www.npoosterschelde.nl
Ontdek het grootste Nationaal Park van Nederland!
Inhoud hfd. 1 hfd. 2 hfd. 3 hfd. hfd. hfd. hfd.
4 5 6 7
De Oosterschelde in vogelvlucht Bezienswaardigheden Op stap... lopend en op de fiets Overzichtskaart Op stap... onder water Op stap... met de zeilboot Op stap... met de hengel Zin gekregen om op stap te gaan?
5 11 17 20/21 23 31 35 39
Belééf de Oosterschelde
De Oosterschelde zie je, hoor je, ruik je… beleef je. Of je nu wandelaar, fietser, duiker, zeiler of sportvisser bent. Nationaal Park Oosterschelde is een wereld van getij, wind en vooral water, veel water. Bij eb droogvallende slikken en platen verdwijnen weer als de vloed opkomt. Het is een dagelijks magisch schouwspel. Op het land, achter de dijken, herinneren karrevelden, inlagen en kreekgebieden aan het leven én de strijd van de Zeeuwen met de zee. De Oosterschelde is een ongekend natuurgebied. Een bijzonder gebied met een buitengewoon ecosysteem. Wat dacht je van de planten die zich hebben aangepast aan leven in zout of brak water? En al die verschillende, soms zeldzame, soorten vogels? Ook onder water wacht een wereld vol leven. Katvissen, anemonen, kokerwormen, koralen en wieren, schelpdieren en vissen met tot de verbeelding sprekende namen als snotolf en botervisje leven hier in het schone water. Dat de Oosterschelde op 8 mei 2002 is aangewezen als Nationaal Park is eigenlijk niet meer dan logisch. Met 37.000 hectare is het het grootste Nationaal Park van Nederland en één van de belangrijkste vogelgebieden van Nederland. Bijzonder is dat het park ook van economisch belang is. De visserij, aquacultures (mosselen en oesters), beroepsscheepvaart en recreatieondernemingen leven van de Oosterschelde. Daarnaast fungeert het gebied als ‘studeerkamer’ en ‘laboratorium’ voor wetenschappers. De Oosterschelde is prachtig en dat willen we zo houden. Neem afval mee naar huis en pas op dat je niets verstoort. Geniet met volle teugen en zorg dat anderen ook die mogelijkheid behouden. In deze brochure lees je over wat de Oosterschelde zo bijzonder maakt, en hoe je daarvan kunt genieten!
2
3
1
De Oosterschelde in vogelvlucht
Deltawerken
Nog niet zo lang geleden gaf de Oosterschelde toegang tot de Noordzee. Maar na de Watersnoodramp van 1953 ontstond het plan om de Oosterschelde van de zee af te sluiten. Een dam moest er komen om Zeeland te behoeden voor overstromingen. Er kwam protest, vooral van Zeeuwse oester- en mosselvissers. Het verdwijnen van eb en vloed en het verzoeten van de Oosterschelde zou het einde van de schelpdierensector betekenen. Maar ook uit de hoek van milieubeweging kwam kritiek. Zij wezen op de natuurwaarden van het getijdengebied. In 1974 besloot de politiek de Oosterschelde wel af te dammen maar tegelijkertijd het getij in stand te houden. Het vergde het uiterste van de Nederlandse waterbouwkundigen: een open stormvloedkering die bij hevige storm gesloten kan worden. In 1986 was de Oosterscheldekering klaar. Bij de uitvoering van de Deltawerken is de Oosterschelde afgesloten van het Hollands Diep en het Volkerak. Er stroomt dus geen zoet rivierwater meer de Oosterschelde in. En er wordt minder polderwater dan vroeger in de Oosterschelde geloosd. Het water is dan ook helderder geworden. Dat is natuurlijk interessant voor sportduikers die zo meer zicht hebben op de onderwaterflora- en fauna van de Oosterschelde.
Slikken, platen en schorren
Slikken en platen zijn gebieden die bij vloed overspoeld worden en bij eb weer droogvallen. De slikken grenzen aan de dijk en de drooggevallen platen liggen als eilandjes in het water. Of je nu in, op of rond de slikken en platen kijkt, het krioelt er van het leven. In de bodem leven kokkels, zagers, slijkgapers en nog vele andere diersoorten. De schorren zijn begroeid met zoutplanten als slijkgras, zeekraal, zoutmelde en zeealsem. Sommige planten zijn een zilte delicatesse in restaurants, zoals zeekraal en lamsoor. Je ziet er waadvogels als bontbekplevieren en strandplevieren. Maar ook
4
5
scholeksters, grutto’s, zilverplevieren en wulpen struinen de modder af naar bodemdieren. En wie denkt dat het waddengebied de enige plaats in Nederland is waar je zeehonden in het wild kunt zien, heeft het mis. Je kunt ze ook in de Oosterschelde bewonderen, zonnebadend op hun favoriete rustplaatsen: de Roggenplaat en de kop van de Vondelingsplaat.
Inlagen en karrevelden
Inlagen zijn het historische antwoord op dreigende dijkdoorbraken: er werd alvast een reservedijk achter de zeedijk aangelegd. Het gebied tussen deze twee dijken heet een inlaag. Om de dijken te versterken voerden de Zeeuwen vroeger klei aan uit achterliggende gebieden. Ze vervoerden de klei met karren, vandaar dat die kleiwingebieden van weleer vandaag de dag karrevelden heten. Het zijn prachtige natuurgebieden geworden, net als de inlagen. Je vindt ze vooral langs de noordrand van Noord-Beveland en de zuidkust van Schouwen. De meeste karrevelden en inlagen zijn zout, dus vertoeven er veel dezelfde vogels en planten als op de schorren. Maar er zijn ook zoete inlagen met veel riet, orchideeën en vogels als de blauwborst en roerdomp. De inlagen en karrevelden zijn de favoriete broedplaatsen van steltlopers als de kluut, scholekster en tureluur. Maar ook kolonies kokmeeuwen, visdiefjes en de zeldzame noordse sternen strijken er graag neer.
6
Dijken: zeeuwse rotskusten
Enorme brokken natuursteen en basalt- en betonblokken vormen de stevige buitenlaag van de dijken rond de Oosterschelde. Daarmee heeft het gebied een uitgestrekte kunstmatige rotskust gekregen. Ideaal voor allerlei planten en dieren, die er naast voedsel ook beschutting vinden of zich er vasthechten tegen de stroom. Zo is de Oosterschelde befaamd om de vele zeeanemonen en zakpijpen die er profiteren van de harde ondergrond.
Onder water
Onder het wateroppervlak wacht een andere wereld: een wereld vol vissen, sepia’s, krabben, kreeften en anemonen. Alles wat in het water hangt, raakt begroeid met wieren, zakpijpen, zeepokken en andere planten en dieren. Dit kun je zelf het beste zien in havens: kijk maar eens op steigerpalen. Een wereld waar ook seizoenen heersen: ook zeedieren trekken! Het is een thuis, een kraam- en kinderkamer voor honderden zoutwaterdieren en -planten. Ook voor zeezoogdieren: zeehonden en bruinvissen hebben een thuis gevonden in de Oosterschelde.
7
Natuurontwikkeling: Plan Tureluur
De Deltawerken beschermen Zeeland tegen overstromingen en daarbij wordt zoveel mogelijk rekening gehouden met de natuur. Zo heeft de Oosterschelde zijn verbinding met de Noordzee gehouden door de aanleg van de getijdendoorlatende dam. Het verschil tussen hoog en laag water is door deze stormvloedkering echter verminderd. Door de aanleg van dammen in het oosten van de Oosterschelde is een groot gebied met schorren, slikken en zandplaten verloren gegaan. Hiermee zijn belangrijke voedselgebieden verdwenen voor de kustvogels. Ter vervanging van die verloren voedselgebieden worden nu stukken landbouwgrond, die net binnen de zeedijk liggen, omgevormd tot natuurgebied met een zilt en waterrijk karakter. Dit natuurontwikkelingsproject omvat vierenveertig gebieden in Zeeland en kreeg de naam Plan Tureluur, naar de vogel die er veel baat bij heeft. Veel vogelsoorten en bijzondere zoutminnende planten profiteren van deze nieuwe natuur. Het nieuwe landschap biedt ook mogelijkheden om te wandelen en te fietsen. Op de zuidkust van Schouwen is zo een heuse vogelboulevard ontstaan! Ontdek Plan Tureluur, proef de zilte lucht en geniet van de talrijke vogels!
8
9
2
Bezienswaardigheden Het is onmogelijk om in dit boekje alle bezienswaardigheden van de Oosterschelde te vermelden. Maar onderstaande bijzondere locaties mag je eigenlijk niet missen als je toch in de buurt bent.
Neeltje Jans: bezoekerscentrum Nationaal Park en Deltapark
Op een voormalige plaat in de monding van de Oosterschelde is in de jaren zeventig van de vorige eeuw een werkeiland aangelegd: Neeltje Jans. Dit eiland was nodig voor de aanleg van de Oosterscheldekering. Toen die klaar was is Neeltje Jans als natuurgebied ingericht. Het Zeeuwse Landschap en Natuurmonumenten beheren samen het gebied. Je kunt er uren wandelen over uitgezette routes en er zijn vogelkijkhutten. In 2008 is in het Topshuis het bezoekerscentrum van het Nationaal Park geopend. Er is een doorlopende expositie die informatie geeft over het gebied en activiteiten. Ook zijn alle wandel-, fiets-, duik- en andere recreatiemogelijkheden hier overzichtelijk op een rij gezet. Een belevingspad speciaal voor kinderen en hun ouders loopt vanaf het bezoekerscentrum naar de getijdenpoelen. Die bieden een kijkje in het onderwaterleven van de Oosterschelde. Het bezoekerscentrum is dagelijks geopend van 10.00 tot 17.00 uur. De toegang is gratis. Op Neeltje Jans is ook attractiepark Deltapark Neeltje Jans gevestigd, met Aquapolis, het grootste zeeaquarium van Zeeland.
Plompe Toren bij Burghsluis
In 1583 is het dorp Koudekerke afgebroken, nadat twee jaar eerder een inlaagdijk dwars door het dorp gebouwd moest worden tegen dijkvallen. De kust brokkelde langzaam maar zeker af en de plek waar het dorp ooit lag, ligt nu onder water. Het hele dorp werd verplaatst, alleen de toren bleef staan. Vandaag de dag heeft Natuurmonumenten er een (gratis) informatiecentrum. Via geluid en beeld
10
11
krijgen bezoekers een indruk van de strijd tegen het water, het landverlies van Zuid-Schouwen, de historie van het leven in en boven het water en ook nog elementen uit de cultuurgeschiedenis van het Oosterscheldegebied. Vanaf de toren is er een magnifiek uitzicht op de inlagen en de Oosterschelde.
Zierikzee
Een stadje vol nostalgie, groot geworden door de gunstige ligging aan de Oosterschelde. De monumentale huizen, de straatjes, de poorten en bruggen, de delen van de oude stadsmuur en de (museum)haven: ze ademen allemaal de sfeer van het rijke verleden. In Zierikzee wandel je niet, hier slenter je. Op een van de vele terrasjes of in een van de restaurants, waar veelal ‘zilte Zeeuwse zaligheden’ worden geserveerd, kun je heerlijk bijkomen van een lange wandelof fietstocht.
12
Mini Maritiem Museum Viane
Als je voor dit museumpje staat, denk je misschien: wat zullen ze hier nu te bieden hebben? Ga naar binnen en je ontdekt een wereld aan informatie over schepen en scheepvaart. Het is het resultaat van particulier initiatief en vooral passie. De bij dit oude haventje opgeslagen kennis is grandioos. Wie gek is op schepen, vindt dit een paradijsje. www.minimaritiemmuseumviane.nl
Watersnoodmuseum
Ter hoogte van het laatste voormalige sluitgat in de dijk bij Ouwerkerk liggen nog een paar caissons. Die vormen het bijzondere onderkomen van het Watersnoodmuseum. De gebeurtenissen rond de watersnoodramp van 1953 staan centraal, maar ook natuur en milieu komen aan bod in het boeiende en indrukwekkende museum. www.watersnoodmuseum.nl
13
Tholen
Dit historische stadje heeft een restauratiewerf voor oude houten schepen. Maar er is meer nostalgie. Het oostelijke deel van de Oosterschelde is nog steeds het domein van de weervisserij. Dat is een eeuwenoude vorm van visserij op ansjovis. De vissers gebruiken het getij. Als dat afgaand is, komt de vissen via vleuken (dat zijn honderden meters in V-vorm geplaatste houten staken) in een ‘kooi’ terecht. De weervissers dwingen ze met een door twee man getrokken sleepnet in een fuik. Vanuit de Bergschediepsluis en de Oesterdam kun je de ‘weren’ in het water zien staan.
Vismijn Colijnsplaat
Elke donderdag brengen de Colijnse vissers hun vangst naar de vismijn. Een drukte van jewelste en altijd leuk om het leven van de Zeeuwse vissers van dichtbij mee te maken. In de buurt staat ook de Nehalenniatempel. Dit tempeltje is een replica van een heiligdom dat er ooit gestaan moet hebben. Nehalennia is waarschijnlijk van oorsprong een Zeeuwse godin, maar tweeduizend jaar geleden sloten Romeinse zeelui haar in de armen. Sindsdien is Nehalennia een Zeeuws-Romeinse godin. En geliefd was ze, want in de Oosterschelde zijn verschillende eeuwenoude aan haar gewijde votiefstenen opgevist. Meer weten? Kijk op www.nehalennia-tempel.nl.
Yerseke
Wie Yerseke zegt, zegt mosselen. Maar Yerseke is ook beroemd vanwege haar oesters en kreeften. Een wandeling langs de zeedijk met de oesterputten, getijdenhaventjes en de karakteristieke kleine oesterschuren is een belevenis. Een bezoek aan de enige mosselveiling ter wereld is ook de moeite waard. Natuurlijk zijn er de restaurantjes waar je de Zeeuwse mosselen kunt proeven. Tussen Yerseke en Kapelle liggen de Yerseke Moer en de Kapelse Moer. Oude landschappen met een prachtige flora en fauna.
14
15
3
Op stap… lopend en op de fiets
De wandelaar of fietser krijgt in het Oosterscheldegebied door het getij steeds een ander landschap voorgeschoteld. Het is een boeiend schouwspel om de platen en de oude landbouwhaventjes droog te zien vallen. Het spel van licht op het spiegelende water en de glanzende slikken verveelt nooit!
Wandelroutes
Rondom de Oosterschelde zijn kortere en langere wandelroutes uitgezet. Het Oosterscheldepad (Lange Afstand Wandelpad, RP 15) voert je langs oude inlagen en verdronken polders maar ook langs de moderne Deltawerken. Onderweg is er veel te zien: oude stadjes, dorpen, polders en dijken, landbouw, visserij en scheepvaart. Langs de route valt in een van de vele restaurantjes ook volop te genieten van de ‘vruchten’ van het land en uit de zee. Een routeboekje is te koop bij de betere boekhandel in Zeeland en bij de VVV. Bij de VVV kun je je overigens ook laten informeren over de vele andere wandelroutes en uitgezette fietsroutes.
Varen: per pont en rondvaartboot
Op de Oosterschelde kun je de geschiedenis herbeleven. Vóór de tijd van de Deltadammen en de Zeelandbrug kon je slechts via een veerdienst van het ene naar het andere eiland komen. Vandaag de dag varen er in de zomermaanden weer pontjes. Voor wandelaars en fietsers een ideale manier om van de Oosterschelde te genieten. Op www.rondjepontje.nl zijn informatie en vaartijden te vinden. Bij de VVV-kantoren is elk jaar de Almanak van de Zeeuwse pontjes te verkrijgen. Ook vertrekken er rondvaartboten uit o.a. Zierikzee, Burghsluis en Yerseke. Een echte aanrader zijn de natuurvaartochten, een tocht bij laag water langs planten en slikken met aan boord een natuurgids. Kijk voor de data op www.npoosterschelde.nl!
16
17
Over en langs de dijken
In de Zeeuwse geschiedenis neemt de strijd tegen het water een centrale plaats in. In de Oosterschelde liggen verdronken dorpen, polders en zelfs stadjes. Op het land zijn de sporen van de strijd om het land tegen het water te beschermen overal zichtbaar. Van karrevelden tot de caissons die bij Schelphoek en Ouwerkerk zijn achtergebleven. Dammen en dijken zijn er in allerlei vormen en maten. Bijvoorbeeld de oude dijkverhogingen in de vorm van betonnen muurtjes, de zogenaamde Muralt-muurtjes. De meeste van die betonnen dijkverhogingen dateren uit de periode 1906-1935. Het bekendst is uiteraard de Oosterscheldekering, die in 1986 in gebruik is genomen. Aangezien het gevecht tegen het water nooit kan verslappen, wordt nog steeds hard gewerkt om de Zeeuwse kustverdediging te versterken. De dijken langs de Oosterschelde vormen een prachtige fiets- en wandelroute. Op en rondom de dijken gonst het van het leven. De vogelliefhebber komt er helemaal aan zijn trekken. Om de verschillende soorten vogels ongestoord te kunnen bekijken, zijn op sommige plekken kijkhutten of -muren gebouwd. Op verschillende plaatsen kom je informatiepanelen van het Nationaal Park tegen.
18
Schelpdieren rapen
Je mag per persoon per dag tien kilo schelpdieren handmatig rapen. Dit mag uiteraard niet op mosselpercelen, in havens en in gebieden die wettelijk niet toegankelijk zijn. Je kunt zo lekker je eigen maaltijd bij elkaar scharrelen!
19
Burgsluis r in g ke
Zierikzee
Roompot
Sophiahaven
Colijnsplaat
ne n Via a v n e Slikk
ab
Stavenisse
be
St.
nk
Phi
lips
lan
d
ree
k
St. Annaland Tholen
tsc
St. Maartensdijk
he
Tholen Gorishoek
r
er
Me
ate rw
rse
a Va
e Ve Veere
Kr
an
Kats
Vondelingsplaat
b Bra
Noord-Beveland
Bruinisse
Ouwerkerk 3 2
Ze br ela ug nd
Neeltje Jans
r m nda e g n veli Gre
m sda lip Phi
vlo ed
genmee
rs Schouwen-Duiveland
eul
Sto rm
Grevelin
uwe
Roggenplaat
eg Oli
Noordzee
Flaa
Zi jp e
k
oe
lph he1 c S
Goes
Bergen op Zoom
Wemeldinge
Maro
Walcheren Zuid-Beveland
Piete
rman
t
skree
k
m
Kanaal door ZuidBeveland
llega
Oesterda
Yerseke
Westerschelde Platen/slikken
Bezoekerscentrum
Schorren
Informatiebord
Binnendijkse natuurgebieden
Uitkijkpunt
20
Vogelobservatiehut/scherm Caissons
1
Plompe toren
Aangepaste visplaatsen
2
Museum ramp 1953
Duiklocaties
3
Museum Scheepvaart
Strandje
21
4
Op stap… onder water De Oosterschelde, valt daar nu echt wat te zien onder water? Jazeker. Duikers die in de Caribische Zee of de Indische Oceaan hebben gedoken, zijn verrast door de verscheidenheid aan leven in de Oosterschelde. Een nadeel: het water is lang niet zo helder als de meer tropische wateren. Soms kun je net een paar handen voor ogen zien, soms ook wel een meter of tien. De Nederlandse Onderwatersport Bond heeft op zijn website www.onderwatersport.org een mooi overzicht met beschrijvingen van duikstekken in de Oosterschelde. Op deze site vind je ook alle actuele informatie over dijkwerkzaamheden en andere zaken die belangrijk zijn voor duikers.
De seizoenen onder water
De (sub)tropische wateren mogen dan wel een “kleurrijker” onderwaterwereld hebben, je ziet er het hele jaar door veelal dezelfde dieren. Dat is in de Oosterschelde wel even anders. In tegenstelling tot de (sub)tropische wateren kan de temperatuur van het water hier flink uiteenlopen, van min 2 graden Celsius in de winter tot plus 24 in de zomer. Er zijn dus onderwaterseizoenen waarin je telkens verschillende dieren en diergedrag kunt waarnemen.
22
23
Seizoenen onder water Voorjaar
Zodra het water warmer wordt, komen de krabben tevoorschijn.
Herfst
In het najaar is de grote vlokslak volwassen.
Winter
De wulk plant zich in de winter voort.
De slanke waaierslak is er ‘s winters en in het voorjaar, omdat zijn voedsel er dan is.
Zomer
Zeesterren planten zich voort, dit ziet eruit alsof ze aan het roken zijn.
24
25
Oosterschelde: geen beginnerswater
Zo mooi als de Oosterschelde kan zijn, zo gevaarlijk kan ze ook zijn voor duikers. Het is zeker geen beginnerswater. Dat komt door het getij en de stroming. Je hebt als duiker te maken met zowel verticale als horizontale stromingen. De stroomatlas raadplegen is niet voldoende, die geeft alleen de oppervlaktestroming weer. Beter is het om informatie in te winnen bij lokale deskundigen. Waar je ook op moet letten als je in de Oosterschelde duikt, is dat in het gebied gevist wordt en de beroepsvaart er volop gebruik van maakt. Geef daarom altijd d.m.v. een goed zichtbare seinvlag A en eventueel een boei in het water aan waar gedoken wordt. En wanneer een mosselkotter bezig is bij een duiklocatie, is het veiliger om op een andere stek te gaan duiken!
Visserij en netten
Beroepsvissers en sportduikers komen graag in dezelfde gebieden in de Oosterschelde. De sportduiker voor zijn hobby, de beroepsvisser voor zijn broodwinning. Beiden kunnen zonder problemen van dezelfde gebieden gebruik maken, als ze maar rekening met elkaar houden.
De beroepsvisser markeert de netten met een boei met vlag aan de vloedzijde en een boei zonder vlag aan de ebzijde. Kreeftenkorven daarentegen worden aan beide zijden gemarkeerd met een boei zonder vlag. Let op dat de boeien ver uit elkaar kunnen liggen! Met name bij wargaren ofwel staand wand kan dat soms wel honderden meters zijn, terwijl deze netten voor sportduikers slecht zichtbaar zijn. Alle vistuigen zijn voorzien van een bordje of boei waarop duidelijk leesbaar het letterteken en het nummer van de visserboot is vermeld of - als zonder vaartuig wordt gevist - het vergunningnummer. Kom je tijdens het duiken visnetten of korven tegen, kijken mag – maar aankomen niet. Mocht je ongemarkeerde vistuigen tegenkomen, meld dit dan bij de waterpolitie (0113 - 396300) of bij de Vereniging van Beroepsvissers Zuid-West Nederland (0113 - 576066 of
[email protected]). Het kan gebeuren dat je verstrikt raakt in een van de netten en dat je jezelf moet lossnijden. Meld dit dan ook. Dan kan de schade (via verzekeringen) geregeld worden. Kubben
Kreeftenkorven
Schietfuiken
Wargaren of Staand Want
© NOB 2008, met dank aan Rijkswaterstaat.
26
27
Onderwaterlandschap
Zeeland bestaat voor het grootste deel uit klei met daarop veen en daarop weer klei. In de Oosterschelde vind je dan ook veenbanken. Duikers zien die als ze langs de oeverhelling afdalen. Het kunnen (soms loodrechte) wanden zijn van een aantal meters dik. Er zitten vaak holen en gaten in, waarin kreeften en andere Oosterscheldebewoners een rustig plekje voor zichzelf hebben gevonden. Zwem zo’n hol niet in! Veen kan gemakkelijk afbrokkelen. Kijk daarom ook uit voor overhangende veenbanken. Ook die kunnen plotseling afbreken! Losse brokken veen vormen overigens weer een prachtig huis voor baksteenanemoontjes, broodsponzen en knotszakpijpen. De kunstmatige rotskust is ook de moeite van het bezichtigen waard. Dijken zijn bekleed met stenen en betonblokken, er zijn achtergelaten caissons maar ook wrakken van schepen. Weliswaar door mensenhanden gemaakt, maar voor dieren en planten zijn het gewoon rotsen en riffen. Ze vormen een prima ondergrond en aanhechtingsplaats voor allerlei levensvormen. Voor duikers leveren die ‘rotsen’ een boeiend scala aan onderwaterleven op.
Duikers brengen onderwaterleven in kaart
Onderzoek is van groot belang om het onderwaterleven van de Oosterschelde in stand te houden. Stichting Anemoon (ANalyse, Educatie en Marien Oecologisch ONderzoek) vergaart gegevens, verwerkt en analyseert deze. En brengt vervolgens de kennis en informatie weer naar buiten. Dit gebeurt allemaal door vrijwilligers! Ben je duiker en wil je meehelpen? Stichting Anemoon biedt aan je kennis over het onderwaterleven te vergroten. Bovendien kun je bijdragen aan de kennis en het behoud van het kwetsbare mariene milieu. Kijk op www.anemoon.org.
28
29
5
Op stap… met de zeilboot De Oosterschelde heeft vele gezichten: van kabbelend lichtblauw water tot donkergrijs met hoge golven. De ene keer klief je op je dooie gemakje door het spiegelgladde water, de andere keer moet je alle zeilen bijzetten om door de kolkende golven te komen. Nationaal Park Oosterschelde is niet alleen een prachtig gebied, maar ook een uitdaging om met de zeilboot te verkennen of om er te leren zeilen.
Wind en stroming
Praktisch iedere zeiler weet het: de Oosterschelde, dat is rekening houden met wind, getij en stroming. Met de stroom mee kun je moeiteloos grote afstanden afleggen. Tegen de stroom in vergt grote vaardigheid. Sommige haventjes zijn alleen bij hoog water toegankelijk. De Oosterschelde is een uitdagend zeilgebied omdat wind en stroming steeds voor andere omstandigheden zorgen. De Oosterschelde is een ervaringsgebied bij uitstek, en zeilers moeten er dan ook altijd alert zijn, tot en met het binnenlopen van de haven. Overboord gaan om even lekker te zwemmen is heerlijk, maar ga niet zonder een stootwil aan een lijn. Daar kun je lekker aan hangen en hem pakken mocht het nodig zijn. Want de stroming kan verraderlijk zijn!
Regels
Met getijdentabellen en de stroomatlas bij de hand kun je op de hydrografische kaart nr. 1805 fantastisch mooie en lange tochten uitzetten. Luister regelmatig naar Verkeerspost Wemeldinge, marifoon kanaal 68. Mochten zich tijdens je tocht problemen voordoen, dan kun je een beroep doen op deze verkeerspost. Het werkingsgebied van de verkeerspost Wemeldinge omvat grofweg alle vaarwegen ten noorden van de Westerschelde met uitzondering van het kanaal door Walcheren. De verkeerspost geeft elk uur het actuele weerbericht en andere belangrijke gegevens. Wil je ook de ver-
30
31
wachtingen voor de komende uren horen, dan moet je afstemmen op kanaal 25: Kustwachtpost Ouddorp. Wie een boot gaat varen die langer dan vijftien meter is en/of sneller gaat dan twintig kilometer per uur, moet zich onder meer aan de volgende regels houden: • Het is verplicht het Binnenvaart Politie Reglement (BPR) aan boord te hebben. Dat is ook opgenomen in de ANWB Almanak. • Ankerliggers mogen de scheepvaart niet hinderen. • Bij ankeren is het verplicht een ankerbol te voeren. • Als er een marifoon aan boord is, is het afluisteren van kanaal 68 verplicht. • Er moet altijd een radarreflector gevoerd worden. • In de vrijgegeven routes (Brabantsche Vaarwater/Witte Tonnen Vlije) is het verplicht stuurboordwal te houden. • Alleen in de verkeersas Wemeldinge-Krammersluizen mag je sneller dan twintig kilometer per uur varen. • Gesloten gebieden zijn verboden toegang. De hydrografische kaart 1805 geeft precies aan waar die gebieden zijn.
als zeiler uit de buurt blijven van oester- en mosselpercelen en van netten en fuiken. Droogvallen mag bijvoorbeeld op de Plaat van Oude Tonge, een deel van de slikken van de Krabbenkreek, delen van de Dortsman, bij Sint Maartensdijk en de platen bij Yerseke. Wil je een compleet overzicht, kijk dan op de actuele hydrografische kaart 1805. Daar staat aangegeven wat wettelijk wel of niet is toegestaan. Op enkele plekken zijn er ook moorings, boeien waaraan je kunt afmeren.
Havens en droogvallen
In het hele gebied van de Oosterschelde liggen goed uitgeruste jachthavens. Het zijn de Sophiahaven bij de Roompot, de havens van Colijnsplaat, Kats, Goese Sas, Wemeldinge, Yerseke, Tholen, Stavenisse (alleen voor ondiep stekende schepen), Sint Annaland, Bruinisse, Zierikzee en Burghsluis. Ook de vluchthaven ’t Zijpe en de Betonhaven op Neeltje Jans bieden afmeermogelijkheden. In verband met het getij kun je in de haventjes van Gorishoek, Sint Philipsland en Flaauwershaven alleen maar tijdelijk aanleggen, van zo’n twee uur voor hoogwater tot twee uur erna. Er zijn ook plekken waar je kunt droogvallen, afhankelijk van de kiel van je boot. Dit mag niet overal, omdat de droogvallende platen en slikken van groot belang zijn voor voedselzoekende vogels. Daarom is de toegankelijkheid op sommige plekken beperkt. Ook moet je
32
33
6
Op stap… met de hengel Vissen op de Oosterschelde is misschien wel boeiender dan vissen op zee. Het getij en de stroming zijn er sterker en er is veel diepteverschil. De wolkenluchten zijn niet anders, maar aan de horizon tekenen zich steeds weer Zeeuwse herkenningspunten af als de Zeelandbrug, de tv-toren van Goes, de pilaren van de Kreekraksluizen, de windmolens, de stormvloedkering, de Plompe Toren en heel in de verte de koeltorens van het Antwerpse havengebied. De Oosterschelde is een rijk visgebied. Tong, bot, schor, schol, paling, kabeljauw, wijting, makreel, zeebaard, geep of steenbolk, ze komen er allemaal voor.
Vissen in de Oosterschelde
Is er genoeg vis in de Oosterschelde? Daar zijn de meningen over verdeeld. Er zijn sportvissers, die al vele jaren hun hengel in de Oosterschelde uitwerpen, die zeggen dat sinds de bouw van de stormvloedkering het vissenbestand alleen maar is teruggelopen. Aan de andere kant halen beroepsvissers nog netten vol vis naar boven, het bewijs dat er veel vis in de Oosterschelde zwemt. In veel havens rond de Oosterschelde zijn sportvisboten te huur. Meestal hebben die hengels en aas aan boord. Een hengeldag is een mooie manier om ongedwongen de schoonheid van de Oosterschelde te beleven. Op verschillende locaties aan de kust zijn er goede voorzieningen voor sportvissers, zoals trailerhellingen om de boot te water te laten. Natuurlijk kun je ook vanaf de kant een hengel uitwerpen.
Regels
De Oosterschelde is volgens de Visserijwet een kustwater. Voor het sportvissen in de Oosterschelde is dan ook geen visvergunning of sportvisakte nodig. De Oosterschelde is wel een beschermd natuurgebied. Om dit bijzondere stukje Nederland ook voor de toekomstige generaties te behouden, is het belangrijk dat je je als sportvisser aan
34
35
bepaalde spelregels houdt. Het is overigens ook in het belang van je eigen veiligheid. • • •
•
Vissen vanaf bruggen, sluizen, de stormvloedkering en andere waterwerken is niet toegestaan. Gesloten gebieden zijn verboden toegang. De hydrografische kaart 1805 geeft precies aan waar die gebieden zijn. Voor kantvissers geldt dat de meeste dijkvakken door het waterschap verpacht zijn voor beweiding en hooiwinning. In principe is voor betreding toestemming van de pachter nodig. In elk geval moet je er als visser voor zorgen dat de pachter geen hinder van je heeft. Dus sluit hekken altijd en vertrap het hooi niet. Voor het spitten van zeeaas is een vergunning nodig. Deze kun je kopen bij hengelsportwinkels en bij de Federatie van Hengelsportverenigingen Zuidwest Nederland. Er zijn plaatsen aangewezen waar je mag spitten, dit mag niet overal.
Langs de Oosterschelde zijn tal van hengelsportzaken waar je niet alleen uitrusting kunt kopen, maar ook nuttige informatie kunt krijgen.
36
37
7
Zin gekregen om op stap te gaan?
Er is in Nederland geen enkel gebied dat hetzelfde biedt als de Oosterschelde. Geen wonder dat we de Oosterschelde als een Zeeuwse parel koesteren. Zoals dit boekje laat zien, is het Nationaal Park op vele manieren te beleven. Het is aan jou om de Oosterschelde te ontdekken op de manier die jou past! Met de tips in dit boekje kom je al een heel eind. Onderstaande websites kunnen je ook nog een handje helpen bij het plannen van je trip. Nationaal Park Oosterschelde www.npoosterschelde.nl Er zijn 20 Nationale Parken in Nederland
VVV Zeeland www.vvvzeeland.nl Nederlandse Onderwatersport Bond www.onderwatersport.org
www.nationaalpark.nl
Stichting Het Zeeuwse Landschap www.hetzeeuwselandschap.nl Vereniging Natuurmonumenten www.natuurmonumenten.nl Staatsbosbeheer www.staatsbosbeheer.nl
Colofon
Uitgave: Nationaal Park Oosterschelde, 2008 Realisatie: IVN, Goes Redactie: Denvonmedia, Kapelle Ontwerp/dtp/cartoons: Apner, Middelburg Fotografie: Vestjens&Frijsinger (onderwater), Mario Aspeslagh (vogels) en NPO/Apner. Gebaseerd op een eerdere uitgave van BOD en ANWB.
38
39
www.npoosterschelde.nl
