VERBORGEN NATUURPARELTJE aan de toegangspoort van het Nationaal Park Hoge Kempen

Driemaandelijks verenigingsblad van Natuurpunt Limburg - december 2013 - januari - februari 2014 - jaargang 10 - nummer 4

Afgiftekantoor 3500 Hasselt 1 - P409862 Afzender: Natuurpunt Limburg, Putvennestraat 112, 3500 Hasselt

VERBORGEN NATUURPARELTJE aan de toegangspoort van het Nationaal Park Hoge Kempen

Voorwoord

Smeetshof © Natuurpunt

Een nieuw jaar, een nieuw begin?

Inhoudstafel 3 Agenda Natuurpunt Limburg

Vogels op bezoek tijdens het grote vogelweekend

4 Bezoekerscentrum

6

8

9

Welkom in bezoekerscentrum Kiewit Dossier op tafel Ludwig Vandenhove een interview Natuurgebieden cursus Natuurgebieden cursus Kempenbroek Wandelbijlage Oude Weerd

14 Afdeling in de kijker

Natuurpunt Lanaken

16 Natuur•weetjes

De vogel van het jaar 2014…De kerkuil

18 Tuinrubriek

Een vogel voor de kat?

20 Natuur•afdelingsactiviteiten Nieuwjaarswandelingen

Grote coverbeeld : Onderzoek © Natuurpunt Lanaken (L) Vogel tussen groen © H. Hilven (M) Koolmees © Natuurpunt (R) Roodborstje © ING Image

Nieuwjaar is zowat hét moment waarop iedereen goede voornemens maakt, ook in de natuursector nemen velen zich voor om het proberen beter te doen dan vorig jaar. Iedereen behalve onze overheden lijkt het wel. Op een ogenblik dat bij de bevolking de steun en waardering voor natuurbehoud en een gezonde leefomgeving nog nooit zo groot waren slagen onze overheden erin om voor de natuur slechte wetgevingen en akkoorden te maken. Als dit geschreven wordt is net het nieuwe Europese plattelandsbeleid goedgekeurd. Hoewel aanvankelijk een groene hervorming in de steigers stond met voldoende aandacht voor natuur is dit onder druk van de machtige landbouwlobby’s verwaterd en wordt het vergroeningspakket door een hele resem uitzonderingsmaatregelen helemaal uitgehold. Bovendien zette Europa de hakbijl in de middelen voor plattelandsontwikkeling, waardoor meer doelgerichte financiering van natuurmaatregelen onder druk komt te staan. Nochtans kost het landbouwbeleid ieder Europese gezin jaarlijks 80 euro belastinggeld. Je zou daarvoor toch een wederdienst mogen verwachten. Alle hoop voor een groenere landbouw en platteland ligt nu bij Vlaanderen. Onze Vlaamse overheid moet immers zorgen voor de implementatie van het Europees beleid in Vlaamse wetgeving. Die Vlaamse overheid is echter zelf ook niet goed bezig. De integratieoefening van de boswetgeving en de natuurwetgeving tot één samenhangend geheel, nodig om de beloftes voor een kwaliteitsvol Europees natuurnetwerk uit te bouwen in Vlaanderen, is ei zo na uitgedraaid op de ontmanteling van de natuursector. Begrippen zoals natuurreservaat, erkenning van verenigingen met als uitsluitend doel de natuur te beschermen en aankoopbeleid stonden niet meer in de eerste teksten van het wetsontwerp. Dit zou leiden tot een massale kapitaalsvernietiging. Bovendien was er bij de toekenning van subsidies (belastinggeld dus, door u en mij betaald) geen sprake meer van een resultaatsverbintenis en al helemaal niet van controles op het bereiken van de doelen. Wat maakte dat de beheervergoedingen een pure graaipot zou worden voor spelers die natuurbe-

houd niet zien als een doel maar enkel als een (gemakkelijk) middel om als grondeigenaar geld te verdienen met je eigendom zonder enig noemenswaardig engagement. Gelukkig zijn deze eerste ontwerpen, na massaal protest flink bijgestuurd, afwachten wat de Vlaamse regering er nu mee doet (gedaan heeft, tegen dat u dit leest). Hopelijk worden het toch nog goede voornemens voor 2014. De Vlaamse natuuradministratie is (onder druk van ...) intussen ook niet goed bezig. Daar waar een dier zoals de bever van bijna 100 jaar lang uitgestorven, nu schoorvoetend opnieuw zijn opwachting maakt, zou je verwachten dat we hier respect voor opbrengen en dit dier z’n gang laten gaan daar waar de menselijke schade beperkt blijft tot enkele omgeknaagde bomen of ondergelopen akkers. Niets is echter minder waar. De overheidsdienst die moet optreden om beschermde diersoorten effectief te beschermen en hiervoor beschermingsplannen moet maken, komt op de proppen met een plan dat er enkel in bestaat om bevers die zich buiten de Maasvallei durven te vertonen, weg te vangen en te deporteren. We hopen dat de analogie met het kerstekind het ANB tot andere inzichten kan brengen. Gelukkig hebben we in Limburg nog onze Provinciale overheid. Zoals je elders in dit blad kan lezen neemt de Provincie haar verantwoordelijkheid op om de ongevraagd toegeschoven bevoegdheid voor Regionale Landschappen en Bosgroepen naar behoren in te passen in de Provinciale werking zonder aan daadkracht in te boeten. Niet vermeld door onze deputé, maar ook belangrijk is de overname van bezoekerscentrum De Watersnip van het ANB nu natuureducatie niet langer tot de bevoegdheid van Vlaanderen hoort. Zo wordt 2014 misschien toch nog een jaar waarin goede voornemens uitkomen. Wij duimen er alvast voor, u ook? Tot binnenkort, Jos Ramaekers

AGENDA NATUUR•LIMBURG

3

Koolmees © Natuurpunt

VOGELS OP BEZOEK TIJDENS HET GROTE VOGELWEEKEND

Zo’n 14.000 deelnemers telden in 2013 meer dan 518.800 vogels in hun tuin. Een absoluut record! Merels en kool- en pimpelmezen blijven de klassieke bezoekers van onze tuinen. Toch prijkte de vink bovenaan de top 10 tijdens de telling van 2013. Door de strenge winter kwamen zij talrijker dan voorheen naar onze voederplaatsen.

De koude winterdagen zijn weer daar. Tijd om de vogels in onze tuin te helpen met zelfgemaakte vetbollen, lekkere nootjes of een geschilde appel. Zo ben je verzekerd van heel wat vogelgekwetter tijdens Het Grote Vogelweekend op 1 en 2 februari. Tel de mezen, mussen en lijsters in je tuin en geef je resultaten online door. Op 30 en 31 januari kunnen ook scholen hun schoolpleinvogels doorgeven via de telling voor scholen.

Met deze massale tuinvogeltelling schets je samen met duizenden andere tellers een beeld van de vogelrijkdom in onze tuinen en hoe we de vogels het beste helpen tijdens de koude winterdagen. Surf nu naar www.vogelweekend.be en ontdek hoe je je tuin kan voorbereiden op Het Grote Vogelweekend. Succes! Doe je mee op 1 & 2 februari? www.vogelweekend.be

Grote vogelweekend bij Natuurpunt op domein Kiewit • Vrijdag 31 januari 2014 Creatieve Natuur Vrijdag Help de vogels creatief de winter door en kom naar onze werkwinkel van 14u-16u • Zondag 2 februari 2014 Grote Vogel Weekend gezins activiteiten (cupcakes voor vogels maken, leren naar vogels kijken, vogelwandeling, inschrijf en details zie onze website in januari) van 14u-17u

Tijdens het grote vogelweekend verrekijkers aan 15% korting

4

BEZOEKERSCENTRUM

WELKOM IN BEZOEKERSCENTRUM KIEWIT Welkom in het bezoekerscentrum Kiewit: het startpunt van boeiende natuuractiviteiten! Hier kan je terecht voor een wandelexcursie of gezinsactiviteit, tentoonstellingen over de dieren en planten van het gebied. Met de uitgezette fiets- en wandelroutes kan je de omgeving optimaal ontdekken. Ook voor groepen en verenigingen staan de deuren open. In de winkel vind je van alles wat van pas komt in de natuur. Van vogelgids tot wandelkaarten, van vogelvoeder tot verrekijker. Natuurlijk met de speciale ledenkorting!

Openingsuren: • woensdag-vrijdag zaterdag en zondag van 13u00 tot 17u00 (vanaf 1 april: weekend tot 18u00) • krokusvakantie: van zaterdag 1 tot zondag 9 maart: dagelijks open behalve maandag gesloten. • paasvakantie: van zaterdag 5 april tot en met maandag 21 april: dagelijks open, behalve zondag 20 april (Pasen) en maandagen.

CREATIEVE NATUURVRIJDAGEN • Elke laatste vrijdag van de maand 14u-16u: bezoekerscentrum Kiewit Vrijdag 31 januari, 28 februari, 28 maart, 25 april U bent welkom in het bezoekerscentrum waar we natuur-crea-ideetjes uitwisselen. We gebruiken materiaal uit de natuur of we maken iets voor vogels, bijen,… Welke creatie het volgende keer wordt, vind je terug op onze website: www.natuurpuntlimburg.be

DE KOFFIE STAAT KLAAR! Kom na een wandeling eens binnen in ons Natuurpunt herenhuis en geniet van de warmte, het mooie interieur en ontdek de leuke natuurartikels in onze winkel. Zolang het cafetaria op het domein gesloten is ontvangen onze vrijwilligers jullie ook graag voor een warme tas fairtrade koffie, chocomelk, een biologisch sapje of een frisse Gageleer of andere pint. Met of zonder een natuurpraatje, want vragen staat vrij. Gezondheid!

Het bezoekerscentrum Kiewit wordt uitgebaat met de steun van Stad Hasselt en Provincie Limburg

GEZINSWANDELING MET NATUURGIDS • Elke laatste zondag van de maand 14u-16u: bezoekerscentrum Kiewit zondag 26 januari, 23 februari, 30 maart, 27 april Elke laatste zondag van de maand, staat de gids voor je klaar aan het bezoekerscentrum. Hij of zij begeleidt je doorheen het domein en natuurgebied op zoek naar boeiende, mooie en indrukwekkende weetjes over de natuur.

NATUURONTDEKKINGSTOCHTEN VOOR KINDEREN • woensdag 5 maart: Krokustocht 14u-16u: bezoekerscentrum Kiewit Leuke natuurtochten met gids voor de nieuwsgierigheid en leergierigheid van kinderen aan te wakkeren.

OPENING BOEBOEKSSEIZOEN • zondag 6 april 14u-17u: bezoekerscentrum Kiewit • Boeboeks paastocht voor kinderen • Natuurknutsels • Verhaaltjes

WINKEL In onze winkel presenteren we een uitgebreid assortiment voedersystemen en vogelvoer. Met gevarieerd voer, kan u de diversiteit aan vogels aanzienlijk verhogen. En de conditie van je gevederde tuinbezoekers verbeteren.

rijwilliger Wil jij graag v tuurpunt worden bij Na Kiewit ? m bezoekerscentru n Katleen Contacteer da 60 23 op tel. 011 24

100% IJS - ANTARCTICA Een belevingsverhaal van Johan Lambrechts

Als er één symbool is in deze tijden van klimaatverandering, dan is het het ongerepte Antarctica. 4.000 kilometer sneeuw en ijs, soms in een laag tot 4,5 kilometer dik. Temperaturen die kunnen dalen tot 85 graden onder nul. Blizzards en onpeilbare onderaardse meren. Het gevoel dat je volledig van de wereld bent. Maar weinig bekend is dat het continent ook een grote rol speelt in ons huidige en toekomstige klimaatleven. Tijdens deze lezing voor kinderen én volwassenen neemt Johan Lambrechts, reisjournalist en schrijver van twee enthousiast onthaalde poolboeken, je mee naar de koudste, ijzigste, winderigste en droogste plek ter wereld. Nergens anders heeft de natuur zo’n onvoorstelbare proporties. Gekruid met veel anekdotes en rijkelijk geïllustreerd met audio- en beeldmateriaal van reisfotografe Hilde Vander Linden hoor en zie je het spannende verhaal van de avontuurlijke exploratie van Antarctica, van de Belgica-expeditie tot de nieuwe, duurzame Prinses Elisabethbasis die volledig draait op hernieuwbare energie. Daarna gaan we dieper in op de rol van het continent als het klimaatgeheugen van onze planeet en als thermometer van de gezondheidstoestand van de aarde. Zo hoorde, voelde en zag je de Zuidpool nog nooit! Johan Lambrechts (°1967) begon op zijn zestiende te schrijven voor het tienermagazine Top en werd mediajournalist. Later werkte hij jarenlang voor televisie, onder meer als reportagemaker voor het programma Spoorloos. Nu schrijft hij boeken en maakt hij reportages, vooral over reizen en exploratie, voor magazines in België en Nederland. Hij publiceerde de boeken ‘Antarctica – De Belgen op de pool’ (Standaard Uitgeverij, tweede editie Sastrugi Books) en ‘De eerste winter op de Zuidpool’(Wablieft/Manteau). Momenteel werkt hij mee aan een nieuwe brochure over o.a. het Belgische klimaatonderzoek, in opdracht van het Federaal Wetenschapsbeleid.

Maandag 3 februari: lezing 100% ijs-Antartica 20u-22u: bezoekerscentrum Kiewit Tijdens deze lezing voor kinderen én volwassenen neemt Johan Lambrechts, je mee naar de koudste, ijzigste, winderigste en droogste plek ter wereld. Nergens anders heeft de natuur zo’n onvoorstelbare proporties. Zo hoorde, voelde en zag je de Zuidpool nog nooit! • Meer info: 011 24 60 20 of www.natuurpuntlimburg.be Inschrijving: Schrijf € 5,00 over op onze rekeningnr. 451-8537751-40

Antarctica © Hilde Vander Linden

5

DOSSIER OP TAFEL

LUDWIG VANDENHOVE EEN INTERVIEW De gemeente en provinciale verkiezingen liggen inmiddels ruim een jaar achter ons. De inwerkperiode van de nieuwe verkozenen is verstreken. Bovendien wordt 2014 een jaar waarin er heel wat verandert. Tijd dus om onze gedeputeerde voor leefmilieu eens aan het woord te laten over zijn inzichten en prioriteiten. Limburg staat bekend als een groene provincie. Volgens sommigen, waaronder de milieubeweging is dat groene karakter ook een troef

Ludwig Vandenhove ©

6

Vindt u dat ook, en hoe uit zich dat? Het groene karakter van Limburg is en blijft een troef. Er wordt veel over gepraat, maar ik vraag mij af of iedereen ook echt beseft wat dit in de praktijk betekent. Over de toeristische mogelijkheden van Limburg is er een grote consensus, maar dit wordt niet altijd begrepen in de zin dat we onze groene troeven moeten behouden, onderhouden en nog aantrekkelijker maken. En dat betekent vrouw-/ mankracht. Diegenen, die praten over het grote economische belang van toerisme voor Limburg, mogen niet vergeten dat toeristen maar blijven komen als de natuur duurzaam en goed onderhouden wordt. Het wordt tijd dat we eens in echte economische termen uitdrukken hoe belangrijk de natuur voor Limburg is. Momenteel denk ik na hoe we samen met de Universiteit (U) Hasselt en alle partners de strikt economische en tewerkstellingsimpact van ‘groen Limburg’ zo exact mogelijk in kaart kunnen brengen. Binnen het Vlaamse natuurbeleid is er een aparte rol weggelegd voor Regionale Landschappen. U bent als deputé van leefmilieu

voorzitter van de 3 regionale landschappen in Limburg. Wat is precies het belang van deze organisaties voor Limburg? De Regionale Landschappen moeten alle partners samenbrengen, die betrokken zijn bij de OPEN ruimte. Zij moeten bij uitstek het bindmiddel zijn met de gemeenten en met de natuurverenigingen, zoals de lokale afdelingen van de vzw Natuurpunt. Regionale Landschappen werden tot nu toe voornamelijk gefinancierd door de Vlaamse overheid, maar door de interne staatshervorming worden deze organisaties vanaf januari 2014 overgeheveld naar de provincies. Waarom gebeurt deze overheveling? Deze bevoegdheidsherverdeling (‘overheveling’) is gebeurd in het kader van de interne Vlaamse staatshervorming. Hervormen staat op Vlaams niveau vaak synoniem voor besparen. Alle financiële middelen komen dus niet mee naar Limburg. Ruwweg krijgen we van Vlaanderen 1,15 miljoen Euro extra voor de Regionale Landschappen en de Bosgroepen, eventueel te verhogen met 0, 35 miljoen Euro

7

onder ‘schoonmoedersvoorwaarden’. Maar gelijktijdig vermindert Vlaanderen het provinciefonds van 14 miljoen Euro naar 6,4. Of nog, minder geld en meer werk. Heeft de overheveling invloed op de werking van deze organisaties. Gaan er andere accenten komen? RL’s werken nu vaak rond ontsluiting, achterstallig beheer en kleine landschapselementen, blijft dit zo? Wat mij betreft niet. Naast de Regionale Landschappen worden de Bosgroepen overgeheveld naar het provinciale niveau. Vermits in Limburg Regionale Landschappen en Bosgroepen gebied dekkend voor de ganse provincie werken, biedt dit juist de mogelijkheid om het provinciaal groen –en natuurbeleid nog beter te stroomlijnen. De Regionale Landschappen moeten blijven doen wat ze altijd gedaan hebben. Dit is trouwens decretaal zo geregeld. Samenwerken in diversiteit: zo zie ik de toekomst van de Regionale Landschappen. Naast het Limburgs aspect moeten de Regionale landschappen ruimte blijven hebben voor hun eigenheid in de eigen streek. Ontsluiting, achterstallig beheer en kleine landschapselementen blijven dus zeker kunnen. Hoe zit het met de onafhankelijkheid van Regionale Landschappen. Zij brengen nu via hun Algemene vergadering en projectwerking alle gebruikers van het platteland samen rond de tafel. Gaat deze onafhankelijke platformrol blijven of worden ze een provinciale buitendienst? Ik ben daar duidelijk in: zij moeten hun onafhankelijke platformrol blijven spelen. Wie mij kent, weet dat ik nog al op de autonomie van gemeenten en organisaties sta. Als democratisch verkozene kan iedereen mij daarop elk ogenblik op aanspreken. Dit kan ook in de bestuursorganen van de Regionale Landschappen, vermits ik voorzitter van alle drie ben.

Heeft de overheveling naar de provincies ook financiële gevolgen voor deze organisaties? Als de Vlaamse overheid zijn financiële engagementen nakomt, is er geen enkel probleem. Als dat niet gebeurt, is er mogelijks een probleem. Dan zal de financiering van de Regionale Landschappen moeten bekeken worden binnen de prioriteiten van het provinciale milieu- en natuurbeleid. Maar ik reken op de Vlaamse regering: als zij bevoegdheden overdraagt, ga ik ervan uit dat ook de financiële middelen mee overgedragen worden. Anders is het aan iedereen, die begaan is met biodiversiteit, duurzaamheid, groen, milieu, natuur, etc. om dit te laten horen aan de Vlaamse politici. Maak u geen zorgen: op mij kan u mee rekenen.

U bent als gedeputeerde ook voorzitter van de Limburgse Bosgroepen. Ook voor deze dienstverlenende organisaties aan boseigenaren staan er belangrijke wijzigingen voor de deur. Kan u daar wat meer over vertellen? Zoals ik hoger al zei, moeten Bosgroepen en Regionale Landschappen nog nauwer gaan samenwerken. Op het terrein gebeurt dit trouwens al goed. Vermits ze nu beide onder de bevoegdheid en verantwoordelijkheid van de provincie Limburg vallen, moet dit mogelijk zijn. Ik zie hierin ook een belangrijke rol weggelegd voor bepaalde Vlaamse overheidsinstanties als partner, zoals het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) en de Vlaamse Landmaatschappij (VLM). Hetzelfde geldt voor de bevoegde provinciale diensten in de andere richting.

Projectwerking is voor Regionale Landschappen nu belangrijk. Zeker de Limburgse Landschappen slagen er zo in hun reguliere middelen te verveelvoudigen. Zullen ze in de toekomst nog steeds projecten kunnen doen? Natuurlijk, maar in Limburg in het algemeen en binnen de milieu –en natuursector in het bijzonder moeten we eens beseffen een onderscheid te maken tussen de normale werking en de projectwerking. Werken met projecten heeft voor- en nadelen. Enerzijds zorgen ze voor extra financiële ruimte voor de organisatie en kunnen ze een multiplicatoreffect hebben qua financiering. Anderzijds worden de resultaten van zulke projecten, ook al zijn ze vaak positief, te weinig ingeschakeld in de normale werking, precies omwille van het wegvallen van de betrokken personeelsleden (‘rapporten, die in de kast belanden’). Projectwerking is eigen aan de milieuen natuursector, maar ook aan Limburg. In het actuele Strategisch Actieplan voor Limburg (SALK)-debat heb ik dat eveneens al dikwijls aangehaald. De projectwerking zou nooit in de plaats mogen treden van de reguliere werking.

Tenslotte; Heeft u ook een goede raad voor Natuurpunt en al zijn vrijwilligers? vzw Natuurpunt moet zijn rol blijven spelen in het Vlaams en provinciaal natuurbeleid en vooral de talrijke vrijwilligers blijven koesteren. Nu milieuadviesraden wellicht gaan ophouden te bestaan in bepaalde gemeeten, omdat ze niet meer strikt noodzakelijk zijn voor subsidies, kunnen afdelingen van vzw Natuurpunt hun rol (gedeeltelijk) overnemen. Bedankt Ludwig, we nemen uw advies ter harte! Ludwig Vandenhove gedeputeerde dinsdag 24 december 2013

Omgeving Luysmolen © Jos Ramaekers

NATUURGEBIEDEN CURSUS

NATUURGEBIEDEN CURSUS KEMPENBROEK

Woon je in het Kempenbroek, ligt er een natuurgebied in je achtertuin of hou je van de streek en wil je best wat meer weten over de natuurgebieden van de streek, welke zijn het, waar liggen ze, wat zijn de belangrijke natuurwaarden en welk natuurbeheer wordt er gevoerd,… dan is dit een cursus voor jou! De cursus bestaat uit 5 vrijdagavonden gevolgd door 4 uitstappen op zaterdagochtend en wordt afgesloten door de bioblitz.

kempenbroek © RLKM

8

Info en deelnameprijs: Wil je deelnemen aan deze cursus over Grenspark Kempenbroek, dan kan dat door het bedrag van €50,00 over te schrijven op het rekeningnummer 451-8537751-40 Meer info is te bekomen op het secretariaat van Natuur.Limburg [email protected] of op tel. 011 24 60 20

Zonder dat je speciale voorkennis nodig hebt brengen de mensen uit het veld de relaties van de natuur met landschap en geschiedenis tot leven in een letterlijke en figuurlijke tocht struinend doorheen de grote natuurgebieden van de streek. Het begeleidende team bestaat uit Gaby Bollen, Patrick Hermans, Leo Corstjens, Frans Verstraeten, Arnold Goossens, Robin Rotsaert, Ruben Evens, Els Peusens, Jos Ramaekers

De deelnemers ontvangen uitgebreide informatie over de bezochte gebieden en besproken onderwerpen. De avondlessen vinden plaats in het Mariahof, einde Mariahofstraat te Bree, van 19.30u tot 22.00u. • 25/4 Introductieles: Wat is Kempen Broek? Wie is wie in Kempen-Broek • 02/5 Moerassen in al hun vormen, vijvers en beken • 09/5 Droge biotopen met heide, hei schrale graslanden en stuifduinen • 16/05 Landbouw: kleinschalige land bouwlandschap. • 23/05 Wat is monitoring, hoe doe je het, welke zijn belangrijke soorten, … Bezochte gebieden op zaterdag telkens van 9.00u - 12.00u • 03/5 Smeetshof-Wijffelterbroek • 10/5 Heidegebied in het Nederlandse grensgebied • 17/5 St.-Maartensheide • 24/5 Stamprooierbroek Een korte intro over de gebieden ontvang je op de vrijdagavond voorafgaand aan de excursie. We sluiten de lessenreeks af met de bioblitz in juni. Datum en locatie nog te bepalen. Op de bioblitz proberen we met zoveel mogelijk mensen, en met hulp van kenners, zoveel mogelijk dier- en plantensoorten in het Kempenbroek bij mekaar te vinden.

wandelroutes © Bart Hoelbeek

OUDE WEERD STAPSTEEN TUSSEN HOGE KEMPEN EN MAASVALLEI

Dankzij de logistieke en financiële steun van het Regionaal Landschap Kempen en Maasland, de provincie Limburg en het gemeentebestuur kon Natuurpunt in maart 2011 het voormalig grindwinningsgebied te Oud-Rekem, beter gekend als ‘De Cup’, aankopen. Het mooiste dorp van Vlaanderen was in één klap een prachtig stuk natuur rijker. Er is altijd een verbondenheid geweest tussen de Oude Weerd en de inwoners van Oud-Rekem. Waar nu de Oude Weerd ligt, stroomde vroeger de Maas. Zo’n 900 jaar geleden begon de Maas oostwaarts op te schuiven waardoor de oude rivierarm stilaan begon te verlanden. Deze gronden werden door de bewoners in cultuur gebracht. Algauw werden boomgaarden aangeplant, weilanden aangelegd en graangewassen ingezaaid.

Ezeltochtjes © Eric Vanderhoeven

Door de aanleg van de Zuid-Willemsvaart (1823) werd het landschap rondom Oud-Rekem drastisch veranderd. De industrialisatie van het kleinschalig landbouwgebied was toen een feit. In de 19de eeuw begon men de vruchtbare leembodems af te graven. Deze bodems waren ook geschikt voor het vervaardigen van bakstenen. Na de leemontginning kwam de grindexploitatie midden 20ste eeuw op gang. In 2000 werd, nadat de grindwinning eerder was stopgezet, de verwerking van het aangevoerde grind definitief beëindigd. De diepe grindgaten werden nagenoeg opgevuld

en de verwerkingsinstallaties werden afgebroken. Enkel de kleine plas en de loods blijven nu over als getuigen van het grindverleden. Na de aankoop werd onmiddellijk gestart met de inrichting van de Oude Weerd. Het gebied van 29 ha onderging op goed 3 jaar tijd een ware metamorfose. Nu kunnen wandelaars genieten van bloemrijke gras- en hooilanden, vinden vogels beschutting in de aangeplante houtkanten en kunnen amfibieën zich voortplanten in de twee aangelegde poelen. POELEN De poelen hebben een zacht glooiende oever en zijn ondiep. Vooral voor de Bruine kikker die zijn eitjes vroeg in het voorjaar legt, is dit belangrijk. Het ondiepe water in de oeverzone wordt immers vlug opgewarmd waardoor de larven zich snel kunnen ontwikkelen. Bovendien nemen ook de prooidiertjes toe, een belangrijke voedselbron voor de Kleine watersalamander, die soms maandenlang in de vegetatierijke poelen verblijft. De Meerkikker en de Gewone pad leggen hun eitjes niet in de poelen, maar in de grindplas. Ze verkiezen dieper water. ZIEPBEEK De Ziepbeek, die aan de voet van de Langenberg in het Nationaal Park Hoge Kempen ontspringt, vormt in de Oude Weerd de natuurlijke grens tussen Rekem en Boorsem. Door de gebrekkige werking van de overstorten in Rekemcentrum, wordt er voortdurend huishoudelijk afvalwater geloosd, waardoor het stroomafwaarts deel een slechte waterkwaliteit heeft. Een ander probleem zijn de kruidruimingen. Het voedselrijk slib wordt op de oevers gedeponeerd. Op deze plaatsen groeit Reuzenbalsemien weelderig die door haar explosieve groei al grote stukken heeft ingepalmd en hierdoor andere planten verdringt.

Bever © Jos Roeffaers

jaar gemaaid. Het maaisel wordt gekeerd en op zwad gelegd alvorens het wordt opgeraapt. Het hooi wordt verkocht als veevoer. Het overschot aan hooi wordt, enkel bij strenge winters, aan de ezels gevoerd. NATTE RUIGTEN Op onbeheerde plekken tref je natte strooiselruigten aan. Ruigtekruiden verdragen geen continu maaibeheer en begrazing. Ze zijn forser dan de echte hooilandsoorten. Heel wat fraaie planten zijn kenmerkend voor dit vegetatietype: Koninginnenkruid, Poelruit, Moerasspirea en Grote kattenstaart. Ruigten zijn ook belangrijk voor tal van insecten en vogels. Ze vinden hier voedsel, nest- en schuilplaatsen. BLOEMRIJKE AKKERRANDEN De voormalige laagstamboomgaard en aardbeiplantages werden omgevormd tot graanakkers. Hier teelt een biolandbouwer nu oude graangewassen. De brede akkerranden, die afgeboord zijn met hagen, werden ingezaaid met een mengsel van granen en akkerbloemen. Deze bloemrijke stroken worden niet behandeld met pesticiden en worden niet gemaaid of geploegd. Zo krijgen bedreigde akkervogels, zoals Geelgors en Veldleeuwerik, opnieuw een plekje waar ze zich het jaar rond verschuilen en voedsel zoeken.

Bloemenweide © Louis Vanham

HOOILAND Ongeveer een kwart van de Oude Weerd wordt beheerd als hooiland. Deze vochtige graslanden ontstonden pas na het opvullen van de grindgaten, maar bleven gespaard van verbossing. Echte koekoeksbloem en Pinksterbloem bepalen hier in het voorjaar het bloeiaspect. De graslanden worden nu twee maal per

Poel Oude Weerd © Louis Vanham

Wandelaars © Anneleen Mengels

BEVERS In en rondom de grindplas leeft een beverkoppel met hun jongen. Ze hebben in de oever een burcht gebouwd waar ze via gangen ongezien het water kunnen induiken. De bever vervult een unieke rol in de waterrijke natuur. Als houthakker zet hij het landschap naar zijn hand. Knagend zorgt hij voor meer openheid in de verboste oevers. Heel wat planten en dieren profiteren daarvan.

EZELTOCHTJES De graslanden in de Oude Weerd worden door 9 ezels begraasd. Extensieve begrazing is een veel gebruikte maatregel in het hedendaagse natuurbeheer. De resultaten van begrazing zijn minder voorspel- en controleerbaar dan bij de klassieke beheervormen. Het graasgedrag van de dieren bepaalt waar welke vegetaties zich kunnen ontwikkelen. De ezels zijn tam, sociaal en zachtaardig. Vandaar dat de lokale afdeling ezeltochtjes voor kinderen organiseert. Zo kunnen ze op een alternatieve manier de natuur verkennen. De ezels zijn getraind op vaste wandelroutes. Hierdoor weet de ezel goed zijn eigen weg te vinden. Echter voor de veiligheid van de kinderen en die van de ezels, zal er steeds een begeleider van Natuurpunt meelopen.

WANDELROUTES Om de toegankelijkheid van de Oude Weerd te verhogen, werden bijkomende wandelpaden aangelegd. In het hooiland aan de grindplas zijn de bezoekers vrij om te wandelen, m.a.w. ze kunnen hier struinen. In de begrazingsrasters daarentegen worden geen wandelaars toegelaten.

Conservator:

Louis Vanham, 0476 52 07 06 [email protected] Voor ezeltochtjes of wandelingen met natuurgids:

Eric Vanderhoeven, 0472 22 74 86 [email protected]

Boomgaards

traat

Onder impuls van het Regionaal Landschap Kempen en Maasland werd het wandelaanbod in de gemeenten Lanaken en Maasmechelen flink uitge breid. Dit nieuwe wandelgebied maakt

deel uit van het Rivier Park Maasvallei. Je kan zonder problemen de cultuurhistorische wandeling in de pittoreske stadskern van Oud-Rekem combineren met een natuurwandeling. De Oude Weerd ligt slechts op een boogscheut van het centrum. Alle wandelingen zijn op eenzelfde manier bewegwijzerd met uniforme palen en pictogrammen. De startplaats in Oud-Rekem ligt aan de Populierenlaan (parking Colmonterveld).

NATUUR.HUIS OUDE WEERD Kanaal z/n, 3621 Rekem

Grasland

ek

Bos Akker Bebouwing

Monnikhof

De Zijpbe

Heide

Blauwe wandeling 3,7 km aat

Groene wandeling 2,7 km r rdest -Wee

Startpunt

Oude

U bevindt zich hier

Oud-Rekem

Populie renlaan

0

250

500m

RECLAME

d C o o l e a G n l i e ng e F

Te verkrijgen in onze Natuur•winkel, 10% ledenkorting P OW E R E D BY N AT U R E

Onze producten zijn niet alleen uiterst doeltreffend, ze bevatten ook CITROEN AROMA

ALLESREINIGER MULTI-SURFACES

LIQUIDE VAISSELLE

ALLESREINIGER CITROEN AROMA NETTOYANT MULTI-USAGES PARFUM CITRON

KAMILLE & MELKWEI AFWASMIDDEL

CAMOMILLE & PETIT-LAIT LIQUIDE VAISSELLE

2001789

MULLTI-S MU I-SU URFACES ALLLESREINIGE AL ESREINIGERR

LIQUIDEE VAISSELL LIQUID VAISSELLEE

LIQUID QUIDEE VAISSELL VAISSELLEE

& ALO ALOEE VE VERR A

CAMOMILLE & PETIT-LAIT PARFUM PARFU M CITRO CITRON N

MULTI-USAGES NETTOYANT CITROEN CITROE N AROM AROMA A ALLE AL LESR LE SREI SR EINI EI NIGE NI GERR GE

AFWASMIDDELL AFWASMIDDE

9871002

CITRON CITRO N

AFWASMIDDELL AFWASMIDDE

CITRO TROEEN AROM AROMAA

3541002

& ALO ALOEE VE VERR A PARFUM PARFU M

KAMILLE & MELKWEI

geen schadelijke stoffen. We dragen dus zorg voor je huis én je gezin en dat doen we natuurlijk ook voor de volgende generaties Zo kan je pas echt genieten met je gezin van een schoon en gezond huis. Meer weten? Surf naar www.ecover.com.

9541002

CITRON

2001453

AFWASMIDDEL

2001459

& ALOE VERA

PARFUM & ALOE VERA

/EcoverBelgium

13

14

AFDELING IN DE KIJKER

NATUURPUNT LANAKEN De gemeenten Lanaken en Maasmechelen vormden lange tijd één afdeling: Maasland-Zuid. Eind 2006 kwam hierin verandering. Onder impuls van Ewoud L’Amiral werd een aparte afdeling opgericht. Natuurpunt Lanaken werd niet veel later als volwaardige afdeling erkend op de Algemene Ledenvergadering te Mechelen.

Foto boven : Poel Biesweerd © Louis Vanham Foto midden : Foto cursus © Bart Hoelbeek Foto rechts : Wandelaars © Bart Hoelbeek

Natuurgebieden Al vrij snel kregen we van het gemeentebestuur een bijzonder waardevol grasland van 2 ha langs de Asbeek in beheer. Het grasland was toen sterk verruigd en de verbossing was al aardig op gang gekomen. Na het verwijderen van de struikopslag werd een gefaseerd maaibeheer ingesteld. Door de begeesterde inzet van vrijwilligers en buurtbewoners werd dit verborgen natuurpareltje aan de toegangspoort van het Nationaal Park Hoge Kempen op 5 jaar tijd omgevormd tot een soortenrijk hooiland.

In 2010 kregen we van het gemeentebestuur een terrein van 9 ha in beheer, dat bij de bewoners van het gehucht Herbricht als Biesweerd te boek staat. Het natuurgebied ligt in het winterbed van de Grensmaas en bestaat uit natte ruigten, struweel, een poel en graslanden, die door paarden begraasd worden. In de poel komt de zeldzame Kamsalamander voor. Dankzij subsidies konden we de bestaande toestand opknappen. Er werd een nieuw begrazingsraster met klaphekjes geplaatst, een infobord voorzien en de poel werd geschoond. Natuurpunt kon in 2011 dankzij de bemiddeling en met financiële steun van het Regionaal Landschap Kempen en Maasland, de provincie Limburg en het gemeentebestuur het voormalig terrein (ca. 29 ha) van de grindexploitant nv De Cup aankopen. Het gebied kreeg de toepasselijke naam ‘Oude Weerd’, verwij-

15

zend naar een oude Maasarm. De Oude Weerd werd ingericht met typische landschapselementen van de Maasvallei: meidoornhagen, houtkanten, bosjes en poelen. Op de akkers teelt een biolandbouwer oude graangewassen en pikken akkervogels hun graantje mee op de bloemrijke akkerranden. De afgerasterde graslanden worden door ezels begraasd, die door hun graasgedrag voor een gevarieerde begroeiing zorgen. De hooilanden rondom de grindplas worden gemaaid. Activiteiten Doorheen het jaar organiseert de afdeling verschillende activiteiten. Dit zijn meestal beheerwerken zoals hooien, wandelpaden maaien, wilgen knotten, poelen schonen, hagen en houtkanten aanplanten, grachten onderhouden, padden overzetten,… Maar er moet niet altijd gewerkt worden. Je kan ook aan excursies of aan wandelingen met een natuurgids in één van onze gebieden deelnemen. Jaarlijks organiseren we ook tal van cursussen.

Onze afdeling wil tevens een forum zijn voor bewuste burgers die zich betrokken voelen bij het gemeentelijk natuuren milieubeleid. Zo hebben we via de lokale MiNa-raad inspraak in allerlei lokale en regionale dossiers. Samenwerken loont Natuurpunt Lanaken werkt al jaren samen met een reeks partners die het natuurbehoud in onze gemeente willen vooruit helpen. Daarbij kiezen we bij voorkeur voor een structurele samenwerking, liefst op langere termijn. Het is een win-win situatie. De partners voldoen aan de Vlaamse natuurwetgeving (Natuur- en bosdecreet, Soortenbesluit, …) en versterken hun groen imago. Enkele voorbeelden van partnerships: nv De Scheepvaart (beheer van kanaaltaluds), Sappi nv (ecologisch maaibeheer), Celanese nv (behoud van wilde bijen) en gemeentebestuur Lanaken (uitwerken van verschillende beheerplannen).

Onderzoek Informatie over de toestand en verspreiding van soorten is essentieel voor een efficiënt natuurbehoud. Op basis van deze kennis kunnen beslissingen worden genomen over het beheer van onze natuurgebieden, maar kan ook het beleid de juiste keuzes maken. De afdeling doet vooral onderzoek naar dagvlinders, vogels, vissen, amfibieën en planten. Het is niet alleen een zaak van specialisten, maar van iedereen die in de natuur geïnteresseerd is. Wie zijn waarnemingen noteert en doorgeeft, draagt al zijn steentje bij. Voor het beheren van bijna 40 ha Lanakense natuur zijn heel wat tijd en handen nodig. Als beheerwerken je wat zeggen, kom dan zeker ons beheerteam eens meehelpen. Er is voor iedereen een klusje weggelegd. Je hebt geen groene vingers, maar je wil toch actief zijn in de afdeling? Geen probleem, we nodigen je op één van onze gezellige vergaderingen uit.

Contacteer onze secretaris: Piet Buntinx, 089 71 65 13 [email protected] www.natuurpuntlanaken.be

NATUUR•WEETJES

De Vogel van het Jaar 2014 is... De kerkuil Vogelbescherming Vlaanderen organiseert traditioneel een verkiezing voor de vogel van het jaar. Voor volgend jaar is dat de kerkuil. Dit komt niks te vroeg. In de jaren ‘70 stond de kerkuil immers op de Rode Lijst van de met uitsterven bedreigde broedvogels in België. In 1982 was Vlaanderen nog amper 23 broedlocaties rijk. Anno 2013 schat men dat er opnieuw zo’n 1.000 broedparen in Vlaanderen aanwezig zijn, maar zowel 2012 als 2013 waren slechte kerkuilenjaren. De strenge en sneeuwrijke winters gaven de populatie een flinke knauw. Hopelijk wordt het volgend jaar beter.

Life project 3watEr afgelopen In de waterrijke Wijers werden de afgelopen 4 jaar heel wat natuurwaarden verbeterd. Zo kwam er 10ha heide bij, werden 140ha vijvers hersteld en ingericht voor roerdomp en boomkikker en werden vele poelen gegraven of hersteld. Veel van deze ingrepen vonden plaats op private eigendommen. Een primeur voor Vlaanderen. Info www.3watEr.eu.

Provincie investeert in Vleermuisbescherming De volgende twee jaren gaat het Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren, met financiële steun van de provincie, extra aandacht geven aan de vleermuizenpopulatie in de omgeving van de groeven van Henisdael in Vechmaal. Hier overwinteren elk jaar verschillende soorten vleermuizen. Samen met de gemeente, eigenaar van de Waterkuil, en Natuurpunt is een actieplan opgesteld om de vleermuizen te beschermen. De belangrijkste ingreep is om de ingang van de mergelgrotten goed af te sluiten voor ongenode bezoekers. De mergel kuilen zijn de ideale winterverblijfplaats voor vleermuizen maar vleermuizen mogen in hun slaap niet verstoord worden.

Kerkuil © Francois Van Bauwel

16

Telkens als ze wakker worden, moeten ze hun lichaamstemperatuur weer verhogen. Dat kost veel energie die ze uit hun reserves moeten putten, waardoor ze te weinig overhouden om de winter door te komen.”

Ignace Schops Commandeur in de Kroonorde Ignace Schops, bestuurder bij Natuurpunt Limburg en Vlaanderen werd op 19 november samen met nog een twintigtal anderen op audiëntie ontvangen bij Koning Filip en Koningin Mathilde. Op voordracht van de heer vice-eerste minister en minister van Buitenlandse Zaken Didier Reynders heeft de Koning hem het burgerlijke ereteken van Commandeur in de Kroonorde verleend. Als reden voor deze bijzondere erkenning verwijst het Paleis naar de reeks van bijzondere erkenningen die Ignace Schops de voorbije jaren heeft ontvangen voor zijn voortdurende inzet voor natuurbehoud, biodiversiteit en de strijd tegen klimaatverandering.

Grote modderkruiper ontdekt In Herk-de-Stad, in Limburg, kan men sinds november 2013 met zekerheid zeg-

gen dat de grote modderkruiper die de adoptiesoort is van de gemeente, rondzwemt in het plaatselijke natuurdomein Schulensbroek. Niet dat iemand de in ons land zeldzame vis al gezien heeft, het is aangetoond via gespecialiseerd DNAonderzoek. Door het onderzoeken van een waterstaal kan de aanwezigheid van de daarin rondzwemmende diersoorten worden bevestigd.

Bevers verspreiden zich over Limburg Steeds meer berichten duiken op over bevers op plaatsen waar ze tot voorheen niet voorkwamen. Zo weten we al langer dat er bevers wonen in de Maasvallei, en vorige jaren kwamen daar de Abeek te Bocholt en de Jeker in Tongeren reeds bij, maar in de loop van 2013 kwamen er ook meldingen uit de Goerenbeek te Lummen, de Lossing te Molenbeersel, de Witbeek en de Raambeek op de Nederlandse grens, de Vritselbeek in Dilsen-Stokkem en onlangs zelfs op de Demer te Diepenbeek. Bevers doen ons alleszins nadenken over een goed evenwicht tussen (beschermde) natuur, economie en wat maatschappelijke aanvaardbaar is.

17

Op de valreep (1) Ons secretariaat en bezoekerscentrum op domein Kiewit hebben sinds 23 december duurzame verwarming. Sinds die dag zijn we immers aangesloten op het warmtenet van de stad Hasselt op Domein Kiewit. Dit wordt aangedreven door 2 pelletketels. Hasselt is nu nog op zoek naar landbouwers en grondeigenaars die geschikte houtsoorten willen aanplanten op gronden die uit productie gaan zodat we worden verwarmd met echt duurzame lokale energie. Aangezien we concessiehouder zijn investeerden we met Natuurpunt Limburg mee in de realisatie van dit warmtenet dat een totale kostprijs heeft van 274.200 euro. Inmiddels werden ook een aantal zonnepanelen geplaatst op het domein en zijn er plannen voor de plaatsing van een kleine windmolen, om het eigen elektriciteitsverbruik te dekken. Met dit project toont Hasselt dat het de ondertekening van de Convenant of Mayors, waarbij alle Limburgse gemeenten zich engageerden de CO2-uitstoot op hun grondgebied tegen 2020 met 20 procent te verminderen, zeer serieus neemt, besluit schepen Toon Hermans.

Op de valreep (2) De provincie Limburg besliste op haar laatste vergadering van 2013 om het Life+ project van Natuurpunt voor de Bosbeekvallei (Life Itter en Oeter) extra te ondersteunen met 500.000 euro. Natuurpunt zelf investeert via het Life project voor 3,8 miljoen euro in de verbetering van de natuur in de Bosbeekvallei tussen As en Neeroeteren. Vanzelfsprekend wordt deze opgewaardeerde natuur ook opengesteld via wandelpaden en andere

bezoekersinfrastructuur zodat het gebied ook een economische meerwaarde biedt voor horeca en toerisme. Meer info over life+ en het project vind je op www.natuurpunt.be/nl/natuurbehoud/life/life-itter-en-oeter_1976.aspx Behalve in Itter en Oeter investeert Natuurpunt via Life+ projecten ook nog in de Abeekvallei en in Vochtig Haspengouw.

Provincie bundelt beheer waterlopen Het versnipperde waterlopenbeheer aan- pering van het waterbeheer oplossen. pakken was één van de doelstellingen Deze nieuwe aanpak bevordert de gevan de interne staatshervorming. Op dit biedsgerichte werking. Ruimingswerken ogenblik telt Limburg 57 waterloopbe- kunnen uitgevoerd worden per hydroheerders voor de onbevaarbare waterlo- grafisch bekken en op die manier kunpen: 44 gemeenten, 11 wateringen, de nen kosten bespaard worden. Ook voor provincie zelf en het Vlaamse Gewest. de natuur in de beken en valleien zou Ook Infrax beheert een aantal waterlo- een meer samenhangend beheer kanpen in opdracht van de steden en ge- sen kunnen bieden. Het Limburgse waterlandschap zal na meenten. De provincie deed steden en gemeenten 2014 duidelijker en uniformer uitzien het voorstel om alle waterlopen van der- met een integraler beleid. Het is nu aan de categorie als tweede categorie te la- de gemeenten om te beslissen of ze al ten herklasseren. Hierdoor kunnen deze den niet meedoen. verder door de provincie beheerd worden, en voor een groot deel de versnip-

Hagedissen nabij het spoorwegstation Op een warme dag in het najaar ontdekte een Hasseltse Natuurpunter enkele hagedissen in de omgeving van het spoorwegstation van Hasselt. Na raadpleging van enkele specialisten bleek het te gaan om muurhagedissen. Deze warmteminnende dieren worden wel vaker gezien in de buurt van steenrijke omgevingen. In Limburg kennen we ze vooral van de omgeving van Maastricht, maar zo midden in Hasselt was deze waarneming een complete verassing. Inmiddels zijn het Agentschap Natuur en Bos en de NMBS op de hoogte van deze bijzondere natuurparel. Toekomst verzekerd zullen we dan maar hopen… Hagedis © Marc Rutten

18

TUINRUBRIEK

EEN VOGEL VOOR DE KAT?

Foto wilde kat © FVB Twee waarnemingen, één vorig jaar in Bocholt en één dit jaar in Voeren, doorbraken de lange stilte van de inheemse Wilde kat (Felis silvestris) in Vlaanderen. Maar ze blijft hier een zeer zeldzame verschijning.

De kalender staat deze maanden gevuld met koude winterdagen. De bessen en zadenvoorraad in het landschap zijn ongeveer opgepeuzeld of verdwenen onder een sneeuwtapijt. Vogels zijn op zoek naar eten om de koude nachten te overleven. Als het nog niet gebeurde is nu het moment aangebroken om vogels te voeren, een leuke manier om de natuur heel kort bij huis te halen. Vanuit je warme kamer kan je genieten van het gefladder op de voedertafel, ontdekken hoe acrobatisch de meesjes zijn, hoe dominant het lieflijk roodborstje is en hoe de heggenmus trippelt onder de struiken. Maar het wordt plots een heel stuk minder romantisch als poeslief een pasgevangen vogeltje komt presenteren. Hoort dit bij de natuur of toch niet?

19

De wilde katten Minoe heeft het goed aangepakt. Op elk continent, behalve op Antarctica, leven er huiskatten. Hun globale populatie wordt geschat op 600 miljoen. De toestand van hun neven en nichten, de wilde katten is een stuk minder rooskleurig. Het gros van de soorten heeft de status ‘kwetsbaar’ tot ‘ernstig bedreigd’. De huiskat Hoe is de huiskat erin geslaagd haar voortbestaan te verzekeren? Ze heeft op dat gebied haar sporen zelf verdiend. Ten tijde van de eerste landbouwers sloot de Afrikaanse wilde kat een bondgenootschap met de mens. Ze ving muizen uit de graanschuur en bewees zo een welgekomen dienst voor de mens. Een slimme zet, zo blijkt tienduizend jaar later. De mens viel dus eerst voor het nut van de kat. Maar vervolgens, vele jaren later, volstonden vaak enkel de charmes van de ronkende poes om de bescherming van de mens te genieten. Of hebt u naast een kattenmand aan de stoof ook een graanschuur in de tuin? Straf gespeeld dus en een winstgevende investering, zo bleek. Want door toedoen van de mens zouden in de eeuwen en millennia na de eerste landbouwers talrijke diersoorten uitsterven. De huiskat daarentegen, won meer

en meer aan populariteit en verspreidde zich gestaag. De poes domesticeerde zichzelf, zo kunnen we stellen. Zeldzame Velduil Aan dat succesverhaal zit nu wel een wrang kantje. Kattenliefhebbers knijpen hun ogen er graag voor dicht, maar de huiskat oefent ondertussen een zekere impact uit op haar imperium. Heel wat vogelliefhebbers zouden willen dat er “geen kat kwam opdagen” en als zij toch kwam, zouden ze haar liefst de bel aanbinden. Volgens Brits onderzoek doodt één huiskat tot 34 vogels per jaar. In 2008 telde ons land bijna twee miljoen poezen, één op de vier gezinnen bezit minstens één kat, bijgevolg is hun invloed op het aantal vogels niet gering. Dat komt door “hyperpredatie”. In verstedelijkte gebieden in Vlaanderen zijn er door het houden en voederen van katten namelijk meer predators dan een natuurlijk systeem eigenlijk zou bevatten. Er zijn te veel katten, die alle hun natuurlijk instinct volgen en “te” is nooit goed. Zo is de huiskat een voedselconcurrent geworden van heel wat inheemse zoogdieren en grote roofvogels, zoals de zeldzame Velduil.

Wis je dat… De productie van brokjes en forelmousse bezorgt elke kat een ecologische voetafdruk van 0,15 hectare, zo blijkt uit het boek Time to Eat the Dog (2009). Dat is het equivalent van een Volkswagen Golf die elk jaar 10.000 kilometer rijdt, berekende The New Scientist.

Bron van informatie voor zoogdierenexperts De positieve kant van de zaak: de kat haar vangsten vormen een belangrijke bron van informatie voor zoogdierenexperts, om de verspreiding van muizensoorten in Vlaanderen in kaart te brengen. Ontdek op de zoekkaart van de zoogdierenwerkgroep van Natuurpunt welke muizen je poes voor je meebrengt en meld de vangsten op www.watvangtdekat.be, een project van de zoogdierenwerkgroep. Zij kunnen de gegevens goed gebruiken.

Kunnen we als kattenliefhebber dan best geen vogels aantrekken in onze tuin of mogen we geen kat houden? Toch wel, mits enkele maatregelen te treffen kunnen we genieten van onze poes en van de vogeltjes in de tuin. • Je poes binnenhouden is de waterdichtste oplossing om te voorkomen dat ze vogels pakt. Vooral bij valavond, de vogels zijn nog snel een laatste hapje aan het zoeken om de nacht in te gaan, maar zien de omgeving minder goed dan overdag. Ook in het broedseizoen of tijdens het voederen zijn ze kwetsbaarder. • Let op dat de voederplank of het huisje zo staat opge steld dat er geen kat bij kan. Plaats ze daarom op mini maal 1,50 meter van de grond. Een eenvoudige oplos sing is een kattenkraag plaatsen. Een vlak en plooibaar stuk metaal dat je vastmaakt rond de paal van het voe-

derhuisje of de stam van de boom waarin je vetbollen hangen. De kraag van glad metaal gelijkt op een omge keerde lampenkap en is even goedkoop als doeltreffend, geen kat ter wereld kan zo’n hindernis overwinnen. • Om vogels die op de grond eten te beschermen kun jij je eigen poes een belletje om haar nek gespen, zo ver raadt haar komst zich van te voren. • Neem je verantwoordelijkheid als katteneigenaar. Over weeg je poes te castreren of steriliseren. Er zijn verwaar loosde en verwilderde kittens genoeg, die alleen maar muizen en vogels op hun menu hebben staan. Bron Natuurbericht 4 december 2013en Vogels in elke tuin welkom van Np

Natuurpunt afdelingsactiviteiten Wintergasten en watervogels Voor deze activiteiten is een verrekijker nodig Schulensbroek NEC ’t Vloot, Demerstraat 60, Lummen Zondag 2 februari: 14.00u - 17.00u Winterwatervogels kijken Info: Piet Rymen 013 55 32 57 Maasbempter Greend Sporthal de Schietskuil, Poelsweg 11, Maasmechelen Zondag 9 februari: 14.00u - 16.30u Gevederde wintergasten spotten Info: Bertie Vanderlee 089 76 47 51 Kortessem Kruising Bornstraat met Kasteelstraat Zondag 16 februari: 14.00u - 17.00u Winterwandeling in Jongenbos Info: Kris Castro: 0473 89 56 02

Nieuwjaarswandelingen

Busreis Zeeland 8.00u: parking GB Bilzen-Hoeselt 8.15u: carpoolparking E313 Diepenbeek Zondag 23 februari 8.00u - 20.00u Info: Jan Vandegoor 089 49 22 56 Inschrijven: € 15,00 / persoon € 10.00 / persoon tot 18 jaar op BE15 7755 9046 9030 van Natuurpunt ZO-Limburg Vallei van de Zwarte Beek Resterheide Begijnenstraat Hechtel, parking Begijnenvijvers Zondag 9 maart: 14.00u - 16.30u Uitwaaiwandeling [email protected] Lozerbeemden Smeetshof, Smeetshofweg 1, Bocholt Zondag 30 maart: 14.00u - 16.00u Lentekriebels, A. Goossens 089 46 39 88

Bree Natuur.huis Mariahof Einde Mariahofstraat Bree Zondag 19 januari: 9.00u - 12.00u drankje na de wandeling Info: Albert Hermans - 0495 54 68 69



Koersel Bezoekerscentrum de Watersnip Grauwe Steenstraat 7/2, Koersel Zondag 19 januari: 14.00u - 16.30u De natuurspeurdertjes stappen het nieuwe jaar in. Info: Jan Kenens 011 45 01 91

Mombeekvallei Hoek Sasput-Muntelbeekstraat, Sint-Lambrechts-Herk Zondag 19 januari: 14.00u - 16.30u Wintertocht met halfweg een hartig hapje en warme drank Info: Alida Vanholst 011 31 24 21

Cursus

Leren werken met peilbuizen in onze natuurgebieden Natuur.huis te Gelinden, Kleinveldstraat 54 Zaterdag 22 februari om 20.00u Lesgever: Jens Verwaerde - Inkom: € 2,50 voor niet-leden en € 1,50 voor leden ter plaatse te betalen. Een cursus in het kader van het project biodiversiteitambassadeurs Het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland.

Colofon Dit tijdschrift wordt gratis verspreid op 6.900 exemplaren aan de leden van Natuurpunt Limburg. Werkten mee aan dit nummer: K. Bollen, J. Ramaekers, B. Hoelbeek, L. Vandenhove, F. Vanbauwel, M. Rutten, D. Vercayie, J. Lambrechts, E. Peusens, E. Christis, J. Roeffaers, E. Vanderhoeven, L. Vanham, G. Kerckhoven, A. Mengels Volgende uitgave: maart 2014 Verantwoordelijke uitgever: Jos Coteur, Putvennestraat 112, 3500 Hasselt Communicatievormgeving : www.drukkerij-grafico.be Uitgave van : Natuurpunt Limburg - Putvennestraat 112 (secretariaat) 3500 Hasselt - tel. : 011 24 60 20 - [email protected] www.natuurpuntlimburg.be. Open: Ma-vrij : 9u-16u30