

V

c

0

Vla

V

a

1

Vla

V

b

1

Vla

V

c

1

Vla

Z

a

0

Vla

Z

b

0

Vla

Z

c

0

Vla

Z

a

1

Vla

Z

b

1

Vla

Z

c

1

N

G

a

0

N

G

b

0

November 2010

x x

x

x x

x x

x

x

x x

x x

x

x

x x

X x

x

x

x x

x x

x

x

x x

x x

x

59% van omzetrange

1

c

x

78% van omzetrange

b

G

x

x x

x

108

x

57% van omzetrange

G

Vla

x

59 % va n

Vla

234.000

1

156.000

0

a

149.000

c

G

Kosten

117.000

G

Vla

91.000

Vla

x

52.000

0

39.000

0

b

28.500

Investeringen

a

G

18.000

Arbeid

G

Vla

5.000

Segment

Vla

Omzetrange = getal1 – getal2

2.500

Woonplaats

Achterliggende tabel voor programmeur:

N

V

a

0

N

V

b

0

x

N

V

c

0

x

N

V

a

1

x

N

V

b

1

x

N

V

c

1

x

N

Z

a

0

x

N

Z

b

0

x

N

Z

c

0

N

Z

a

1

N

Z

b

1

N

Z

c

1

November 2010

234.000

1

156.000

1

c

x x

149.000

b

G

Kosten

117.000

G

N

91.000

N

52.000

1

39.000

0

a

28.500

Investeringen

c

G

18.000

Arbeid

G

N

5.000

Segment

N

2.500

Woonplaats

Omzetrange = getal1 – getal2

x

x x

x x

x

x x

x x

x

x

x x

x x

109

78% van omzetrange

x

57% van omzetrange

x

Scherm 10: Resultaat hoeveen streekproducten Omzet Uw jaarlijkse omzet uit verwerking en verkoop van hoeveproducten (niet enkel uit uw hoofdsegment) wordt geschat tussen getal 1 en getal 2 euro per jaar. Bij deze berekening houden we geen rekening met eventuele subsidies die bestaan voor de uitbouw van diversificatie-activiteiten op het platteland. Via deze premies of subsidies is er een gedeeltelijke terugbetaling van de kosten en wordt de activiteit financieel interessanter voor de ondernemer. Kosten en toegevoegde waarde Vanzelfsprekend is de geschatte omzet niet als pure winst te beschouwen. U moet er rekening mee houden dat u bij een jaaromzet tussen € getal 1 – getal 2 ongeveer kostenrange (57% zuivel, 78% voor vlees en 59% voor groenten en fruit) aan variabele kosten zal hebben. Onder kosten verstaan we zowel energiekosten, onderhoud, promotie, aangekochte producten,… maar ook de aangerekende kosten van de producten van uw eigen bedrijf die u (verwerkt) verkoopt. De aangerekende prijs van deze producten is de prijs die u zou krijgen als u ze via de gangbare verkoopskanalen (vb veiling) zou verkopen. Door de kosten af te trekken van de jaarlijkse omzet, bekomt men de jaarlijkse bruto toegevoegde waarde, in uw geval tussen (getal 1 – kosten 1) en (getal 2 – kosten 2) euro per jaar. Dit bedrag dient om de investeringen te betalen en de bestede arbeid te vergoeden. Investeringen Voor het verwerken en verkopen van hoeveen streekproducten moeten ruimtes worden verbouwd (in sommige gevallen gebouwd) en machines worden aangekocht. De grootte van de investering is sterk afhankelijk van de persoonlijke situatie (vb. enkel kleine afwerking nodig of volledige herinrichting van een voormalige stal, wordt er gewerkt met nieuw of met tweedehandsmatiaal, ...). Bij wijze van aanknopingspunten kunnen we volgende cijfers meegeven:

In Vlaanderen konden we op basis van VLIF dossiers opmaken dat de gemiddelde investering bij hoeveproducenten varieert van € 25.000 tot € 40.000 in gebouwen en van € 13.000 tot € 26.000 voor materieel. Dit beeld is evenwel vertekend, gezien men bij het VLIF pas vanaf € 15.000 dossiers kan indienen. Vele producenten of verklopers van hoeveproducten doen om die reden geen beroep op het VLIF;

Volgens een recente studie van de Vlaamse Overheid (De Regt, 2010) schommelen de jaarlijkse afschrijvingen van hoevezuivelaars rond de € 3.000.

Het steunpunt hoeveproducenten hanteert voor de zuivelsector volgende richtbedragen: € 25.000 à 30.000 voor toestellen om ijs te maken, € 10.000 voor een pasteur voor het bereiden van desserten, € 5.000 à 10.000 voor een koelcel/diepvries. Dit zijn nieuwprijzen, tweedehands zakken deze prijzen tot 1/3 of zelfs 1/5 van de nieuwprijs.

November 2010

110

Promotie Bedrijven die investeren in promotie halen doorgaans een hogere bedrijfsomzet. Uit een bevraging weten we dat ondernemers met verwerking en verkoop van streekproducten gemiddeld € 600 per jaar uitgeven aan promotie. Achter dit gemiddelde schuilt een vrij grote diversiteit, gaande van ondernemers die quasi niets uitgeven aan promotie (doorgaans verkoop lans de weg), tot ondernemers die tussen de € 1.000 en € 2.000 uitgeven voor website, folders, advertenties,…. Grootte assortiment Ook de grootte van het assortiment dat u verkoopt beïnvloedt uw bedrijfsomzet. Indien u meer dan 10 verschillende productcategorieën (vb yoghurt, harde kazen, verse groenten, verwerkte groenten,…) aanbiedt, vergroot de kans op een hogere bedrijfsomzet. Al deze producten moeten daarom niet noodzakelijk geproduceerd en verwerkt zijn op uw bedrijf; u kan ook de producten van anderen verkopen. Wenst u een nieuwe berekening te maken op basis van andere gegevens? Druk hier. Terug naar scherm 8. Wenst u terug te gaan naar het beginscherm? Druk hier. Terug naar scherm 1. 9.2.3

Plattelandseducatie

Scherm 11: Woonplaats Onze berekening maakt onderscheid op basis van de ligging van uw bedrijf. Waar is uw bedrijf gelegen? o

Vlaanderen

o

Nederland

Indien Vlaanderen, ga naar scherm 12 Indien Nederland, ga naar scherm 14 Scherm 12: invoer data educatie (Vlaanderen) Om een inschatting te kunnen maken van de economische betekenis van plattelandseducatie, hebben we van u volgende gegevens nodig: o

o

Werkte u een educatief pakket uit van minstens een halve dag, of zijn de educatieve activiteiten op uw bedrijf eerder als een algemene rondleiding te beschouwen? o

De educatieve activiteiten op mijn bedrijf beperken zich tot bedrijfsrondleidingen aan klassen of andere groepen. Ik heb geen educatief pakket uitgewerkt (wat bijvoorbeeld past in het leerprogramma).

o

Ikzelf of een andere organisatie werkte voor mijn bedrijf één of meerdere educatieve pakketten uit van minstens een halve dag.

Heeft u geïnvesteerd in de (verbouwing en) inrichting van een educatieve ruimte voor de ontvangst van groepen?

November 2010

111

Scherm 13: resultaat plattelandseducatie (Vlaanderen) Optie 1: Geen pakket, geen ruimte: De inkomsten die u behaalt uit plattelandseducatie zijn eerder bijkomstig en in financiële termen verwaarloosbaar. Het feit dat u uw bedrijf openstelt voor groepen heeft wel een belangrijke maatschappelijke meerwaarde en geeft bevolkingsgroepen de kans om kennis te maken met de actuele bedrijfsvoering in de landbouw. Het draagt bij tot een positief imago van de land- en tuinbouw. Voor de rest wordt er niets meer getoond. Andere 3 opties: Uw gegevens brengen ons tot onderstaande inschatting van de economische effecten. De berekening werd gemaakt op basis van studies over plattelandseducatie en een bevraging van bestaande educatieve boerderijen in Vlaanderen. Bij de berekening houden we geen rekening met eventuele subsidies die bestaan voor de uitbouw van plattelandseducatie. Via deze premies of subsidies is er een gedeeltelijke terugbetaling van de kosten en wordt de activiteit financieel interessanter voor de ondernemer. Omzet uit educatie Uw jaarlijkse omzet uit plattelandseducatie bedraagt gemiddeld € 2.000, maar kan schommelen tussen € 375 en € 5.000 per jaar. Lage inschatting Omzet

€ 375

Gemiddeld € 2.000

Hoge inschatting € 5.000

De prijzen die doorgaans gehanteerd worden voor een goed voorbereide educatieve activiteit schommelen tussen de € 2 à 7 per persoon (per kind). Er zijn in Vlaanderen enkele educatiebedrijven die zich volledig toegespitst hebben op educatie en dus ook een grotere jaaromzet halen dan € 5.000. Deze hebben vaak hun activiteiten uitgebouw in samenwerking met andere partners en krijgen hiervoor meestal subsidies van centrale of decentrale overheden, of ondersteuning vanuit de tweede pijler van het Europese landbouwbeleid (PDPO voor projecten, VLIF voor investeringen). Extra omzet uit verhuring educatieve ruimte (indien ja op derde vraag) De extra opbrengsten uit de verhuring van een ruimte voor vergaderingen, feesten of andere recreatie, bedragen gemiddeld € 7.250 per jaar en kunnen schommelen tussen € 500 en € 25.000 (afhankelijk van de uitrusting en het aantal verhuringen). Kosten en toegevoegde waarde Vanzelfsprekend is de geschatte omzet niet als pure winst te beschouwen. U moet er rekening mee houden dat de variabele kosten ongeveer 30% van de omzet bedragen. Onder kosten verstaan we zowel energiekosten, onderhoud, promotie, aangekochte producten,…

November 2010

112

Lage inschatting

Gemiddeld

Hoge inschatting

Omzet

€ 375

€ 2.000

€ 5.000

Kosten (30%)

€ 113

€ 600

€ 1.500

Bruto toegevoegde waarde (70%)

€ 262

€ 1.400

€ 3.500

Door de kosten af te trekken van de omzet, bekomt u de jaarlijkse bruto toegevoegde waarde. Dit bedrag dient om de investeringen te betalen en de bestede arbeid mee te vergoeden. Investeringen voor een educatieve ruimte Sommige educatieboerderijen belissen om een aparte ruimte in te richten voor het onthaal van groepen. De investeringen voor de inrichting van een educatieve ruimte variëren sterk. Uit een bevraging bleek dat grote investeerders +/- € 25.000 besteedden aan de educatieve ruimte. Kleine investeerders hielden het bij +/- € 4.000. Het investeringsbedrag hangt natuurlijk sterk af van de originele staat van de ruimte en het gewenste comfortniveau. In onderstaande tabel vindt u ook de jaarlijkse afschrijvingslast (gebouwen worden afgeschreven op 15 jaar) die gepaard gaat met de respectieve investeringen. Lage inschatting Investering in ruimte / gebouw Jaarlijkse afschrijving

Gemiddeld

Hoge inschatting

€ 4.000

€ 10.000

€ 25.000

€ 267

€ 667

€ 1.667

Arbeid Uit een bevraging van verbrede ondernemers weten we dat de ondernemers die veel tijd besteden aan hun verbrede activiteit, ook de hoogste omzet realiseren. Het uitwerken van een educatief pakket en het ontvangen van groepen op het bedrijf vraagt een extra tijdsbesteding tussen 6 en 45u per week (gemiddeld 12u). Het verhuren van een bedrijfsruimte voor feesten, vergaderingen en andere recreatie-activiteiten, vraagt een extra tijdsbesteding (aan onderhoud, administratie, …) tussen 2 en 20u per week (gemiddeld 7u). Promotie Uit een bevraging blijkt dat ondernemers met een eigen website doorgaans een hogere omzet behalen dan bedrijven die daar niet over beschikken. De vzw Plattelandsklassen geeft mee dat bedrijven die enkel groepen ontvangen voor rondleidingen (en hiervoor € 30 à 50 per groep ontvangen) meestal geen promotie voeren. Bedrijven die echter hun inkomsten willen vergroten met een extra activiteit spenderen minimaal € 300 per jaar (zonder website) aan promotie. Bedrijven met een eigen website, eigen promotiemateriaal, geregeld advertenties,… spenderen tussen € 1.000 en € 3.000 per jaar.

November 2010

113

Arrangement Ondernemers van wie het aanbod deel uitmaakt van een breder arrangement voor groepen, behalen doorgaans een hogere omzet. Wenst u een nieuwe berekening te maken op basis van andere gegevens? Druk hier. Terug naar scherm 12. Wenst u terug te gaan naar het beginscherm? Druk hier. Terug naar scherm 1. Scherm 14: invoer data educatie (Nederland) Om een inschatting te kunnen maken van de economische betekenis van plattelandseducatie, hebben we van u volgende gegevens nodig: o

o

Hoeveel groepen zal u jaarlijks op uw bedrijf ontvangen? o

Minder dan 4 groepen

o

Tussen 4 en 30 groepen

o

Meer dan 30 groepen

Heeft u een educatieve ruimte die u, naast educatieve doeleinden, ook wil verhuren voor feesten, vergaderingen of andere recreatie? o

JA

o

NEE

Scherm 15: resultaat plattelandseducatie (NL) Uw gegevens brengen ons tot onderstaande inschatting van de economische effecten. De berekening werd gemaakt op basis van studies over plattelandseducatie en een bevraging van bestaande educatieve boerderijen in Vlaanderen. Bij de berekening houden we geen rekening met eventuele subsidies die bestaan voor de uitbouw van belevingsactiviteiten op het platteland. Via deze premies of subsidies is er een gedeeltelijke terugbetaling van de kosten en wordt de activiteit financieel interessanter voor de ondernemer. Omzet Tekst tonen indien minder dan 4 groepen per jaar: Indien u minder dan 4 groepen per jaar ontvangt, zal de jaaropbrengst uit educatie verwaarloosbaar zijn. Vanaf 4 groepen worden de jaaropbrengsten geschat tussen € 500 en € 3.750. Vanaf 30 groepen wordt de verwachte omzet geschat tussen € 5.000 à € 10.000 per jaar. Stop tool. Tekst tonen indien tussen 4 en 30 groepen per jaar: Uw jaarlijkse omzet uit plattelandseducatie wordt geschat tussen € 500 en € 3.750 per jaar. Ter informatie: bij bedrijven die meer dan 30 groepen ontvangen per jaar ligt de verwachte omzet tussen de € 5.000 en € 10.000 per jaar.

November 2010

114

Ook alle onderstaande tekst tonen over kosten, investeringen, arbeid, ... Tekst tonen indien meer dan 30 groepen per jaar op pakket: Uw jaarlijkse omzet uit plattelandseducatie wordt geschat tussen € 5.000 en € 10.000 per jaar. Ook alle onderstaande tekst tonen over kosten, investeringen, arbeid, ... Extra omzet uit verhuring educatieve ruimte (indien ja op tweede vraag) De extra opbrengsten uit de verhuring van een ruimte voor vergaderingen, feesten of andere recreatie, bedragen gemiddeld € 7.250 per jaar en kunnen schommelen tussen € 1.000 en € 25.000 (afhankelijk van de uitrusting en het aantal verhuringen). Kosten en toegevoegde waarde Vanzelfsprekend is de geschatte omzet niet als pure winst te beschouwen. U moet er rekening mee houden dat de variabele kosten ongeveer 30% van de omzet bedragen. Onder kosten verstaan we zowel energiekosten, onderhoud, promotie, aangekochte producten,… Door de kosten af te trekken van de omzet, bekomt u de jaarlijkse bruto toegevoegde waarde. Dit bedrag dient om de investeringen te betalen en de bestede arbeid mee te vergoeden. Investeringen voor een educatieve ruimte Sommige educatieboerderijen belissen om een aparte ruimte in te richten voor het onthaal van groepen. De investeringen voor de inrichting van een educatieve ruimte variëren sterk. Uit een bevraging bleek dat grote investeerders +/- € 25.000 besteedden aan de educatieve ruimte. Kleine investeerders hielden het bij +/- € 4.000. Het investeringsbedrag hangt natuurlijk sterk af van de originele staat van de ruimte en het gewenste comfortniveau. In onderstaande tabel vindt u ook de jaarlijkse afschrijvingslast (gebouwen worden afgeschreven op 15 jaar) die gepaard gaat met de respectieve investeringen. Lage inschatting Investering in ruimte / gebouw Jaarlijkse afschrijving

Gemiddeld

Hoge inschatting

€ 4.000

€ 10.000

€ 25.000

€ 267

€ 667

€ 1.667

Arbeid (wordt niet getoond indien minder dan 4 groepen en geen ruimte) Uit een bevraging van verbrede ondernemers weten we dat de ondernemers die veel tijd besteden aan hun verbrede activiteit, ook de hoogste omzet realiseren. Het uitwerken van een educatief pakket en het ontvangen van groepen op het bedrijf vraagt een extra tijdsbesteding tussen 6 en 45u per week (gemiddeld 12u). Het verhuren van een bedrijfsruimte voor feesten, vergaderingen en andere recreatie-activiteiten, vraagt een extra tijdsbesteding (aan onderhoud, administratie, …) tussen 2 en 20u per week (gemiddeld 7u). Promotie

November 2010

115

Uit een bevraging blijkt dat ondernemers met een eigen website doorgaans een hogere omzet behalen dan bedrijven die daar niet over beschikken. De vzw Plattelandsklassen (Vlaanderen) geeft mee dat bedrijven die enkel groepen ontvangen voor rondleidingen (en hiervoor € 30 à € 50 per groep ontvangen) meestal geen promotie voeren. Bedrijven die echter hun inkomsten willen vergroten met een extra activiteit spenderen minimaal € 300 per jaar (zonder website) aan promotie. Bedrijven met een eigen website, eigen promotiemateriaal, geregeld advertenties,… spenderen tussen € 1.000 en € 3.000 per jaar. Arrangement Ondernemers van wie aanbod deel uitmaakt van een breder arrangement voor groepen behalen doorgaans een hogere omzet. Wenst u een nieuwe berekening te maken op basis van andere gegevens? Druk hier. Terug naar scherm 12. Wenst u terug te gaan naar het beginscherm? Druk hier. Terug naar scherm 1.

9.3

Voor organisaties

Scherm 16: ingave gegevens organisaties Onze berekening maakt onderscheid op basis van de plaats waar de ondernemers zijn gelegen. Wilt u daarom aangeven voor welke groep van ondernemers u de economische impact wilt berekenen: •

Nederlandse ondernemers

•

Vlaamse ondernemers

•

Nederlandse en Vlaamse ondernemers samen, zonder onderscheid

Scherm 17: Activiteit Onze berekening maakt onderscheid tussen de aard van de activiteit. Voor welke activiteit wilt u de verwachte omzet berekenen? Activiteit o

Verblijfstoerisme

o


o

Plattelandseducatie

Indien uw groep bestaat uit ondernemers van meer dan een segment, moet u de berekening twee keer uitvoeren, voor elk van de groepen apart. Indien Verblijfstoerisme, ga naar scherm 18 Indien Verwerking en verkoop van hoeveproducten, ga naar scherm 20 Indien Plattelandseducatie, ga naar scherm 22

November 2010

116

9.3.1

Verblijfstoerisme

Scherm 18: ingave gegevens verblijfstoerisme Dit instrument maakt een inschatting van de economische impact van het aanbieden van kamers met ontbijt en het verhuren van vakantiewoningen of appartementen op het landbouwbedrijf. Geef in onderstaande tabel de kencijfers waarover u beschikt. Eerste berekeningswijze (voorkeur omwille van meer detail): vertrekken vanuit het aantal kamers en/of het aantal vakantiewoningen Aantal kamers/vakantiewoningen Kamers met ontbijt

A

Vakantiewoningen/appartementen

C

Alternatieve berekeningswijze: vertrekken vanuit het aantal ondernemers Indien u niet beschikt over het detail van het aantal kamers of vakantiewoningen, kan de berekening ook uitgevoerd worden op basis van het aantal ondernemers. Aantal ondernemers Kamers met ontbijt (aantal B&B’s) Vakantiewoningen/appartementen verhuurders)

B (aantal

Totaal

D

E

Scherm 19: resultaat verblijfstoerisme Indien A is ingevuld: •

Indien voor Vlaamse ondernemers: De geschatte omzet die wordt gerealiseerd met de verhuur van het aantal opgegeven gastenkamers bedraagt € …. per jaar. (formule programmeur: A * € 75/kamer/nacht * 365 * 39%) Bij de berekening wordt uitgegaan van een gemiddelde kamerprijs (2 personen) van € 75 per nacht en een gemiddelde bezettingsgraad van 39%. De bruto toegevoegde waarde bedraagt = omzet – (44% van omzet) Hierbij wordt uitgegaan van een gemiddeld kostenpercentage (operationele kosten zoals energie, schoonmaak, voeding, ...) van 44% van de omzet.

•

Indien voor Nederlandse ondernemers: De geschatte omzet die wordt gerealiseerd met de verhuur van het aantal opgegeven gastenkamers bedraagt € ..... per jaar.

November 2010

117

(formule programmeur: A * € 65/kamer/nacht * 365 * 34%) Bij de berekening wordt uitgegaan van een gemiddelde kamerprijs (2 personen) van € 65 per nacht en een gemiddelde bezettingsgraad van 34%. De bruto toegevoegde waarde bedraagt = omzet – (44% van omzet) Hierbij wordt uitgegaan van een gemiddeld kostenpercentage (operationele kosten zoals energie, schoonmaak, voeding, ...) van 44% van de omzet. •

Indien voor Vlaamse en Nederlandse ondernemers samen De geschatte omzet die wordt gerealiseerd met de verhuur van het aantal opgegeven gastenkamers bedraagt € … per jaar. (formule programmeur: A * € 70/kamer/nacht * 365 * 37%) Bij de berekening wordt uitgegaan van een gemiddelde kamerprijs (2 personen) van € 70 per nacht en een gemiddelde bezettingsgraad van 37%. De bruto toegevoegde waarde bedraagt = omzet – (44% van omzet) Hierbij wordt uitgegaan van een gemiddeld kostenpercentage (operationele kosten zoals energie, schoonmaak, voeding, ...) van 44% van de omzet.

Indien A niet is ingevuld: •

Indien B is ingevuld: o

Indien voor Vlaamse ondernemers:

De totale omzet voor alle ondernemers met gastenkamers samen bedraagt € .... per jaar. (formule programmeur: B*3,3* € 75/kamer/nacht * 365 * 39%) Bij de berekening wordt uitgegaan van gemiddeld 3,3 kamers per verblijf, een gemiddelde kamerprijs (2 personen) van € 75/nacht en een gemiddelde bezettingsgraad van 39%. De bruto toegevoegde waarde bedraagt = omzet – (44% van omzet) Hierbij wordt uitgegaan van een gemiddeld kostenpercentage (operationele kosten zoals energie, schoonmaak, voeding, ...) van 44% van de omzet. o

Indien voor Nederlandse ondernemers:

De totale omzet voor alle ondernemers met gastenkamers samen bedraagt € ... per jaar. (formule programmeur: B*2,4* € 65/kamer/nacht * 365 * 34%)

November 2010

118

Bij de berekening wordt uitgegaan van gemiddeld 2,4 kamers per verblijf, een gemiddelde kamerprijs (2 personen) van € 65/nacht en een gemiddelde bezettingsgraad van 34%. De bruto toegevoegde waarde bedraagt = omzet – (44% van omzet) Hierbij wordt uitgegaan van een gemiddeld kostenpercentage (operationele kosten zoals energie, schoonmaak, voeding, ...) van 44% van de omzet. o

Indien voor Vlaamse en Nederlandse ondernemers samen

De totale omzet voor alle ondernemers met gastenkamers samen bedraagt € ... per jaar. (formule programmeur: B*2,8* € 70/kamer/nacht * 365 * 37%) Bij de berekening wordt uitgegaan van gemiddeld 2,8 kamers per verblijf, een gemiddelde kamerpijs (2 personen) van € 70/nacht en een gemiddelde bezettingsgraad van 37%. De bruto toegevoegde waarde bedraagt = omzet – (44% van omzet) Hierbij wordt uitgegaan van een gemiddeld kostenpercentage (operationele kosten zoals energie, schoonmaak, voeding, ...) van 44% van de omzet. Indien C is ingevuld: o


De geschatte omzet die wordt gerealiseerd met de verhuur van het aantal opgegeven vakantiewoningen samen bedraagt € ... per jaar. (formule programmeur: € 11.753 * C) Hierbij wordt uitgegaan van een gemiddelde omzet per vakantiewoning van € 11.753 in Vlaanderen. Dit gemiddelde is gebaseerd op een gemiddelde prijs/woning/nacht van € 92 en een bezetting van 35%. De bruto toegevoegde waarde bedraagt = omzet – (27% van omzet) Hierbij wordt uitgegaan van een gemiddeld kostenpercentage (operationele kosten zoals energie, schoonmaak, voeding, ...) van 27% van de omzet. o


De geschatte omzet die wordt gerealiseerd met de verhuur van het aantal opgegeven vakantiewoningen samen bedraagt € ... per jaar. (formule programmeur: € 10.074 * C) Hierbij wordt uitgegaan van een gemiddelde omzet per vakantiewoning van € 10.074 in Nederland. Dit gemiddelde is gebaseerd op een gemiddelde prijs/woning/nacht van € 92 en een bezetting van 30%. De bruto toegevoegde waarde bedraagt = omzet – (27% van omzet)

November 2010

119

Hierbij wordt uitgegaan van een gemiddeld kostenpercentage (operationele kosten zoals energie, schoonmaak, voeding, ...) van 27% van de omzet. o

Indien voor Vlaamse en Nederlandse ondernemers:

De geschatte omzet die wordt gerealiseerd met de verhuur van het aantal opgegeven vakantiewoningen samen bedraagt € ... per jaar. (formule programmeur: € 10.914 * C) Hierbij wordt uitgegaan van een gemiddelde omzet per vakantiewoning van € 10.914 in Vlaanderen en Nederland. Dit gemiddelde is gebaseerd op een gemiddelde prijs/woning/nacht van € 92 en een bezetting van 32,5%. De bruto toegevoegde waarde bedraagt = omzet – (27% van omzet) Hierbij wordt uitgegaan van een gemiddeld kostenpercentage (operationele kosten zoals energie, schoonmaak, voeding, ...) van 27% van de omzet. Indien C niet is ingevuld: •

Indien D is ingevuld: o


De geschatte omzet die wordt gerealiseerd door het aantal opgegeven ondernemers samen bedraagt € ... per jaar. (formule programmeur: € 20.000 * D) Hierbij wordt uitgegaan van een gemiddelde jaaromzet bij verhuurders van vakantiewoningen van € 20.000. Dit gemiddelde is berekend op basis van een gemiddelde prijs/woning/nacht van € 92, een bezetting van 35% en een gemiddelde van 1,71 vakantiewoningen per ondernemer. De bruto toegevoegde waarde bedraagt = omzet – (27% van omzet) Hierbij wordt uitgegaan van een gemiddeld kostenpercentage (operationele kosten zoals energie, schoonmaak, voeding, ...) van 27% van de omzet. o


De geschatte omzet die wordt gerealiseerd door het aantal opgegeven ondernemers samen bedraagt € ... per jaar. (formule programmeur: € 17.200 * D) Hierbij wordt uitgegaan van een gemiddelde jaaromzet bij verhuurders van vakantiewoningen van € 17.200. Dit gemiddelde is berekend op basis van een gemiddelde prijs/woning/nacht van € 92, een bezetting van 30% en een gemiddelde van 1,71 vakantiewoningen per ondernemer. De bruto toegevoegde waarde bedraagt = omzet – (27% van omzet)

November 2010

120

Hierbij wordt uitgegaan van een gemiddeld kostenpercentage (operationele kosten zoals energie, schoonmaak, voeding, ...) van 27% van de omzet. o

Indien voor Vlaamse en Nederlandse ondernemers samen

De geschatte omzet die wordt gerealiseerd door het aantal opgegeven ondernemers samen bedraagt € ... per jaar. (formule programmeur: € 18.500 * D (gemiddelde van € 17.200 en 20.000)) Hierbij wordt uitgegaan van een gemiddelde jaaromzet bij verhuurders van vakantiewoningen van € 18.500. Dit gemiddelde is berekend op basis van een gemiddelde prijs/woning/nacht van € 92, een bezetting van 30 à 35% en een gemiddelde van 1,71 vakantiewoningen per ondernemer. De bruto toegevoegde waarde bedraagt = omzet – (27% van omzet) Hierbij wordt uitgegaan van een gemiddeld kostenpercentage (operationele kosten zoals energie, schoonmaak, voeding, ...) van 27% van de omzet. Indien A, B, C en D niet zijn ingevuld: •

Indien E is ingevuld: De geschatte omzet voor het aantal opgegeven ondernemers met verblijfstoerisme bedraagt € ... per jaar. (formule programmeur: E * € 23.000) € 23.000 is de gemiddelde jaaromzet van verhuurders van kamers (VL en NL ) en vakantiewoningen (VL en NL) . De bruto toegevoegde waarde bedraagt = omzet – (27% van omzet) Hierbij wordt uitgegaan van een gemiddeld kostenpercentage (operationele kosten zoals energie, schoonmaak, voeding, ...) van 27% van de omzet.

9.3.2


Scherm 20: opgave hoeveproducten

gegevens

verwerking

en

verkoop

van

Indien voor Vlaamse ondernemers of voor Vlaamse en Nederlandse ondernemers samen: Geef in onderstaande tabel de kencijfers waarover u beschikt. Er kan al een berekening worden gemaakt vanaf het moment dat u het totaal invult. Indien u de ondernemers kan opsplitsen naargelang het segment, zal de schatting vanzelfsprekend nauwkeuriger zijn. Aantal ondernemers Zuivel

November 2010

A

121

Vlees

B

Groenten en fruit

C

Totaal

D

Indien voor Nederlandse ondernemers: Geef in onderstaande tabel de kencijfers waarover u beschikt. Er kan al een berekening worden gemaakt vanaf het moment dat u het totaal invult. Indien u de ondernemers kan opsplitsen naargelang het verkoopskanaal, zal de schatting vanzelfsprekend nauwkeuriger zijn. Vaak worden verschillende verkoopskanalen aangesproken. In dat geval moet het belangrijkste worden gekozen. Het is wellicht ook moeilijk om bij boerderijwinkels het onderscheid te maken tussen klein, middelgroot en groot, Aantal ondernemers Boerderijwinkel: klein, middelgroot, groot

E

Verkoop langs de weg

F

Op de markt (boerenmarkt/weekmarkt)

G

Webwinkel (vaak in bio gebruikt)

H

Levering aan streekwinkel, horeca, kantines, zorginstellingen

I

Totaal

J

November 2010

122

Achterliggende tabellen voor programmeur: Gemiddelde omzet per segment

VLAANDEREN of Vlaanderen en Nederlandse ondernemers samen

ZUIVEL

VLEES

GROENTEN & Fruit

€ 39.000

€ 91.000

€ 39.000

Tabel voor NL Gemiddelde bedrijfsomzet (in €) Boerderijwinkel Langs de weg Op de markt (boeren-/gewoon) Webwinkel

69.00075 4.000 85.500 200.000

Streekwinkel, horeca, kantines, zorginstellingen

20.000

Totaal

53.600

Scherm 21: Resultaat Verwerking en verkoop van hoeveproducten Indien A is ingevuld: De totale omzet voor alle hoevezuivelaars samen wordt geschat op € ... per jaar (formule programmeur: A * € 39.000) De Bruto toegevoegde waarde bedraagt € ... = omzet – (57% van omzet) Indien B is ingevuld: De totale omzet voor alle vleesverwerkers samen wordt geschat op € ... per jaar (formule programmeur: B * € 91.000) De Bruto toegevoegde waarde bedraagt € ... = omzet – (78% van omzet) Indien C is ingevuld: De totale omzet voor alle ondernemers met verkoop van groenten en fruit, wordt geschat op € .... per jaar (formule programmeur: C * € 39.000) De Bruto toegevoegde waarde bedraagt € ... = omzet – (59% van omzet)

75

Eigen gemiddelde, berekend op basis van gemiddelde omzet en aantal van boerderijwinkels in NL: 770 klein (gemiddelde omzet € 30.000), 560 middelgroot (gemiddelde omzet € 100.000) en 70 groot (gemiddelde omzet € 250.000).

November 2010

123

Indien A, B en C niet zijn ingevuld Indien D is ingevuld: De totale omzet voor alle ondernemers met verkoop en/of verwerking van hoeveproducten samen wordt geschat op € ... per jaar (formule programmeur: D* € 50.000) De Bruto toegevoegde waarde bedraagt € ... = omzet – (65% van omzet) Indien E is ingevuld: De totale omzet voor alle boerderijwinkels samen wordt geschat op € ... per jaar (formule programmeur: E * € 69.000) De Bruto toegevoegde waarde bedraagt € ... = omzet – (65% van omzet) Indien F is ingevuld: De totale omzet voor alle verkopers van hoeveproducten langs de weg, samen wordt geschat op € ... per jaar (formule programmeur: H * € 4.000) De Bruto toegevoegde waarde bedraagt € ... = omzet – (65% van omzet) Indien G is ingevuld: De totale omzet voor alle verkopers van hoeveproducten op markten (boerenmarkt, weekmarkt), samen wordt geschat op € ... per jaar (formule programmeur: I * € 85.500) De Bruto toegevoegde waarde bedraagt € ... = omzet – (65% van omzet) Indien H is ingevuld: De totale omzet voor alle verkopers met webwinkels samen wordt geschat op € ... per jaar (formule programmeur: K * € 200.000) De Bruto toegevoegde waarde bedraagt € ... = omzet – (65% van omzet) Indien I is ingevuld: De totale omzet voor alle hoeveproducenten met verkoop aan streekwinkels, horeca, kantines of zorginstellingen samen wordt geschat op € ... per jaar (formule programmeur: L * € 20.000) De Bruto toegevoegde waarde bedraagt € ... = omzet – (65% van omzet) Indien E, F, G, H en I niet zijn ingevuld: Indien J is ingevuld:

November 2010

124

De totale omzet voor alle producenten met boerderijverkoop samen wordt geschat op € ... per jaar (formule programmeur: M * € 53.500) De Bruto toegevoegde waarde bedraagt € ... = omzet – (65% van omzet) 9.3.3

Plattelandseducatie

Scherm 22: ingave gegevens plattelandseducatie Indien voor Vlaamse ondernemers: Om een schatting te kunnen maken van de omzet die wordt gerealiseerd door een groep van educatieboerderijen, hebben we van u volgende gegevens nodig: o

Aantal aanbieders van plattelandseducatie; Aantal A

o

(Facultatief) Hoeveel van deze aanbieders hebben een educatieve ruimte die ook voor andere doeleinden (vergaderingen, feesten of andere recreatie) wordt verhuurd? Aantal B

Indien voor Nederlandse ondernemers: Om een schatting te kunnen maken van de omzet die wordt gerealiseerd door een groep van educatieboerderijen, hebben we van u volgende gegevens nodig: o

Aantal bedrijven die minder dan 30 groepen op hun bedrijf ontvangen: Aantal C

o

Aantal bedrijven die meer dan 30 groepen per jaar op hun bedrijf ontvangen: Aantal D

o

(Facultatief) Hoeveel van deze aanbieders hebben een educatieve ruimte die ook voor andere doeleinden (vergaderingen, feesten of andere recreatie) wordt verhuurd? Aantal E

Indien voor Vlaamse én Nederlandse ondernemers: Om een schatting te kunnen maken van de omzet die wordt gerealiseerd door een groep van educatieboerderijen, hebben we van u volgende gegevens nodig: o

Aantal aanbieders van plattelandseducatie; Aantal F

o

(Facultatief) Hoeveel van deze aanbieders hebben een educatieve ruimte die ook voor andere doeleinden (vergaderingen, feesten of andere recreatie) wordt verhuurd? Aantal G

Scherm 23: resultaten plattelandseducatie Indien voor Vlaamse ondernemers: Omzet De geschatte omzet die wordt gerealiseerd met plattelandseducatie bedraagt € ... (omzet 1: formule programmeur: A * € 2.000)

November 2010

125

Bij deze berekening wordt gebruik gemaakt van een gemiddelde omzet van € 2.000 per educatieboerderij. Uit bevraging en literatuurstudie weten we dat de omzet per bedrijf schommelt tussen de € 375 en de € 5.000. Gespecialiseerde educatieboerderijen kunnen nog een hogere omzet halen en worden daar doorgaans voor gesubsidieerd vanuit de overheid. Indien B is ingevuld: Daarnaast zijn er inkomsten uit de verhuur van de educatieve ruimte voor andere doeleinden. Deze worden geschat op € ... per jaar. (omzet 2: formule programmeur: B * € 10.000) Bij deze berekening wordt uitgegaan van een gemiddelde opbrengst uit verhuringen van € 10.000 per jaar. Uit bevraging en literatuurstudie weten we dat deze omzet uit verhuringen per bedrijf schommelt tussen de € 500 en € 25.000 (afhankelijk van de uitrusting en het aantal verhuringen). Toegevoegde waarde Door de kosten in mindering te brengen van de omzet, bekomt men de bruto toegevoegde waarde. De bruto toegevoegde waarde bedraagt in dit geval omzet – (30% van omzet) (educatie + verhuur). (formule programmeur: (omzet 1 + omzet 2) – 30% (omzet 1 + omzet 2) Hierbij wordt uitgegaan van een gemiddeld kostenpercentage van 30% van de omzet. Indien voor Nederlandse ondernemers: Omzet De geschatte omzet die wordt gerealiseerd met plattelandseducatie bedraagt € ... (omzet 1: formule programmeur: C * € 2.000 + D * € 7.500) Bij deze berekening wordt gebruik gemaakt van een gemiddelde omzet van € 2.000 voor boerderijen die minder dan 30 groepen ontvangen per jaar en € 7.500 voor boerderijen die meer dan 30 groepen per jaar ontvangen. Gespecialiseerde educatieboerderijen kunnen nog een hogere omzet halen en worden daar doorgaans voor gesubsidieerd vanuit de overheid. Indien B is ingevuld: Daarnaast zijn er inkomsten uit de verhuur van de educatieve ruimte voor andere doeleinden. Deze worden geschat op € ... per jaar. (omzet 2: formule programmeur: E * € 10.000) Bij deze berekening wordt uitgegaan van een gemiddelde opbrengst uit verhuringen van € 10.000 per jaar. Uit bevraging en literatuurstudie weten we dat deze omzet uit verhuringen per bedrijf schommelt tussen de € 500 en € 25.000 (afhankelijk van de uitrusting en het aantal verhuringen). Toegevoegde waarde

November 2010

126

Door de kosten in mindering te brengen van de omzet, bekomt men de bruto toegevoegde waarde. De bruto toegevoegde waarde bedraagt in dit geval omzet – (30% van omzet) (educatie + verhuur). (formule programmeur: (omzet 1 + omzet 2) – 30% (omzet 1 + omzet 2) Hierbij wordt uitgegaan van een gemiddeld kostenpercentage van 30% van de omzet. Indien voor Vlaamse en Nederlandse ondernemers: Omzet De geschatte omzet die wordt gerealiseerd met plattelandseducatie bedraagt € ... (omzet 1: formule programmeur: F * € 2.900) Bij deze berekening wordt gebruik gemaakt van een gemiddelde omzet van € 2.900 per educatieboerderij. Uit bevraging en literatuurstudie weten we dat de omzet per bedrijf schommelt tussen de € 375 en de € 5.000 voor Vlaanderen en tussen de € 500 en € 10.000 voor Nederland. Gespecialiseerde educatieboerderijen kunnen nog een hogere omzet halen en worden daar doorgaans voor gesubsidieerd vanuit de overheid. Indien B is ingevuld: Daarnaast zijn er inkomsten uit de verhuur van de educatieve ruimte voor andere doeleinden. Deze worden geschat op € ... per jaar. (omzet 2: formule programmeur: G * € 10.000) Bij deze berekening wordt uitgegaan van een gemiddelde opbrengst uit verhuringen van € 10.000 per jaar. Uit bevraging en literatuurstudie weten we dat deze omzet uit verhuringen per bedrijf schommelt tussen de € 500 en € 25.000 (afhankelijk van de uitrusting en het aantal verhuringen). Toegevoegde waarde Door de kosten in mindering te brengen van de omzet, bekomt men de bruto toegevoegde waarde. De bruto toegevoegde waarde bedraagt in dit geval omzet – (30% van omzet) (educatie + verhuur). (formule programmeur: (omzet 1 + omzet 2) – 30% (omzet 1 + omzet 2) Hierbij wordt uitgegaan van een gemiddeld kostenpercentage van 30% van de omzet.

November 2010

127

10 ECONOMISCHE BETEKENIS VAN DE DOELGROEP VAN HET GROEI.kans!-PROJECT In dit hoofdstuk maken we een inschatting van de economische betekenis van de doelgroep van het GROEI.kans!-project. Met andere woorden: wat vertegenwoordigen de ondernemers waartoe GROEI.kans! zich richt in economische termen? Naast het feit dat het om een indicatieve berekening gaat (benaderende schatting), is het voor een goed begrip belangrijk te vermelden:

dat enkel de economische betekenis in rekening wordt gebracht van de verbredingsactiviteiten van de ondernemers binnen GROEI.kans! en dus niet de volledige omzet van het bedrijf (vaak landbouwbedrijf);

dat we bij de inschatting enkel rekening houden met de activiteiten die in deze studie werden behandeld (verblijfstoerisme, plattelandseducatie, hoeveen streekproducten). Zoals in het tweede hoofdstuk beschreven vormen deze clusters wel de belangrijkste activiteiten waarop GROEI.kans! zich richt.

dat de doelgroep van GROEI.kans! niet gelijk staat met het effectief bereikte aantal ondernemers binnen het project. De doelgroep van het project bestaat uit alle ondernemers met belevingsactiviteiten uit de 5 Vlaamse provincies (exclusief de arrondissementen Halle-Vilvoorde, Veurne en Ieper) en de Nederlandse provincies Limburg en Noord-Brabant. 76 Het effectief aantal bereikte ondernemers zal ongetwijfeld lager liggen en moet blijken uit de finale projectrapportage.

10.1

Directe impact

De directe impact voor de beschouwde verbredingsactiviteiten berekenen we door de gemiddelde jaaromzet (en de bijhorende bruto toegevoegde waarde) per cluster te vermenigvuldigen met het aantal ondernemers in het GROEI.kans!gebied. De gemiddelde omzet en toegevoegde waarde per cluster werd bekomen op basis van literatuurstudie en bevraging bij ondernemers (zie vorige hoofdstukken). Gegevens over het aantal ondernemers in het GROEI.kans!gebied werd bekomen op basis van publicaties en contacten met federaties en verenigingen in Vlaanderen en Nederland. Tabel 108 en Tabel 109 geven een overzicht van de directe economische impact in Vlaanderen en in de Nederlandse provincies Noord-Brabant en Limburg.

76

Voor de berekening werden de ondernemers in de arrondissementen Halle-Vilvoorde, Veurne en Ieper ook meegenomen, omdat we geen opsplitsing konden maken van het aantal ondernemers met verbrede activiteiten op arrondissementeel niveau.

November 2010

128

Tabel 108: Directe economische impact van de doelgroep van GROEI.kans! in Vlaanderen (in € ) Vlaanderen Toerisme

Hoeveproducten

Vakantie- Educatie woning

Gastenkamer

Zuivel

Groenten & Fruit

Vlees

Totaal

Aantal ondernemers

470

267

96

394

414

115

1.756

Gemiddelde bedrijfsomzet

35.232

20.089

2.000

39.000

39.000

91.000

36.499

Totale omzet Totale BTW

16.558.864 5.363.763 9.272.964

3.915.547

192.000 134.400

15.366.000 16.146.000 10.465.000 64.091.627 6.607.380

6.619.860

2.302.300

28.852.451

Bron: IDEA Consult Tabel 109: Directe economische impact van de doelgroep van GROEI.kans! in de Nederlandse provincies Noord-Brabant en Limburg (in €) Nederland Toerisme Gastenkamer Vakantiewoning

Educatie

Hoeveproducten

Totaal

Aantal ondernemers

220

127

44

821

1.212

Gemiddelde bedrijfsomzet

19.360

17.226

3.800

53.600

41.765

Totale omzet

4.259.112

2.187.702

167.200

44.005.600

50.619.614

Totale BTW

2.385.103

1.597.022

117.040

15.401.960

19.501.125

Bron: IDEA Consult

Het samenbrengen van de gegevens uit bovenstaande tabellen, geeft ons een benaderend beeld van de economische betekenis van de doelgroep waarop de partners van GROEI.kans! zich richt. De doelgroep vertegenwoordigt gezamenlijk een geschatte omzet van € 115 miljoen (€ 114.711.241) en een totale bruto toegevoegde waarde van € 48 miljoen (€ 48.353.576). Gezien de meeste bronnen aangeven dat uit de verbrede landbouwactiviteiten weinig tot geen extra betaalde werkgelegenheid voortkomt, is het bijzonder moeilijk om een schatting te maken van de directe tewerkstelling. Uit alle bronnen blijkt dat de bijkomende tewerkstelling beperkt is en zich enkel voordoet in het geval van gespecialiseerde boerderijen. Niettemin berekenen we hieronder illustratief wat de omzet binnen de verschillende segmenten in tewerkstellingstermen vertegenwoordigt, als men er de ratio’s op toepast van vergelijkbare economische sectoren (inputoutputtabellen): ‘hotels en restaurants’ (voor hoevetoerisme), ‘onderwijs’ (voor plattelandseducatie) en ‘detailhandel’ (voor verwerking en verkoop van hoeveproducten). De ratio’s voor deze sectoren zijn respectievelijk:

77

1 tewerkstellingsplaats per € 75.174 in de sector ‘hotels en restaurants’.77

Gelijkaardige coëfficienten werden eerder reeds gevonden in andere studies, zie Tabel 26.

November 2010

129

1 tewerkstellingsplaats per € 56.054 in de sector ‘onderwijs’;

1 tewerkstellingsplaats per € 63.374 in de sector ‘detailhandel’.

Vertaald naar GROEI.kans! betekent dit: Toerisme

Educatie

Hoeveproducten

NACE sector

Hotels en restaurants

Onderwijs

Detailhandel

Directe omzet (zie hoger)

28.369.441

359.200

85.982.600

1 FTE / €75.174

1 FTE / €56.054

1 FTE / €63.374

377

6

1.357

TW - ratio Tewerkstelling in FTE (theoretisch)

Totaal

114.711.241

1.740

De uitkomst van 1.740 full-time equivalenten is theoretisch, gezien de arbeid die met de verbredingsactiviteiten binnen GROEI.kans! gepaard gaat, in hoofdzaak opgenomen wordt in familiaal verband.78 Anderzijds geeft het wel een impressie van de totale hoeveelheid arbeid (weliswaar grotendeels onbezoldigd) die tegenover de gerealiseerde omzet staat.

10.2

Indirecte impact

De indirecte impact die wordt gegenereerd door de doelgroep van GROEI.kans! wordt berekend op basis van de input-output tabellen. In België worden deze tabellen opgesteld door het Federaal Planbureau (meest recente gegevens zijn van 2005). Van deze Belgische Input-output tabellen werden in 2003 Vlaamse tabellen afgeleid. Wij gebruiken in deze studie de Belgische input-output tabellen omdat deze recenter zijn en omdat deze tabellen toch voornamelijk de Vlaamse situatie weerspiegelen. Vlaanderen genereert nameijk het overgrote deel van de Belgische toegevoegde waarde. Ook in Nederland worden deze tabellen gebruikt in verschillende economische analyses.79 De verhouding tussen enerzijds de directe impact en anderzijds de indirecte impact wordt uitgedrukt aan de hand van zgn. multiplicatoren, die afgeleid zijn uit de input-output-tabellen. Dergelijke multiplicatoren kunnen berekend worden voor de omzet, toegevoegde waarde en tewerkstelling. Deze multiplicatoren bestaan enkel op niveau van hoofdsectoren, niet op het niveau van de GROEI.kans!-activiteiten (zie ook hierboven). We moeten voor plattelandstoerisme, plattelandseducatie, etc... bijgevolg terugvallen op multiplicatoren uit bovenliggende of vergelijkbare sectoren (cfr. ook de studie van het Bureau Buiten, 2006). Voor hoevetoerisme gebruiken we de multiplicatoren voor de sector ‘hotels en restaurants’. Voor plattelandseducatie, de multiplicatoren voor de sector ‘onderwijs’. Voor verwerking en verkoop van hoeveproducten gebruiken we de multiplicatoren voor de sector ‘detailhandel’.

78

Zie hoger in deze studie: Ugent stelt dat 84% van de arbeid die gepaard gaat met de verhuur van kamers niet betaalde arbeid is; B&B Nederland stelt dat amper 3% van de arbeid door betaalde werknemers wordt verricht. Bij hoeveen streekproducten stelt LEI dat pas vanaf € 100.000 sprake is van het aantrekken van extra personeel.

79

In deze analyse passen we de Vlaamse input-outputratio’s ook toe op de Nederlandse cijfers. Dit kan worden gemotiveerd omdat de input-outputgegevens vooreerst schattingen zijn, bovendien gebaseerd op de inkomende en uitgaande stromen tussen de verschillende sectoren (waarbij een grote vergelijkbaarheid is tussen VL en NL voor de betreffende sectoren kleinhandel, hotels en onderwijs. Tot slot zijn ook de Vlaamse en Nederlandse economiën vanuit Europees perspectief betrekkelijk vergelijkaar.

November 2010

130

De multiplicatoren worden samengevat in onderstaande tabel. Een omzetmultiplicator van 1,84 voor toerisme betekent concreet dat er voor elke Euro omzet in toerisme, € 0,84 wordt gerealiseerd in andere sectoren. Voor hoeveproducenten en educatie ligt het indirect effect lager (zie cijfers tabel). Dezelfde redenering geldt voor toegevoegde waarde en tewerkstelling. Tabel 110: overzicht van de gebruikte multiplicatoren voor berekening van de indirecte impact van verbrede landbouwactiviteiten Toerisme

Educatie

Hoeveproducten


Onderwijs

Detailhandel

Indirecte omzet (incl. directe impact)

1,8361

1,1212

1,5840

Indirecte toegevoegde waarde (incl. directe impact)

1,7205

1,0233

1,4054

1,41

1,04

1,25

NACE sector

Tewerkstelling

Bron: IDEA Consult op basis van I/O tabel Planbureau (2005)

Vermenigvuldigen we deze indicatoren met de directe impact die we hierboven hebben berekend, dan krijgen we de directe + indirecte impact van het project GROEI.kans!. Tabel 111: directe en indirecte impact van de doelgroep van het GROEI.kans!-project (in €)

NACE sector

Toerisme

Educatie

Hoeveproducten


Onderwijs

Detailhandel

Totaal

OMZET Directe omzet (zie ook hoger) Multiplicator Indirecte omzet Indirecte omzet Directe omzet

omzet

+

indirecte

28.369.441

359.200

85.982.600

114.711.241

1,8361

1,1212

1,5840

23.719.690

43.535

50.213.838

73.977.063

52.089.131

402.735

136.196.438

188.688.304

48.353.576

TOEGEVOEGDE WAARDE Directe toegevoegde (zie ook hoger)

waarde

17.170.636

251.440

30.931.500

1,7205

1,0233

1,4054

Indirecte toegevoegde waarde

12.371.443

5.859

12.539.630

24.916.932

Directe + indirecte toegevoegde waarde (incl. directe TW)

29.542.079

257.299

43.471.130

73.270.508

Multiplicator waarde

toegevoegde

Bron: IDEA Consult

De ondernemers van GROEI.kans! genereren dus een totale (directe + indirecte) omzet van +/- 189 miljoen euro en een toegevoegde waarde van +/- 73 miljoen euro. Voor het berekenen van de indirecte tewerkstelling, vallen we terug op het theoretisch cijfer dat we berekenden voor de directe tewerkstelling. We weten dat

November 2010

131

dit cijfer enkel indicatief en illustratief is. Het drukt uit welke tewerkstelling staat tegenover de behaalde omzet in het geval de voornoemde sectoren zich zouden gedragen zoals een aantal vergelijkbare hoodcategorieën uit de input/outputtabellen (hotels en restaurants, onderwijs, detailhandel). We weten dat dit niet zo is, omdat de arbeid die gepaard gaat met de verbredingsactiviteiten doorgaans door de familie wordt opgenomen en onbezoldigd blijft. Anderzijds leiden de onbezoldigde activiteiten wel tot aankopen in subsectoren en kan het volledige cijfer gebruikt worden als basis voor de berekening van de indirecte werkgelegenheid. In onderstaande tabel maken we de berekening. Daaruit blijkt dat de doelgroep van GROEI.kans! aan de basis ligt van een indirecte tewerkstelling van ongeveer 500 VTE’s (494). Tabel 112: indirecte tewerkstelling gerealiseerd door de doelgroep van het GROEI.kans! project (in VTE) Toerisme

Educatie

Hoeveproducten


Onderwijs

Detailhandel

Directe tewerkstelling in FTE (theoretisch)

377

6

1.357

Ratio indirecte tewerkstelling

1,41

1,04

1,25

Indirecte tewerkstelling in FTE

155

0

339

NACE sector

Totaal

1.740

494

Bron: IDEA Consult op basis van I/O tabel Planbureau (2005)

November 2010

132

11 AANBEVELINGEN VOOR VERDER ONDERZOEK We gaan in dit laatste hoofdstuk in op de meerwaarde van ons onderzoek en duiden ook de mogelijkheden aan voor verder onderzoek. De meerwaarde van deze studie in relatie tot het reeds bestaande onderzoek situeert zich op drie terreinen:

Onze studie bevat een zeer uitgebreid overzicht van alle (in Vlaanderen en Nederland) beschikbare bedrijfseconomische kencijfers omtrent hoevetoerisme (kamers met ontbijt en vakantiewoningen/appartementen), verwerking en/of verkoop van hoeveproducten en plattelandseducatie. De cijfers, die vaak een zeer grote spreiding vertonen, worden met elkaar vergeleken en de de spreiding wordt waar mogelijk verklaard.

Door de bevraging van ondernemers beschikken we over een reeks van bijkomende bedrijfseconomische gegevens op ondernemersniveau. De meeste studies rond verbredingsactiviteiten bekijken verbrede landbouwactiviteiten vanuit een regionaal perspectief en geven gemiddelde waarden die weinig bruikbaar zijn voor een individuele ondernemer. Het ondernemersperspectief dat in deze studie werd gehanteerd verrijkt de bestaande bronnen in grote mate.

Het verzamelen van meerdere bedrijfseconomische kencijfers van eenzelfde bedrijf, liet toe om verbanden te leggen tussen de verschillende kencijfers. Zo werd er bijvoorbeeld voor de activiteit ‘verwerking en verkoop van hoeveproducten’ gevonden dat de omzet voornamelijk samenhangt met het bedrag van de investeringen, de bestede arbeid, de gevoerde promotie en de grootte van het assortiment.

De multivariate analyse die op de data werd uitgevoerd liet niet toe om de omzet volledig te verklaren. Door het grote aantal variabelen die een invloed (kunnen) hebben op de omzet, is een veel grotere dataset nodig om de omzet statistisch te kunnen verklaren. De beperkte respons op de bevraging is waarschijnlijk echter niet de enige reden waarom de omzet niet volledig werd verklaard. Vermoedelijk laat de omzet van plattelandsondernemers zich eenvoudigweg niet voorspellen op basis van een aantal gemeenschappelijke parameters. Een bedrijfseconomisch resultaat hangt immers samen met de persoonlijke vaardigheden en mentaliteit van de ondernemer (ondernemerschap), elementen die veel moeilijker kwantitatief meetbaar zijn, laat staan te bevragen via een enquête. Er is bijgevolg nood aan verder onderzoek naar de factoren die de bedrijfsomzet uit verbrede landbouwactiviteiten beïnvloeden. Een eerste stap hierin is de verzameling van accurate data op ondernemersniveau. Zowel de sectororganisaties, de netwerken die de verbrede ondernemers ondersteunen, maar ook het landbouwmonitoringsnetwerk kunnen een rol spelen in de verzameling van bedrijfseconomische cijfers op ondernemersniveau. IDEA Consult raadt aan om de focus te leggen op die bedrijven die de verbredingstak op hun bedrijf beschouwen als een volwaardige economische activiteit (in tegenstelling tot bedrijven die sporadisch producten verwerken of mensen ontvangen uit maatschappelijk oogpunt). Door dit criterium voor dataverzameling in te bouwen, zal de spreiding van de verzamelde kencijfers allicht verkleinen, waardoor de berekende gemiddelden meer betrouwbare informatie zullen verschaffen aan de ondernemers. Ook de kosten voor dataverzameling en verwerking kunnen zo in de hand gehouden worden.

November 2010

133

12 BIBLIOGRAFIE Tabel 113 geeft een overzicht van de belangrijkste bronnen die werden gebruikt in het kader van deze studie. Daarbij wordt telkens aangegeven of de bron slaat op de situatie in Vlaanderen of Nederland en over welke van de drie centrale thema’s het werk informatie bevat. Tabel 113: Gebruikte bronnen voor deze studie

Referentie

NL/VL

Toerisme

Educatie

Hoeve- en streekprod.

Aernouts Greet (2009), Nota Provinciaal Platform Hoeveen Streekproducten, Rurant, 10p. (provincie Antwerpen, VL)

VL

x

AGROTECHNOLOY AND FOOD INNOVATIONS (2005), Marketingconcepten voor huisverkoop van biologisch vlees. Wageningen. 61p.

NL

X

BUITEN – Bureau voor Economie en Omgeving (2007), Economische impact Plattelandsproject ‘De Bossen van Merode en Omgeving’, Leidraad instrument. In opdracht van de Vlaamse Landmaatschappij Antwerpen, 83p.

VL

De Regt E., Deuninck J. & D’hooghe J. (2010) Economische rendabiliteit van hoeveproductie: een verkenning, Beleidsdomein Landbouw en Visserij, afdeling Monitoring en Studie, Brussel.

VL

ECORYS NEDERLAND (2008), Toerisme in Drenthe, de groene motor, 81p.

NL

x

ECORYS Nederland (2009), Verbreding gevraagd. Verkenning potentiële marktvraag, verbredingactiviteiten landbouw. Studie in opdracht van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. 103p.

NL

x

GFK, Marktstudies (gegevens ontsloten via VLAM).

VL

IDEA Consult en UGent (2007), Toestandsrapport Verbrede Landbouw. Analyse van de beschikbare informatie inzake de verschillende groepen verbrede landbouwactiviteiten. Studie in opdracht van de Vlaamse Overheid, Departement Landbouw en Visserij. 79p.

VL

IMMINK V.M. en VAN DER KROON S.M.A. (2006), Wat je vers haalt is lekker. Thuisverkoop op het Platteland. Wageningen Universiteit en Researchcentrum, LEI, Leerstoelgroep Regionale Economie, 51p.

NL

x

Interbestuurlijk Plattelandsoverleg - IPO (2007), Hoevewinkels op het platteland, 40p.

VL

x

KPMG (2005), Markthaalbaarheidstudie voor de realisatie van kwaliteitsvolle (erfgoed)logies in Haspengouw. Toerisme Limburg en LRM.

VL

x

LEI, Bedrijven-Informatienet (Binternet).

NL

x

November 2010

x

x

x

x

x

x

X

x

x

x

x

x

134

Referentie

Educatie


x

x

NL/VL

Toerisme

Limburgse Investeringsmaatschappij, 2005. Financieel haalbaarheidsonderzoek Erfgoedlogies Limburg (in opdracht van Toerisme Limburg).

VL

x

METTEPENNINGEN E. (2005), SOCIOECONOMISCHE ANALYSE VAN VERBREDE LANDBOUWACTIVITEITEN IN WEST VLAANDEREN (Scriptie voorgedragen tot het behalen van de graad van BIO-INGENIEUR IN DE LANDBOUWKUNDE, Promotor : Prof. dr. ir. G. Van Huylenbroeck)

VL

x

NRIT MEDIA (2010), Wegwijs in Bed & Breakfast sector. Breda, 152p.

NL

x

NRIT MEDIA EN B&B NEDERLAND (2007), Wegwijs in Bed & Breakfast sector, Bladel (NL). 136p.

NL

x

PLANT RESEARCH INTERNATIONAL (2009), Levende boerderij, lerende kinderen, Wageningen. 8p.

NL

x

PRAKTIJKONDERZOEK PLANT EN OMGEVING (2006), Kansenscanner verbrede landbouw, WUR en vrienden van het platteland. 19p.

NL

x

PROVINCIE ANTWERPEN (2009), Beleidsnota: Streekgebonden producten in de provincie Antwerpen. 36p.

VL

PROVINCIE NOORD HOLLAND Openluchtrecreatie en toerisme.

NL

x

ROEST A. En SCHOUTEN A. (2009), Multifunctionele landbouw in de provincie, aantal bedrijven, spreiding en omzet van multifunctionele activiteiten per provincie. Lei-nota 09-021 in opdracht van de Taskforce Multifunctionele Landbouw. Wageningen, 63p.

NL

x

ROEST A. et al (2009), Kijk op multifunctionele landbouw, omzet en impact. Achtergronddocument (2009). LEI-rapport 2009-041, 116p.

NL

x

x

x

ROEST, A.E. en H. Schoorlemmer (2010), Kijk op multifunctionele landbouw; Omzet en impact 20072009.Publicatie 10-097. LEI, onderdeel van Wageningen UR, Den Haag.

NL

x

x

x

Van de Velde, L. et al (2005). Landbouwverbreding in West-Vlaanderen. Faculteit Bioingenieurswetenschappen, Universiteit Gent, Gent, 216p.

VL

x

x

x

Venema, G., B. Doorneweert, K. Oltmer, M. Dolman, M. Breukers, L. van Staalduinen, A. Roest en A. Dekking (PPO) (2008), Wat noemen we verbrede landbouw?; Verkenning van definities en informatiebehoeften, Rapport 2008 076.

NL

x

x

x

(2003),

X

x

TERWAN P., Financiering van boerderijeducatie uit publieke middelen. Mogelijkheden voor decentrale overheden. Taskforce Multifunctionele landbouw, november 2009, 8p.

November 2010

135

NL/VL

Toerisme

Educatie


Visser Andries (Wageningen UR PPO) en Noorduyn Leonore (2009), Plezier in het werk met multifunctionele landbouw, omzet en impact, IN: Ekoland (vakblad).

NL

x

x

x

Vlaamse overheid (2008), Brochure Interreg IV in Vlaanderen .

VL

Referentie

Bron: IDEA Consult

November 2010

136

BIJLAGE 1:

BEVRAGING PARTNERS GROEI.kans!

Tabel 114: Template bevraging Sector


Neventak


Segment

Aantal ondernemers die bereid zouden zijn om mee te werken aan een bevraging

in deze kolom aanduiden (fluo geel) op welke segmenten uw project binnen GROEI.kans betrekking heeft.

Geografische afbakening, in deze kolom: aantal ondernemers die volgens mogelijkheid van u bereid zijn om volgend dubbeltelling, … jaar deel te nemen aan een anonieme bevraging rond economische impact van hun activiteit en waarvan u in een later stadium van het project het e-mailadres kunt bezorgen.


Eventuele Verduidelijking Product/marktcombinaties (voorbeelden)

Verhuur hotelkamers Individuele huurvakantiewoning Logies voor doelgroepen Openluchtrecreatief verblijf Gastenkamers Individuele huurvakantiewoning


Ontvangst- en vergaderruimte Feestzaal en –schuur

Materiaal

Fietsen (incl. go-carts, mountainbikes) Kano’s, roeiboten, pedalo's

Activiteiten

Belevingssporten en -recreatie

Avonturensporten (o.a. survival, …) Volkssporten (boerengolf, krulbollen) Ballonvaarten Midget (of mini-)golf Huifkarrentocht Paarden, ezels of ponyritten Vissen fietsen wandeltochten, droppings

Attractiepunten

C entra voor plattelandsbeleving

Speeltuin / speelboerderij Museumboerderij Plattelandscentrum

Educatie

Plattelandseducatie


Kijkboerderij, kinderboerderij Rondleiding/toelichting landbouw bedrijf Workshops/lezingen/symposia/cursussen Plattelandsklassen

Natuur- en landschapseducatie

C ursussen, vb. koken met streekproducten, vergeten groenten, … C ursussen, vb. opleiding landschapsfotografie Natuurtochten

November 2010

137



Alternatieve gewassen en producten

Productie van energie


Alternatieve energie



Hoeve(boerderij) winkel, incl. automaat

Kruiden, olieën

Verkoop van kruiden en olieën

Andere gewassen

Vergeten groenen (pastinak, …) of teelten (vlas, tabak, …), houtverkoop

Windenergie

Windturbines, windtunnels

Zonne-energie

Zonnepanelen

WKK

WKK installatie

Biogas

Biogasinstallatie

Zorgopvang

Ouderenzorg (dementerende ouderen)

Mobiele verkoop: aan huis, markten, … Verkoop aan groothandel en distributie

Mensen met een verstandelijke handicap Speciaal onderwijs Jeugdzorg (autistische kinderen) Arbeidsreïntegratie: Verslaafden, (ex)gedetineerden, langdurig werklozen, enz. C risisopvang Kinderopvang

Dagverblijf/opvang Buitenschoolse opvang Logeeropvang (weekenden/vakanties) Gastouderopvang/-schap C risisopvang Time-out

Dierenzorg en -welzijn Milieu, natuur & landschap


Paardenverblijf

Manege, stalhouderij

Dierenpension

Hondenhotel

Soortenbeheer

Weidevogels Uilenkasten Hamster Ganzenopvang

Agrarisch landschapsbeheer

Beheer landschapselementen

Erfbeplanting/heggen Houtkant Poelen

Waterbeheer (kwaliteit, kwantiteit)

Akkerranden langs sloten Plas-dras Waterberging

Perceelsrandenbeheer

Bloemen- en faunaranden Houtige landschapselementen Waterlopen Langs holle wegen

Perceelsbeheer

Botanisch beheer Natuurbraak Eosiebescherming

Verhuur van materiaal of diensten algemeen (uitbesteden productiefactoren)

Verhuur bedrijfsgebonden kapitaal

Verhuur gronden

Seizoenspacht, grond voor maïslabyrinth

Verhuur dieren

Paarden, ezels, schapen

Verhuur machines Verhuur gebouwen

November 2010

138

Tabel 115:

Bevraging partners GROEI.kans!–activiteiten per partners (aantal partners per activiteit > 3) Hoeve- en streek producten


Verblijven voor vernachting

Verhuur Feest- en vergaderruimtes

Belevingssporten en -recreatie

Zorgopvan g

Soortenbeheer

x

x

x

x

x

x

x

x

Naam

VL / NL

West-Vlaams Agrarisch Vormingsinstituut vzw

VL

Proefcentrum voor Innovatie, Verbreding en Advies in Landbouw en Veehouderij vzw

VL

x

RURANT vzw

VL

x

Streekproducten Vlaams-Brabant vzw

VL

x

Stichting Kempen Goed

NL

x

Proefcentrum voor Innovatie, Verbreding en Advies in Landbouw en Veehouderij vzw

VL

x

Plattelandsklassen vzw

VL

Centrale van de Landelijke Gilden vzw

VL

x

Zuidelijke Land-en tuinbouw Organisatie

NL

x

Innovatiesteunpunt voor land- en tuinbouw

VL

x

Plattelandscentrum Meetjesland vzw

VL

x

ERSV West-Vlaanderen vzw

VL

x

November 2010

x

x

x

x

x

x

139

Economische raad OostVlaanderen

VL

x

4de Directie, provincie Limburg (B)

VL

x

Roeselare | Dienst Toerisme

VL

x

x

x

Limburgse Land-en tuinbouwbond

NL

x

x

x

Strategische Projectenorganisatie Kempen vzw

VL

x

x

x

x

13

9

7

3

Totaal

17

x

x

x

x

x

3

3

3

Bron: Bevraging IDEA Consult, nov-dec 2009

November 2010

140

BIJLAGE 2:

INPUT/OUTPUT TABELLEN

Bestedingen in bepaalde sectoren hebben een indirect effect op toeleverende sectoren. Bestedingen in horeca hebben bijvoorbeeld impact op voeding, grooten kleinhandel, gezien de horeca er grondstoffen voor maaltijden aankoopt. Om deze indirecte effecten te berekenen, wordt gebruik gemaakt van zgn. inputoutputtabellen. Deze geven een overzicht van enerzijds de afzet (output) en anderzijds de kostenstructuur (input) voor de verschillende economische sectoren (bouw, kleinhandel, ...) in een land of regio. Voor dit project zullen de input/outputtabellen van zowel België als Nederland worden gebruikt. Door zijn vorm kan een input-output tabel zowel horizontaal als verticaal worden gelezen. Horizontaal leest men de ‘output’ van sectoren af, vertikaal de ‘input’. Uitwerking van een voorbeeld We verduidelijken het gebruik a.d.h.v. een sterk vereenvoudigde regionale I/O tabel.

Bron: ECORYS, Toerisme in Drenthe, de groene motor (2008)

In ons voorbeeld stellen a, b,c en d, economische sectoren voor in België of Nederland. De totale leveringen (output) van sector a bestaan uit zowel intermediaire leveringen, als finale leveringen. De indermediare leveringen zijn leveringen aan andere sectoren in België of Nederland. In ons voorbeeld bedragen die 43 eenheden: sector a levert 10 eenheden aan zichzelf, 12 aan b, 14 aan c en 7 aan d. De rest worden finale leveringen genoemd (57 eenheden) en bestaan uit leveringen rechtstreeks aan klanten (consumptie), leveringen aan het buitenland (uitvoer), investeringen en voorraadvorming. Vertikaal kunnen we de kostenstructuur (input) aflezen van de sectoren. Voor sector a bestaat die uit: intermediaire leveringen door andere sectoren (in ons voorbeeld in totaal 23 eenheden), invoer en toegevoegde waarde. Deze laatste categorie bestaat uit lonen en salarissen, indirecte belastingen minus subsidies, winst en afschrijvingen. Per sector geldt, dat het totaal van de kostencomponenten (de inputs) gelijk is aan het totaal van de afzetcomponenten (de outputs). De productie van alle sectoren tesamen vormt de totale productie in de economie. In het voorbeeld is dit gelijk aan 235 eenheden.

November 2010

141

BIJLAGE 3:

VRAGENLIJST VOOR ONDERNEMERS

Economische impact van verbredingsactiviteiten

*

Welke activiteiten worden op uw bedrijf uitgevoerd? Indien u meerdere verbredingsactiviteiten uitvoert, klikt u ze hier allemaal aan. In een volgende vraag zal u de belangrijkste activiteit (die met de grootste inkomsten) kunnen aangeven.


Educatie (boerderijbezoeken of educatieve programma's)

Hoevetoerisme (verhuur van kamers/vakantiewoningen/appartementen)

Recreatie

Zorg

*

Ander, gelieve te specificeren ............................................................

Wat is uw hoofdactiviteit (die met de grootste inkomsten)?

´


´

Educatie (boerderijbezoeken of educatieve programma's)

´

Hoevetoerisme (verhuur van kamers/vakantiewoningen/appartementen)

´

Recreatie

´

Zorg

´


Er volgen nu een reeks vragen over de verwerking en verkoop van hoeveproducten op uw bedrijf

November 2010

143

*

*

Welke producten verwerkt* u? Indien u meerdere producten verwerkt, klikt u hier het belangrijkste product (grootste inkomsten) aan (*) sommige producten (zoals verse groenten, fruit, aardappelen of melk) worden strikt gezien niet 'verwerkt', maar als u uit de verkoop van uw eigen groenten, fruit, aardappelen of melk de grootste inkomsten haalt, mag u dit hier aanklikken.

´

Melk

´


´

Harde Kazen

´

Schepijs

´


´


´

Verwerkt Fruit (fruitsappen, confituur, coulis, gelie, wijn, likeur, ...)

´

Verwerkte Groenten (soep, ..)

´


´


´

Aardappelen

´


INKOMSTEN Welke waren de inkomsten (verkoopsprijs*aantal verkochte producten) uit verwerking en verkoop van hoeveproducten op uw bedrijf in 2009? U mag hiervoor de verkoop van alle producten (niet enkel van uw hoofdproduct) meerekenen, zelfs de verkoop van producten van derden. LET OP: We vragen naar de ruwe inkomsten (dit is het geld dat u ontvangen heeft); de kosten moeten hier niet afgetrokken worden. U mag kiezen of u de gemiddelde wekelijkse of de jaarlijkse inkomsten geeft*. (*) Voor seizoensgebonden verkoop, zoals hoeveschepijs, is het soms moeilijk om de gemiddelde wekelijkse inkomsten te schatten voor een heel jaar, omdat de zomermaanden sterk verschillen van de wintermaanden. Wanneer ook nog de inkomsten van andere producten, die niet seizoensgebonden zijn, moeten opgeteld worden, is het nog moeilijker om de gemiddelde wekelijkse inkomsten te schatten. In dat geval wordt aangeraden om de jaarlijkse inkomsten in te vullen.

´

< € 100 wekelijks

´

< € 5200€ jaarlijks

´

€ 100 - € 199 wekelijks

´

€ 5200 - € 10.399 jaarlijks

´

€ 200 - € 499 wekelijks

´

€ 10.400 - € 25.999 jaarlijks

´

€ 500 - € 999 wekelijks

´

€ 26.000 - € 51.999 jaarlijks

´

€ 1000 - € 1499 wekelijks

´

€ 52.000 - € 77.999 jaarlijks

´

€ 1500 - € 1999 wekelijks

´

€ 78.000 - € 103.999 jaarlijks

´

€ 2000 - € 2499 wekelijks

´

€ 104.000 - € 129.999 jaarlijks

´

€ 2500 - € 2999 wekelijks

´

€ 130.000 -1€ 55.999 jaarlijks

´

> € 3000wekelijks

´

> € 156.000 jaarlijks

November 2010

144

*

*


´

< € 500 wekelijks

´

< € 10.400 jaarlijks

´

€ 500 - € 999 wekelijks

´

€ 26.000 - € 51.948 jaarlijks

´

€ 1000 - € 1499 wekelijks

´

€ 52.000 - € 77.948 jaarlijks

´

€ 2000 - € 2499 wekelijks

´

€ 104.000 - € 129.948 jaarlijks

´

€ 3000 - € 3999 wekelijks

´

€ 156.000 - € 207.948 jaarlijks

´

€ 4000 - € 4999 wekelijks

´

€ 208.000 - € 259.948 jaarlijks

´

€ 5000 - € 5999 wekelijks

´

€ 260.000 - € 311.948 jaarlijks

´

€ 6000 - € 6999 wekelijks

´

€ 312.000 - € 363.948 jaarlijks

´

> € 7000 wekelijks

´



´

< € 100 wekelijks

´

< € 5200 jaarlijks

´

€ 100 - € 199 wekelijks

´

€ 5200 - € 10.399 jaarlijks

´

€ 200 - € 499 wekelijks

´

€ 10.400 - € 25.999 jaarlijks

´

€ 500 - € 999 wekelijks

´

€ 26.000 - € 51.999 jaarlijks

´

€ 1000 - € 1499 wekelijks

´

€ 52.000 - € 77.999 jaarlijks

´

€ 1500 - € 1999 wekelijks

´

€ 78.000 - € 103.999 jaarlijks

´

€ 2000 - € 2499 wekelijks

´

€ 104.000 - € 129.999 jaarlijks

´

€ 2500 - € 2999 wekelijks

´

€ 130.000 -€ 155.999 jaarlijks

´

> € 3000 wekelijks

´


November 2010

145

UITGAVEN EN OPPORTUNITEITSKOST

Hoeveel bedroeg in 2009 het totaal van alle kosten van de ingrediënten (vb in het geval van roomijs: melk, room, suiker, fruit, ...) die u gebruikt hebt om uw eindproduct(en) (alle producten die u verkoopt; niet enkel uw hoofdproduct) te bekomen? Voor de ingrediënten van het eigen bedrijf mag u de marktwaarde (prijs op de veiling/gangbaar verkoopskanaal) aanrekenen. Indien u onverwerkte producten (melk, groenten, fruit, aardappelen, ...) verkoopt mag u hiervoor ook de marktwaarde (prijs op de veiling/gangbaar verkoopskanaal) in rekening brengen. Indien u producten van andere ondernemers verkoopt, brengt u de aankoopwaarde van deze producten in rekening. Voor verwerking van vlees mogen hier ook de slacht- en uitbeenkosten worden opgeteld.

*

Indien u naast uw hoofdproduct nog andere producten verwerkt*, kan u dit hier aanklikken. (*) Sommige producten (zoals verse groenten, fruit, aardappelen of melk) worden strikt gezien niet 'verwerkt', maar als u uw eigen groenten, fruit, aardappelen of melk op de hoeve verkoopt, mag u dit hier aanklikken.

Melk


Harde Kazen

Schepijs



Verwerkt Fruit (fruitsappen, confituur, coulis, gelie, wijn, likeur, ...)

Verwerkte Groenten (soep, ..)



Aardappelen

´

Ander, gelieve te specificeren ............................................................ Geen bijkomende producten; ik verwerk enkel mijn hoofdproduct

November 2010

146

*

ARBEID. Geef een schatting van het gemiddeld aantal werkuren dat in 2009 wekelijks besteed werd, specifiek aan de verwerking en verkoop van hoeveproducten. Opgelet: de werkuren voor promotie, netwerking, administratie, ... moeten ook in rekening gebracht worden. Voor seizoensgebonden activiteiten geeft u de wekelijks bestede tijd in het hoogseizoen. Niet-betaalde arbeid (vb familiale arbeid): u/week (inclusief bedrijfsleider) Betaalde arbeid: u/week Opmerkingen:

AANTAL KLANTEN. Geef (een schatting van) het aantal klanten dat u ontving in 2009. * Voor seizoensgebonden activiteiten geeft u het wekelijks aantal klanten in het hoogseizoen. Gemiddeld aantal klanten (= aantal personen dat uw hoevewinkel bezocht en er iets kocht)/week* Totaal aantal unieke klanten per jaar (vaste klanten): Gemiddelde besteding per klant ( ):

*

VERKOOPSKANAAL Welk is uw belangrijkste verkoopskanaal?

´

Markt

´

Thuislevering

´


´

Restaurants

´


´

Cateraar

´

Supermarkt

´

Andere, gelieve te specificeren: ............................................................

November 2010

147

*

ASSORTIMENT. Hoeveel verschillende productencategorieën verkocht u in 2009, inclusief de door u verkochte producten van andere ondernemers? (aankruisen in lijst)

Melk

Yoghurt

Platte kaas

Boter

Karnemelk

Harde Kazen

Schepijs

Andere desserten

Vers hard fruit

Vers zacht fruit

Verse groenten onder glas

Verse vollegronds groenten

Fruitsappen

Confituur, coulis & gelei

Wijn & likeur

Soep

Rundsvlees

Varkensvlees

Gevogelte

Konijn

Eieren

Aardappelen

Sauzen

Droge verpakte voeding

Fair Trade-producten


November 2010

148

*

CONCURRENTIE. Hoeveel concurrerende verkooppunten van producten gelijkaardig aan dewelke u zelf verkoopt* bevinden zich binnen een straal van 5 km van uw hoevewinkel? (*) Voorbeeld: Indien u vooral schepijs verkoopt is niet alleen een hoeve met verkoop van schepijs concurrentie, maar ook een gewoon ijssalon. Voor een hoeveslagerij is een gewone slagerij concurrentie. We beschouwen de nabijheid van een supermarkt waar alle producten verkocht worden niet als directe concurrentie van hoeveverkoop.

*

LIGGING VAN HET BEDRIJF. Welk van de onderstaande opties is van toepassing voor uw bedrijf?

*

Duidelijk zichtbaar vanaf een fiets-/wandelroute

Duidelijk zichtbaar in het dorpscentrum

Duidelijk zichtbaar vanaf een drukke weg

´

Geen van deze drie

Geen van deze drie

´

Maar de hoeveverkoop wordt wel aangegeven door middel van een bord op 1 van de 3 bovenstaande plaatsen

´

En de hoeveverkoop wordt ook niet aangegeven door een bord op 1 van de 3 bovenstaande plaatsen

INVESTERINGEN

November 2010

149

*

Met investeringen bedoelen we de aankoop van verwerkingstoestellen, (verkoops)automaten, winkelinrichting, gebouwen, ... die specifiek verbonden zijn aan de verwerking en verkoop van hoeveproducten op uw bedrijf. De kosten voor promotie (vb ontwikkeling en onderhoud website), vorming en netwerking zijn hier niet inbegrepen. Hoeveel hebt u de voorbije 2 jaar geïnvesteerd: € Hoeveel hebt u de voorbije 5 jaar geïnvesteerd (incl bedrag hierboven): €

Indien u geïnvesteerd hebt... kreeg u hiervoor investeringssteun LEADER of andere)? Ja/Nee

(VLIF,

Zo ja, hoeveel bedroeg deze investeringssteun, in € of in % van het investeringsbedrag? Hebben deze investeringen bijgedragen tot groter inkomsten? Ja/nee Denkt u dat u nog extra zou moeten investeren om hogere inkomsten te bereiken? Ja/nee Bent u van lan extra te investeren in de komende 5 jaar? Ja/nee Waarom (niet)?

EDUCATIE

November 2010

Er volgen nu een reeks vragen over de educatie-activiteiten op uw bedrijf.

150

*

ONDERVERDELING in subcategorieën Geef aan hoeveel groepen u in 2009 ontving binnen de onderstaande categorieën: Algemene rondleiding op de boerderij: Uitgewerkt educatief programma van +/- 1,5u: Uitgewerkt educatief programma van +/- halve dag: Uitgewerkt educatief programma van +/- ganse dag: Opmerkingen:

BEDRIJFSECONOMISCHE GEGEVENS De gegevens die u invult zullen anoniem verwerkt worden; enkel gemiddelde waarden worden later gepubliceerd.

*

INKOMSTEN. Wat waren de inkomsten (prijs per groep * aantal groepen of prijs per persoon * aantal personen of combinatie hiervan) van de verschillende educatieactiviteiten op uw bedrijf in 2009?

´

< € 250

´

250 – 499

´

500 - 999

´

1000 - 2499

´

2500 - 4999

´

5000 - 9999

´

>=10000

November 2010

151

*

ARBEID. Geef een schatting van het gemiddeld aantal werkuren dat in 2009 wekelijks besteed werd, specifiek aan de educatieactiviteiten. Opgelet: de werkuren voor promotie, netwerking, administratie, ... en het opkuisen van uw bedrijf voor het bezoek moeten ook in rekening gebracht worden. Voor seizoensgebonden activiteiten geeft u de wekelijks bestede tijd in het hoogseizoen. (*) Indien u ook het gedeelte 'verwerking en verkoop van hoeveproducten' van deze enquête hebt ingevuld, en de daar ingevulde tijd besteed aan promotie, netwerking en administratie ook dient voor de educatieactiviteiten, moet u deze uren hier niet meer bijtellen. Niet-betaalde arbeid (vb familiale arbeid): u/week (inclusief bedrijfsleider) Betaalde arbeid: u/week Opmerkingen:

*

ARRANGEMENTEN. Is uw educatieaanbod een onderdeel van een breder arrangement voor groepen in de streek? Ja/Nee en opmerkingen

*

INVESTERINGEN Hebt u, specifiek voor de educatie-activiteiten, geïnvesteerd (exclusief promotie, vorming en netwerking) in:

de inrichting van een educatieve ruimte

de aankoop van vast educatief materiaal (vb meubilair, informatieborden, ...)

´

Ander, gelieve te specificeren ............................................................ Ik heb geen specifieke investeringen gedaan

November 2010

152

*

Wordt de educatieve ruimte nog voor andere doeleinden gebruikt?

Verhuur voor (familie)feesten

Recreatie-activiteiten voor groepen/bedrijven

Verhuur als vergaderzaal

´

Ander, gelieve te specificeren ............................................................ Geen van bovenstaande

Schat de gemiddelde jaarlijkste inkomsten dankzij dit extra gebruik van de educatieve ruimte: bedrag in euro;

*

Bedrag van de investering, specifiek voor educatie-activiteiten: Hoeveel hebt u de voorbije 2 jaar geïnvesteerd: € Hoeveel hebt u de voorbije 5 jaar geïnvesteerd (incl bedrag hierboven): €

November 2010

153

Indien u geïnvesteerd hebt, specifiek voor uw educatie-activiteiten, ... kreeg u hiervoor investeringssteun LEADER of andere)? Ja/Nee Zo ja, hoeveel bedroeg investeringssteun, in € het investeringsbedrag?

(VLIF,

deze van

Hebben deze nvesteringen bijgedragen tot grotere inkomsten? Ja/nee Denkt u dat u nog extra zou moeten investeren om hogere inkomsten te bereiken? Ja/nee Bent u van plan extra te investeren in de komende 5 aar? Ja/nee Waarom (niet)?

PROMOTIE

*

Op welke manier maakte u in 2009 promotie voor de verbredingsactiviteit(en) op uw bedrijf?;

via een eigen website

via folders

via advertenties

via evenementen of beurzen

via een organisatie/vereniging die voor u de promotie verzorgt (vb VLAM)

´

*

Ander, gelieve te specificeren ............................................................ Ik heb geen promotie gemaakt voor de verbredingsactiviteiten

Hoeveel hebt u in 2009 in totaal aan promotie voor uw verbredingsactiviteiten besteed? €

November 2010

154

NETWERKING en VORMING

*

Had u in 2009 contact met collega-ondernemers, namelijk:

voor de gezamenlijke verkoop van producten van verschillende ondernemers

voor de gezamenlijke aankoop van producten

voor gezamenlijke promotie

op een studiedag of vormingsactiviteit

´

Ander, gelieve te specificeren ............................................................ Ik had geen of weinig contact met collega-ondernemers

*

Hoeveel hebt u in 2009 in totaal besteed aan deze netwerking of vormingsactiviteiten (inclusief jaarlijks lidgeld aan organisaties/netwerken)

*

Waar is uw bedrijf gevestigd?

*

´

Vlaanderen

´

Nederland

Extra vraag voor Nederlandse ondernemers met een boerderijwinkel, gevestigd in Brabant: interesse om deel te nemen aan een initiatief van onder andere de ZLTO met de Taskforce Multifunctionele landbouw om kengetallen voor bedrijfsvergelijking te verzamelen?

´

ja

´

nee

´

misschien, afhankelijk van nadere informatie

November 2010

155

Heeft u

Wij danken u oprecht voor uw medewerking. De resultaten van deze studie zullen eind 2010 gepubliceerd worden. Bij het analyseren van de data komen er soms nog extra vragen naar boven. Indien u bereid bent ons nog extra info te verschaffen, kan u hier uw telefoonnummer (+landcode telefoonnummer) achterlaten.

November 2010

156

VERFIJNEN VAN EEN INSTRU- MENT VOOR HET METEN VAN DE ECONOMISCHE IMPACT VAN PLATTELANDSINITIATIEVEN IN HET KADER VAN HET INTERREG PROJECT GROEI.kans!

Recommend Documents