Verder. Yarden. Mijn vrouw en dochter zijn nog steeds dichtbij OLIFANTEN ROUWEN NET ALS MENSEN 6 FERRY SOMOGYI OVER ZIJN VADER 15

Yarden

Verder EEN GOED AFSCHEID HELPT JE

Yarden is een vereniging die bewustwording bevordert over leven, dood en afscheid.

OLIFANTEN ROUWEN NET ALS MENSEN 6

2 - 2015

FERRY SOMOGYI OVER ZIJN VADER 15

“NA ZIJN DOOD BEN IK INTENSER GAAN LEVEN” 16

NIET HIER, WEL DICHTBIJ 22

“Mijn vrouw en dochter zijn nog steeds dichtbij”

WELKOM BIJ YARDEN DeZe Keer aan het WoorD:

MONIQUE HOUTZAGER Is BIJ YarDen

Relatiemanager Yarden Vereniging. leeFtIJD

50. KInDeren

Verder INHOUD

“Ik denk niet dat ik iets gemist heb, als ik doodga”

Woont samen met zoon Julian (15). Woont In

EEN GOED AFSCHEID HELPT JE

Yarden is een vereniging die bewustwording bevordert over leven, dood en afscheid.

OLIFANTEN ...hebben verdriet zoals mensen dat hebben.

Weesp (NH). WerK

Ondersteunt Yardenvrijwilligers bij de ontwikkeling, promotie en organisatie van voorlichtings- en bewustwordingsactiviteiten. Organiseert het tweejaarlijkse Symposium en de Afscheidsprijs.

4 STILLEVEN Bermmonument in beeld.

13 WERELDAFSCHEID Voor iedere wens een passend budget.

6

14 NIEUWS Inspiratie & handigheidjes.

15 FERRI SOMOGYI “Het is alsof pa in me is gekropen.”

AFSCHEID VAN NICOLLE Haar man Marc en zus Chantal kijken terug.

levensmotto

“Als iets te gecompliceerd voelt, past het niet (meer) bij je.”

19 EVEN VOORSTELLEN Lajla en Wolter uit de Ledenraad.

20 HOE HERINNERT U ZICH DIERBAREN? 4 mensen, 4 mooie verhalen.

10 Ik denk altijd in kansen en zet graag projecten op van A tot Z. Zo ontwikkelde ik met plezier het project ‘Leven en dood van de olifant en Zoo’ (zie ook pagina 6). Een project kan nooit mislukken, als je het goed beheert, is een mooi motto dat ik zakenvrouw Annemarie van Gaal eens hoorde zeggen tijdens een lezing. En het klopt. Als je een project góed beheert, kun je indien nodig tijdig bijsturen. Via mijn werk ontmoet ik veel bijzondere mensen met wie we vanuit Yarden Vereniging de dood bespreekbaar maken. Of het nu gaat om dr. Willem Glaudemans die vertelt over bijna-doodervaringen of Adelheid Roosen die het verhaal deelt van het overlijden van haar moeder aan alzheimer. Bang voor de dood

ben ik niet. Ik denk dat ik niets gemist heb als ik doodga. Ik ben een gezegend mens met veel lieve mensen om mij heen. Maar natuurlijk geniet ik graag nog lang. Ik werk fulltime. Wil ik ontspannen,

2 - 2015

dan ga ik het water op met vriendinnen, lekker zeilen of varen in een sloepje. Watersport is mijn passie.

DE BUCKETLIST VAN MONIQUE

Op dit moment kijk ik erg uit

Goede balans tussen werk en privé. Blijven leren en ontwikkelen.

naar het Yarden Symposium op 19 november, over multicultureel afscheid in Nederland. Daar komen allerlei sprekers aan het woord over de (soms zeer uitbundige) ‘viering van het leven’ in andere culturen. Als we weten waarom andere culturen het afscheid zo anders beleven, bevordert dat begrip voor elkaar. Weer zo’n project waar ik zelf ook veel van leer! En ik doe iets voor mensen, voor de maatschappij, dat geeft mij vleugels. PS. Ik ben benieuwd wat u vindt van Verder. Mail mij gerust op [email protected]. Meer info en/of aanmelden voor het Symposium? Ga naar www.yarden.nl/symposium.

2

BelanGrIJK

Droom

Wonen aan of op de Vecht in Weesp.

21 PUZZEL & KORTINGSBON Win een verwenarrangement.

24 ONTMOET VRIJWILLIGSTER Aranka van Zandwijk.

MAYA HEEFT ALLES GOED GEREGELD “Ik wil niet dat er straks nog vragen zijn.”

VERDER is een uitgave van Yarden en verschijnt 2 keer per jaar. Hoofdredactie Monique Orriëns. Redactie Yarden Kim van Dorland, Ton Heinen, John Heskes, Monique Houtzager, Margo de Kok, Andries de Vries. Coördinatie Kitty Lakeman. Aan dit nummer werkten mee Peter Bierhaus, Marloes Bosch, Ray Christian, Wendy Dekker, Jan Freriks, Wies Gruppen, Jeroen Hansen, Louël de Jong, Maria Richard, Karin Rus, RVG Media, Richard Wouters. Concept & realisatie Axioma Communicatie, Baarn. Druk Jetsign, Hillegom. Verder is ook verkrijgbaar in gesproken vorm voor mensen met een leesbeperking. Meer info: 0486 486486 of www.dedicon.nl. Yarden Uitvaartorganisatie, Postbus 10118, 1301 AC Almere, 0800 1292, [email protected]. Mail redactie [email protected] Meer info www.yarden.nl.

16

elKe DaG

Mijn zoon een veilige, fijne jeugd geven en blijven genieten. PraKtIsch

Iets betekenen voor mensen. Wens

Mijn vaarbewijs halen en mooie duikreizen maken met mijn zoon.

KINDEREN & ROUW Larissa bedacht een Yarden-prijswinnend kwartetspel.

Disclaimer: aan informatie in deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd of overgenomen zonder bronvermelding en schriftelijke toestemming van Yarden.

22 3

STILLEVEN

STILLEVEN Voor zijn boek Signs of life reisde fotograaf Jeroen Hansen vier jaar door Nederland en andere Europese landen om bermmonumenten te fotograferen. Op bijzondere wijze legde hij de manier vast waarop dier­­baren herdacht worden op de plek waar zij het laatst in leven waren. Deze foto werd genomen in Noord-Holland.

BESTEL SIGNS OF LIFE MET KORTING www.klapwijk­en­ keijsers.nl/signs-of-life. Vul bij uw bestelling de actie­code signsyarden15 in. U betaalt slechts € 26,95 (in plaats van € 29,95) en geen verzend­kosten.

4

5

tekst Louël de Jong beeld Jan Freriks

OLIFANTEN ALS VOORBEELD

Verdrietig zijn mag Hoe praat je met kinderen over afscheid, rouwen, de dood en verdriet? En geef je ze mee dat hierover gepraat mág worden? Yarden doet dat met een bijzondere excursie.

H

et heeft alles weg van een doorsnee schoolreisje: kinderen met gekleurde rugzakjes lopen springerig richting dierentuin. Verzamelpunt is het restaurant waar ze muffins en limonade krijgen. Groep 5/6 en 8 van basisschool Het Veenpluis in Zevenhuizen (Groningen) bezoeken vandaag Dierenpark Emmen.

Tragische gebeurtenis Directeur Feike Paulides meldde de school afgelopen november aan voor het project ‘Leven en dood van de olifant en Zoo’ van Yarden, en deze late lentedag is het zover. De reden dat Feike de klassen inschreef voor de excursie was niet zomaar: als gevolg van een ernstig verkeersongeval verloren twee broers uit deze groepen hun moeder en stiefvader, waarbij de jongste broer zelf ook zwaargewond raakte, evenals een klasgenootje dat in de auto zat. De tragische gebeurtenis maakte veel los op de school. “Het einde van het schooljaar vind ik een mooi moment om terug te blikken. Ik ben benieuwd hoe ze zullen reageren,” zegt Feike, kijkend naar de kinderen die inmiddels aan lange tafels de laatste kruimels eten.

Met korting naar Dierenpark Emmen? Kijk op pagina 21!

6

Praten is normaal Olifanten zijn sociale groepsdieren die onderling een hechte band hebben. Ze rouwen – net als mensen – om hun doden. Door het gedrag van olifanten als voorbeeld te nemen, worden kinderen op laagdrempelige wijze voorgelicht over de dood, afscheid, rouw en verlies. Het allerbelangrijkste wat Yarden deze dag wil meegeven, is dat er over de dood en het afscheid gepraat mag worden. Dat dat normaal is en helpt als je verdrietig bent.

Indrukwekkende film Terug naar de excursie. Projectmanager Monique Houtzager van Yarden Vereniging heet iedereen welkom, en vervolgens dalen we met z’n allen af naar het auditorium. Bij binnenkomst is luid Hakuna matata, de titelsong van The Lion King, te horen. Kinderen, leerkrachten en ouders klappen mee en zoeken dansend een stoel. De sfeer is vrolijk. De film die vertoond wordt, is de documentaire Oerkracht uit het wild van Marjo Hoedemaker, als olifantenexpert nauw betrokken bij dit project en tevens oprichter van de Elephant Foundation. Op Sri Lanka bezocht hij onder meer een

7

REPORTAGE

MONIQUE HOUTZAGER Monique Houtzager is Relatiemanager Yarden Vereniging. “Ook kinderen komen de dood en het afscheid tegen in hun leven. Het is belangrijk dat ze weten dat je daar gewoon over kunt praten voor, tijdens en na het afscheid. Want dat helpt als je verdrietig bent. Zo is het idee ontstaan voor dit project. De excursie is bedoeld voor kinderen van de hoogste groepen van de basisschool. We hebben dit jaar dertien van deze excursies gedaan en elke keer is het anders.” “Kinderen bepalen zelf of en wat ze vertellen. Eén keer kwamen allerlei rouwrituelen in andere culturen ter sprake, een andere keer heeft een jongetje heel verdrietig met horten en stoten over zijn overleden vader verteld. Je kon een speld horen vallen. Het project is tot stand gekomen in samenwerking met Marjo Hoedemaker en Humanitas Gezin en Verlies. Deelname is gratis.” “Als één van de grootste uitvaartorganisaties van ons land vinden wij het onze maatschappelijke verantwoordelijkheid om mensen, en dus ook kinderen, te helpen goed om te gaan met de dood en het afscheid. Daarom organiseren wij, in samenwerking met tweehonderd vrijwilligers, in het hele land voorlichtingsen bewustwordingsactiviteiten.”

Bekijk het actuele activiteitenover­ zicht op www.yarden.nl/agenda. Meer info over deze excursie en aanmelden: www.yarden.nl/ onderwijsproject.

REPORTAGE

weeshuis voor jonge olifantjes. Van dichtbij volgt de camera een olifantje dat zijn moeder verliest door een schotwond. Je hoort en ziet paniek en olifantenverdriet. De film is indrukwekkend en ontroerend. “Als het kleine olifantje in het opvangcentrum is, samen met andere olifantjes, voelt hij zich beter. Zagen jullie dat?” vraagt Marjo na afloop aan de kinderen. Dan hebben de kinderen nog allerlei vragen aan Marjo en komt ook Newt de Wit, Humanitas-coach, het podium op.

Overleden hamsters Het groepsgesprek gaat vloeiend over van olifantenverdriet naar mensenverdriet (Newt: “Want daar weet ik weer alles van”) en verhalen komen los over hamsters die doodgingen, de

“Ik vind het leuk en interessant”

Marjo Hoedemaker is Senior Zoo Advisor van Dierenpark Amersfoort en oprichter van de Elephant Foundation. Hij heeft inmiddels meer dan zeshonderd dieren-, wild- en natuurparken in de wereld bezocht. Regelmatig geeft hij presentaties, ook aan kinderen. “Dit is het leukste project in mijn carrière. Ik wil dat deze kinderen later ook nog olifanten in het wild kunnen zien, maar ze dreigen helaas uit te sterven. Daarbij kunnen we zoveel van deze dieren leren. Olifanten zijn sociaal en puur, ze hebben geen dubbele agenda.”

Best spannend “Ik vind het leuk en interessant,” zegt een meisje uit groep 8. “Het is heel erg wat op onze school gebeurd is. We hebben er veel over gepraat met de juf en meester en kinderen. Zo leer je eroverheen te komen. Het is nu een tijdje geleden en ik moet er wel een beetje aan denken, maar niet de hele tijd. Daarom is het fijn dat het nu over verdriet ging, en niet over het ongeluk.” Twee moeders van kinderen uit groep 8 hadden vooraf hun twijfels: “We vonden het best spannend. Wat komt er los? Maar alleen de kinderen die eraan toe waren, gingen praten en dat was goed. Veel meer kinderen namen het woord dan we hadden gedacht.”

Meer info: www.marjohoedemaker.nl.

NEWT DE WIT Newt de Wit is coach verlies en rouw bij Humanitas, een maatschappelijke organisatie die ondersteuning biedt aan mensen die door omstandigheden in de knel dreigen te komen.

Mooie afsluiter

Sociaal en zuiver

“Mijn zoon zat in de auto die verongelukt is,” zegt één van de moeders. Ze schiet vol, maar praat verder. “Hij gaat vooruit, hij doet weer mee met de rest. Kinderen gaan op een meer ontspannen manier met verdriet om dan volwassenen. Voor de hele klas is het heftig geweest. Dit is een mooie afsluiter voor de vakantie. Het is goed kinderen mee te geven dat er áltijd over verdriet gepraat kan en mag worden.” Dan is het afgelopen en krijgt iedereen friet en een slush puppy. Daarna mag de hele middag vrij besteed worden in de dierentuin.

“We kunnen zoveel leren van dieren,” zegt Marjo als we na het binnenprogramma richting het olifantenverblijf lopen. “Ook wat rouw en voor elkaar zorgen betreft. Dieren zijn zo zuiver.” Net als we bij de olifanten aankomen, drinkt een kleintje bij een moeder. “Weer zo’n voorbeeld dat olifanten sociaal zijn: er zijn

Eigenlijk ís dit een doorsnee schoolreisje. Want verdriet hoort bij het leven. Daar kunnen we maar beter jong mee leren omgaan. En dan zijn er altijd nog anderen die ons helpen, troosten en weer moed geven. Kijk maar naar olifanten: sociale groepsdieren, net als mensen.

hond, een paard, een konijn dat niet meer wilde eten, een opa die kanker had, een lieve, rijke tante die vlak voor haar dood een nieuwe cabrio ging kopen en maar niet kon kiezen tussen twee kleuren. Er wordt gelachen. Dan volgen vragen als: ‘Wat doe jij als je verdrietig bent?’ ‘Naar wie ga je toe om getroost te worden?’ ‘Hoe word je graag getroost?’ ‘Waar gaan we naartoe als we doodgaan?’ Steeds zijn er kinderen die hun vinger omhoog steken, de sfeer blijft luchtig.

MARJO HOEDEMAKER

nu twee baby’s in dit verblijf, die drinken bij beide moeders,” vertelt hij enthousiast, om vervolgens nog een halfuur te vertellen en vragen te beantwoorden.

8

“Wij werken veel samen met Yarden. Dit project is prachtig. Verdrietig zijn is normaal als je iemand hebt verloren, we hoeven verdriet niet te verstoppen. Dát proberen we samen over te brengen. We praten over verdriet bij olifanten, over overleden huisdieren en opa’s en oma’s, dan komen de verhalen vanzelf. Maar niks moet en alles mag. Ik doe geen rondvraag. Alleen een kind dat zijn hand opsteekt en wil praten, vertelt.” “Ik ben opgeleid om te gaan met rouw bij kinderen, dus als er heftige emoties loskomen weet ik wat ik kan doen. Elke keer is anders, soms wordt er gehuild, soms wordt er gelachen. Kinderen zijn heel puur, het zijn eerder volwassenen die moeite hebben met praten over de dood en verdriet. We weten niet wat er met je gebeurt als je doodgaat. Dus dat vinden we eng en praten we er liever niet over.”

9

9

tekst Wies Gruppen beeld Marloes Bosch

IN HET HART

MARC VERLOOR ZIJN VROUW EN KIND

“Nicolle wilde zó graag beter worden” Het geluk leek Marc en Nicolle toe te lachen. Maar toen kreeg zij baarmoederhalskanker. Marc en Nicolles zus Chantal blikken terug op wat er vanaf toen gebeurde. “Jaag je dromen na. Dat was het motto van Nicolle en mij. En dat deden we ook. We hebben gereisd, zijn in de Alpen getrouwd, kregen ons zoontje Espen en Nicolle was zwanger van ons tweede kindje. We waren zo dichtbij… En dan ineens dat nieuws: baarmoederhalskanker. Nicolle had klachten. Ons zoontje kon amper op haar buik liggen, zoveel pijn had ze. Uiteindelijk zijn we in drie maanden zo’n dertig keer door de artsen naar huis gestuurd. Alles werd geschoven op zwangerschapsklachten. Toen Nicolle kruipend van de pijn door de kamer ging, zei ik: ‘Kunnen we niet iets doen?’”

marc

Hoop “Er werd uiteindelijk bloed geprikt. Haar beide nieren werkten nog maar voor tien procent. Vanaf dat moment ging het snel. Het bleek een tumor. Kanker. En ja, dan krijg je te horen hoe Nicolle ervoor staat. Dat was slecht. De artsen vertelden dat ze een overlevings-

marc

10

11

kans had van minder dan twintig procent. Maar ze hadden een plan, niet om tijd te winnen, maar om echt te gaan voor volledig herstel. Een kleine kans, maar het gaf ons hoop. En zolang wij hoop hadden, gingen we ervoor.” chantal “En Nicolle was natuurlijk zwanger, ongeveer twintig weken. Ze moest beginnen met chemotherapie. Normaal combineren ze die met bestraling, maar dat kon niet vanwege haar zwangerschap. Na twee chemokuren kwam Nikki ter wereld.”

Voorbereid op het ergste “Ze was er zomaar ineens. Alle alarmbellen begonnen te rinkelen. Ons dochtertje kwam na 25,5 weken ter wereld. Veel te vroeg. Haar longetjes waren nog niet gerijpt. Ze was zo klein, zo teer. De artsen hebben ons eigenlijk vanaf het begin voorbereid op het ergste.” chantal “Nicolle heeft zich altijdsterk gehouden. Ze wilde gewoon zó graag beter worden. Maar > marc

tekst Wies Gruppen beeld Jan Freriks

“Ja, uiteindelijk kwamen er vijfhonderd.” marc “Het afscheid was in theater de Nieuwe Kolk in Assen. Het was verschrikkelijk mooi en intiem. Er hing een groot scherm waar foto’s op voorbijkwamen en twee vrienden die ook op onze bruiloft hadden gespeeld, maakten muziek. Mijn zoontje is bij opa op schoot in slaap gevallen. In het begin vroeg hij: ‘Waar zijn mama en Pippie nou?’ Pippie, zo noemde hij Nikki. Dus toen heb ik het hem uitgelegd. Hij is nog zo jong, hij begrijpt het niet.” chantal

Wie, wat, waar voor je geld? Hoe hoog uw verzekerde bedrag wordt, hangt af van uw uitvaartwensen. En die zijn persoonlijk. Twee mensen, twee bedragen.

Proosten op het leven “Na het afscheid in het theater zijn we met een groep naar de Boskamp gegaan voor de crematie. Daarna gingen we naar een veld, waar we vaak picknickten. Daar hebben we vijftig wensballonnen opgelaten.” marc “Bij zonsondergang. Daar kwam zoiets krachtigs vanaf. Nicolle zou niet herinnerd willen worden als die zieke vrouw. Geniet! Droom! Ga de natuur in! En daar stonden wij op onze laarzen, midden in de natuur. Uiteindelijk hebben we nog geproost op het leven.” marc “De afgelopen maanden ben ik wel twintig keer naar de plek op Schiermonnikoog geweest. Alleen, met Espen, met een heel grote groep vrienden. Ik heb zelfs een keertje op de duin geslapen.” chantal “Ik heb ook heel sterk het gevoel dat ze er nog zijn. Dat ze bij me zijn.” marc “Dat geloof ik ook.” marc

Chantal: “Nicolle zou het wonder zijn.”

ondanks alle behandelingen kreeg ze steeds weer slechte uitslagen. Elke keer weer. En nu had ze ook nog een baby op de intensive care.” marc “Ze is er echt voor gegaan. Mijn vrouw hield zich vast aan die twintig procent.” chantal “Nicole zag altijd overal het positieve van in. Zelfs toen de artsen zeiden: ‘Het is nu een kwestie van weken,’ had ze nog hoop. Zij zou het wonder zijn. Dus praten over haar uitvaartwensen wilde ze niet. Ze zei: ‘Dat hoeft niet, het gebeurt niet.’”

Dicht bij elkaar “En toen overleed ons kindje Nikki. De artsen belden: we willen met je praten. Ze was zo sterk en heeft zo hard geknokt. Maar we hebben altijd gezegd als ze gaat lijden, moeten we haar laten gaan. Nikki is nog diezelfde dag met een ambulance naar huis gebracht en ’s nachts overleden.” chantal “In de armen van haar moeder.” marc “De volgende ochtend zei Nicolle: ‘Ik wil met haar mee.’ Een paar dagen later blies ze haar laatste adem uit. Alles ging zo snel. Ik stond in de kamer waar Nicolle lag, draaimarc

de me om en dacht: Jezus, daar ligt ook mijn dochter. Dood. Hier ligt gewoon de helft van mijn gezin.” chantal “Nicolle lag opgebaard met Nikki in haar armen. Samen, in één kist.” marc “Op voorhand hadden we gevraagd of we ze samen mochten opbaren en cremeren, maar dat is wettelijk verboden.” chantal “Onze uitvaartverzorgster, Marinette van Yarden, heeft om een uitzondering gevraagd bij de officier van justitie en toestemming gekregen.” marc “Uiteindelijk hebben we ook één askoker gekregen en we hebben ze samen uitgestrooid op een duin op Schiermonnikoog.” chantal “Ze zijn eigenlijk nooit meer gescheiden geweest.”

Iedereen welkom “Op het eind heb ik toch wat dingen met Nicolle kunnen overleggen. Ze heeft zelf een kist uitgezocht, een tekst voor op de kaart bedacht en de plek waar ze uitgestrooid wilde worden bepaald.” marc “Ze zei: ‘Iedereen is welkom op de uitvaart.’ We dachten dat er zo’n driehonderd mensen zouden komen hè?” chantal

12

Toekomst “De meeste troost halen we uit Espen.” marc “Ja, mijn zoontje trekt iedereen er doorheen.” chantal “Het is echt zo’n vrolijk mannetje.” marc “In het begin dacht ik weleens: wat is erger, gaan of blijven? Het was zo knetter confronterend. Je komt in een leeg huis, stapt alleen in bed. Ik moest er dwars doorheen. Maar dan dacht ik weer aan Nicolle. Ze zei altijd: ‘Kan niet bestaat niet. Jaag je dromen na.’ Dan kijk ik naar Espen en denk: ja, ik moet door. Nee, ik mag door.” chantal

ANAND DOEKHI (51)

FLORA UMAROVA (67)

12 JAAR LID VAN YARDEN VERZEKERD BEDRAG: € 8000,-

3 JAAR LID VAN YARDEN VERZEKERD BEDRAG: € 4000,-

“Lange tijd was ik niet verzekerd. Ik legde wel wat geld opzij, voor het geval dat, maar een

“Geniet terwijl je leeft. Dat zei mijn moeder vroeger altijd. En

verzekering leek me niet nodig. Toen ik ouder werd, en steeds meer mensen in onze naaste omgeving overleden, ging ik twijfelen. Uiteindelijk heeft mijn vrouw me overgehaald om toch een verzekering te nemen.”

“In theorie zal ik waarschijnlijk als eerste overlijden, dus mijn vrouw wilde het goed geregeld hebben. We hebben samen veel gepraat over mijn uitvaartwensen. Ik zou graag één of twee dagen opgebaard willen liggen in een rouwcentrum, zodat mensen afscheid van mij kunnen nemen. Daarna wil ik gecremeerd worden.”

“Begraven is voor mij geen optie, omdat ik mijn kinderen niet het gevoel wil geven dat ze verplicht zijn om mijn graf schoon te houden en er bloemen neer te zetten. Ik wil dat ze afscheid nemen en dan vrij zijn. Omdat ik ervan uitga dat de uitvaartkosten de komende jaren zullen stijgen, heb ik mij verzekerd voor een hoog bedrag. Mocht er geld over blijven, dan mogen ze van mij een herdenkingsfeest geven. Gewoon zoals ik was, wat borrelen in kleine kring met rustige muziek op de achtergrond. Uiteindelijk geeft het me een goed gevoel dat alles nu geregeld is.”

zo sta ik ook echt in het leven. Geniet vandaag: eet, dans en maak plezier. Waarom sparen voor als je er niet meer bent? Ik hoef geen uitgebreide uitvaart. Van muziek en bloemen geniet ik liever tijdens mijn leven.”

“Ik heb er wel voor gekozen om mij te verzekeren, omdat ik mijn kinderen later niet wil belasten met mijn uitvaartkosten. Het bedrag waarvoor ik mij heb verzekerd, is een advies dat ik heb gekregen op basis van mijn wensen. Ik hoef geen dienst, muziek en bloemen. De crematie mag op zijn goedkoopst. Ik ben atheïst, dus de uitvaart wordt sober.”

“Eerst wist ik zeker dat ik gecremeerd wilde worden. Dan zou mijn as bij mijn moeder in Oezbekistan bijgezet kunnen worden. Maar de laatste tijd weet ik het niet meer zo zeker. Veel van mijn vrienden en buren zijn islamitisch en zij zeggen: ‘We behoren aan God en naar Hem zullen wij wederkeren.’ Zij mogen van hun geloof niet naar een crematie komen. Dat heeft me wel aan het twijfelen gebracht, want zij zijn degenen die straks afscheid van mij nemen. Maar wat het ook gaat worden: ik kies voor simpel. Geen crematie of steen van duizenden euro’s. Van dat geld leef ik liever.”

13

WERELDAFSCHEID

EEN AFSCHEID ZOALS U DAT WENST Met uw uitvaartverzekering heeft u het goed geregeld voor later. Wel is het belangrijk om deze regelmatig na te kijken. Past uw verzekering nog bij uw wensen? EEN UITVAARTVERZEKERING BIJ YARDEN IN DRIE STAPPEN: 1. U  bepaalt eerst hoe uw afscheid eruit moet zien. 2.D  aarna besluit u welk bedrag u wilt verzekeren. 3. T  ot slot kijkt u of de bijbehorende premie binnen uw budget past. LAGE PREMIE Wij maken elk gewenst afscheid betaalbaar door het aanbieden van verzekeringen met een lage premie. WILT U MEER INFORMATIE OF UW UITVAARTVERZEKERING AANPASSEN? DAT KAN OP VERSCHILLENDE MANIEREN: •E  en telefonisch informerend gesprek: 0800 1292. •V  ia persoonlijk advies bij u thuis. Bel voor een afspraak 0800 1292. •S  luit direct een uitvaartverzekering af op www.yarden.nl. • Vraag een adviesgesprek aan met een onafhankelijk tussenpersoon. Uw uitvaartverzekering aanpassen? Kijk op www.yarden.nl.

YARDEN NIEUWS

beeld Ray Christian

GASTCOLUMN

Speciaal voor u Inspiratie, informatie en ideeën van Yarden.

Gratis zorgagenda

ken die in je eigen agenda passen accepteer je, de rest blijft openstaan voor anderen. Met eenvoudige iconen kan iedereen zien of vader/ moeder alleen of samen wil gaan en of dit geregeld is. Ook kun je per dag invullen wat er is gebeurd. Hoe was het bij de fysiotherapeut? Zit vader lekker in zijn vel? Heeft moeder andere medicijnen?

DE MIESSAGENDA IS EEN HANDIGE GRATIS APP WAARMEE JE EENVOUDIG ZORG ÉN AANDACHT VOOR JE (GROOT)OUDERS ORGANISEERT.

De MiessAgenda-app is gratis beschikbaar voor android- en Applegebruikers. www.miessagenda.nl

De agenda van bijvoorbeeld vader of moeder staat centraal en een besloten groep die je zelf samenstelt (familie, buren, vrienden en/ of hulpverleners) heeft toegang. Groepsleden kunnen afspraken in de agenda zetten en mensen uit de groep hiervoor uitnodigen. Afspra-

ZELF EEN TOESPRAAK HOUDEN BIJ HET AFSCHEID? U KUNT HET!

Als woorden tekortschieten… helpt u stap voor stap bij het schrijven en het houden van uw afscheidstoespraak. De auteurs van dit handige boekje, Karin Dona en Hendrik Kruit, zijn beiden ervaren speechschrijvers.

25% KORTING VOOR LEDEN! Leden van Yarden betalen in plaats van € 12,95 slechts € 9,70. Voor het e-book betaalt u geen € 4,95 maar € 3,70. Ga naar www.tekstentoespraak.nl en vul de kortingscode Yako25 in. De verzending is gratis! Meer info & bestellen: www.tekstentoespraak.nl.

“Het is alsof pa in me is gekropen”

VERZEKERD VAN EEN GOED AFSCHEID

DE DOOD LEEFT IN ONZE CULTUREN Waar loopt de uitvaartbranche tegenaan in de dynamiek van de multiculturele samenleving in Nederland? Hoe worden dood en afscheid door de verschillende culturen beleefd ofwel ‘gevierd’ en waarom? Wat zijn dilemma’s en ‘dooddoeners’ waar wij in Nederland tegenaan lopen? Dat zijn de centrale onderwerpen van het Yarden Symposium 2015. Voor Yarden-leden is deelname gratis! Prijs nietYarden-leden: € 195,- p.p. Voor meer informatie en/of aanmelden: www.yarden.nl/symposium.

14

€

Wilt u uw afscheid goed regelen en uw nabestaanden ontzorgen? Dat kan met de Yarden Uitvaart op Maat verzekering. Die heeft een lage maandpremie, waarbij u kinderen tot 18 jaar (gratis) kunt meeverzekeren. Verhogen en verlagen van het verzekerde bedrag is mogelijk. Ook heeft u de mogelijkheid om dit bedrag jaarlijks met drie procent te laten indexeren. Ieder afscheid is anders. De Uitvaart op Maat verzekering van Yarden biedt altijd een passende oplossing. U bepaalt zelf hoe uw uitvaart eruitziet en stelt aan de hand van uw wensen een verzekering op maat samen. Uw nabestaanden hebben zo alle tijd en ruimte om op een persoonlijke manier afscheid van u te nemen, en hebben geen zorgen over de kosten van uw uitvaart. Meer info: www.yarden.nl/ uitvaartverzekering.

Ferri Somogyi

H

En dan nu de art- en hamvraag. Waarvaatziekom? Volgens mij ten spelen worstelen alle binnen nabestaanden met mijn familie al deze vraag. Ik ga heel lang een rol. er niet achterkoMijn vijf jaar men natuurlijk. oudere broer Liever ga ik ergens Sandor overleed in geloven. twaalf jaar geleden plotseling aan een Ik ben nu een paar hartstilstand. Hij maanden verder was mijn rots in de en heb een enorbranding. Ik hield me rust over me. zoveel van hem. Eigenlijk snap ik Veel te vroeg werd “Pa is belachelijk dichtbij. Dat voelt goed.” daar niks van en hij uit het leven schaam ik me bijna. Natuurlijk schieten gedachgerukt. Na zijn dood kwam ik in een neerten aan hem de hele dag door m’n hoofd. Het is gaande spiraal terecht: werk en financiën alsof pa in me is gekropen. Ik voel me goed, liepen niet lekker. Ook qua conditie en veilig, sterk en heb zin in het leven. Dan heb je mentale kracht boette ik enorm in. Mensen altijd lui om je heen die zeggen dat de grote liepen met een grote boog om me heen. klap nog wel komt. Dat irriteert me. Hoezo, grote klap? Iedereen verwerkt verlies op zijn Na de dood van Sandor bekroop mij de angst eigen manier. Bovendien heb ik al eens eerder dat ook ik elk moment aan de beurt zou met dit bijltje gehakt. En loop ik niet weg voor kunnen zijn. Bij elk klein pijntje in de buurt een eventuele klap. van mijn hart dacht ik: ik ga mijn broer achterna. Die angst heb ik inmiddels onder Pa is belachelijk dichtbij. Dat voelt goed. Waar controle. Plus: ik laat mezelf twee keer hij is? Geen idee! Ik geloof niet in een hemel, per jaar goed doorlichten bij de huisarts. maar hoop dat er iets is. Maar eerst wil ik Ik ben oké. weten: wat is de zin van het leven? Ik kom er wel achter, desnoods tijdens een wandeling op 24 mei dit jaar overleed mijn vader Imre ten de eeuwige jachtvelden ;) gevolge van een bacteriële infectie. Na zes maanden op de intensive care verloor hij de strijd. Het ergste wat mij ooit had kunnen overkomen. Mijn vader en beste vriend, nog zo’n absolute rots in de branding. Dood.

15

LIEF & LEED

tekst Wendy Dekker beeld Jan Freriks

MAYA’S MAN HAD NIETS GEREGELD

“Ik zei: ‘Dag Henk, het is goed zo’” Tot in het kleinste detail heeft Maya Klouwen (81) de wensen voor haar uitvaart op papier gezet. In tegenstelling tot haar man Henk, die in 2002 overleed en helemaal niks had vastgelegd.

H

“

enk was mijn tweede man. Van mijn eerste man, met wie ik vier zoons kreeg, ben ik in 1980 gescheiden. Achteraf gezien ben ik simpelweg met de verkeerde man getrouwd. Henk en ik ontmoetten elkaar via de sportschool van mijn zoons. Ik vond hem meteen een lieve man. Toen we na mijn scheiding een relatie kregen, droeg hij me op handen. Dat was ik helemaal niet gewend. Zelf had hij uit een eerder huwelijk ook twee zoons. Henk en ik zijn aanvankelijk gaan samenwonen in Zaandam, later kochten we een woonboot in Amsterdam. Een oud barrel, dat we in een jaar tijd samen hebben opgeknapt. Tot op de dag van vandaag woon ik nog op deze boot en ik vind het heerlijk.”

Dubbelleven “Twee jaar voor ons huwelijk in 1992 heeft Henk een hartaanval gehad,” gaat Maya verder. “Hij herstelde, maar het noodlot sloeg twee jaar later opnieuw toe: een herseninfarct. En in 1996 nogmaals. Vanaf dat jaar werd Henk opgenomen in een verpleeghuis.” Maya legt uit waarom haar man daar de laatste zes jaren van zijn leven doorbracht. “Door de infarcten was hij agressief geworden. Hij reageerde zich vooral af op mij. Het was onmogelijk om met hem samen te leven. Maar hoe triest zijn opname ook was, we wisten allebei

dat hij in het verpleeghuis de beste zorg zou krijgen. Ik bleef in die jaren alleen op de woonboot. En ging zo vaak ik kon bij hem op bezoek. ‘s Ochtends tot aan de lunch zat ik daar, de rest van de dag leefden we gescheiden van elkaar. Het voelde alsof ik een dubbelleven leidde.”

Naast hem “Op een woensdagochtend in januari 2002 kwam ik thuis van een bezoek aan mijn man toen ik een telefoontje kreeg van het verpleeghuis.” Maya herinnert het zich als de dag van gisteren. “Henk had op weg naar de lunch een hersenbloeding gehad. Ze hebben nog geprobeerd hem te reanimeren, maar tevergeefs. Die avond heb ik naast hem gezeten in het ziekenhuis, waar ze hem naartoe hadden gebracht. Zo kil, zoals hij daar lag op de behandelkamer. ‘Dag Henk, het is goed zo,’ zei ik tegen hem. Ik herinner me die vreselijke kou toen ik naar huis fietste. Het had gesneeuwd.”

Zelf verzinnen “We hebben veel gezeild, dat vonden we beiden heerlijk. Kabbelend op het water, niemand om ons heen... Daarom leek het me een mooi idee om zijn as uit te strooien boven zee.” Een uitvaartverzorger van Yarden nam de ochtend na Henks dood alles met Maya door. “Het enige wat ik wist, was dat Henk verzekerd was >

16

WEET UW DIERBARE WAT UW WENSEN ZIJN? Het is belangrijk om uitvaartwensen te bespreken met uw dierbaren. Zodat zij straks weten wat u wilt. Begraven of cremeren? Wenst u bloemen, volgauto’s en wat voor drankjes en hapjes moeten er zijn? Yarden luistert naar uw ideeën en verzorgt uw afscheid zoals u dat wenst. U kunt uw wensen ook vastleggen bij Yarden. Onze uitvaartconsulenten komen daarvoor thuis bij u langs.

Bel voor een afspraak 0800 1292. Meer info: www.yarden.nl/ uitvaartconsulent.

BEREKEN DE KOSTEN VAN UW UITVAART Met onze handige uitvaartcalculator berekent u wat uw afscheid kost en voor welk bedrag u zich het best kunt verzekeren.

Meer info: www.yarden.nl/ uitvaartkosten.

17

LIEF & LEED

tekst Wies Gruppen

“NA ZIJN DOOD BEN IK INTENSER GAAN LEVEN”

bij Yarden en gecremeerd wilde worden. Maar verder moest ik het zelf verzinnen: de tekst op de rouwkaart, muziek voor de plechtigheid... Voor het versturen van de rouwkaarten heb ik mijn eigen adressenboekje erop moeten naslaan.”

heel wat mensen in hun rouwproces begeleid. Nu moet je rouwen zien in de breedste zin van het woord. Mensen rouwen niet alleen na een sterfgeval, maar bijvoorbeeld ook na het verlies van een baan. Of na een scheiding. Alle verlies is rouw. Rouw is niet beperkt tot de absolute dood. Dat kan ook een mentale dood zijn.”

Respectvol Maya stuitte op een probleem. “Op dinsdag was er plek in het crematorium om Henk te cremeren. Maar zijn jongste zoon, die in NieuwZeeland woont, was op dat moment toevallig in Nederland op vakantie en juist op die dinsdag was zijn terugvlucht geboekt. Yarden heeft toen voor ons geregeld dat de plechtigheid een dag eerder kon worden gehouden. En dan weliswaar niet in de aula van het crematorium waar die normaal gesproken zou plaatsvinden, maar in de rouwkamer in het uitvaartcentrum waar Henk op dat moment lag opgebaard. Zo fijn dat dat kon. Het werd een respectvolle afscheidsceremonie met familie en vrienden. Ook ik heb nog een woordje gesproken. En samen met zijn zoons sloot ik na afloop zijn kist.”

Begeleiden Daarmee sloot Maya ook een hoofdstuk in haar leven, dat niet altijd even makkelijk was verlopen. “Na Henks dood ben ik intenser gaan leven. Na al die zware jaren waarin ik niet echt had geleefd, kreeg ik ontzettende behoefte aan contact met mensen. Tot dan toe had ik een geïsoleerd bestaan geleid. Ik heb reikicursussen gevolgd en uiteindelijk ben ik zelfs reikimaster geworden. Daarnaast heb ik een tweejarige opleiding voor stervens- en rouwbegeleiding gedaan. Ik vind het fijn om mensen met problemen te helpen. De afgelopen jaren heb ik

“De Ledenraad is onze motor” Dat zegt Derck van der Vegte, voorzitter Yarden Hoofdbestuur. “De Ledenraad geeft richting aan het beleid van Yarden.” Wie zijn de mensen die zich namens u inzetten voor de Ledenraad? Maak kennis met Lajla en Wolter.

Maya vindt rust in haar tuin.

Maar ze kreeg ook de behoefte aan contact.

Ze is gelukkig op haar mooie woonboot.

18

Wilt u reageren op dit verhaal of zelf vertellen over uw afscheid van een dierbare en hoe u nu in het leven staat? Mail de redactie op [email protected].

“Graag ga ik wat meer de diepte in” WOLTER KOSTER

In de Ledenraad sinds 2010. Zeeland. Afgevaardigde van de provincie ik bewust “Na mijn militaire dienst ben niet ik wat iets r naa aan op zoek geg d als aag gevr ik d wer l sne Al de. ken pleet spreker op uitvaarten. Iets com ben in gave over nieuws, waar ik vol het gedoken. Zodoende kreeg ik ook , met den han in en Yard van e azin mag ad. Ik daarin de oproep voor de Ledenra . En het mis d altij is n dacht: niet geschote de twee mijn in er alwe nu zit Ik was raak. ijn.” term

Brief voor mijn zoons “Yarden heeft me na het overlijden van Henk heel direct en goed geholpen. Ik had het gevoel dat alles me uit handen werd genomen. Wat erg fijn is in zo’n periode. Kort geleden heb ik opnieuw met Yarden samengezeten. Dit keer om mijn eigen wensen vast te leggen. Als ik overlijd, wil ik dat er geen vragen meer zijn.” Ze haalt een dikke map tevoorschijn met daarin alles wat haar nabestaanden straks moeten weten. Juist door bij haar dood stil te staan, kan ze onbezorgd verder met haar leven. Maya vertelt dat ze weer gelukkig is. “Ik heb bijzondere mensen om me heen. Vrienden met wie ik uit eten ga, naar de bioscoop en zo veel dingen. Dolle pret!” Voor haar zoons en vrienden heeft Maya een brief geschreven. Deze zal tijdens de uitvaartceremonie worden voorgelezen door een vriendin. Aan alles is gedacht. “Ik heb de brief zelfs laten vertalen in het Engels voor een Mexicaanse vriend die er anders niks van verstaat. Het enige wat nog niet is ingevuld, is de sterfdatum.” Maya lacht, terwijl ze de map sluit. “Maar als het aan mij ligt, mogen ze daar nog even mee wachten!”

U VOOR YARDEN

“Ik ben trots op onze bijdrage” LAJLA KLOEK

zien “Hierdoor heb ik de Ledenraad ij naar part de eren luist een van evalueren ‘ho’ durft te een groep kritische volgers die nodig is. dat als zeggen tegen het bestuur Ledende dat is , vind Wat ik interessant en Yard en binn an orga gste raad het hoo toegewegeld het t word Hier is. ng nigi Vere dingen zen, worden de beleidsvoorberei d. Ik vind stem afge nen getroffen en de plan nu zo p groe de dat mer jam het daarom raadsleden twee zijn ogen mijn in is, t groo je de per provincie voldoende. Dan kun meer wat , den hou rper discussie wat sche ik zou n rede e elfd diez Om in. de diepte jeenkomd-bi nraa lede de van r duu de ook me de sten willen verlengen. Daar ga ik en.” mak voor komende tijd hard

In de Ledenraad sinds 2010. Afgevaardigde van de provincie Friesland. “Tien jaar oud was ik toen mijn vader overleed. Ik werd naar een bevriend echtpaar gebracht, dat weet ik nog goed. Daar bleef ik een week, tot na de crematie. Toen ik thuiskwam, leek het alsof er niets was gebeurd. Hierdoor heb ik nooit echt afscheid van mijn vader kunnen nemen, en daar heb ik best veel last van gehad.” “Toen ik stopte met mijn werk als psycholoog en psychotherapeut motiveerde het motto van Yarden, een goed afscheid helpt je verder, mij om me verkiesbaar te stellen voor de Ledenraad. Dit geeft me de gelegenheid om met het bestuur en de directie mee te denken en kritische vragen te stellen. Zo hebben we in de Ledenraad bijvoorbeeld ook veel gesproken over de verschillen tussen culturele groepen in onze samenleving.”

KANDIDATEN GEZOCHT! Wilt u ook een bijdrage leveren en in de Ledenraad? Er zijn 6 provincies die kandidaten zoeken.

“Er komt nu een multicultureel uitvaartcentrum in Amsterdam-Zuidoost. Het eerste in Nederland. Daar hebben wij als Ledenraad ook aan bijgedragen. Daar ben ik best trots op.”

Meer info? Kijk op www.yarden.nl/ledenraad.

19

WAT VINDT U?

PUZZEL

tekst Karin Rus beeld Jan Freriks

✁

Hoe herinnert u zich dierbaren? 4 mensen, 4 mooie verhalen.

Kom nog één keer naar Dierenpark Emmen! T.w.v. € 229,-

Marijke van den Berg (64) Vrijwilligster bij Yarden

Hetty van der Ree (54) Yarden-lid

“Mijn man Paul is twintig jaar geleden verongelukt, maar nog steeds in ons leven. Op bijzondere momenten als zijn overlijdens- of verjaardag haal ik herinneringen op met de kinderen en bekijken we foto’s. Ook zijn graf speelt een rol. Mijn dochter was er op haar huwelijksdag en de kleinkinderen werden daar aan hem voorgesteld. Ik heb nu een nieuwe partner en mijn kleinzoontje riep pas blij: ‘Als Paul nog leefde, had ik drie opa’s!’ Mijn partner is opa, Paul is Paul. Hij is erbij, zij het in onze herinnering.”

“Het overvalt me vaak, de gedachten aan mijn vader. Als ik ergens loop of iemand zie die op hem lijkt. Ik heb tot het einde voor hem gezorgd en door die nabijheid op een intense manier afscheid kunnen nemen. Ik ben dankbaar dat ik hem kon steunen en dat gevoel overheerst als ik aan hem denk. Mijn vader leidde een teruggetrokken leven en wilde geen groot afscheid. Zijn crematie was ingetogen en mooi. Er is geen graf om hem te herdenken, maar van mijn mooie herinneringen kan ik overal genieten.”

Voor € 8,50 p.p. (i.p.v. € 23,-). Van Aapjes tot Zeeleeuwen: genoeg dieren te bekijken in het 80-jarige Dierenpark Emmen! Exclusief voor Yarden-leden: tegen inlevering van deze bon kunt u maximaal 5 kaarten kopen aan de kassa. Ook ontvangt u een leuk aandenken.

Maak kans op een verwenarrangement!

Deze actie is geldig van 13-10-2015 t/m 31-12-2015 en niet geldig in combinatie met andere acties, (groeps)­kortingen, Air Miles en niet inwisselbaar tegen contant geld. ACO1418

Even ertussenuit en lekker samen genieten. Dat kan met dit arrangement van Fletcher Hotels.

De prijs: een driedaags all-in

Z W E E D S E P U Z Z E L

Wordt het een hotel aan de kust, midden in het bos of nabij arrangement t.w.v. € 229,een sfeervolle stad? Als winnaar mag u zelf kiezen*! Met dit • Twee hotelovernachtingen voor twee personen driedaagse all-in arrangement bent u er even helemaal tussenuit inclusief een uitgebreid ontbijtbuffet (in een en geniet u van een heerlijk viergangendiner, twee overnachtingen drie- of viersterrenhotel). Als deze Zweedse hebtis een opgelost, vormen de een letters in eenin en eenuuitgebreid ontbijtbuffet. puzzel Fletcher Hotels oer• Twee keer viergangendiner vakje met een getal een woord. Hollandse keten met meer dan 65 hotels! een driesterrenhotel of één keer een viergangendiner in een viersterrenhotel. * In sommige perioden geldt een toeslag. Niet geldig in Fletcher Hotel Amsterdam en Hotel Gilde. ©PERSBELANGEN

Meer informatie: www.fletcher.nl.

slaghout

boterton

kloosteroverste

spoedig

vleesgerecht

deurkruk

pantalon

Marvin Trustfull (35) ICT-er

laboratorium

kledingstuk

dreadlocks

papegaai

Ton Smetsers (67) Gepensioneerd

politieman

tegen

schuimwijn

2 bijzonder tijdelijk kader (afk.)

kunstleer

doopvader

droogoven

naad

baardje

5

vereniging

pers. vnw.

Algemeen Beschaafd Nederlands

boom

circus

buigzaam

verfkleur

“Mijn opa was altijd aan het dollen. Grapjes

10

“Persoonlijk heb ik niet zoveel met een

maken, verhalen vertellen… Samen met mijn moeder haal ik regelmatig herinneringen op. Zij over haar jeugd in Suriname en ik over die keer dat hij bij ons logeerde. Mijn moeder was zijn lievelingetje en hij nam haar als kind overal mee naar toe. Naar de markt bijvoorbeeld, wat met mijn opa erbij een heel spektakel werd. Hij is twee jaar geleden overleden en ik zou graag zijn graf bezoeken. Een goede reden om naar Suriname te gaan en hem daar te herdenken.”

begraafplaats. Mijn ouders zijn lang geleden overleden en ik heb hun graf maar een paar keer bezocht. Mijn vader herdenken doe ik door zijn uitspraken te verzamelen, ik heb er al bijna honderd. Ze schieten me op de raarste momenten te binnen. Zo beantwoordde hij de vraag: ‘Pa, wat ben je aan het doen?’ steevast met: ‘Mijn zonden aan het overdenken.’ Zijn uitspraken geven een mooi beeld van wie hij was: een zorgzame en gelovige man die hield van een grapje.”

KOMT U OOK NAAR DE HERINNERINGSWEKEN? Iedereen heeft zijn eigen manier om dierbaren te herinneren. Yarden organiseert elk kwartaal de Herinnerings­ weken, waar verschillende locaties in het land omgetoverd worden tot bijzondere herdenkingsplaatsen. Daar kunt u stilstaan bij het afscheid dat u nam van uw dierbare(n). Van 24 oktober tot 8 november bent u van harte welkom.

1

kot

onbehaard

kleur kom

stel

weerga

7

jungle

8

watervogel

gravure

moeder

4

land in Europa

3

vervoermiddel

© Persbelangen 1

6

troefkaart

legendarische sneeuwman

2

3

4

9

uitstalvenster

5

6

7

8

9

10

Meer info over locaties, tijden en activiteiten: www.yarden.nl/herinneren. 

20

opvatting

21

LOS DE ZWEEDSE PUZZEL OP Mail uw oplossing vóór 1 februari 2016 naar: puzzel@ yarden.nl. Vermeld hierbij uw naam, adres, telefoonnummer en mailadres. Uit alle inzenders wordt één winnaar getrokken, die vermelden we in de volgende editie van Verder. Bent u de gelukkige, dan krijgt u persoonlijk bericht. Over de uitslag wordt niet gecorrespondeerd. Winnaar van de vorige puzzel is: Veerle Rümke uit Utrecht.

AFSLUITING

tekst Peter Bierhaus beeld Jan Freriks

LARISSA MOCHT GEEN AFSCHEID NEMEN

“Heeft opa schoenen aan in de kist?”

DE YARDEN AFSCHEIDSPRIJS UW STEM TELT! mijn hele familie op de begrafenis van opa was. Die ervaring heeft absoluut meegespeeld bij de start van mijn praktijk voor begeleiding bij verlies en rouw De Troostboom. Ik heb mijn ervaring ondertussen met mijn oma en moeder besproken, maar ik wil heel graag ervoor zorgen dat kinderen niet die nare ervaring hoeven te hebben die ik destijds heb gehad. Ik wil het ze makkelijker maken.”

2010 heb ik hier de Yarden Afscheidsprijs (zie kader) mee gewonnen, een mooie bekroning op mijn werk waar ik trots op ben. Dat heeft me gestimuleerd om verder te gaan. Ook dit jaar doe ik mee met de Yarden Afscheidsprijs met twee ideeën die een vervolg zijn op mijn kwartetspel: een boek met de titel Gekleurde tranen en een memospel dat Vergeet-niet-meverdrietjes heet.”

Lijst ideeën

Heel nieuwsgierig

“Met het kwartetspel wil ik het taboe op het betrekken van kinderen en jongeren bij verlies en rouw rond de dood, doorbreken. Want nog steeds is er te weinig aandacht voor kinderen rond de uitvaart en het sterven. Enige jaren geleden had ik een meisje in therapie in mijn praktijk voor de verwerking van de echtscheiding van haar ouders. Binnen haar therapie heb ik een kwartetspel

“Het bijzondere aan het kwartetspel Niet hier, wel dichtbij is trouwens dat het ook voor volwassenen heel vernieuwend is. Juist zij hebben nog steeds schroom om hierover te spreken. Zij hebben nog de neiging om kinderen tegen emoties rondom de dood te beschermen en durven vaak hun eigen onmacht niet te laten zien. Terwijl kinderen juist heel nieuwsgierig zijn, naar aanleiding van een plaatje in het kwartetspel iets willen weten en een vraag stellen. Soms de gekste vragen, zoals: ‘Heeft opa schoenen aan in de kist?’ Maar dan heb je wel op een prettige manier een gesprek op het niveau van het kind.”

“Er is te weinig aandacht voor kinderen rond de uitvaart”

“Als klein meisje vond ik het erg dat ik niet mee mocht naar de begrafenis van mijn opa.” Mede daarom ontwikkelde creatief therapeute Larissa van der Molen voor kinderen en volwassenen het kwartetspel Niet hier, wel dichtbij.

H

“

et kwartetspel Niet hier, wel dichtbij heb ik mede ontwikkeld vanuit een ervaring die ik had als meisje van vijf jaar oud. Nadat mijn opa was overleden, hebben mijn moeder en oma mij, met de beste bedoelingen, weggehouden van de begrafenis.

Dat vond ik heel raar. Ik had mijn opa in het ziekenhuis nog één keer levend gezien en drie maanden later was hij nog slechts een grafsteen. Van alles wat daartussen was gebeurd, ben ik weggehouden. Dat is een heel nare ervaring geweest. Ik had mijn opa in die tussentijd nog zo graag gezien.”

22

Alleen “Op de dag van de begrafenis ging mijn hele familie erheen, ook mijn drie jaar oudere broertje. Ik bleef alleen achter. Ik weet nog dat ik met een vriendinnetje buiten op straat met een pvc-buis besjes stond weg te schieten, terwijl ik wist dat

ontwikkeld waarmee ik met kinderen en hun ouders of begeleiders op een speelse manier thema’s als verlies kan benaderen. Dat bracht me op het idee om ook een kwartetspel te maken over verlies en rouw rondom de dood. Op een bankje in het park, met mijn dochtertje in de kinderwagen, heb ik op een mooie dag een hele lijst ideeën voor het kwartetspel opgeschreven. Vervolgens heb ik met veel mensen uit de uitvaartsector gesproken en informatie opgeslurpt.”

Trots “Hier kwam een kwartetspel uit waarmee je spelenderwijs kunt ingaan op veel inhoudelijke vragen van kinderen over dood en rouw. In

“Kinderen stellen soms de gekste vragen.”

Wilt u reageren op dit verhaal of zelf vertellen over uw afscheid van een dierbare en hoe u nu in het leven staat? Mail de redactie op [email protected].

23

Met de Yarden Afscheidsprijs 2015 wil Yarden iedereen stimu­ leren om nieuwe initiatieven en/of ideeën aan te dragen rondom de dood en het afscheid. Winnende initiatieven en/ of ideeën worden beloond met twee prijzen: een publieksprijs van € 7.500,en een juryprijs van € 7.500,-. Deze worden uitgereikt tijdens het Yarden Symposium op 19 november 2015. De deelnemende ideeën zijn inmiddels bekend. Als Yarden-lid kunt u stemmen. Ga naar www.afscheidsprijs.nl en laat weten wie u als winnaar ziet. Stemmen kan tot en met 23 oktober 2015.

ONTMOET…

tekst Peter Bierhaus beeld Jan Freriks

Yarden heeft ruim tweehonderd enthousiaste vrijwilligers. Wie zijn deze mensen en wat zijn hun drijfveren om in hun vrije tijd hun steentje bij te dragen? In iedere editie van Verder een kennismaking. Deze keer: Aranka van Zandwijk (45).

“Verhalen delen helpt”

D

“

e uitvaartwereld heeft altijd mijn interesse gehad. Mede uit de ervaring die ik opdeed toen mijn opa plotseling overleed. Mijn ouders waren in het buitenland, mijn oma was in shock. Als jonge meid was ik aanwezig bij het eerste gesprek met de uitvaartondernemer. Die was tactloos, had geen enkele empathie. Ik herinner me dat mijn oma een kist aanwees en hij bot antwoordde: ‘Die hebben we niet.’ Zo schokkend om te ervaren hoe hij een nabestaande die zo verdrietig was, voor het blok zette. Toen dacht ik: wat is dit voor een branche? Daar ben ik altijd over blijven nadenken.”

Veel meer keuzes “Inmiddels zit die branche in een stroomversnelling. Nabestaanden hebben veel meer keuzes dan vroeger. Voor de verwerking vind ik het erg belangrijk dat we praten over dood en verlies en ervaringen daarover delen. Ik wil graag meedenken over de vraag hoe we dat goed kunnen organiseren. Om de branche te leren kennen, heb ik vorig jaar drie grote uitvaartorganisaties aangeschreven met een verzoek om oriënterende gesprekken. Bij Yarden kreeg ik al snel de vrijwilligersfunctie van pr-coördinator regio

Utrecht aangeboden. Ik werk drie dagen bij Johnson & Johnson, waar ik onder meer congressen voor leden organiseer. Na er kort over nagedacht te hebben, ben ik op het aanbod ingegaan en nu organiseer ik ook voor de leden van Yarden bijeenkomsten.”

Verschillende doelgroepen “Samen met de andere vrijwilligers van het regionaal activiteitenbestuur regio Utrecht zet ik lijnen en nieuwe projecten uit, waarbij het mijn taak is de promotie te realiseren om de zalen te vullen met leden, lotgenoten, professionals en belangstellenden, al naar gelang het onderwerp van de bijeenkomst. We benaderen heel verschillende doelgroepen voor wie we dood, verlies en verdriet bespreekbaar maken.”

Erkenning voor je verdriet “Op bijeenkomsten met leden en lotgenoten blijkt dat mensen het erg waarderen om hun verdriet over verlies te kunnen delen. Ik sprak iemand die zei: ‘Ik had gewild dat dit vijftig jaar geleden had gekund.’ Verhalen delen helpt als je erkenning zoekt voor je verdriet. Al helpt een opmerking van een lotgenoot maar één aanwezige verder, dan is mijn missie geslaagd.”

ARANKA VAN ZANDWIJK

Ook vrijwilliger worden? Yarden is altijd op zoek naar nieuwe vrijwilligers door het hele land. Er zijn allerlei mogelijkheden: van emotionele en praktische hulp tot voorlichtingsactiviteiten organiseren om taboes te doorbreken en de dood beter bespreekbaar te maken. Meer info of aanmelden? Bel 088 927 3434 of mail naar [email protected].

24

Werkt bij Johnson & Johnson. Is pr-coördinator regio Utrecht voor Yarden. levensmotto

“Wees wie je bent, ben wie je wil zijn”