VERANTWOORDING Marleen Jonker Twee jaar geleden raakte ik in de ban van het instrument enneagram als een procesmodel voor persoonlijke ontwikkeling. Ik had toen al aardig wat therapie en bewustzijnstraining achter de rug. Wat mij het meest trof, was de volledigheid en de interne samenhang van de persoonsbeschrijvingen. Voor het eerst kreeg ik een duidelijk zicht op waarom ik de dingen deed die ik altijd had gedaan en hoe. Het verduidelijkte direct mijn relatie met mezelf, met anderen en met het leven. Toen ik mij verder ging verdiepen, werd ik geraakt door de schoonheid van de interne dynamiek van het enneagram als model en de mogelijkheden die het biedt om op alle niveaus van persoonsontwikkeling in te kunnen steken om te komen tot oplossing van interne conflicten en tot persoonlijke groei. Het enneagram is tevens een model dat hulp biedt bij zingevingvragen of bij spirituele ontwikkeling. Binnen reguliere therapie heb ik ervaren dat zingevingsvragen niet aan de orde waren of dat de therapeut mijn vragen op het gebied van spiritualiteit smalend afdeed met de term spiritisme. Ik ben ervan overtuigd dat mensen op enig moment in hun ontwikkeling vast kunnen lopen op een belangrijk levensgebied. Het enneagram is dan een instrument om zowel interpersoonlijke conflicten als ook levensbeschouwelijke en zingevingsvragen op een adequate manier te behandelen. Joop Smulders Vanaf het moment dat ik in aanraking kwam met het Enneagram ben ik gegrepen door de helderheid, de structuur en in wezen de eenvoudige logica waarmee dit instrument de mens in al zijn doen en laten duidelijk maakt. Het is een heldere theorie over persoonlijkheidsstructuren, over EGO, over karaktervorming en karakteruiting die de wereld van de menselijke ervaringen, het menselijk reageren en het menselijk gedrag helpt duidelijker te maken. Het Enneagram geeft ons inzicht in onze afweermechanismen waarmee we te vaak in een illusoire wereld leven, waarmee we ideeën en gevoelens over de werkelijkheid verwarren met de werkelijkheid zelf. In mijn ontwikkeling liep ik telkens weer op tegen het probleem dat mensen anders waren dan ik, ze reageerden anders, dachten anders maar vooral waren hun emoties en reacties zo anders. Totdat ik ontdekte dat ik volgens de indeling van het Enneagram een type 8 ben en ik daarin ontdekte wat mijn primaire emotionele gerichtheid was om het leven als mijn illusie in stand te houden. Ruzies, onenigheid, dagindelingen, gevoelens ten opzichte van mensen, mijn continue wantrouwen, ervaringen met leidinggevenden, werkdrift, wijze van communicatie, afhankelijkheid in relaties, levenslust et cetera vielen op hun plaats in de heldere verklaringen van het psychologische model van het Enneagram. Het Enneagram heeft mij geholpen om meer inzicht te krijgen in mezelf en in anderen en helpt mij nu om cliënten snel en doeltreffend te diagnosticeren, te begeleiden in hun therapeutisch proces en om cliënten naar de zonsopgang van hun mogelijke persoonlijke groei te laten kijken. Verantwoording van de aanpak Vanuit onze gezamenlijke passie voor het enneagram en haar toepassingsmogelijkheden, gebruiken wij inmiddels het enneagram bij onze trainingen, binnen therapie en binnen ons eigen proces van persoonlijke groei en natuurlijk binnen de relatie.
Ik (Marleen) was vanuit mijn zes structuur op zoek naar het ultieme model van therapeutische aanpak en het ultieme schema, waarin de werking en de gelaagdheid van het enneagram in een opslag duidelijk zou worden. Ik (Joop) zag in de gelaagdheid van de afweermechanismen van Ingeborg Bosch de fascinerende verduidelijking van de afdaling in de 9 ontwikkelingsniveaus van een Enneatype en de verstarring rondom het ego en het superego. Dit samenbrengen in een helder werkbaar model was en is nog steeds een grote uitdaging voor mij. Wij wilden dit beide combineren in een werkstuk. Toen Ronald in de lessen therapeutisch proces ineens de conflictdriehoek introduceerde, zag ik direct dat dit de basis zou kunnen zijn voor het ultieme model. Ik had geprobeerd dat model vorm te geven op grond van cirkels in plaats van een driehoek en ik kwam er niet helemaal uit. Joop en ik besloten samen het werkstuk te maken. De gezamenlijke basis en uitgangspositie is ons beider kennis van in ieder geval het gedachtegoed van Riso/Hudson en Maitri. Dit ligt ten grondslag aan het gehele werkstuk. Joop heeft zich vervolgens verdiept in de ontwikkelingspsychologische kant en de afweermechanismen, ik heb mij verder verdiept in conflicttheorie. Het resultaat is een samenvoeging van beiden en van ons gezamenlijke denkproces. De problematiek is behoorlijk ingewikkeld dus in het kader van de toegankelijkheid, de duidelijkheid en de leesbaarheid, heb ik (Marleen) het stuk geredigeerd. Hierdoor is in principe niet meer terug te herkennen welk deel door wie is verzorgd. Deze keuze hebben wij op grond van voorstaande bewust gemaakt. Het enneagram kan een inzicht bieden dat elke keer weer verassend is en steeds dieper gaat. Dit werkstuk is de weerslag van het niveau van inzicht dat wij op dit moment hebben. Wij hebben veel gebruikt maar ook veel weggelaten. Om de verhaallijn helder te houden, hebben wij ons steeds proberen te beperken tot die onderdelen uit het enneagram, die een directe relatie hebben met ons betoog. Dit betekent dat wij ook veel verbanden en eventueel toevoegende, uitbreidende of verduidelijkende elementen hebben weggelaten. Enkele voorbeelden hiervan zijn: het spirituele niveau en de egovorming als gevolg van het proces van verlies van essentie. De interne dynamiek binnen het enneagram w.o. integratie en desintegratierichting, de relatie tussen de centra en de Horneyviaanse groepen, De dominante affectgroepen uit de objectrelatietheorie enz. Voor wat betreft de therapeutische aanpak hebben we geprobeerd aan te tonen hoe het model zou kunnen werken binnen therapie. Dit is in het kader van het onderwerp en de beperking van het werkstuk geen uitgebreide stapsgewijze therapiemethodiek geworden. Wij gaan er in ieder geval voor onszelf mee door om het model in de praktijk te testen en uiteindelijk aan te vullen tot een overkoepelend model voor een behandelplan, waarbij ieder onderdeel apart kan worden uitgelicht en in relatie met de enneatypen verder praktisch kan worden uitgewerkt. Wij hebben erg veel plezier gehad bij het denken over en het maken van dit werkstuk en wij hopen dat dit zijn weerslag heeft op de lezer.
BESCHRIJVING ENNEAGRAM TYPE 1 Perfectionist / Verbeteraar / Leraar / Activist / Moralist / Organisator Het Enneatype Een zal zich sterk herkennen in deze situatie De Een heeft hoge normen en waarden wat betreft correctheid en verwacht van zichzelf dat hij daar dan ook aan voldoet. Hij ziet gemakkelijk wat er fout is aan de dingen zoals ze zijn en hij ziet hoe deze verbeterd zouden kunnen worden. Op bepaalde mensen komt de Een over als te kritisch of als iemand die streeft naar perfectie, maar de Een vind het moeilijk om dingen die niet op de juiste manier worden gedaan, te negeren of te accepteren. De Een is trots op het feit dat men, als hij verantwoordelijk is voor de uitvoering van iets, er zeker van kan zijn dat hij het goed doet. Soms heeft de Een een gevoel van minachting als mensen niet proberen om de dingen goed te doen, of als mensen zich onverantwoordelijk of onredelijk gedragen, hoewel hij probeert dat gewoonlijk niet openlijk aan hen te tonen. Voor de Een is het motto meestal ‘het werk gaat voor het meisje’ en de Een onderdrukt zijn eigen wensen, als dat nodig is om het werk af te krijgen. Verdere persoonlijkheidskenmerken Hij is op de man af, formeel en idealistisch en heeft hoogstaande idealen. Hij komt over als iemand met teveel zelfvertrouwen en hij vindt het moeilijk om zich niet op te winden bij fouten en meer flexibel te zijn. Hij is vaak serieus en gereserveerd en houdt van discussies. Hij heeft de lastige gewoonte om anderen te vertellen wat ze moeten doen wat veel mensen ergert. Over het algemeen is de Een eerlijk en heeft veel zelfdiscipline maar is daardoor te star en veeleisend naar anderen toe. Geaccepteerd worden en geliefd zijn is niet belangrijk voor de Een.
De Basis In de periode vanaf de helft van de zwangerschap tot een jaar na de geboorte worden de wezenlijke basisconclusies bepaald die het kind vormen tot een bepaald Enneatype. In deze periode ontwikkelt het kind zijn fysieke identiteit en voert strijd tussen ‘Vertrouwen in’ en ‘Wantrouwen van’, een bipolaire basisbehoefte oftewel een ontwikkelingspolariteit. Deze ontwikkeling richt zich op de overlevingsdrang van het individu en de motor van deze overlevingsdrang is de ontwikkeling van angst, waarbij het ervaren van angst leidt tot een bepaalde actie tot zelfbehoud (de levensconclusie). Als deze actie werkt wordt dit DE oplossing voor het kind en deze oplossing is bepalend voor de ontwikkeling naar de structuur van een bepaald Enneatype. De levenservaring die de weg aangeeft: Het kleine kind kwam in nood toen het bij de geboorte werd gescheiden van de volmaakte omgeving van de symbiose met de moeder. Verloren levensessentie: Het geloof in de essentiële waarheid dat alle mensen fundamenteel een zijn met elkaar en dat alles perfect kan zijn zoals het is. Compenserend geloof/levensvisie: Omdat de wereld ‘slecht’ gedrag veroordeelt en bestraft, moet ik eigenwaarde en liefde winnen door zo goed en perfect mogelijk te zijn. De wereld is niet perfect. Ik zet me in voor verbetering. Levensconclusie voor zelfbehoud, Copingstrategie Vergelijk jezelf constant met anderen. Merk fouten op en corrigeer deze. Krop woede en boosheid op en onderdruk de impulsen die leiden tot boosheid en woede. Voel je overal voor verantwoordelijk en ben zo goed als je maar kunt zijn. Richt je aandacht op perfectie en wat is juist/onjuist in elke situatie. Basisangst: De angst slecht, corrupt, verdorven of tekortschietend te zijn Onbewust ontvangen kindertijdboodschappen: Het is niet goed om fouten te maken. Uitgebleven kindertijdboodschap: Je bent goed. Basisverlangen en haar vervorming: Het verlangen naar integriteit. Dit ontaardt in kritisch perfectionisme. Kernidentificatie: Identificeert zich sterk met het superego, met de capaciteit om ervaringen of dingen te evalueren, vergelijken, meten en onderscheiden. Verzet zich tegen het (h) erkennen van uit woede voortkomende spanningen. Zelfbeeld: Redelijk, verstandig, objectief, gematigd, wijs, deugdzaam, ‘goed’ rationeel.
Hij motiveert mensen door hen te wijzen op de consequenties wanneer ze zijn advies niet opvolgen. Compromissen sluiten doet hij niet zelfs niet omwille van een vriendschap. Hij heeft vaak een sterk gevoel over hoe dingen zouden moeten zijn en wordt boos als anderen niet luisteren naar wat hij hen te vertellen heeft. Hij is gedreven en heeft de neiging om streng voor zichzelf te zijn en voelt zich daarbij een eervol persoon. Mensen vertrouwen de Een omdat hij eerlijk is en doet wat juist is. De Een heeft vaak last van ongeduld en bezorgdheid. Hij komt snel in actie en laat anderen inzien dat zij een vergissing maken en wil dingen correct laten verlopen, zelfs als anderen dat vervelend vinden. De Een houdt er over het algemeen niet van om de controle over zichzelf te verliezen en maakt zich zorgen dat activiteiten van anderen hem afleiden van zijn bezigheden. Hij schrikt vaak mensen af omdat hij te gespannen is en heeft een grote behoefte aan evenwicht. Hij is trots op zijn vermogen om standvastig een standpunt in te nemen en ziet anderen vaak als onverantwoordelijk en inefficiënt. De Een vindt dat echte liefde niet afhangt van lichamelijk contact. Over het algemeen is hij zeer efficiënt en verantwoordelijk en volgt gewoonlijk zijn geweten en verstand.
Mentale gedrevenheid: Wrok Valkuilen: Eindeloos trachten om eigenwaarde te winnen door zo correct mogelijk te zijn. Uit angst zelf slecht, verdorven of in enig opzicht gebrekkig te zijn, wijzen Enen op slechtheid, verdorvenheid en gebrekkigheid bij anderen. Motiverende energie, de emotionele passie Ergernis, wrok, wrevel en schuldig voelen bij situaties/dingen die verkeerd zijn of niet voldoen aan de hoogste standaards. Feitelijk zou wrevel de meest accurate benaming voor deze passie zijn. Woede op zichzelf is niet het probleem, maar in Enen is de woede onderdrukt, wat aanleiding geeft tot onafgebroken frustratie en ontevredenheid over zichzelf en de wereld. Vermijdingen, gevoed door angst: Fouten maken, zelfcontrole verliezen, zo fout zijn dat je onwaardig bent. Kracht: Hoge integriteit en waarheidlievend, grote zorg voor verbetering, zeer nijver en arbeidzaam, zich verantwoordelijk en aansprakelijk voelen.
Paradox: Alhoewel het lijkt dat er maar een goede en beste manier is om iets aan te pakken, blijken er meerdere goede antwoorden te zijn; wat goed is wil niet noodzakelijk zeggen dat dit dan ook het beste is. Gerichtheid van de aandacht, de behoeften In een-op-een relaties: jaloezie In sociale situaties: onaangepastheid Voor zelfbehoud: angst (bezorgdheid) Mechanismen die werken in de Een Kernovertuiging: ik ben niet perfect Verdediging: reactieformatie (tegenovergestelde reactie) Intuïtie afgestemd op: wat is juist/onjuist in deze situatie Wat de Een niet wil, vermijdingen: imperfectie Emotionele Gerichtheid: woede, wrevel, wrok Fixaties: perfectie Werkmotivatie: ongenoegen
Het gevolg Vaak heeft het kind op jonge leeftijd erg veel kritiek ontvangen. Wat na verloop van tijd dan gebeurt, is dat het zelfkritiek ontwikkelt, om de kritiek van anderen voor te zijn (zelfkritiek als zelfbescherming). Dikwijls is bij de Een de vader vaak afwezig en de moeder maakt zich afhankelijk van het kind. Aan het kind wordt op jonge leeftijd een zekere mate van verantwoordelijkheid gegeven, die het absoluut nog niet aan kan. Er ontstaat een kind dat al heel vroeg volwassen is. Het streeft naar alles goed te doen. Vaak is er een negatieve identificatie met de vader of een vaderfiguur, omdat de vader vaak afwezig is.
Het dilemma Op momenten dat we onze waarden en normen in twijfel trekken, verplaatsen we ons in de manier van denken van de Een. Als de integriteit op het spel staat, zoeken we net als Enen naar de juiste benadering. Wanneer we hebben vastgesteld wat goed is, voelen we ons onwrikbaar. We stellen ons dienstbaar op, en fouten lijken minder belangrijk dan de Hoofdthema’s zuiverheid van wat we van plan zijn. Een leven dat gewijd is Benadrukt dat hij correct, ordentelijk en verstandig is. Focust aan volmaaktheid vereist een grote inspanning. zich op normen, het verbeteren van zichzelf en kennis van de Enen kunnen het niet helpen dat het hun opvalt wanneer regels. Gaat met gevoelens om door repressie en ontkenning. normen vervagen en niemand anders zich hier iets van aanGevoelens worden gekanaliseerd in activiteit, perfectionisme. trekt. Ze vragen zich af: “Hoe kan men dit negeren? Kent men Gevoelens worden daarnaast als verstarring in het lichaam geen schaamte?” De spanning loopt op. Er moet iets gedaan vastgehouden. In de relatie tot systemen willen Enen binnen het systeem werken. Ze proberen een ‘brave jongen’ te zijn en worden. Ze zien hoe anderen details over het hoofd zien. Als anderen niet opmerken wat Enen wel registreren, voelen ergeren zich aan mensen die de regels aan hun laars lappen. Perfectionisten zich er verantwoordelijk voor. Als er een fout over het hoofd gezien wordt, raakt hun geweten door het dolle Hoe de Een anderen manipuleert? Door anderen te corrigeheen. Ze denken: “Ik zag het. Ik wist het. Ik ben er schuldig ren, door te eisen dat ze de eigen normen delen. aan.” Ze kunnen het niet op zijn beloop laten. Ze voelen zich verplicht het op te valkuilen en allergieën lossen. Ze zijn zich niet bewust van hun Elk type heeft zijn eigen kernkwaliteiten. Wordt deze kern-kwaliteit te sterk toegeopkomende signalen van woede. Ze erpast dan wordt het een valkuil en ervaren anderen dit als afwijkend gedrag. En elk varen hun gevoel van spanning als heel type is allergisch voor bepaalde soorten gedrag van anderen en reageert daarop gepast. Voor Enen betekent spanning vanuit zijn valkuil. dat ze goed hun best doen. Ze gaan zich schrap zetten om nog meer inspanning Voor de Een geldt: te kunnen leveren. Als de gerichtheid op het waarnemen Kernkwaliteiten Valkuil Allergie Uitdaging van fouten een automatisme wordt, stopt Ordelijkheid Pietluttigheid Wispelturigheid Flexibiliteit hun zelfobservatie. Ze zijn ervan overBetrouwbaarheid Dogmatisme Gemakzucht Souplesse tuigd dat ze verschrikkelijk hard werken, Zelfdiscipline Geobsedeerdheid Losbolligheid Spontaniteit dat ze overal om zich heen nog onvolIdealisme Bezetenheid Nonchalance Luchthartigheid komenheden zien en dat ze niet zullen rusten voordat hun taak volbracht is. De Ontplooiing voor de Een: omvang van hun taak breidt zich uit. Er - sereniteit en compassie voor jezelf komen steeds meer details bij. Het is - begrijpen dat correct en goed niet per definitie natuurlijk en nodig is al laat. Ze hebben het niet meer onder - herken en minimaliseer de interne kritische stem controle. Hun geest geeft hen ervan - sta jezelf toe om te relaxen, te spelen en jezelf te accepteren zoals je bent langs omdat ze zich moe en machteloos en vergeet nooit dat het je ware aard is om wijs en opmerkzaam te zijn. voelen. Het maakt hen gek dat anderen Je kracht is om voor een hoger doel te leven. zich niet druk maken. Ze realiseren zich niet hoe boos ze zijn, totdat ze de felheid in hun eigen stem kunnen horen en ze kunnen voelen hoe Ultieme uitdaging om te groeien voor de Een: Herwin het gevoel dat perfectie in alle dingen is en in iedereen razernij hun lichaam doorboort. is, wat het noodzakelijk maakt dat je moet accepteren dat er verschillen zijn, dat er fouten zijn, dat er natuurlijke verlangens Woede leidt tot actie. Ze kunnen deze bliksemflits niet in zijn en dat er een ‘schaduwkant’ is in eenieder. Kwaliteiten van bedwang houden. Omdat het hen razend maakt, weten ze precies wat er fout is. Iets wat perfect was, wordt verwoest. de essentie zijn daarbij het streven naar het hogere idee: de Ze kunnen zich niet inhouden. Ze zijn te kwaad om zich te reperfectie en de hogere deugd: de sereniteit aliseren dat ze overdreven reageren. Hun aandacht is geheel gericht op wat er fout ging. Ze willen het op de juiste manier Spirituele weg herstellen. Deze innerlijke overtuiging wordt gevoed door hun De preoccupatie van Enen met fouten wijst op het zoeken woede. naar perfectie. Volgens de spirituele zienswijze kwam het kleine kind in nood toen het bij de geboorte werd gescheiden van de volmaakte omgeving van de essentie. Woede verstoort Enen groeien als ze ontdekken wat ze zelf willen, in plaats van te doen wat ze vinden dat ze moeten doen. Ze groeien door de emotionele sereniteit die heerst in een perfect uitgebalanzich te ontspannen en zichzelf toe te staan plezier te hebben. ceerde stroom van gebeurtenissen, terwijl wrok zich vormt Als ze hun natuurlijke signalen van opkomende woede kunnen door het verschil te ervaren tussen hoe het leven nu is en hoe voelen, en merken hoe ze vervolgens hun aandacht gaan perfect het eigenlijk zou kunnen zijn. Woede kan echter ook richten op wat er fout is, zijn ze vrij om te kiezen hoe ze willen het uitgangspunt zijn om perfectie te herkennen. Als woede in reageren. In relaties worden ze gesteund door mensen die toom wordt gehouden, zodat de sereniteit zich kan herstellen, verschillen van mening accepteren, die de enige juiste weg kunnen Enen leren op ieder moment in de perfect uitgebalannaar perfectie relativeren en die openstaan voor plezier. ceerde cyclussen van het leven ‘het juiste te doen’.
DE SUBTYPEN In een-op-een relaties wordt woede geuit door jaloezie (verhit raken) Perfectionisten uiten hun jaloezie door zich op een boze en bezitterige manier te gedragen. Ze kunnen er zo moeilijk achterkomen wat ze zelf willen en zichzelf zo moeilijk toestaan plezier te maken, dat elke bedreiging van iets dat hen voldoening schenkt voelt als het verliezen van een levensader. Het uitgangspunt is echtelijke trouw. Maar deze jaloezie gaat veel verder dan afspraken over vreemdgaan. Enen kunnen jaloers zijn op anderen die promotie maken; op anderen wiens ideeën serieus genomen worden en op mensen die populair zijn op het werk. Ze moeten zich goed voelen. Ze werken hard en voelen zich jaloers als ze niet bevestigd worden. Ze durven eerder te zeggen: “Ik verdien erkenning” of “Je had me aandacht moeten geven” dan “Ik wil erkenning” of “Ik heb behoefte aan aandacht”. In sociale situaties wordt woede geuit door een onaangepaste (rigide) houding Enen kunnen uiting aan hun woede geven door het op te nemen voor het goede doel en sociale idealen. Religieuze hartstocht en politieke overtuiging zijn primaire uitlaatkleppen voor woede. Enen ontmoeten elkaar op de barricaden bij publieke demonstraties, waar ieder zijn gekozen kant ziet als ‘de enige juiste weg’. Wanneer ze eenmaal een positie hebben ingenomen, kan het buitengewoon moeilijk zijn zich open te stellen voor nieuwe informatie. Volgens Enen moet een beslissing goed of fout zijn. Eén fout kan de hele beslissing verknallen en alle stukjes moeten dan weer opnieuw bekeken worden. Zonder zekerheden kunnen ze geen stappen ondernemen en tijdens een extreem rigide houding sluiten ze zich af voor alternatieven. Ze nemen geen nieuwe informatie in zich op, want dat zou de basis van hun hele ideeënwereld op losse schroeven kunnen zetten. Als het gaat om zelfbehoud wordt woede omgezet in angst (bezorgdheid) De strijd tussen ‘doen wat ze zelf willen’ en ‘doen wat juist is’ roept angst op voor zelfbehoud. In de levensvisie van de Een worden liefde en steun niet ‘zomaar’ gegeven. Ze moeten het verdienen door zich ‘juist’ te gedragen, en als ze zich ‘slecht’ gedragen wordt het hun afgenomen. Om te overleven moeten ze behouden wat ze hebben. Afhankelijkheid brengt risico’s met zich mee. “Wat van jou is, is van jou en wat van mij is, is van mij.” Het is ieder voor zich in het leven. Enen onderhouden zichzelf en maken zich zorgen als ze anderen moeten onderhouden. Bezorgdheid en boosheid gaan hand in hand. Onderdrukte behoeften vlammen op en worden verontwaardigd gericht op mensen die zich geen zorgen hoeven te maken over zelfbehoud. “Waarom moet ik hier doorheen? Waarom hoef jij er niet voor te vechten? Het leven is niet eerlijk.” De kindziel van de Een Binnen de moralistische, rechtvaardige en fiere houding van een Een bevindt zich een jong kind dat het niks kan schelen of het goed is of het juiste doet. Hij wil alleen maar spelen en het naar zijn zin hebben en alle prachtige dingen die het leven heeft te bieden in zich opnemen, een kleine Zeven. De kind-ziel van een Een wil alle chocolaatjes uitproberen en een hapje nemen van alle koekjes van de andere kinderen. Hij is een kleine slokop die opwindende lekkere hapjes probeert te bemachtigen van alles wat hij maar te pakken kan krijgen en die wil dat er drie verschillende activiteiten tegelijkertijd aan de gang zijn, zodat hij van de ene naar de andere kan springen als het ergens eentonig wordt. Zijn gulzigheid kan een hedonistische hoogte bereiken, waarbij de onderdrukte essentiële kwaliteit van de ‘Vreugde’ zich op een vervormde manier laat zien als onbeteugelde genotzucht. De maar al te bekende spreekbuis van de rechtse fatsoensrakkers of de christelijke evangelist die wordt gesnapt met zijn hand in de kas of met zijn broek op zijn knieën, is het doorsijpelen van deze wellustige en bon-vivant kind-ziel. Als een Een loskomt van zijn oordelen en zelfkritiek en in staat is om dit genotzuchtige jonge deel in zichzelf toe te staan, zullen de vervormde manifesta-
ties langzaam maar zeker transformeren. Hij zal begrijpen dat achter zijn veroordeling van de zondigheid en onvolmaaktheden van anderen ligt verscholen dat hij zichzelf probeert te verdedigen tegen zijn eigen kind-ziel. Hij doet zo zijn best om goed te zijn, omdat hij al vroeg de boodschap heeft meegekregen dat zijn verlangen om lol te hebben en te spelen niet acceptabel was. Genieten leek iets te zijn wat taboe was en zodoende werd het leven hard werken en een kwestie van een zware last op je schouders dragen. Hoe meer hij doordringt in de verlangens van zijn kind-ziel, hoe meer hij in contact zal komen met de liefde en de verrukking in het leven zelf die eraan ten grondslag liggen. Vreugde in de schepping, het werk en de manifestatie van het Groter Geheel zullen zijn hart overspoelen en zijn aandachtspunt zal verschuiven van wat er allemaal verkeerd is naar hoe prachtig alles is. Afweermechanismen gebaseerd op verdringing van Schuld/Woede, Schaamte of Angst Reactieformatie, mechanisme van de ÉÉN, de Perfectionist. Afweer op een instinctmatige impuls van Schuld/Woede. Op de vraag om reactieformatie te beschrijven, gaf een Perfectionist, de volgende beschrijving: ‘Ik ben enorm geïrriteerd, omdat er weer zaken verkeerd zijn gegaan in mijn organisatie. Het liefst zou ik daarom mijn secretaresse eens flink willen uitfoeteren voor hetgeen zij heeft nagelaten te doen. Ik loop haar kamer binnen en ga voor haar bureau staan en zeg: ‘mooi weertje hè’ terwijl ik naar buiten kijk.’ Het gedrag wordt 180 graden omgedraaid. In plaats van boos te worden, wordt een vriendelijkheid getoond. De originele reactie wordt dus aangepast, omdat boosheid niet wordt getolereerd in het bewustzijn. In een extreme vorm vindt er het volgende plaats. Een vrouw, een Perfectionist, vertelde dat zij een confrontatie wilde aangaan met een familielid, maar ter plekke misselijk werd en moest overgeven in de keuken. De emotie boosheid of agressie wordt hier wel onderdrukt in het bewustzijn, maar het lichaam kan de energie van de emotie niet afdoende reguleren. Over het algemeen is de Perfectionist zich bewust van de agressie en weet dat deze zeer destructief kan zijn. Perfectionisten kunnen meestal vertellen dat er uitzonderlijke voorvallen zijn geweest in hun leven waarbij zij in hun woede de boel kort en klein hebben geslagen. Dan komt de vulkaan tot uitbarsting. De ingehouden irritatie en boosheid zijn waarneembaar voor anderen. De spanning die door de Perfectionist als ‘ik voel me energiek’ wordt ervaren is voor anderen vaak duidelijk een gespannenheid of irritatie. Voor de Perfectionist is dit afweermechanisme mogelijk een bron van moeilijkheden in zowel privé- als werkrelaties. De emotie agressie of boosheid heeft als functie de eigen grenzen veilig te stellen. In psychologisch opzicht worden grenzen natuurlijk gevormd door de eigen normen en waarden. Doordat de Perfectionist de neiging heeft de eigen normen steeds hoger te stellen, en omdat de buitenwereld vaak niet aan deze normen voldoet, is het continu verdraaien van boosheid uiteindelijk niet meer effectief. Je kracht is tegelijkertijd je grootste valkuil. Gebruik je die teveel en niet afgestemd op de ander dan ervaart de ander die kracht negatief en zal daar met weerstand op reageren. De sterke kanten van de Een: - Heeft een groot rechtvaardigheidsgevoel. - Wil altijd het aller-, allerbeste. - Voert werkzaamheden altijd tot een goed einde uit. - Kan geweldig goed organiseren. - Kan goed advies geven. - Staat klaar voor echte vrienden. - Luistert goed naar zijn intuïtie. - Komt altijd zijn verplichtingen na. - Kan goed zelfstandig werken. - Weet in veel situaties precies wat er gedaan moet worden. - Vermijdt fouten. - Is consciëntieus.
Reactie op stress: De Een gaat naar de Vier. De methodische Een wordt op de Vier opeens humeurig en irrationeel. Onder toegenomen stress verlangen gemiddelde Enen ernaar bevrijdt te zijn van hun lasten en verplichtingen. Mogelijk geven ze zich over aan dagdromen en gefantaseer over een romance of ontsnappen naar exotische plaatsten, ongeveer zoals gemiddelde Vieren. Ze kunnen ook romantisch gestemd zijn en verboden begeerten voelen voor iemand die ze hebben ontmoet. Als Enen zijn ze doorgaans echter te geremd om het voorwerp van hun hunkeren op de hoogte te brengen van hun ware gevoelens, om het nog maar niet te hebben over het concreet uiten van die gevoelens. En mochten Enen het wel riskeren om hun belangstelling voor hun ‘fantasiegeliefde’ te laten doorschemeren, dan leidt iedere vorm van afwijzing of hoon onherroepelijk tot diepe schaamtegevoelens en een nog sterkere vastbeslotenheid om de eigen impulsen in bedwang te houden. Ze voelen zich er schuldig over dat ze zo roekeloos zijn geweest en worden alleen maar des te strenger voor zichzelf. De stap naar de Vier kan worden opgevat als een indicatie van de groeiende ontgoocheling en vervreemding van de Een. Hij meent dat niemand hem begrijpt of inziet hoe hard hij werkt. Van het ene op het andere moment kan hij humeurig, melancholisch en kopschuw worden. Zijn discipline en zelfbeheersing bezwijken onder stormachtige gevoelens van jaloezie en wrok. (‘Iedereen heeft een beter leven dan ik’) De gewoonlijk zo evenwichtige Een kan zich onverwachts laten gaan in dramatisch vertoon of gepruil of zich anderszins uiterst geaffecteerd gedragen, op manieren die volstrekt niet te rijmen lijken met zijn ‘normale’ manier van doen. Emotionele uitbarstingen, humeurigheid, vijandigheid en sociale gereserveerdheid kunnen allemaal deel uitmaken van het beeld. En mocht iemand daar vraagtekens bijzetten of tegen in verweer komen, dan wordt de Een zelfs nog pijnlijker zelfbewust en intensifieert hij zijn zelfbeheersing. In een aantal gevallen kan de stap naar de Vier ertoe leiden dat Enen hoe langer hoe toegeeflijker tegenover zichzelf worden en bereid zijn zichzelf enkele uitzonderingen op de eigen onwrikbare regels te gunnen. Tenslotte heeft niemand zo keihard gewerkt als zij. Wie zou het ze kwalijk nemen als ze een paar glazen dronken of een hitsige, verboden romance hadden? In zichzelf hoeven deze gedragingen niet erg schadelijk te zijn, maar omdat ze haaks staan op de geboden en verboden van hun superego, gaan ze de bron van zelfs nog grotere druk en angst vormen. Waar ze hun afleiding in zoeken, bevredigt bovendien veelal eerder louter hun genotzucht dan werkelijke koestering te bieden, waarmee het op de keper beschouwd weinig bijdraagt aan het echt verminderen van hun gespannenheid en frustratie. Soms wordt hun superego dermate streng, dat ze onbewust mogelijk naar nog destructievere ontsnappingswegen zoeken om er verlichting bij te vinden. De rode vlag; de Een in de nesten. de angst dat de eigen idealen feitelijk fout en contraproductief zijn. Als Enen een ernstige crisis hebben doorgemaakt zonder adequate steun of goede copingsvaardigheden, of als ze in hun jeugd chronisch mishandeld zijn, kunnen ze het ‘shock’ punt passeren en zich gaan gedragen volgens de ongezonde aspecten van hun type. Mogelijk leidt dit ertoe dat ze tot het beangstigende inzicht komen dat hun standpunten, opvattingen en methoden wellicht verkeerd zijn, of in ieder geval beperkt, gebrekkig en te sterk gesteld. Ze kunnen bovendien bang zijn dat, omdat ze hun normen zo strijdlustig verkondigd hebben, anderen hun fouten ongenadig aanrekenen. En hun angst kan voor een deel gegrond zijn. Deze bewustwording kan een keerpunt in het leven van de Een betekenen. Op het moment dat hij de waarheid in deze angsten inziet, kan hij de weg naar gezondheid en bevrijding inslaan. Aan de andere kant zou hij zelfs nog sterker overtuigd kunnen raken van de eigen goedheid en nog onbuigzamer kunnen worden. (‘Goed is goed en fout is fout – en daarmee uit’ ‘Ze zijn het oneens met mij, omdat ze zo verdorven als de pest zijn.’) Als de Een in deze houding volhardt, kan hij de val omlaag
maken naar ongezonde niveaus. Indien je bemerkt dat jijzelf of iemand die je kent de waarschuwingssignalen, (zie waarschuwingssignalen), gedurende een langere periode achtereen vertoont (langer dan een paar weken) dan is het in therapie gaan of het inroepen van andere hulp ten zeerste aan te bevelen. Waarschuwingssignalen voor de Een in nood Potentiële pathologie: obsessief-compulsieve stoornis, depressieve persoonlijkheids-stoornis, eetstoornissen, verlammende schuldgevoelens, zelfdestructief gedrag. Verdere herkenningspunten - Het innemen van starre standpunten - Buitengewone rechtschapenheid en een sterk veroordelende opstelling - Rationalisatie en rechtvaardiging van de eigen daden - Intense gevoelens van desillusie en depressie - Uitbarstingen van woede, intolerantie en verkettering - Obsessieve gedachten en compulsief gedrag - Episoden van masochistische zelfbestraffing De Een in rust en zijn prestatiepunt (de integratierichting): De Een gaat naar de Zeven. De boze, kritische Een wordt spontaner en vreugdevoller. In rust of bij groei naar zijn prestatiepunt gaat de Een naar de Zeven. Enen worden gezond als zij het spontane opkomen van hun instinctieve reacties op het leven toe laten. Ze ontdekken dat ze het zich kunnen veroorloven om zich door de werkelijkheid te laten raken zonder dat het nodig is om zich daar gespannen tegenover op te stellen. Dat gaat vooral op voor hun innerlijke werkelijkheid, ze leren geleidelijk aan minder op hun hoede te zijn en gaan zich steeds meer op hun gemak voelen met welke toestand het ook is waarin ze verkeren. Net als gezonde Zevens huldigen integrerende Enen steeds minder uitgesproken opvattingen over van alles en stellen zich open voor een groter scala van mogelijkheden voor zichzelf. Ze worden nieuwsgieriger en optimistischer en vatten grotere belangstelling op voor leren: meer in het bijzonder willen ze graag meer te weten komen over meningen die verschillen van die van henzelf. Ze ontdekken dat deze benadering van het leven, in plaats van hun integriteit te schaden, hun eigen visies diepgang verleent en verruimt. Ze kunnen zich bovendien beter verplaatsten in andermans gezichtspunt. In het proces van het integreren van de kwaliteiten van de gezonde Zeven kunnen Enen bevangen worden door de angst dat ze daardoor hun zelfbeheersing verliezen. Hun superego zal een heftige aanval uitvoeren en hun voorhouden dat als ze zich ontspannen en zichzelf toestaan zich vrijer en positiever te voelen of zelfs zichzelf te aanvaarden, de hel zal losbarsten. Deze aanval manifesteert zich dikwijls als een angst voor hun eigen woede. Enen zijn als de dood om hun woede in haar volle omvang te voelen en geloven dat dit erop zal uitdraaien dat ze de vreselijkste dingen begaan. Maar als ze gezond genoeg zijn om zich bewust te zijn van hun impulsen, is het uiterst onwaarschijnlijk dat ze de drang zullen voelen om ze uit te leven. Het is juist het gebrek aan bewustzijn en zelfaanvaarding dat tot de onbeheerste uitleving van impulsen leidt. Vanzelfsprekend kunnen Enen niet integreren door de kwaliteiten van de gemiddelde Zeven te imiteren. Met hyperactiever en hedonistischer worden schieten ze niets op. In plaats daarvan moeten ze zich bewust worden van de aan hun eigen persoonlijkheidsstructuur inherent repressie en pijn. Naarmate Enen zich bewuster worden van de strenge regels van hun superego en zichzelf leren onderscheiden van deze innerlijke ‘stem’, ontplooien ze op natuurlijke wijze steeds meer de kwaliteiten van de gezonde Zeven, vreugde, enthousiasme, nieuwsgierigheid en ruimdenkendheid. Afhankelijk van de situatie, de daarbij behorende mate van stress en het ontwikkelingsproces wat de Een heeft doorlopen kan deze zich op verschillende niveaus uiten.
Niveaus van ZIJN voor de Een
HOE KAN DE PERFECTIONIST ZICH ONTPLOOIEN?
Ongezond, Niveau 1 Kern = veroordelend, bestraffend Het doorbrekend besef dat ze de beheersing over zichzelf hebben verloren en juist de dingen doen die ze bij anderen niet tolereren,is teveel voor ongezonde Enen. Ze proberen zich te ontdoen van de schijnbare oorzaak van hun obsessies, of ze deze nu in zichzelf, in anderen of in de omgeving menen te vinden, wat mogelijk in zelfverminking, moord of zelfmoord uitmondt.
- Let op wanneer je dwangmatig gaat denken of handelen. Reserveer vrije tijd, zodat je echte prioriteiten duidelijk kunnen worden. - Trek je strenge normen in twijfel. Zet vraagtekens bij regels. Neem genoegen met bekwaamheid in plaats van perfect te willen zijn. - Zet zelfinzicht niet om in zelfverwijt: “Hoe kon ik zo fout zitten?” - Check de realiteit. Als je het gevoel hebt dat anderen je in stilte beoordelen, vraag hun dan of dat zo is. - Laat je onnodige bezorgdheid wegnemen door f eitelijke informatie. - Let op als het denken in termen van ‘er is maar één juiste manier’ je keuzemogelijkheden beperkt en een compromis in de weg staat. - Leer aandacht te krijgen voor de voordelen van andere waardesystemen. - Leer vergeven: “Dat was toen, en dit is nu.” - Leer plezier te vragen en te ontvangen. - Onderzoek het verschil tussen ‘ik zou moeten’ en ‘ik wil’. - Herken gevoelens van wrok als een aanwijzing voor jouw eigen wensen, bijvoorbeeld: ‘het is niet eerlijk; ze gaan er vandoor met iets dat van mij is.’ - Herken je eigen signalen van woede: een blij gezicht trekken terwijl je innerlijk boos bent; beleefde woorden spreken met een scherpe, kritische toon; een glimlach tonen in combinatie met een rigide (strenge, stugge) houding. - Trek erop uit. Enen die van huis zijn ontspannen zich.
Ongezond, Niveau 2 Kern = obsessief, contradictoir Enen verdedigen zich inmiddels zo wanhopig tegen hun irrationele verlangens en impulsen, dat ze geobsedeerd raken met uitgerekend de delen van zichzelf die ze proberen te beheersen. Ze beginnen al hun onderdrukte begeerten uit te leven, terwijl ze doorgaan met deze publiekelijk te veroordelen. Ze kunnen zichzelf niet beteugelen. Ongezond, Niveau 3 Kern = zelfingenomen, inflexibel Enen vrezen dat hun idealen feitelijk misschien verkeerd zijn, wat inderdaad ook zo zou kunnen zijn. Om hun zelfbeeld te redden proberen ze zichzelf te rechtvaardigen en critici de mond te snoeren. Ze zijn bekrompen en wijken geen duimbreed van hun stellingname af. Ze zijn verbitterd, misantropisch en vol eigendunk. Gemiddeld, Niveau 4 Kern = oordelend, kritisch Enen zijn bang dat anderen de door hen bereikte orde en balans zullen verstoren en zijn verbolgen dat anderen hun idealen niet even ernstig nemen. Hun reactie is dat ze anderen terechtwijzen zodra ze niet aan hun eigen idealen voldoen. Ze zijn perfectionistisch, koppig en sarcastisch. Gemiddeld, Niveau 5 Kern = beheerst, ordentelijk Enen zijn bezorgd dat anderen hen zullen veroordelen voor enige afwijking van hun idealen. Ze hebben hun standpunt bepleit en voelen zich nu verplicht er zelf onkreukbaar aan te beantwoorden; het gevolg is dat ze rigoureus zichzelf en hun wereld proberen te organiseren. Ze zijn punctueel en methodisch, maar ook geprikkeld en gespannen. Gemiddeld, Niveau 6 Kern = verplicht, strevend Enen worden bang dat hun principes anderen koud laten, en dus proberen ze anderen te overtuigen van de juistheid van hun standpunt. Ze worden ernstig en gedreven. Ze discussiëren met anderen en pakken problemen aan, terwijl ze hun wereld evalueren en wijzen op wat er mis is met dingen. Gezond, Niveau 7 Kern = principieel, verantwoordelijk Enen versterken hun zelfbeeld door te proberen hun leven te leiden in overeenstemming met hun geweten en rede. Ze zijn uitermate ethisch en zelfgedisciplineerd en bezitten en sterk besef van doel en overtuiging. Waarheidslievend en welbespraakt als ze zijn, onderrichten ze door het voorbeeld te geven en zetten hun persoonlijke wensen opzij voor het algemeen belang. Gezond, Niveau 8 Kern = evaluerend, redelijk Enen laten zich in hun leven leiden door de bevelen van hun superego en verdedigen zich tegen de ‘wanordelijke’ delen van zichzelf. Zelfbeeld: ‘ik ben verstandig, gematigd en objectief’. Gezond, Niveau 9 Kern = accepterend, wijs Enen laten het geloof los dat ze in een positie verkeren om alles objectief te beoordelen en het leven kunnen benaderen zonder er emotioneel op te reageren. Paradoxaal genoeg verwezenlijken ze tevens hun basisverlangen, integriteit bezitten en goed zijn. Als gevolg van hun zelfverwerkelijking worden ze wijs, scherpzinnig, accepterend, hoopvol en vaak nobel.
BESCHRIJVING ENNEAGRAM TYPE 2 de Gever / Manipulator / Verzorger / Behager / Altruïst / Geliefde Enneatype Twee zal zich sterk herkennen in deze situatie: De Twee is erg gevoelig voor de gevoelens van anderen. Hij ziet wat anderen nodig hebben, ook als hij ze niet eens kent. Soms is het frustrerend voor de Twee om zich zo bewust te zijn van de behoeften van anderen, vooral van hun pijn en verdriet, want hij kan niet zoveel voor hen doen als hij zou willen. De Twee kan zichzelf gemakkelijk geven. Soms zou hij willen dat hij beter ‘nee’ kon zeggen, want uiteindelijk steekt hij meer energie in de zorg voor anderen dan in de zorg voor zichzelf. De Twee voelt zich gekwetst als mensen denken dat hij probeert hen te manipuleren of te controleren terwijl hij alleen probeert hen te begrijpen en te helpen. Hij wil graag dat mensen hem zien als een hartelijk en goed iemand, maar als er geen rekening met hem wordt gehouden en hij krijgt geen waardering dan kan hij heel emotioneel en zelfs veeleisend worden. Goede relaties zijn heel belangrijk voor hem en hij is bereid er hard voor te werken, zodat deze relaties slagen. Verdere persoonlijkheidskenmerken van de Twee: De Twee is gastvrij en geniet ervan nieuwe vrienden te maken en heeft een sterke behoefte om zijn genegenheid aan mensen te tonen. Hij is meer gericht op relaties dan op het bereiken van een doel en heeft daardoor vaak problemen met anderen doordat hij ze afhankelijk van zich wil maken. De Twee houdt van gezelschap van anderen en is ondersteunend en opofferend. Hij is zachtaardig en sentimenteel en houdt ervan om mensen te troosten en te kalmeren. Hij wordt gewaardeerd om zijn stille kracht en ruimhartigheid. Mensen zijn in hem geïnteresseerd omdat hij hartelijk, charmant en in hen geïnteresseerd is. Hij geeft vaak blijk van zijn emoties en zijn ondersteuning van anderen is welgemeend en hij handelt naar zijn gevoel en neemt het leven zoals het komt. De Twee kan boos worden als anderen niet genoeg waardering tonen voor wat hij voor hen doet want hij geeft veel mensen aandacht en verzorging. Hij is vaak bezitterig naar degenen die hem dierbaar zijn en hij vindt het moeilijk om ze met rust te laten.
Onbewust ontvangen kindertijdboodschappen: Het is niet goed om je eigen behoeften te hebben. Uitgebleven kindertijdboodschap voor de Twee: Je bent gewenst. Basisverlangen en haar vervorming: Het verlangen om bemint te worden. Dit ontaardt in de behoefte nodig te zijn. Kernidentificatie: Identificeert zich sterk met gevoelens van en over anderen, en over gevoelens van andermans responses op zichzelf. Verzet zich tegen het (h)erkennen van de eigen gevoelens over zichzelf en zijn behoeften. Zelfbeeld van de Twee: Liefdevol, zorgzaam, onbaatzuchtig, attent, hartelijk, begaan, aardig en medelevend. Mentale gedrevenheid van de Twee: Vleierij Hij heeft een warm hart en is zeer toegewijd en is zo betrokken bij anderen dat hij zijn eigen bezigheden soms verwaarloost. Hij heeft vaak het gevoel dat zijn opofferingen voor lief worden genomen en heeft de neiging te persoonlijk en te intiem te worden. De Twee maakt zich dikwijls zorgen dat hij niet betrokken wordt bij activiteiten van anderen en hij probeert er vaak achter te komen hoe hij vertrouwelijk met anderen kan worden. Zijn benadering is om in te springen en mensen te helpen en hij is trots op hoe belangrijk hij is in het leven van anderen. Hij vindt het belangrijk anderen van dienst te zijn en zich voor hen in te zetten en zijn gezondheid en welzijn lijdt soms onder zijn verlangen om anderen te helpen. De Twee is nogal eens bedillerig en manipulatief en vindt lichamelijk contact belangrijk, zo kan hij anderen duidelijk maken hoe hij over hen denkt en hen gerust stellen. Hij heeft vaak problemen met mensen omdat hij opdringerig en bemoeizuchtig is en doet zijn uiterste best om niet als egoïstisch te worden gezien.
Valkuilen Het verwerven van persoonlijke vervulling door tegemoet te komen aan andermans behoeften. Uit angst zelf ongewenst en onbemind te zijn, geven Tweeën anderen het gevoel dat ze hun liefde, generositeit of aandacht niet waard zijn.
De Basis In de periode vanaf de helft van de zwangerschap tot een jaar na de geboorte worden de wezenlijke basisconclusies bepaald die het kind vormen tot een bepaald Enneatype. In deze periode ontwikkeld het kind zijn fysieke identiteit en voert strijd tussen ‘Vertrouwen in’ en ‘Wantrouwen van’, een bipolaire basisbehoefte oftewel een ontwikkelingspolariteit. Deze ontwikkeling richt zich op de overlevingsdrang van het individu en de motor van deze overlevingsdrang is de ontwikkeling van angst, waarbij het ervaren van angst leidt tot een bepaalde actie tot zelfbehoud. (de levensconclusie) Als deze actie werkt wordt dit DE oplossing voor het kind en deze oplossing is bepalend voor de ontwikkeling naar de structuur van een bepaald Enneatype.
Kracht: Grootmoedig, vrijgevig, fijngevoelig (overgevoelig), hulpvaardig, energiek en voortvarend.
De levenservaring die de weg aangeeft voor de Twee: Het kleine kind kwam in nood toen de aandacht van het kind zich ging richten op vleierij, waarmee het de wil van anderen kon vervullen waardoor de overtuiging van een hogere wil werd ondermijnd. Verloren levensessentie: Het ervaren van de essentiële waarheid dat alle behoeften bevredigd worden door een universele wil, een wil die groter is dan van het individu. Compenserend geloof/levensvisie: Om te krijgen moet je geven. Om geliefd te zijn moet je onmisbaar zijn. Mensen zijn afhankelijk van mijn hulp. Ik ben onmisbaar. Levensconclusie voor zelfbehoud, Copingstrategie: Zorg dat je eigen behoeften ingevuld worden door nodig te zijn voor anderen en actief te zorgen voor anderen. Focus jezelf op de behoeften van anderen en onderdruk je eigen behoeften. Basisangst voor de Twee: De angst het niet waard te zijn geliefd te zijn, om bemind te worden.
Motiverende energie van de Twee, de emotionele passie: Trots op het ‘nodig’ zijn, op het ‘onmisbaar’ zijn. Het weten dat jij beter weet wat de behoeften zijn van anderen dan dat zij het zelf weten. Trots behelst ook een onvermogen, of weigering, om het eigen lijden toe te geven. Tweeën ontkennen veel van hun eigen behoeften terwijl ze anderen proberen te ‘helpen’. Deze passie zou ook verwaandheid genoemd kunnen worden, het trots zijn op de eigen deugden. Vermijdingen van de Twee, gevoed door angst: Anderen teleurstellen, nutteloos worden, negatief beoordeeld worden door belangrijke anderen en afgewezen worden.
Paradox: Meer geven aan anderen brengt geen vrijheid en levensvervulling voor jezelf, en door het niet (h)erkennen van je eigen behoeften schermt het je af van het verkrijgen van je eigen vrijheid en levensvervulling die je zo verlangt. Gerichtheid van de aandacht, de behoeften van de Twee: In een-op-een relaties: verleiding/agressie In sociale situaties: ambitie Voor zelfbehoud: ik eerst (privilege) Mechanismen die werken in de Twee: Kernovertuiging: ik wordt niet bemind om wat ik ben Verdediging: onderdrukking/verdringing eigen behoeften Intuïtie afgestemd op: goedkeuring voor zichzelf Wat de Twee niet wil, vermijdingen: inadequaat te zijn Emotionele Gerichtheid: trots Fixaties: vleierij Werkmotivatie: onderzoeken Hoofdthema’s van de Twee: Benadrukt zijn positieve zelfbeeld: ik ben liefdevol en geef om anderen. Focust zich op zijn goede intenties. Vermijdt in te zien de eigen behoeftigheid, teleurstelling en boosheid. Heeft problemen met de eigen behoeften door te grote nadruk te leggen op andermans behoeften en veronachtzaamt de eigen behoeften. Hoe de Twee anderen manipuleert? Door andermans behoeften en verlangens te weten te komen en daardoor afhankelijkheden te scheppen.
over. Ze passen zich aan om anderen te behagen. Ze zijn sterk ondersteunend, en zijn er trots op dat ze anderen van dienst kunnen zijn. Om verzekerd te zijn van goedkeuring maken ze zich onmisbaar. Anderen maken hun behoeften duidelijk kenbaar en Tweeën reageren Voor de Twee geldt: hierop door zich aan te passen. Deze manoeuvre om een positie te veroveren Kernkwaliteiten Valkuil Allergie Uitdaging vindt bij Tweeën vaak onbewust plaats. Tact Indirectheid Botheid Directheid Als ze zich eenmaal onmisbaar hebben Behulpzaamheid Zelfopoffering Egocentrisme Grenzen stellen gemaakt, kunnen ze zelf bepalen wat ze Enthousiasme Hysterie Afstandelijkheid Nuchterheid anderen wel of niet willen geven. Trots Relatiegevoelig Omzichtigheid Kilheid Helderheid is die opgetogenheid die we ervaren als we door iemand die belangrijk voor Ontplooiing voor de Twee: ons is, worden bewonderd. Tweeën - eigen wil (vrijheid) en nederigheid raken verslaafd aan dit soort aandacht. - let op persoonlijke behoeften en verlangens Ze passen zich aan anderen aan om - leer te ontvangen dit in stand te houden. Als het anderen - werk aan je eigen ik, doe het voor jezelf willen behagen een automatisme wordt, - ontwikkel onafhankelijkheid en zelfstandigheid stopt hun zelfobservatie. Ze zijn zich er en vergeet nooit dat het je ware aard is om goed voor jezelf te zijn en goede wil niet meer van bewust dat ze hun eigen en compassie jegens anderen te tonen. behoeften onderdrukken en hun zelfpreJe kracht ligt in jezelf en anderen te koesteren. sentatie aanpassen. Ze beseffen alleen dat afwijzing voor hen vernietigend voelt en dat ze wanhopig behoefte hebben Ultieme uitdaging om te groeien voor de Twee: aan geruststelling. Afwijzing is zo pijnlijk dat ze alles zullen Jezelf realiseren dat liefde en bemind worden niet afhankelijk doen om altijd aardig gevonden te worden. Ze kijken hoe ze is van ‘nodig zijn’, ontwikkel het gevoel voor deemoedigheid zich kunnen aanpassen. Ze plaatsen zichzelf tussen mensen (nederigheid) om niet te weten ‘hoe’ en ‘wat’ te geven en zorg die ze belangrijk vinden. Ze vinden het prettig met belangrijke goed voor jezelf. Kwaliteiten van de essentie zijn daarbij het mensen om te gaan. Ze raken verwikkeld in de bezigheden streven naar het hogere idee: de eigen wil (vrijheid) en de van deze mensen. Ze blijven op de hoogte van actuele onderhogere deugd: nederigheid. werpen door om te gaan met mensen die belangrijke posities innemen. Ze worden een nuttige informatiebron voor anderen Spirituele weg en kunnen een levendige discussie in gang zetten. Tweeën Volgens de spirituele zienswijze werd de overtuiging van een kunnen in zeer korte tijd zo betrokken raken bij anderen dat ze hogere wil ondermijnd toen de aandacht van het kind zich ging onmisbaar worden. Ze verruilen hun eigen wil voor de wil van richten op vleierij, waarmee het de wil van anderen kon vervul- de ander. Tweeën groeien als ze ontdekken wat ze zelf willen. len. Trots is een opgeblazen gevoel van eigenwaarde dat in Ze groeien door alleen te zijn. Als ze weten wat ze werkelijk stand gehouden wordt door, via manipulatie, de goedkeuring waard zijn en inzien hoe hun dienstbaarheid hun gevoel van van anderen te verwerven, maar het is ook het startpunt van eigenwaarde opblaast, zijn ze vrij om te kiezen hoe ze willen waaruit nederigheid zich kan ontwikkelen. Als trots zich omzet reageren. Tweeën worden gesteund door dierbaren die zich in nederigheid weten Tweeën wat ze werkelijk waard zijn voor niet laten verleiden door het feit dat ze zich aanpassen, die anderen, en als ze zich richten op hun echte behoeften kan van hen houden onafhankelijk van wat ze geven, en die hen hun geven ten dienste staan van een hogere wil. bijstaan tijdens de crisis die ze doormaken als ze besluiten zich van anderen los te maken. Het gevolg Kinderen die zich ontwikkelen volgens de Twee structuur zijn dikwijls of: Kinderen die zich zeer sterk geïdentificeerd hebben DE SUBTYPEN met de vader. Op jonge leeftijd is het kindje het hulpje van de vader. (In onze cultuur zijn er meer vrouwen dan mannen een In een-op-een relaties wordt trots geuit Twee) Het kind probeert op alle mogelijke manieren contact door verleiding/agressie te leggen met de vader en omdat de vader vaak afwezig is Gevers zijn bereid zich aan te passen, de interessen van hun of onbereikbaar, lukt dit niet. Het kind heeft daarom ook een partner over te nemen en zijn of haar smaak te delen, en dat ambivalente houding ten opzichte van de vader. Aan de ene maakt hen op een verleidelijke manier aantrekkelijk. Tweeën kant is het het hulpje van de vader, aan de andere kant is de hebben talent om anderen een goed gevoel over zichzelf te vader juist zo vaak afwezig of onbereikbaar. Dit kan zelfs zo geven en zijn in staat het ‘moeilijke’ mensen naar de zin te ontaarden dat de Twee alles doet wat onze lieve heer verbomaken. In feite ervaren ze een zekere trots door de favoriet den heeft om de aandacht van de vader te krijgen. te zijn, de vertrouwenspersoon, iemand die wel raad weet of: Competitie met de moeder om de aandacht van de vader. met moeilijke situaties. Hun opdringerige, agressieve houding komt voort uit hun verlangen hindernissen, die hun relatie in Het dilemma de weg staan, het hoofd te bieden. In de rol van doorzetter Als we oog hebben voor de capaciteiten van anderen, veren degene die actief de schouders onder moeilijkheden zet, plaatsen we ons in de levensvisie van de Twee. Hun behoefleiden Tweeën de aandacht af van zichzelf en geven ze al ten roepen de ondersteunende kwaliteiten in ons op en we hun aandacht aan hun partner. Anderen vanuit een helpende voelen ons dankbaar dat onze inspanningen zinvol waren. De rol benaderen is een tactiek van Tweeën die de angst om niet tijd en energie die we gaven is onzelfzuchtig als we, door aan gezien te worden wegneemt. Verleiding en agressie zijn niet anderen te geven, hun successen als onze eigen successen aan sekse gebonden strategieën; er zijn zowel verleidende ervaren. mannen als agressieve vrouwen van dit subtype in een-opeen relaties. Het raam van de Twee kijkt uit op het leven van anderen. Wat willen anderen, wat is er potentieel in hen aanwezig, wat hebIn sociale situaties wordt trots geuit door sociale ambitie ben anderen nodig aan warmte? Tweeën groeiden op in een Tweeën behouden hun trots door ambitieuze sociale posities omgeving waar overleven afhankelijk was van het behagen in te nemen; wie kennen ze, en bij welke gelegenheden waren van anderen. Ze kregen liefde door er voor anderen te zijn. ze aanwezig? Wie waren er op hun feest, en was men ervan De gerichtheid van Tweeën op anderen komt heel natuurlijk onder de indruk? Hun publieke imago is erg belangrijk, een Kernkwaliteiten, valkuilen en allergieën Elk type heeft zijn eigen kernkwaliteiten. Wordt deze kernkwaliteit te sterk toegepast dan wordt het een valkuil en ervaren anderen dit als afwijkend gedrag. En elk type is allergisch voor bepaalde soorten gedrag van anderen en reageert daarop vanuit zijn valkuil.
goede reputatie en een titel. Tweeën weten mensen met status voor hun vriendenkring te winnen en bij sociale gelegenheden treden ze op als gastheer of –vrouw. Tweeën oefenen hun invloed indirect uit door ontmoetingen te arrangeren, projecten te stimuleren en mensen met elkaar in contact te brengen die elkaar iets te bieden hebben. Tweeën van het sociale subtype willen iemand die succesvol is graag steunen. Ze zien de kwaliteiten van anderen en voelen zich aangetrokken tot mensen die ‘het gaan maken’. Ze dienen (meestal onbewust) hun eigen ambitie door hun beroepsmatige interessen aan te passen aan die van een begeleider, een werkgever of een bekend iemand op hun vakgebied. “We zorgen voor elkaar. Ik geef een schouderklopje aan jou, jij geeft een schouderklopje aan mij.” Lidmaatschap van een vriendenkring komt tegemoet aan hun ambitie en Tweeën worden onzeker als ze buitengesloten worden. Ze ontwikkelen een gevoeligheid voor veranderingen in loyaliteit en sociale waardering. Ze beschermen hun mensen door de machtsstructuur te beïnvloeden. Ze willen hen waarschuwen voor gevaar en hen wijzen op nieuwe mogelijkheden. Tweeën zijn aanhangers van een geliefde goeroe, de spil van het gezin en toegewijde supporters. Als het gaat om zelfbehoud wordt trots omgezet in het anticiperen op ‘Ik eerst’ (privilege) Tweeën zijn trots op hun eigen onafhankelijkheid en geloven dat anderen van hun hulp afhankelijk zijn. Ze beseffen niet dat de behoefte om anderen te helpen uit henzelf komt. Altruïstisch geven verbloemt hun behoefte aan goedkeuring en bescherming, maar hun privilege wordt onthuld als ze na het helpen van anderen om succesvol te worden kwaad worden omdat ze hier niet voor beloond worden. Voor Tweeën is het natuurlijker hun macht indirect en via anderen uit te oefenen dan dat ze zelf zeggen wat ze willen en openlijk hun belangen nastreven. Deze indirecte benadering neemt de druk weg die openlijke concurrentie en het risico van sociale vernedering met zich meebrengen. Als de ander wint, winnen Tweeën ook, en als de ander een succes viert, is het vanzelfsprekend dat ze kunnen rekenen op een voorkeursbehandeling: een ereplaats bij een opening, speciale aandacht op het overwinningsfeest. Mensen met privileges overleven goed en worden naar hun geschikte plaats vooraan begeleid. De kind-ziel van de Twee Achter de liefdevolle, gevende en behulpzame uiterlijke façade van een Twee bevindt zich een wedijverende, jaloerse en hatelijke kleine Vier-kind-ziel. Tweeën proberen zichzelf te presenteren als lief en vriendelijk, zelfopofferend en onderdanig, wat allemaal kan worden beschouwd als een uitgesproken reactie op de meer duistere neigingen van hun kind-ziel. Er zit vanbinnen een kleine jongen die ‘Ik haat je’ wil schreeuwen tegen het andere jongetje dat de aandacht kreeg van de leraar of mammie, die aan zijn haar wil trekken en hem vertellen hoe afschuwelijk hij is en hoe stom hij ook nog is. Hij let heel goed op wie hoeveel koekjes krijgt, probeert het meeste en het beste te pakken te krijgen en reageert met afgunst en is ervan overtuigd dat de andere kinderen hebben wat hij mist en dat zij beter, leuker, en meer om van te houden zijn dan hij. Hij kan kwaadspreken en krengerig zijn, wraakzuchtig en snel op zijn teentjes getrapt. Voor een Twee is het in het begin vaak moeilijk om de negativiteit en de kleinheid van zijn kind-ziel te erkennen en te verduren. Ze vormen een bedreiging voor al zijn uiterlijke vertoon van hartelijkheid en ongevaarlijkheid; maar bovenal komt hij erdoor op de eerste plaats te staan. In feite is dit precies wat nodig is voor de ontvouwing van een Twee, contact maken met zichzelf als het middelpunt. Als een Twee in contact komt met zijn kind-ziel en deze niet afwijst, veroordeelt en wegduwt, maar in plaats daarvan zijn hart ervoor opent, zal hij het belangrijkste worden in zijn eigen bewustzijn. Dit is een groot taboe voor een Twee, die heeft geleerd dat egocentrisch zijn hem zou opzadelen met ouderlijke afkeuring. Hij zal ontdekken dat, als hij zich meer op zichzelf richt, luistert naar zijn eigen behoeftes en ze vervult, reageert op zijn eigen impulsen en zijn eigen initiatieven neemt, zijn grenzen erkent en ze stelt naar anderen, hij inderdaad meer
het centrum in zichzelf vindt. Dit is niet het negatieve gebeuren waar hij bang voor was en dat inhield dat hij liefde zou kwijtraken en egoïstischer zou worden, maar juist een ingang naar zijn persoonlijke verbinding met de Essentie. Met andere woorden, hoe meer hij voor zichzelf zorgt in plaats van voor anderen, hoe meer hij zich verbindt met de Goddelijke vonk in hem en hij zichzelf verwerkelijkt als ‘het Centrum’. In plaats dat anderen het centrum van zijn bestaan zijn waaromheen hij zijn baan beschrijft, ontdekt hij dat hij een is met zijn Essentie, een ster in zijn eigen universum. Afweermechanismen gebaseerd op verdringing van Schuld/ Woede, Schaamte of Angst Onderdrukking, mechanisme van de TWEE, de Helper Afweer op het gevoel/impuls van Schaamte Alle afweermechanismen voelen aanvankelijk goed aan omdat zij in principe worden gebruikt om onaangename ervaringen uit het bewustzijn te houden. Zo ook de onderdrukking van eigen behoeften, wat de Helper eigenlijk continu doet. Het volgende verhaal is kenmerkend voor het gevoel dat een Helper zou kunnen herkennen. Stel je voor dat er een ongeluk plaats vindt waarbij je zelf betrokken bent; je bent zwaar gewond aan je linkerarm, maar je vermant je en gaat andere mensen bij datzelfde ongeluk helpen. Hoe voelt dat? Natuurlijk voelt dat goed. Er kan een bepaalde trots gevoeld worden na afloop van zo’n situatie. Het probleem van de Helper is echter dat hij voortdurend het gevoel heeft geen eigen behoeften te hebben. Net zomin als agressie kunnen ook eigen behoeften niet permanent worden onderdrukt. Onbewust zullen de eigen behoeften zichzelf toch in vervulling brengen. In een persoonlijkheid waar helpen centraal staat worden dan met name personen geholpen, die deze onbewuste behoeften kunnen vervullen. Voor wat hoort wat; een ander wordt geholpen met de onbewuste bedoeling om uiteindelijk zelf geholpen te worden. Dit fenomeen is voelbaar en wordt de ‘verborgen agenda’ genoemd van de Helper. Omdat de Helper de eigen behoeften en wensen voortdurend onderdrukt, komen er uiteindelijk situaties waarbij de Helper niet meer kan helpen. Teveel anderen helpen, nooit nee kunnen zeggen putten de Helper fysiek en psychologisch uit. Je kracht is tegelijkertijd je grootste valkuil. Gebruik je die teveel en niet afgestemd op de ander dan ervaart de ander die kracht negatief en zal daar met weerstand op reageren. De sterke kanten van de Twee: - Gezelligheid. - Klaarstaan voor anderen. - Steun en toeverlaat. - Betrouwbaar. - De grote verleider. - Kan zich ondergeschikt maken aan een ander. - Kan de emoties uiten. - Is genereus. - Is vastberaden en liefhebbend. - Vermijdt afwijzing en wil goedkeuring hebben. - Zorgt ‘nodig’ te zijn en neemt een centrale plaats in. - Kan eigen gevoelens onderdrukken om op anderen goed over te komen. - Vrijheid is een groot goed. - Past zich aan anderen aan. Reactie op stress: De Twee gaat naar de Acht! De behoeftige Twee wordt op de Acht opeens agressief en overheersend. Wanneer hun angsten en stress te veel worden voor Tweeën zetten ze de stap naar Acht, waarmee ze botter en krachtdadiger worden. Tweeën presenteren normaliter een beeld van onzelfzuchtige aardigheid, maar de stap naar de Acht onthult dat ze daaronder opmerkelijk hard zijn, anderen ontdekken dat er onder de fluwelen handschoen een ijzeren vuist verborgen gaat. Hun gebruikelijke indirectheid maakt plaats voor een meer frontale benadering, waarmee de gemiddelde
Twee mensen rechtstreeks confronteert met hun gebrek aan verantwoordelijkheid. Dat wil zeggen dat ze er onomwonden hun beklag over doen als er niet aan hun voorwaarden wordt voldaan of als ze, voor hun gevoel, onvoldoende blijk van waardering ontvangen. Ze kunnen verrassend agressief en twistziek zijn en houden hardnekkig vol dat hun in enig opzicht onrecht is aangedaan. Deze soort klachten komen voor de anderen als een volkomen verrassing. Tegelijkertijd gaan Tweeën zich onder stress, net zoals Achten, meer zorgen maken over hun overlevingsbehoeften en gaan ze harder en langer werken. Maar uiteraard willen ze wel dat hun inspanningen opgemerkt worden en net als een Acht attenderen ze mensen in directe termen op wie de touwtjes in handen hebben. (Ik hoop dat je beseft hoe belangrijk ik ben) Onder zware stress worden Tweeën openlijker dominant en overheersend. Ze uiten bedreigingen en ondermijnen het zelfvertrouwen van de mensen die hen nodig hebben. De stap naar de Acht kan worden opgevat als het uitleven van gevoelens van woede en verraden te zijn die Tweeën, onder normale omstandigheden, niet onder ogen kunnen zien. De rode vlag; de Twee in de nesten. De angst vrienden en dierbaren weg te jagen/ kwijt te raken Als Tweeën een ernstige crisis hebben doorgemaakt zonder adequate steun of goede copingsvaardigheden, of als ze in hun jeugd chronisch mishandeld zijn, kunnen ze het ‘shock’ punt passeren en zich gaan gedragen volgens de ongezonde aspecten van hun type. Mogelijk leidt dit ertoe dat ze tot het beangstigende inzicht komen dat hun pogingen om nabijer tot anderen te zijn feitelijk mensen juist alleen maar wegjagen. En hun angst kan voor een deel gegrond zijn. Deze bewustwording kan een keerpunt betekenen in het leven van de Twee. Op het moment dat hij de waarheid in deze angsten inziet, kan hij de weg naar gezondheid en bevrijding inslaan. Aan de andere kant zou hij zichzelf nog sterker kunnen bedriegen en zich manipulatiever kunnen gedragen en wanhopig kunnen trachten het geloof in stand te houden dat hij volstrekt niets verkeerds of zelfzuchtigs heeft gedaan. Hij kan proberen de ander kost wat het kost vast te houden en zich daarvoor rechtvaardigen. (Ik doe dit voor je eigen bestwil. Ik begrijp dat je je vleugels wilt uitslaan en zelf carrière wilt maken, maar wat gebeurt er dan met mij?) Als de Twee in deze houding volhardt, kan hij de val omlaag maken naar ongezonde niveaus. Indien je bemerkt dat jijzelf of iemand die je kent de waarschuwingssignalen, (zie waarschuwingssignalen), gedurende een langere periode achtereen vertoont (langer dan een paar weken) dan is het in therapie gaan of het inroepen van andere hulp ten zeerste aan te bevelen. Waarschuwingssignalen voor de Twee in nood Potentiële pathologie: histrionische persoonlijkheidsstoornis, hypochondrie, somatisatie, eetstoornissen, ziekelijk en dwangmatig seksueel gedrag, stalking. Verdere herkenningspunten: - Een extreme tendens tot zelfbedrog - Zich uitleven vanuit een gevoel er recht op te hebben - Episoden dat men anderen manipuleert of dwang op hen uitoefent - Episoden van obsessieve verliefdheid, die niet strookt met de leeftijd of status - Bewijzen dat onderdrukte agressie op ongepaste wijze is afgereageerd - Lichamelijke symptomen van emotionele problemen (somatisatie) - In een aantal gevallen worden Psychosomatische ziekten een uitlaatklep De Twee in rust en zijn prestatiepunt (de integratierichting): De Twee gaat naar de Vier. De trotse, zichzelf misleidende Twee gaat zichzelf meer koesteren en wordt emotioneel bewust. Tweeën verwerkelijken zichzelf en blijven gezond door al hun
gevoelens te leren herkennen en te aanvaarden zonder ze te censureren. Omdat Tweeën zich van nature op de gevoelens van anderen instellen, kunnen ze hun empathie ontwikkelen tot een verhoogde sensitiviteit, als een antenne die op de behoeften, pijn en gevoelens van anderen is afgestemd. Het is alsof het eigen ‘emotionele’ lichaam van de Twee zich uitstrekt tot anderen, waardoor ze in staat zijn om subtiele veranderingen in hun gevoelswereld op te pikken. Wanneer Tweeën de kwaliteiten ontwikkelen van het herkennen en aanvaarden van de eigen gevoelens strekt deze sensitiviteit zich ook uit over hun eigen gevoelens en innerlijke toestanden. Dat betekent niet dat Tweeën noodzakelijkerwijs ‘de daad bij het gevoel’ voegen. Ze kunnen, bijvoorbeeld, beseffen dat ze vreselijk boos of gefrustreerd zijn over een dierbare, maar in plaats van uit te barsten tegen de ander of impulsief bij hem of haar weg te gaan, ervaren ze hun woede vanbinnen. Stapje voor stapje raken integrerende Tweeën vertrouwd met het totale spectrum van hun gevoelstoestanden – inbegrepen hun geheime behoeften en duisterste haatgevoelens – en leren zich er op hun gemak bij te voelen. Dat verleent ze het vermogen om te weten wanneer en hoe ze zichzelf moeten koesteren, evenals de zelfkennis om hun behoeften en angsten uit te spreken op het moment dat deze opkomen. Net zoals Tweeën instinctief reageren op leed en behoeftigheid bij anderen, zo reageren gezonde Tweeën ook instinctief op leed en behoeftigheid in zichzelf. Bij vormen van zelfexpressie – muziek, kunst, dansen – of eenvoudig het bijhouden van een privé-dagboek kunnen Tweeën enorm veel baat hebben voor hun groei. Elke keer echter dat een Twee tot grotere zelfkennis probeert te komen, via kunst of therapie of door gewoon de hulp van anderen te vragen, zal zijn superego hem aanvallen om het feit dat hij ‘zelfzuchtig’ is. (Waarom besteed je zoveel tijd aan jezelf?) Om deze stem tot zwijgen te brengen, is het daarom belangrijk dat Tweeën leren op zulke momenten te stoppen, hun gedachten te laten verstillen en de strenge stem van hun superego te onderscheiden van echte innerlijke leiding. Tweeën zullen er weinig mee opschieten bij emotionele wispelturigheid en zelfabsorptie, deze zijn weinig bevorderlijk om tot de echte zelfkennis te komen die ze zo nodig hebben. De tendens van de Vier om zich aan romantisch gefantaseer over te geven en hoge verwachtingen van anderen te koesteren zal bij de Twee de drang tot nabijheid met anderen alleen maar intensifiëren, of zo men wil, verergeren. Als hij daarentegen leert het verbod van zijn superego op ‘zelfzuchtigheid’ naast zich neer te leggen en zichzelf waarlijk te koesteren, zullen zelfkennis, zelfopenbaring en creativiteit zich op natuurlijke wijze ontplooien. Afhankelijk van de situatie, de daarbij behorende mate van stress en het ontwikkelingsproces wat de Twee heeft doorlopen kan deze zich op verschillende niveaus uiten. Niveaus van ZIJN voor de Twee Ongezond, Niveau 1, Kern = voelt zich een slachtoffer, valt anderen lastig Het doorbrekende besef dat ze mogelijk ‘zelfzuchtig’ zijn geweest of zelfs anderen kwaad hebben gedaan, is teveel voor ongezonde Tweeën. Ze storten in, lichamelijk zowel als emotioneel, en spelen de rol van slachtoffer en martelaar. Anderen zijn dan wel verplicht om te hulp te schieten en voor hen te zorgen. Ongezond, Niveau 2, Kern = eisend, dwingend Tweeën hunkeren inmiddels zo wanhopig naar liefde, dat ze er obsessief de jacht op openen. Ze menen recht te hebben op wat ze verlangen, omdat ze zoveel geleden hebben. Ze kunnen proberen op roekeloze en ongepaste manieren hun behoefte aan affectie te bevredigen. Ongezond, Niveau 3, Kern = zelfrechtvaardigend, manipulatief Tweeën vrezen dat ze mensen van zich wegjagen – wat ook inderdaad zo zou kunnen zijn. Om hun zelfbeeld te redden
rationaliseren ze hun gedrag door anderen als ‘ondankbaar en egoïstisch’ te beschouwen. Ze zijn eropuit medelijden als substituut voor liefde te ontlokken en houden anderen afhankelijk van zichzelf teneinde te verhinderen dat ze verlaten worden.
BESCHRIJVING ENNEAGRAM TYPE 3
Gemiddeld, Niveau 4, Kern = vol eigendunk, aanmatigend Tweeën zijn er verbolgen over dat anderen hen voor vanzelfsprekend houden, maar zijn niet in staat om hun gekwetstheid vrijuit te uiten. In plaats daarvan klagen ze over hun gezondheid, vestigen de aandacht op hun goede daden en herinneren anderen eraan hoeveel zij hun verschuldigd zijn. Onderdrukte gevoelens kunnen lichamelijke gevolgen hebben.
Het Enneatype Drie zal zich sterk herkennen in deze situatie: De beste zijn in wat hij doet is voor hem een sterke drijfveer en in de loop van de jaren heeft hij veel erkenning gekregen voor wat hij bereikt heeft. Hij krijgt veel voor elkaar en hij is succesvol in bijna alle dingen die hij aanpakt. Hij identificeert zich sterk met datgene wat hij doet, omdat hij van mening is dat je waarde is gebaseerd op wat je bereikt en de erkenning die je daarvoor krijgt. Hij heeft altijd meer te doen dan mogelijk is in de beschikbare tijd, dus hij zet zijn gevoelens en zelfbeschouwing vaak aan de kant om het werk af te krijgen. Hij wordt ongeduldig als mensen zijn tijd niet goed gebruiken. Als iemand anders te traag is met de uitvoering van een project, zou hij het liever gewoon zelf overnemen. Hij heeft het gevoel dat hij elke situatie ‘in de hand heeft’ en zo komt hij ook over. Hoewel hij graag met anderen wedijvert, is hij ook een goede teamspeler.
Gemiddeld, Niveau 5, Kern = bezitterig, opdringerig Tweeën zijn bezorgd dat personen van wie ze houden meer van iemand anders houden, en dus willen ze nodig zijn. Ze proberen anderen aan zich te verplichten door hun behoeften voor die van zichzelf te laten komen. Hooghartig, maar behoeftig lopen ze de ander na. Gemiddeld, Niveau 6, Kern = goedbedoelend, behagend Tweeën worden bang dat hoeveel ze ook doen, het niet genoeg is – anderen wensen hen niet echt in de buurt te hebben. Ze willen op intiemere voet met anderen verkeren en gerustgesteld worden dat anderen hen mogen. Ze proberen vriendschappen te cultiveren en mensen voor zich te winnen door hen te behagen, te vleien en te steunen. Gezond, Niveau 7, Kern = steunend, gevend Tweeën versterken hun zelfbeeld door goede dingen voor anderen te doen. Ze zijn gulhartig met hun tijd en energie en laten hun waardering blijken en steunen hen en moedigen hen aan. Ze zijn daarnaast emotioneel expressief en houden ervan hun talenten met anderen te delen.
TSuccesvolle Werker / Het Toonbeeld / De Statuszoeker / ’De Beste’
Verdere persoonlijkheidskenmerken van de Drie: De Drie is diplomatiek, charmant en ambitieus en als zich een nieuwe ervaring voordoet vraag hij zich eerst af of deze wel nut voor hem heeft. Hij is meer gericht op een doel dan op relaties en zet zijn gevoelens opzij om een klus te klaren. Hij heeft vaak de behoefte om goed te presteren, wil niet afhankelijk zijn van anderen, hij doet de dingen op zijn manier. De Drie vindt het belangrijk om mensen te laten weten waar hij goed in is en heeft mede zijn succes te danken aan het feit dat hij altijd een goede indruk wil maken. Hij doet zijn best om geaccepteerd te worden en geliefd te zijn.
Gezond, Niveau 8, Kern = empathisch, zorgzaam Tweeën stellen zich met liefdevolle bezorgdheid in op de gevoelens van anderen als verdediging tegen hun basisangst. Zelfbeeld: ‘ik ben liefdevol, attent en onzelfzuchtig’. Gezond, Niveau 9, Kern = zelfkoesterend, onvoorwaardelijk liefhebbend Tweeën laten het geloof los dat ze niet om zichzelf zouden mogen geven. Daardoor komen ze in contact met hun gevoelens en behoeften en zijn ze vrij om zonder verwachtingen van anderen te houden. Ze verwezenlijken bovendien hun basisverlangen, en bevrijde Tweeën voelen onvoorwaardelijke liefde voor zichzelf en anderen. Ze zijn blijmoedig, vriendelijk en nederig. HOE KAN DE GEVER ZICH ONTPLOOIEN? - Leer je eigen behoeften kennen in plaats van de behoeften van anderen te bevredigen. - Weet wat je werkelijk waard bent voor anderen. Zie in dat het grootspraak is onmisbaar te zijn of van iedereen de beste vriend(in). - Herken je wens om te vleien en je verlangen naar goedkeuring als signalen van opkomende angst. - Zie dat je overdreven emotionele vertoning je echte gevoelens bedekt. - Voel hoe gevoelens van trots kunnen toenemen of afnemen. Zie hoe trots in stand wordt gehouden door het voortdurend nastreven van goedkeuring en het wegschuiven van schaamte. - Voel hoe je zelfpresentatie verandert om anderen beter te kunnen behagen. - Zoek je ware ‘ik’ in plaats van te leven met de vele ‘ikken’ die nodig zijn om aan de behoeften van anderen te kunnen voldoen. - Doorzie je strategie van geven om te ontvangen. Leer te ontvangen in plaats van te veel te geven. - Merk op wanneer te veel geven je uitput en je hieraan wenst te ontsnappen. - Onderscheid de momenten waarop mensen je echt nodig hebben van de momenten waarop je niet nodig bent.
Hij is een zeer gemotiveerde doorzetter, kan uitstekend met details omgaan, vindt het belangrijk om gewaardeerd en bewonderd te worden en vindt het normaal als hij in het middelpunt van de belangstelling staat. De Drie voelt zich niet prettig bij lange termijn verplichtingen, dus hij maakt het zich bij belangrijke veranderingen in het leven nogal makkelijk. Hij is zelfverzekerd en gedreven om uit te blinken en houdt zich graag bezig met dingen die de mogelijkheid geven op beloning en persoonlijke erkenning. Door de jaren heen verandert hij zijn waarden en levensstijl diverse keren. In een eerste ontmoeting is hij evenwichtig, koel en gereserveerd alhoewel hij zijn uiterste best doet om mensen te ontmoeten en relaties aan te knopen. Als hij boos is, wordt hij meestal afstandelijk en als hij mensen niet mag, blijft hij meestal toch vriendelijk ondanks zijn gevoelens. Hij hecht er belang aan om dingen beter te doen dan anderen en is trots op zijn flexibiliteit; wat geschikt of belangrijk is, verandert vaak. Een van zijn kenmerken is zijn gelijkmatige humeur en hij komt vaak over als fatsoenlijk, zelfs aardig. De Drie laat zich zelden weerhouden door twijfel aan zichzelf maar als hij een confrontatie met iemand heeft, draait hij er meestal te veel omheen. Als hij zich onzeker voelt, wordt hij arrogant en afwijzend en ernstige tegenslag maakt hem
gevoelloos en vastberaden. Hij vermijdt intimiteit als hij vreest dat hij niet kan voldoen aan de verwachtingen van anderen. De Basis In de periode vanaf de helft van de zwangerschap tot een jaar na de geboorte worden de wezenlijke basisconclusies bepaald die het kind vormen tot een bepaald Enneatype. In deze periode ontwikkelt het kind zijn fysieke identiteit en voert strijd tussen ‘Vertrouwen in’ en ‘Wantrouwen van’, een bipolaire basisbehoefte oftewel een ontwikkelingspolariteit. Deze ontwikkeling richt zich op de overlevingsdrang van het individu en de motor van deze overlevingsdrang is de ontwikkeling van angst, waarbij het ervaren van angst leidt tot een bepaalde actie tot zelfbehoud (de levensconclusie). Als deze actie werkt wordt dit DE oplossing voor het kind en deze oplossing is bepalend voor de ontwikkeling naar de structuur van een bepaald Enneatype. De levenservaring die de weg aangeeft voor de Drie: Het kleine kind kwam in nood toen hij voelde niet meer te kunnen voldoen aan de normen, waarden en de overdreven bewondering van de moeder. Verloren levensessentie van de Drie: De connectie met het gevoel van universele hoop dat alles wat gedaan moet worden verloopt volgens universele wetten en principes. Compenserend geloof/levensvisie van de Drie: De wereld beloont Doen, niet Er zijn. Om geliefd te worden richt je jezelf op ‘Goed Doen’ in plaats van gewoon ‘Een Mens te zijn’. Levensconclusie voor zelfbehoud, Copingstrategie Zorg dat zaken uitgevoerd worden, ga voor succes en een goed imago omdat liefde alleen dan gegeven wordt als je prestaties worden goedgekeurd. Leg de focus op taken en doelen en leg urgenties in het werk met weinig attentie voor de eigen gevoelens.
Motiverende energie van de Drie, de emotionele passie: (Zelf)bedrog om het doel te bereiken door zich anders voor te doen, altijd een ‘Succesvol’ verhaal klaar te hebben, zichzelf ‘Succesvol’ te presenteren en zichzelf te bedriegen over de eigen gevoelens. Bedrog door te geloven dat men uitsluitend ego is. Bij dit geloof worden alle inspanningen gericht op de ontwikkeling van het ego in plaats van op onze ware aard. Deze passie kan men ook ijdelheid noemen, een poging om het ego te laten denken dat het waardevol is zonder dat men zich ook tot de spirituele bron wendt. Vermijdingen van de Drie, gevoed door angst: Mislukken, incapabel zijn door de eigen sterke gevoelens. Een onbewuste, altijd aanwezige angst, dat iets niet volbracht kan worden. Kracht: Presteren, bekwaam, enthousiast, leiding geven. Paradox: Uiterlijk succes brengt niet de innerlijke vervulling of het gevoel van de ware welstand, welvaart of welzijn. Gerichtheid van de aandacht, de behoeften van de Drie: Een-op-een relaties: mannelijk/vrouwelijk imago Sociale situaties: prestige Zelfbehoud: zekerheid Mechanismen die werken in de Drie: Kernovertuiging: ik ben wat ik voorstel Verdediging: identificatie Intuïtie afgestemd op: goedkeuring voor prestaties Wat de Drie niet wil, vermijdingen: falen Emotionele Gerichtheid: (zelf)bedrog Fixaties: ijdelheid Werkmotivatie: impulsen van buitenaf
Onbewust ontvangen kindertijdboodschappen door de Drie: Het is niet goed om je eigen gevoelens en identiteit te hebben.
Hoofdthema’s van de Drie: Benadrukt dat hij efficiënt, capabel en voortreffelijk is. Focust zich op doelen, een pragmatische benadering en de wetenschap hoe hij zich moet presenteren. Gaat met gevoelens om door repressie en zijn aandacht op taken te blijven richten, actief te blijven. Presteren houdt pijnlijke gevoelens onder de duim. Kijkt bij anderen uit naar gevoelssignalen. In de relatie tot systemen willen Drieën met het systeem meewerken. Maar ze onttrekken zich er al even graag aan, ze interpreteren de regels zoals het ze het beste uitkomt en sjoemelen.
Uitgebleven kindertijdboodschap voor de Drie: Er wordt van je gehouden om jezelf.
Hoe de Drie anderen manipuleert? Door anderen te charmeren en het imago aan te nemen dat ‘werkt’.
Basisangst: De angst waardeloos of zonder inherente waarde te zijn.
Basisverlangen en haar vervorming: Het verlangen om waardevol te zijn. Dit ontaardt in het najagen van succes. Kernidentificatie: Identificeert zichzelf sterk met een zelfbeeld dat zich heeft ontwikkeld op basis van wat hij voor bewondering door anderen houdt. Verzet zich tegen het (h)erkennen van gevoelens van leegte en zijn eigen zelfafwijzing.
Kernkwaliteiten, valkuilen en allergieën Elk type heeft zijn eigen kernkwaliteiten. Wordt deze kernkwaliteit te sterk toegepast dan wordt het een valkuil en ervaren anderen dit als afwijkend gedrag. En elk type is allergisch voor bepaalde soorten gedrag van anderen en reageert daarop vanuit zijn valkuil.
Zelfbeeld van de Drie: Bewonderenswaardig, begeerlijk, aantrekkelijk, voortreffelijk, goed aangepast, effectief, met ‘onbegrensde mogelijkheden’.
Kernkwaliteiten Gedrevenheid Doelgerichtheid Optimisme Besluitvaardigheid
Mentale gedrevenheid van de Drie: IJdelheid
Ontplooiing voor de Drie: - Matig je tempo - Verwelkom je gevoelens - Begrijp dat een fout geen ramp is - Er is altijd liefde voor jou, niet alleen als je iets tot stand brengt - Werk aan oprechtheid en eerlijkheid en vergeet nooit dat het je ware aard is om van je leven te genieten en anderen te achten en te waarderen.
Valkuilen: Het geloof dat super efficiënt zijn, succes, erkenning, liefde en acceptatie garandeert. Uit angst zelf waardeloos te zijn, geven Drieën anderen het gevoel waardeloos te zijn door hen arrogant of met verachting te behandelen.
Voor de Drie geldt: Valkuil Fanatisme Bezetenheid Oppervlakkigheid Kortzichtigheid
Allergie Luiheid Halfslachtigheid Doemdenken Gelatenheid
Uitdaging Ontspannenheid Doseren Diepzinnigheid Reflectie
Ultieme uitdaging om te groeien voor de Drie: Hervindt de werkelijke waarheid dat liefde naar je toe komt om wat je bent en niet om wat je doet. Kwaliteiten van de essentie zijn daarbij het streven naar het hogere idee: het herwinnen van hoop en de hogere deugd: oprechtheid (eerlijkheid). Spirituele weg Vanuit hun veronderstelling dat waardering afhankelijk is van imago en status bedriegen Drieën zichzelf door hoop te halen uit hun eigen prestaties in plaats van uit werk dat voortkomt uit universele principes. Volgens de spirituele zienswijze geeft hoop ons kracht en richting om onze daden te ondersteunen. Hoop kan ons hart in vervoering brengen en heeft zijn oorsprong in ons onbewuste in plaats van in onze bewuste verlangens. De projectie van het imago van een succesvol persoon neemt bij de Drie de plaats in van een oprecht (eerlijk) zelfbeeld en ijdelheid blaast zijn persoonlijke verdiensten op. Bedrog is nodig om het imago van een succesvol persoon te kunnen handhaven. Als bedrog echter overgaat in een oprecht (eerlijk) laten zien van zichzelf is de Drie in staat de rijzende kracht van de hoop die uit de essentie voortkomt te ervaren. Het gevolg De Drie is op heel jonge leeftijd geprezen voor wat hij doet, met name door de moeder. Niet voor wat hij is, zoals bij de Twee maar voor wat hij niet allemaal zou kunnen doen. Op school moet hij bijvoorbeeld alles goed doen. Daardoor gaat hij presteren om het compliment van moeder te krijgen. Het is een veel gespeelde rol in onze cultuur en de meest gewaardeerde. Het kind werkt aan een positieve identificatie met de moeder. Het dilemma Drieën voelden zich geliefd om wat ze presteerden in plaats van om wat ze voelden. ‘Doen’ werd gewaardeerd in plaats van ‘voelen’. Imago werd gewaardeerd in plaats van diepgang. Om in deze omgeving te gedijen leerden kinderen van het type Drie goed te presteren en hun succes te vergroten. Ze leerden te concurreren, verschillende werkzaamheden tegelijkertijd te doen en zichzelf te promoten. Ze leerden hoe ze indruk op anderen konden maken. Omdat succesvol zijn een manier was om liefde te krijgen, leerden ze een façade van welslagen om zich heen te bouwen. Een imago kan misleidend zijn. In plaats van dat ze hun eigen behoeften duidelijk maken, stemmen ze zich af op het behalen van resultaten. Als reactie op veranderingen in de situatie passen ze hun zelfpresentatie aan. Ze worden perfecte minnaars, efficiënte ‘doeners’, de leidinggevenden op de afdeling. Zolang ze in de ogen van anderen goed zijn hebben ze een goed gevoel over zichzelf, ook al kunnen ze moeilijk contact maken met hun eigen gevoelens. Omdat ze zich niet door de kracht van hun eigen emoties kunnen laten leiden, zullen ze als vanzelfsprekend de emotionele leidraad van anderen overnemen. Ze kijken wat anderen van hen verwachten en vervolgens beantwoorden ze hieraan. Als blijkt dat een bepaald imago hun iets oplevert, nemen ze de karakteristieken over die bij een bepaalde rol horen. Ze staan er niet bij stil dat ze slechts een imago overbrengen. Ze weten alleen dat ze het haten als ze niet geliefd worden; dat anderen hen aardig vinden als ze succesvol overkomen; dat ze hun zelfpresentatie kunnen veranderen en dat het lijkt of anderen hen meer mogen als het goed met hen gaat. Als deze gewoonte een automatisme wordt, stopt hun zelfobservatie. Ze worden dan het slachtoffer van totale zelfmisleiding en zijn niet meer in staat hun eigen gevoelens te onderscheiden van de gevoelens die het imago met zich meebrengt. Succesvolle Werkers groeien door zichzelf los van hun imago te zien. Als ze inzien hoe ze zichzelf aanprijzen, hun prestaties overdrijven en hun manier van doen aanpassen om meer indruk op anderen te maken, zijn ze vrij om te kiezen hoe ze willen reageren. Ze worden gesteund door mensen die de doelstellingen van relaties herformuleren van emotionele schijn in emotionele diepte; die begrip hebben voor hun gewoonte hun eigen gevoelens te ontwijken; die loyaal met hen zijn en zich niet voor de gek laten houden door hun overtuigende façade.
DE SUBTYPEN In een-op-een relaties leidt bedrog tot het aannemen van een mannelijk/vrouwelijk imago. Drieën kunnen zichzelf uitstekend presenteren. In intieme relaties ontwikkelen ze zich meestal tot het prototype van wat hun partner aantrekkelijk vindt. Op het werk verandert de façade in die van een uiterst geslaagd persoon. Een topproducer. De sterke concurrent. De hoffelijke minnaar. De ideale partner. De nadruk ligt op de vorm en buitenkant. Het juiste uiterlijk en de beste kleren. Dit subtype maakt het behalen van overwinningen tot een dagtaak. Om overtuigend over te komen moeten ze in zichzelf geloven. Wanneer ze met de ander contact maken doen ze zich zelfverzekerd voor. Ze gooien verschillende hengels uit en wachten af wie bijt. Ze azen op goedkeuring en nemen het imago aan dat nodig is om goedkeuring te krijgen. In sociale situaties leidt bedrog tot behoefte aan prestige Anonimiteit roept angst op bij Drieën. Ze moeten iemand zijn in de ogen van anderen, anders voelen ze zich niets waard. Het is pijnlijk om iemand anders in het centrum van de belangstelling te zien staan. Anderen zijn goed, maar zij zijn beter. Het is pijnlijk om op te gaan in de menigte, dus ze lobbyen en worden uitgekozen. Al met al is het voor Drieën vanzelfsprekend om de manieren van een prototype aan te nemen. Ze laten zich in met passende gedachten en gevoelens zoals een acteur die zich begint te vereenzelvigen met een rol. Ze voelen zich zeker als de ogen zich richten op de rol die ze vervullen. Als Drieën zich in verschillende groepen begeven, dragen ze verschillende kleding. Het is belangrijk dat hun uiterlijk past bij hun rol tijdens een concert of als ze zaken doen. Ze richten zich op een imago dat door de groep gewaardeerd wordt en ze weten waar ze staan door de mate waarin ze gewaardeerd worden. Als hun imago geen waardering oplevert passen ze het aan, want ze voelen zich pas iemand als ze erkenning krijgen. Als het gaat om zelfbehoud leidt bedrog tot het streven naar zekerheid. Drieën zijn gepreoccupeerd met de zekerheid die het hebben van geld met zich meebrengt. Het feit dat ze bereid zijn verschillende vaardigheden te ontwikkelen zodat ze verzekerd zijn van een baan is geworteld in hun overtuiging dat geld zekerheid geeft. Zelfs al zijn zelfbehoudende Drieën vermogend, dan nog zijn ze bang dat ze niet in staat zullen zijn te werken. Ze koppelen hun emotionele zelfbehoud aan hun inkomsten, en een groot deel van hun aandacht is gericht op het vermeerderen van hun bezittingen. Ze associëren hun waarde als mens met de materiële wereld, dus bedriegen ze zichzelf en anderen over de omvang van hun succes door het beeld van een welvarend iemand voor te spiegelen. Geluk wordt vaak vergeleken met rijkdom. In hun relatie is materieel bezit het belangrijkste aspect, en ze verwarren hun financieel welzijn vaak met emotioneel genot. Ze nemen zich voor uit te rusten na de volgende klus, na de volgende promotie of na de volgende salarisverhoging. De Kind-ziel van de Drie De Zes is het hartpunt van de Drie, dus achter het efficiënte en beheerste laagje van een Drie bevindt zich een heel angstig kind. Verlegen, timide, onzeker en bang als het is, ervaart deze kind-ziel de wereld als een vijandige en kwaadwillige plek. Anderen zijn bedreigend, soms zodanig dat hij paranoia kan ontwikkelen dat ze hem te pakken willen nemen en hoeveel een Drie ook heeft bereikt en hoeveel uiterlijk succes hij ook heeft behaald, nog steeds ervaart hij zichzelf diep vanbinnen als een van de zwakkelingen in de strijd om het bestaan. In feite kunnen alle pogingen van een Drie om iets te bereiken worden beschouwd als een reactie op een angstige kind-ziel, een poging om dit deel van hemzelf te overwinnen en zich ertegen te verweren. Dit verklaart waarom al het succes voor hem nooit genoeg is. Hoe groot zijn status of macht ook is, als hij zijn kind-ziel niet verwerkt en integreert, kunnen de innerlijke angst en onzekerheid nooit worden opgelost. Vanuit het perspectief van de kind-ziel is het imago van een Drie een poging om dit angstige en onvolwassen deel van zichzelf te camoufleren.
Voor de ontwikkeling van een Drie is het noodzakelijk dat hij deze kind-ziel, die de grond onder zijn voeten ervaart als van nature onvast en niet ondersteunend, aanpakt. Als hij zijn angst steeds meer onderkent en inziet hoe groot de drijfkracht ervan in zijn psyche is, zal zijn angstige kind zich innerlijk gekoesterd voelen en dus veiliger. Het toestaan op zich zal met de tijd zijn angst transformeren in innerlijk vertrouwen, steun en welbehagen, en de Drie zal begrijpen hoe het precies deze kwaliteiten waren die hij als jong kind had en die niet werden toegestaan en ondersteund door zijn vroege omgeving. Het kan zijn dat zijn oorspronkelijke belichaming van essentiële ‘Wil’ door omstandigheden in het gezin werden bedreigd en uiteindelijk is afgesleten, of het gemak waarmee hij dingen kon doen hem tot doelwit van afgunst en haat maakte van zijn ouders of de andere kinderen, waardoor zijn zelfvertrouwen werd ondermijnd. Los van de psychodynamiek zal de innerlijke grond van een Drie, naarmate zijn kind-ziel in zijn bewustzijn is geïntegreerd, zekerder en steviger aanvoelen. Door het gevoel dat Essentie zijn werkelijke basis is, zal zijn ziel zich ontspannen in de ondersteuning van zijn Essentie. Zijn gedrevenheid, die werd gevoed door zijn angstige kind-ziel, zal mettertijd transformeren in de innerlijke kalmte en moeiteloosheid van ware ‘Wil’. Afweermechanismen gebaseerd op verdringing van Schuld/ Woede, Schaamte of Angst Identificatie, mechanisme van de DRIE, de Winnaar Afweer op het gevoel/impuls van Schaamte Een Winnaar is de persoonlijkheid van het Enneagram die zichzelf het meest succesvol acht. Daarbij wordt mislukking of falen door de Winnaar gezien als een bedreiging voor het psychologisch overleven. Dit falen wordt weggehouden uit het bewustzijn door middel van het afweermechanisme identificatie. Een Winnaar, ook wel Motivator genoemd, zal een ruimte, waarin bijvoorbeeld een receptie wordt gehouden, als volgt binnen lopen. Terwijl de Winnaar de ruimte betreedt zal onbewust worden waargenomen wie in die ruimte de meeste waardering of aandacht krijgt. Is dit een professor of een sportvedette dan zal de Winnaar gaan praten en zich gedragen als respectievelijk een zeer belezen en kundig persoon of als een persoon, die ook de nodige sportprestaties heeft verricht. Onbewust worden gedrag en identiteit vervormd om zo succesvol mogelijk over te komen. Gevoelens van de feitelijke en mogelijk mindere eigen waarde worden hiermee niet toegelaten in het bewustzijn. Ook hier zal uiteindelijk deze manier van afweer niet meer voldoen. De buitenwereld kan dit gedrag als ‘plastic’ gaan zien en de Winnaar kan de jacht naar succes als zinloos gaan ervaren. Je kracht is tegelijkertijd je grootste valkuil. Gebruik je die teveel en niet afgestemd op de ander dan ervaart de ander die kracht negatief en zal daar met weerstand op reageren. De sterke kanten van de Drie: - Werkt zeer effectief - Is gericht op succes - Heeft zelfdiscipline - Kan goed omgaan met in de belangstelling staan - Maakt zich geliefd door presteren - Wil de beste zijn - Doelen en resultaten zijn belangrijk - Zelfpresentatie wordt veranderd om betere resultaten te krijgen - Stopt zijn hart in het werk - Richt alle aandacht op zijn taak - Denkt veelzijdig - Krijgt veel voor elkaar door taakgericht te denken - Is een goede organisator - Is de aanvoerder van het winnende team
Reactie op stress: De Drie gaat naar de Negen De gedreven Drie wordt op de Negen opeens afstandelijk en apathisch Drieën zijn sterk gefocust en gedreven om te presteren en identificeren zich met wat ze doen. Met de stap naar Negen kunnen ze onder hun meedogenloze jacht op succes uitkomen. De gedrevenheid van Drieën om zich te onderscheiden en te bewijzen heeft onvermijdelijk stress en conflicten in hun relaties tot gevolg. Op zulke momenten kunnen ze het kalmer aan doen; ze worden diplomatieker en coulanter, zoals gemiddelde Negens. Drieën op de Negen willen nog steeds boven de meute uitsteken, maar ook weer niet al te veel. Ze profileren zich minder en proberen niet al teveel op te vallen tussen anderen. Drieën belanden in hun jacht op succes nogal eens in situaties waarin ze gedwongen zijn dingen te doen die ze eigenlijk niet echt interessant vinden. Voor beperkte tijd levert dit geen problemen op, maar als ze langere tijd een loopbaan of een relatie hebben, die niet berust op wat ze werkelijk willen, leidt dit ertoe dat zij zich er niet bij betrokken voelen en het allemaal langs zich heen laten gaan, zoals Negens. In plaats van efficiënt te werken, vullen ze hun tijd met irrelevante bezigheden en routines, in de hoop ongedeerd door moeilijke situaties heen te rollen. Terwijl Drieën doorgaans taken snel en efficiënt afhandelen en attent op anderen reageren, zijn ze onder stress ongeïnteresseerd en zelfgenoegzaam. Bij mislukkingen of grote tegenslag in hun carrière kunnen Drieën menen dat hun laatste uur geslagen heeft. Tijdens zulke perioden raken ze gedesillusioneerd over het leven en zichzelf. Hun onderliggende leegte breekt door en ze maken een apathische en opgebrande indruk. In plaats van met hun onloochenbare daadkracht stappen te ondernemen om hun situatie te verbeteren, neigen ze ertoe de realiteit van hun problemen uit de weg te gaan en hun tijd te verdoen met wishful thinking en gefantaseer over hun volgende grote succes. De rode vlag; de Drie in de nesten Rode vlag: De angst tekort te schieten, dat de eigen claims leeg en nep zijn. Als Drieën een ernstige crisis hebben doorgemaakt of in hun jeugd chronisch mishandeld zijn, kunnen zij de val omlaag maken, naar de ongezonde aspecten van hun type. Tegenslag die zijn zelfvertrouwen ernstige deuken toebrengt, kan tot gevolg hebben dat een Drie tot het beangstigende inzicht komt dat hij zijn leven heeft opgebouwd op een zwak of zelfs vals fundament. Hij kan bang zijn dat hij daadwerkelijk faalt, of dat zijn successen van generlei waarde zijn, of dat zijn claims over zichzelf frauduleus zijn. En zijn angst kan voor een deel gegrond zijn. Op het moment dat hij de waarheid in deze angsten inziet, kan hij de weg naar gezondheid en bevrijding inslaan. Aan de andere kant zou hij zelfs nog harder zijn best kunnen doen om zijn illusie van superioriteit in stand te houden en dubbel zo hardnekkig ontkennen dat hij lijdt of ook maar enig probleem heeft. (‘Geen problemen! Met mij gaat het prima, ik doe alles wat nodig is om maar vooruit te komen’). Als de Drie in deze houding volhardt, kan hij de val omlaag maken naar de ongezonde niveaus. Indien je bemerkt dat jijzelf of iemand die je kent de waarschuwingssignalen, (zie waarschuwingssignalen), gedurende een langere periode achtereen vertoont (langer dan een paar weken) dan is het in therapie gaan of het inroepen van andere hulp ten zeerste aan te bevelen. Waarschuwingssignalen voor de Drie in nood Potentiële pathologie: narcistische persoonlijkheidsstoornis, nerveuze druk, depressie (vaak anhedonisch), narcistische woede en wraakzucht, psychopathisch gedrag.
Verdere herkenningspunten: - Lichamelijke uitputting en opgebrand zijn (burn-out) als gevolg van meedogenloze werkverslaving. - Versterking van het valse zelfbeeld en toegenomen oneerlijkheid en bedrog. - Gevoelsarmoede en innerlijke leegte. - Pogingen om de mate van emotionele nood verborgen te houden. - Jaloezie en onrealistische succesverwachtingen - Zelfreclame en opportunisme - Ernstige episoden van woede en vijandigheid De Drie in rust en zijn prestatiepunt (de integratierichting): De Drie gaat naar de Zes. De ijdele, argwanende Drie wordt behulpzamer en toegewijder tegenover anderen. Drieën verwerkelijken zichzelf en blijven gezond door, zoals gezonde Zessen, te leren zich te wijden aan anderen en aan doelen die hun eigenbelang te boven gaan. Hun focus verschuift hiermee van de behoefte om een zelfbeeld in stand te houden naar het diepgevoelde verlangen om de ontwikkeling van iets groters dan henzelf te bewerkstelligen. Integrerende Drieën ontwikkelen een waarachtige zelfachting op manieren die ze zelf nooit hadden kunnen vermoeden. Door hun op samenwerking ingestelde omgang met anderen, zowel in werk als in relaties, ontdekken ze bovendien in zichzelf de moed en het besef van innerlijke leiding van de gezonde Zes. Dit stelt ze in staat om meer van hun authentieke kwaliteiten te openbaren. Hun communicatie is eenvoudig, oprecht en direct, ze hebben het niet nodig om mensen versteld te doen staan. Hoe hard Drieën ook werken, hun streven naar validatie door het najagen van niet uit het hart voortkomende doelen, lijkt nooit bevredigende resultaten op te leveren. Tot hun eigen verrassing vinden Drieën diepe bevrediging in de onzelfzuchtige daden die ze verrichten en verantwoordelijkheden die ze delen, zodra ze zich vanuit het diepst van hun hart toewijden en daardoor ontwikkelen ze een echt gevoel van eigenwaarde. Ze zijn diep ontroerd door wat zij samen met anderen scheppen en zien de schoonheid en goedheid van wat ze gepresteerd hebben, ongeacht of ze daar wel of geen lof voor ontvangen. Op zulke momenten, zonder enige zelfreflectie, ervaren Drieën hun ware identiteit en waarde. Gemiddelde Drieën neigen ertoe zichzelf als solisten te beschouwen. Ze kunnen anderen weliswaar motiveren en teamgeest kweken, maar in laatste instantie ervaren ze zichzelf als personen die alleen in de wereld staan. Belast als ze waren met de rol van familieheld, waren steun en troost uitgesloten; een held mag nu eenmaal niet teveel om hulp vragen. Maar als Drieën naar de Zes integreren, herkennen ze in hun leven beschikbare steun en nemen deze aan en durven ook om hulp te vragen. Meestal wekt een dergelijke stap bij de Drie een intense angst op om te falen en anderen teleur te stellen (“Als ze weten hoe ik me echt voel, laten ze me allemaal stikken”). Maar als hij leert met selectief uitgekozen anderen solide relaties op te bouwen, die zoals bij gezonde Zessen het geval is, op vertrouwen en wederzijds respect berusten, begint hij aan de veel bevredigender reis van het ontdekken van innerlijke leiding en steun in zichzelf. Met pogingen om de trekken van een gemiddelde Zes te imiteren schieten Drieën weinig op. Zich overdreven toewijden aan anderen en proberen de eigen identiteit en zekerheid op te bouwen door links en rechts banden aan te knopen zal hun preoccupatie met hun zelfbeeld en performance alleen maar versterken. Zodra ze daarentegen hun identificatie met hun presteren en zelfpresentatie loslaten, dienen de trouw, innige toewijding en moed van de gezonde Zes zich op geheel natuurlijke wijze aan. Afhankelijk van de situatie, de daarbij behorende mate van stress en het ontwikkelingsproces wat de Drie heeft doorlopen kan deze zich op verschillende niveaus uiten.
Niveaus van ZIJN voor de Drie Ongezond, Niveau 1, Kern = Monomaan, meedogenloos Ongezonde Drieën menen dat er niets is wat ze kunnen doen om de positieve aandacht te krijgen van de mensen wier goedkeuring ze nodig hebben. In deze toestand kunnen ze de beheersing over hun onderdrukte vijandigheid en woede verliezen. Ze kunnen proberen wraak te nemen op echte of ingebeelde kwelgeesten en iedereen die hen naar hun idee heeft afgewezen ten val te brengen. Ongezond, Niveau 2, Kern = Dubbelhartig, opportunistisch Ongezonde Drieën hunkeren inmiddels zo wanhopig naar aandacht, dat ze onverschillig welk verhaal of plannetje zullen beramen om hun afglijden te camoufleren. Ze willen dat niemand weet hoe gekweld ze feitelijk zijn en ze doen er alles aan om hun emotionele ziekte en misstappen verborgen te houden. Ongezond, Niveau 3, Kern = onprincipieel, bedriegend Drieën zijn bang dat zij falen en hun claims misschien leeg en frauduleus zijn, wat inderdaad zo kan zijn. Om hun zelfbeeld te redden gaan ze zichzelf en anderen bedriegen; ze zeggen wat nodig is om indruk op mensen te maken of verdenkingen tegen hun weg te nemen. Van binnen voelen ze zich leeg en teneergedrukt. Gemiddeld, Niveau 4, Kern = Zelfpromotend, pompeus Drieën zijn bang dat anderen hen alleen zullen opmerken als ze buitengewoon succesvol of voortreffelijk zijn. Ze proberen daarom zichzelf en anderen te overtuigen van de realiteit van hun grandioze claims. Ze promoten zichzelf en zijn competitief en arrogant als afweer tegen verborgen behoeftigheid. Gemiddeld, Niveau 5, Kern = Imagobewust, bedreven Drieën maken zich zorgen dat ze de positieve achting van anderen zullen verliezen en daarom willen ze graag indruk maken op mensen. Ze cultiveren wat naar hun idee het aantrekkelijk mogelijkste beeld is. Ze zijn ambitieus, maar worden geplaagd door zelftwijfel. Ze willen bewonderd en begeerd worden. Doorgaans hebben ze intimiteitproblemen. Gemiddeld, Niveau 6, Kern = Op succes georiënteerd, presterend Drieën worden bang dat ze door andermans prestaties overschaduwd worden, dat hun inspanningen niet de verlangde aandacht brengen. Ze dienen zich daarom van anderen te onderscheiden door extra te presteren. Constant jutten ze zichzelf op om meer te bereiken. Gezond, Niveau 7, Kern = Gericht op doelen, zichzelf verbeterend Drieën versterken hun zelfbeeld door zichzelf en hun talenten te ontwikkelen. Ze zijn competent, vol zelfvertrouwen, hardnekkig en een toonbeeld in wat ze ook doen. Als effectieve communicators zijn ze vaak populaire rolmodellen en een inspiratie voor anderen. Gezond, Niveau 8, Kern = Zich aanpassend, bewonderenswaardig Drieën stemmen af op wat anderen waarderen en passen zich daarbij aan zodat ze, naar ze hopen, waardevoller zijn. Zelfbeeld: “Ik ben voortreffelijk, capabel en goed aangepast” (Met onbegrensde mogelijkheden). Gezond, Niveau 9, Kern = Geleid door het eigen innerlijk, authentiek Drieën laten het geloof los dat hun waarde afhangt van de positieve achting van anderen, waardoor ze vrij zijn om hun ware identiteit en eigen hartsbegeerte te ontdekken. Hun basisvermogen is eveneens verwezenlijkt, en ze voelen zich waardevol en de moeite waard. Ze aanvaarden zichzelf en zijn zichzelf en weldoend.
HOE KAN DE SUCCESVOLLE WERKER ZICH ONTPLOOIEN? - Het sleutelwoord is STOP! Ruim tijd in om emoties maar boven te laten komen voordat je verder rent naar de volgende taak. Zie je wens om constant bezig te zijn als een manier om je angst voor opkomende gevoelens te onderdrukken. Probeer je angst voor gevoelens, waaruit de wens constant bezig te zijn voortkomt, te ontdekken. - Leer het verschil te ervaren tussen doen en voelen. Herken wanneer een activiteit mechanisch wordt. Op een robotachtige manier werken onderdrukt je opkomende gevoelens. - Merk op wanneer fantasieën over successen de plaats innemen van wat je werkelijk kunt. - Blijf bij problemen in plaats van een nieuwe weg in te slaan, critici in diskrediet te brengen of falen zo uit te leggen dat het een succes wordt. - Schenk aandacht aan het uitstellen van gevoelens. “Na de volgende promotie zal ik gelukkig zijn. Na de loonsverhoging zal ik meer tijd hebben.” - Merk op als je voelt dat je bedriegt. “Niemand kan achter mijn masker kijken. Ze zien alleen mijn uiterlijk gedrag.” - Ervaar je onrealistische faalangst als de werkdruk afneemt. - Wees je ervan bewust als je zelfevaluatie of intervisiesessies tot een taak maakt die je in de vingers wilt krijgen of als je deze gaat zien als het volgende karwei dat op de agenda staat. - Leer gevoelens te herkennen. Je kunt beginnen met de sensaties te benoemen die bij bepaalde gevoelens horen. “Mijn gezicht is warm. Mijn buik voelt gespannen.” - Een vastgestelde tijd waarbinnen zelfevaluatie plaatsvindt vermindert de angst voor het ervaren van emoties. Begin met dertig minuten en ga kan weer aan het werk. - Maak keuzen op basis van gevoelens in plaats van op basis van de status die ze je opleveren. - Sta mensen toe om van je te houden om wie je bent in plaats van om wat je doet.
BESCHRIJVING ENNEAGRAM TYPE 4 Romanticus / de Individualist / de Melancholicus / de Estheet / de Speciale Het Enneatype Vier zal zich sterk herkennen in deze situatie: Hij is een gevoelig mens met intensieve emoties. Hij voelt zich vaak onbegrepen en eenzaam omdat hij voelt dat hij anders is dan alle anderen. Zijn gedrag kan op anderen dramatisch overkomen en er is hem dikwijls verweten dat hij overgevoelig is en zijn gevoelens te veel opblaast. In werkelijkheid verlangt hij inwendig naar zowel een emotionele binding als naar een diep gevoel van verwantschap. Hij heeft moeite zijn huidige relaties ten volle te waarderen, omdat hij de neiging heeft om datgene te willen wat hij niet kan krijgen en te verachten wat hij heeft. Dat zoeken naar een emotionele binding is iets wat hij zijn hele leven lang al met zich meedraagt en de afwezigheid van een emotionele binding heeft geleid tot melancholie en depressie. Soms vraagt hij zich af waarom anderen mensen meer lijken te hebben dan hij, betere relaties en een gelukkiger leven. Hij heeft een verfijnd gevoel voor esthetica en ervaart een rijke wereld van emoties en betekenis. Verdere persoonlijkheidskenmerken van de Vier: De Vier is romantisch en fantasierijk maar is eenzelvig en bemoeit zich niet te veel met anderen. Hij is te veel op zichzelf gericht en vindt het moeilijk om voor zich op te komen. Gewoonlijk moet de Vier eerst zijn gevoel verwerken voor hij kan handelen en zijn gewoonte om afstandelijk te zijn ergert mensen. Hij is vaak humeurig en door zichzelf in beslag genomen en bij een conflict met anderen, trekt hij zich meestal terug. De Vier is trots op het feit dat hij origineel en vindingrijk is en mensen hebben belangstelling voor hem omdat hij rustig, ongewoon en diepzinnig is.
Heel vaak benadrukt de Vier dat hij anders is dan zijn vrienden en het middelpunt van de belangstelling zijn, vindt hij niet prettig. Als hij zorgen heeft, tobt hij vaak over zijn problemen en is vaak te emotioneel en nogal ongedisciplineerd. Hij heeft de neiging te drijven op zijn gevoelens, ze lang vast te houden en wil graag zijn gevoelens begrijpen, hij besteedt veel tijd aan introspectie. Het vervullen van sociale verplichtingen heeft geen hoge prioriteit bij hem en hij voelt zich vaak emotioneel te kwetsbaar om met anderen om te gaan. De Vier is normaal gesproken pessimistisch, het glas is halfleeg en krijgt dingen niet voor elkaar omdat hij de geboden kansen niet kan benutten. Hij doet zeker niet zijn uiterste best om mensen te ontmoeten en relaties aan te knopen. Meestal houdt hij zich stil als hij een ander een fout ziet maken want hij heeft vaak problemen door zijn lichtgeraaktheid en doordat hij alles al snel persoonlijk opvat. Zijn vriendschappen lijden vaak onder zijn persoonlijke behoeften en intense emoties en gebeurtenissen die een diepe indruk achterlaten zijn aantrekkelijk voor hem. Hij heeft de gave om innerlijke gemoedstoestanden te kunnen beschrijven en is open en bereid om zijn gevoelens met anderen te delen. De Vier heeft moeite om het hoofd te bieden aan zijn gevoelens en angsten, dus het is moeilijk voor hem om sterk te zijn voor anderen. Hij doet meestal wat hij wil en over het algemeen is hij intuïtief en individualistisch. Hij heeft de behoefte om te denken aan het verleden en wordt dikwijls door twijfel aan zichzelf weerhouden van zijn doel. De Basis In de periode vanaf de helft van de zwangerschap tot een jaar na de geboorte worden de wezenlijke basisconclusies bepaald die het kind vormen tot een bepaald Enneatype. In deze periode ontwikkelt het kind zijn fysieke identiteit en voert strijd tussen ‘Vertrouwen in’ en ‘Wantrouwen van’, een bipolaire basisbehoefte oftewel een ontwikkelingspolariteit. Deze ontwikkeling richt zich op de overlevingsdrang van het individu en de motor van deze overlevingsdrang is de ontwikkeling van angst, waarbij het ervaren van angst leidt tot een bepaalde actie tot zelfbehoud (de levensconclusie). Als deze actie werkt wordt dit DE oplossing voor het kind en deze oplossing is bepalend voor de ontwikkeling naar de structuur van een bepaald Enneatype. De levenservaring die de weg aangeeft voor de Vier: Het kleine kind kwam in nood toen het gedwongen werd om de aandacht te richten op zaken om te overleven en daardoor het contact met zijn essentie (oorspronkelijkheid) verloor. Verloren levensessentie van de Vier: Het ervaren van de oorspronkelijkheid en de diepte daarvan en de complete verbinding met het alles. Compenserend geloof/levensvisie van de Vier: Het pijnlijke verlies van het niet verbonden te zijn met de oorspronkelijkheid geeft een verschrikkelijke gevoel van onvol-
komenheid en een diep, onbestemd gevoel dat er iets belangrijks in het leven ontbreekt wat teruggewonnen moet worden. Er ontbreekt iets wezenlijks in mijn leven. Anderen hebben het wel. Ik voel me in de steek gelaten. Levensconclusie voor zelfbehoud, Coping Strategy Zoek naar de ideale liefde of omstandigheden die je het gevoel geven weer geliefd, geheel en compleet te zijn. Richt je aandacht op het intens doorvoelen van omstandigheden, situaties, dingen en gevoelens die je belangrijk vindt en die je mist en probeer die te krijgen. Basisangst van de Vier: De angst zonder identiteit of persoonlijke betekenis te zijn. Onbewust ontvangen kindertijdboodschappen: Het is niet goed om te functioneel of te gelukkig te zijn.
Kernkwaliteiten, valkuilen en allergieën Elk type heeft zijn eigen kernkwaliteiten. Wordt deze kernkwaliteit te sterk toegepast dan wordt het een valkuil en ervaren anderen dit als afwijkend gedrag. En elk type is allergisch voor bepaalde soorten gedrag van anderen en reageert daarop vanuit zijn valkuil. Voor de Vier geldt: Kernkwaliteiten Introspectie Medelevendheid Fijngevoeligheid Hartstocht
Valkuil Navelstaren Depressiviteit Melancholie Emotionaliteit
Allergie Zinloosheid Onechtheid Meedogenloosheid Cynisme
Uitdaging Gewoonheid Opgewektheid Zakelijkheid Nuchterheid
Ontplooiing voor de Vier: - Focus op wat positief is in het hier en nu - Blijf consequent in je acties ondanks wijzigende omstandigheden en intense gevoelens - Werk aan evenwichtigheid (balans) - (H)erken dat gevoelens niet de enige realiteit zijn - Apprecieer en waardeer het gewone en vergeet nooit dat het je ware aard is om te vergeven en alles in je leven te gebruiken voor je groei en vernieuwing. Je kracht is je verleden los te laten en je te laten vernieuwen door je ervaringen.
Uitgebleven kindertijdboodschap: Je wordt gezien zoals je bent. Basisverlangen en haar vervorming voor de Vier: Het verlangen om zichzelf te zijn. Dit ontaardt in zelftoegeeflijkheid. Kernidentificatie: Identificeert zich sterk met het hebben van gevoelens anders en gebrekkig te zijn en met emotionele gevoelens. Verzet zich tegen het (h)erkennen van authentieke positieve kwaliteiten bij zichzelf en verzet zich tegen de bewustwording dat hij is zoals anderen. Zelfbeeld van de Vier: Gevoelig, anders, uniek, zelfbewust, zacht, intuïtief, rustig, diepzinnig en eerlijk jegens zichzelf. Mentale gedrevenheid van de Vier: Melancholie. Valkuilen: Het trachten de speciale, ultieme liefde of situatie te bemachtigen die je compleet maakt. Uit angst zelf geen identiteit of uit zichzelf enige persoonlijke betekenis te bezitten, behandelen Vieren mensen minachtend, alsof anderen ‘nullen’ en van generlei waarde of betekenis zijn. Motiverende energie van de Vier, de emotionele passie: Nijd, afgunst en verlangen, altijd op zoek naar wat nodig is om het leven beter te maken. Ten grondslag aan deze afgunst ligt het gevoel iets fundamenteels te missen. Vieren menen dat anderen kwaliteiten bezitten die ze zelf ontberen. Ze hunkeren naar wat ontbreekt, maar verzuimen vaak de vele zegeningen in hun leven op te merken. Vermijdingen van de Vier, gevoed door angst: Gewoon en gebrekkig zijn en er mag niets ontbreken. Kracht van de Vier: Creativiteit, passie, invoelen, meevoelen, emotionele diepgang. Paradox: Altijd willen wat je mist (waar je naar verlangt) bestendigt (benadrukt) de ontevredenheid met wat je reeds hebt. Gerichtheid van de aandacht, de behoeften van de Vier: Een-op-een relaties: rivaliteit Sociale situaties: schaamte Zelfbehoud: onbevreesdheid (roekeloosheid) Mechanismen die werken in de Vier: Kernovertuiging: ik ben niet om van te houden Verdediging: introjectie, emotionele labiliteit Intuïtie afgestemd op: op afstand het beste, binnen handbereik het slechtste
Wat de Vier niet wil, vermijdingen: gewoon en gebrekkig zijn Emotionele Gerichtheid: afgunst Fixatie: schoonheid, het onbereikbare Werkmotivatie: twijfel Hoofdthema’s van de Vier: Zoekt een redder, iemand die hem begrijpt en zijn leven en dromen ondersteunt, wil gezien worden. Vreest verlating, dat niemand om hem zal geven en dat hij onvoldoende steun krijgt om zichzelf te vinden en te zijn. Gaat met anderen om door hen geïnteresseerd te houden door de toegang tot zichzelf te beperken, ‘moeilijk te krijgen’ te spelen en zich aan zijn supporters vast te klampen. Hoe de Vier anderen manipuleert? Door humeurig en driftig te zijn en anderen op ‘eierschalen’ te laten lopen. Spirituele weg Volgens de spirituele zienswijze verloor het kind het contact met zijn oorspronkelijkheid (essentie), toen het de aandacht ging richten op zaken om te kunnen overleven. Door de scheiding van deze oorspronkelijke bron die alle levende wezens met elkaar verbindt, werden Vieren melancholiek of aangenaam gevoelig voor de emoties die het leven rijk is. Wanneer nijd of afgunst de overhand krijgt, slaat emotionele evenwichtigheid (balans) om in wanhoop, omdat het lijkt of anderen genieten van de verbondenheid die Vieren ontzegd wordt. De volharding van Vieren in het streven naar authentieke binding weerspiegelt het aspect van de essentie dat alle levende wezens ‘één hart’ geeft. Als de verlangens, die uit nijd of afgunst voortkomen, terug in balans zijn gebracht kunnen Vieren zich weer emotioneel verbonden voelen. Het gevolg Als kind heeft de Vier vanaf de vroegste ontwikkeling geprobeerd de vader of de moeder ‘naar binnen te halen’ (introjectie) en is daarin teleurgesteld. Het kind associeert zich sterk met vader en/of moeder; liefde wordt pijn. De Vier heeft dan ook vaak het gevoel als kind alleen gelaten te zijn. Een Vier zegt dikwijls ‘ik heb geen wortels’ en voelt zich niet sterk verbonden met het leven en met zichzelf. Een Vier is afgunstig op anderen die deze verbinding wel hebben. De mensen die zelf kiezen om uit het leven te stappen, zijn vaak Vieren. Een Vier vraagt zich altijd af: ‘wat doe ik hier? Is het leven wel de moeite waard? De Vier heeft een intens verlangen zichzelf beter te leren kennen.
Het dilemma We kennen allemaal het gevoel van nijd en afgunst, die steek die door ons hart gaat wanneer we anderen zien genieten van geluk waar we zelf naar verlangen. Vieren voelen zich misdeeld, terwijl anderen tevreden lijken. Anderen lijken tevreden met hun werk en hun gezin, terwijl zij zich niet gezien voelen. Vieren zeggen dat het geen kwestie is van jaloezie. Ze gunnen anderen hun plezier, maar als ze anderen gelukkig zien worden ze herinnerd aan wat ze zelf missen. Nijd en afgunst motiveert hen op zoek te gaan naar dingen en status waarvan ze veronderstellen dat ze mensen gelukkig maken, zoals geld, een unieke levensstijl, blijken van waardering en vrienden. Het op zoek zijn van Vieren wordt gekenmerkt door een zich herhalende cyclus van wensen, verwerven, teleurstelling en afwijzing. De Vieren willen hebben wat niet beschikbaar is en als het uiteindelijk binnen handbereik komt zijn ze teleurgesteld. Wanneer relaties die eens aantrekkelijk waren de fase van afwijzing hebben bereikt, worden ze weer aantrekkelijk en zo blijft deze cyclus zich herhalen. Als hun gewoonte om iemand aan te trekken en vervolgens af te stoten een automatisme wordt, stopt hun zelfobservatie. Ze weten niet dat hun aandacht gericht is op wat ze missen. Ze weten alleen dat het ondraaglijk is gescheiden te zijn van iemand met wie ze een band hebben, dat ze wanhopig herenigd willen worden met de bron van liefde, en dat ze het haten omringd te zijn door mensen met minder diepgang maar die het op de een of andere manier wel voor elkaar krijgen gelukkig te zijn. Als ze hun aandacht op deze manier blijven richten, lijken hun huidige relaties weinig te bieden in vergelijking met de veelbelovende ontbrekende figuur. Ze raken ervan overtuigd dat ze een vergissing gemaakt hebben en dat hun geluk ergens anders gezocht moet worden. Dus voelt het voor hen heel natuurlijk om hun huidige situatie achter zich te laten en het streven naar hun verre hoop te hervatten. Vieren groeien door het glas half vol te zien in plaats van half leeg. Ze groeien door te leren zich tevreden te voelen met wat ze hebben. Als Vieren een diep gevoelde verbinding in stand kunnen houden en kunnen inzien dat hun geest ervan doorgaat door naar iets anders te verlangen, zijn ze vrij om te kiezen hoe ze willen reageren. Ze hebben steun aan dierbaren die gedurende de fase van aantrekken/afstoten hun kalmte bewaren, die oog hebben voor de goede dingen in het hier en nu, en die tijdens intensieve emotionele perioden met de beide benen op de grond blijven staan. DE SUBTYPEN In een-op-een relaties wordt nijd omgezet in rivaliteit Rivaliteit geeft een krachtige energie die door de depressie en het voortdurende gepeins over verlies heen breekt. Het is een ‘Ik zal je eens wat laten zien’ stroom van vastberadenheid die bergen kan verzetten. Rivaliteit uit zich op twee manieren; enerzijds door te wedijveren om goedkeuring (“Ik stijg in waarde als ik speciale aandacht krijg”) en anderzijds door te wedijveren met mensen die de erkenning claimen die ze zelf willen krijgen (“Ik voel me meer waard als jij je minder waard voelt”). Rivaliseren met concurrenten kan overgaan in haat. Door aan hun waarde afbreuk te doen, vermindert hun nijd. Dit subtype rivaliseert gewoonlijk niet met vrienden, maar kan erg vijandig zijn tegen mensen uit hun branche of tegen een kameraad die hem of haar afwijst. Ze zijn vooral geneigd tot nijd wanneer hun rivalen succesvol worden of als een expartner een nieuwe relatie begint. In sociale situaties leidt nijd tot schaamte Schaamte komt voort uit een gevoel van minderwaardigheid. Vieren schamen zich als ze niet voldoen. In sociale situaties treedt nijd op als ze zich afmeten aan de prestaties van anderen. Het geringe gevoel van eigenwaarde komt vaak voort uit reële verlieservaringen die de illusie in stand houden dat anderen genieten van dingen die in hun leven ontbreken. Vieren gruwen bij het idee afgewezen te worden als hun fatale zwakke plek ontdekt wordt. Vieren willen zich voor doordringende ogen verstoppen en ontmoetingen,
waar hun ontoereikendheid aan het licht zou kunnen komen, ontwijken. Ze zijn buitengewoon gevoelig voor geringschatting en hebben parallel hieraan een verlangen naar erkenning. Ze ervaren het als zeer pijnlijk als men hen over het hoofd ziet of, erger nog, als ze de namen horen van de mensen die wel zijn uitgenodigd. Ze dikken hun imago aan om zich te beschermen. Ze worden lid van een elitegezelschap, hebben een unieke zelfpresentatie, dossen zich aantrekkelijk uit, of stellen zich wat gereserveerd op, boven de grijze massa. Als het gaat om zelfbehoud wordt nijd omgezet in onbevreesdheid (roekeloosheid) Roekeloos leven wordt aantrekkelijk op momenten dat Vieren de droefenis van hun omstandigheden ervaren. Waarom zouden ze de gevaren in het leven serieus nemen nu ze eenmaal bekneld zijn geraakt tussen hoop en wanhoop? Het onbevreesde karakter aanvaardt het voorbestemd zijn om in de steek gelaten te worden en heeft een zekere suïcidale kant. De innerlijke crisis die voortkomt uit de cyclus wensenverwerven-teleurstelling-afwijzing geeft gewone gebeurtenissen een buitengewone kracht. Door zich over te geven aan levensgevaarlijke ondernemingen ontkomen ze aan het saaie automatisme van het leven. Als ze zich in het diepe storten krijgt het leven dat anders doorsnee en afgezaagd zou zijn, weer betekenis en intensiteit. Als hun dromen zijn uitgekomen en hun ontevredenheid weer opkomt, hebben Vieren de neiging om hun basis van veiligheid weer te verwoesten. Het verwerven en verspelen van geluk blijft zich herhalen. Minnaars worden verleid, afgewezen en weer omarmd. Wanneer zelfbehoudende Vieren krijgen wat ze willen, verwoesten ze het en vervolgens verlangen ze er weer naar. De kind-ziel van de Vier Binnen de dramatische, hevige en emotionele façade van een Vier bevindt zich een bazige en opdringerige kleine Een-kind ziel die erop uit is ervoor zorg te dragen dat alle kleine kinderen zich behoorlijk gedragen – erop toeziet dat geen van hen uit de pas loopt, dat hun kleren netjes zijn en dat ze goede manieren hebben. Deze kind-ziel is een schijn-heiltje, keurig en netjes en vol kritiek naar al degene die zich niet aan de regels van de Vier houden. Hij is een ijveraar voor eerlijkheid en juistheid en wordt heel kwaad als de andere kinderen stout zijn. Dat zijn de probleemkinderen die op het rechte spoor gebracht moeten worden, en hierin herkennen we de neiging van de Vier om anderen de schuld te geven van hun problemen, evenals hun defensiviteit in het geval een ‘onvolmaaktheid’ van hen aan het licht wordt gebracht. Het is voor een Vier moeilijk om deze verongelijkte kind-ziel vol eigendunk te erkennen, aangezien dit voelt als zijn grootste gebrek en het hem blootstelt aan enorme aanvallen en haat naar zichzelf toe. Het bewustmaken van zijn kind-ziel, in plaats van zijn agressie te laten imploderen en op zichzelf te richten, vormt in feite een groot deel van het oplossen van zijn innerlijk lijden. Hoe beter hij zijn kind-ziel ziet, des te beter kan hij zijn defensiviteit zien en zijn behoefte zien het bij het rechte eind te willen hebben en als hij dit kan erkennen kan zijn ziel langzaam zijn controle opgeven. Als hij zijn behoefte om anderen onder de duim te hebben en hen te laten doen wat hij wil, begrijpt, zal aan het licht komen hoezeer het hem ontbreekt aan de perceptie van de volmaaktheid van dingen zoals ze zijn en, wat belangrijker is, van zijn eigen volmaaktheid. Als hij in toenemende mate zijn kind-ziel integreert, zal hij inzien hoe de zuiverheid, stralendheid en inherente briljantie van zijn ziel in zijn jeugd niet waren toegestaan of niet werden gespiegeld. Door het verlies van het contact met het Aspect van ‘Briljantie’, dat hij het sterkst belichaamde, voelde hij zich beschadigd en ontwikkelde hij als reactie een persoonlijkheidsstijl die is gebaseerd op vervreemding, verlatenheid en verlangen naar verbinding buiten hemzelf.
Hoe meer hij zijn kind-ziel integreert, hoe meer de kleine goeddoener zal transformeren in een schitterend gevoel van innerlijke volledigheid, volmaaktheid en elegantie. In plaats van een leven te leiden dat is gebaseerd op afgunst of op rouw en van op afstand verlangen naar contact, zal hij ontdekken dat de volledigheid die hij zoekt, in hem zit en dat zijn ‘innerlijke’ inderdaad briljant is. Afweermechanismen gebaseerd op verdringing van Schuld/ Woede, Schaamte of Angst Introjectie, afweermechanisme van de VIER, de Romanticus Afweer op het gevoel/impuls van Schaamte Ieder mens heeft in zich de mogelijkheid om een herinnering of fantasie tot leven te brengen. De herinneringen kunnen zo sterk zijn dat ze opnieuw worden beleefd. Zoals een mooie vakantie, aan een prachtig strand met heerlijk warm weer en leuke dingen die met een partner of vrienden werden gedaan. Introjectie is deze innerlijke wereld combineren met het vermogen om de emotionele beleving ervan te vergroten. De sterke gevoelens, die hiermee gepaard gaan, maken dat de herinnering of fantasie letterlijk opnieuw en als echt worden ervaren. Omdat de Romanticus, ook wel Individualist genoemd, alledaagsheid probeert te vermijden geeft introjectie de mogelijkheid om met veel passie en emotioneel drama het leven aangenamer of interessanter te maken. Individualisten vertellen dan ook dat het niet belangrijk is of gevoelens positief of negatief zijn. Het enige wat telt is dat deze gevoelens intens zijn. Individualisten zijn daarom intense mensen, die voor een levenspartner een uitdaging kunnen zijn. Als introjectie sterk en onbewust is, kan de Individualist veel last hebben van wisselende stemmingen. Depressies, die helemaal ‘uitgezeten’ moeten worden en gevoelens van onder meer minderwaardigheid worden ervaren als een draaikolk waarin men wordt meegezogen. De kracht van de Vier Je kracht is tegelijkertijd je grootste valkuil. Gebruik je die teveel en niet afgestemd op de ander dan ervaart de ander die kracht negatief en zal daar met weerstand op reageren. De sterke kanten van de Vier: - Ziet de mooie dingen. - Is gericht op en heeft echt oog voor schoonheid. - Kan enorm genieten van kleine dingen of voorvallen. - Kan genieten van melancholie. - Heeft dikwijls een uitzonderlijk imago. - Is een bijzonder mens. - Kan wezenlijk contact leggen met mensen. - Mensen zoeken dit contact van de Vier. - Voelt zich anders dan anderen. - Put energie uit fantasie, artistieke bezigheden maar ook uit verlies. - Richt zich op wat ontbreekt. - Is emotioneel gevoelig. - Voelt de stemming van anderen feilloos aan. - Onderscheidt zich in het werk door creativiteit |of zelfs genialiteit. - Wordt gerespecteerd door haar/zijn persoonlijke visie en ideeën. - Is dikwijls esthetisch, verfijnd en weten meestal precies waar het om gaat. Reactie op stress: De Vier gaat naar de Twee. De gereserveerde Vier wordt op de Twee opeens bovenmatig betrokken en vastklampend. Vieren zijn geneigd om zich in fantasieën over zichzelf te verliezen en zich van mensen af te keren, zowel om aandacht te trekken als om hun gevoelens te beschermen. Om de problemen, die onvermijdelijk rijzen bij dit gedrag, te compenseren maakt de Vier de stap naar de Twee. Na een periode van terugtrekking en zelfabsorptie kan hij zodoende naar de Twee gaan en onbewust zijn intermenselijke problemen proberen op te lossen met een enigermate geforceerde vriendelijkheid
maar hij probeert dit wel al te hard. Net als Tweeën begint hij zich zorgen te maken over zijn relaties en zoekt hij naar manieren om dichter bij de mensen te zijn die hij mag. Hij heeft veel geruststelling nodig dat de relatie OK is. Daarvoor uit hij geregeld en dikwijls geforceerd zijn genegenheid voor de ander en herinnert hem of haar eraan hoe zinvol hun relatie is. In extremere gevallen kan een Vier via emotionele scènes uittesten of anderen werkelijk om hem geven. Dit soort gedrag is vaak slopend voor anderen en heeft tot gevolg dat ze de belangstelling voor de Vier verliezen of hem zelfs verlaten, wat vanzelfsprekend weer de verlatingskwesties van de laatste activeert. De Vier kan dan naar het negatief gedrag van de Twee gaan en de betrokkene proberen vast te houden door zich aan hem vast te klampen. Net als Tweeën kunnen Vieren voorts menen dat het niet veilig is om de omvang van hun behoeftigheid te laten blijken en kunnen ze ermee beginnen hun problemen verborgen te houden door zich op andermans problemen te concentreren. (Ik ben hier om jou te helpen) Om hun onrealistische levenswijze te kunnen voortzetten hebben Vieren met het verstrijken van de tijd hoe langer hoe meer emotionele en financiële steun nodig. Ze zijn bang dat ze zonder dergelijke steun niet langer hun dromen zullen kunnen verwezenlijken. Teneinde dat te voorkomen overdrijven Vieren onder stress hun belangrijkheid in het leven van anderen. Ze herinneren de ander eraan hoeveel baat deze heeft bij zijn relatie met de Vier, strijken de eer voor andermans geluk op en zoeken naar subtiele manieren om mensen afhankelijk van hen te maken. Ze proberen behoeften te scheppen die ze vervolgens zelf kunnen vervullen en worden in toenemende mate jaloers en bezitterig tegenover de mensen om wie ze geven. Net als Tweeën kunnen ze er onder stress op uit zijn erkenning te krijgen voor wat ze hebben gedaan, de ander ondertussen verwijtend hoeveel stank voor dank ze krijgen. De rode vlag; de Vier in de nesten. Rode vlag: de angst zijn leven te ruïneren en de eigen kansen te verknallen. Als Vieren een ernstige crisis hebben doorgemaakt zonder adequate steun of goede copingsvaardigheden, of als ze in hun jeugd chronisch mishandeld zijn, kunnen ze het ‘shock’ punt passeren en zich gaan gedragen volgens de ongezonde aspecten van hun type. Mogelijk leidt dit ertoe dat ze tot het beangstigende inzicht komen dat ze door hun gefantaseer en emotionele zelftoegeeflijkheid hun leven kapotmaken en hun kansen verknallen. En hun angst kan voor een gedeelte gegrond zijn. Deze bewustwording kan een keerpunt in het leven van de Vier betekenen. Op dat moment dat hij de waarheid in deze angsten inziet, kan hij de weg naar gezondheid en bevrijding inslaan. Aan de andere kant zou hij echter ook zelfs nog harder kunnen proberen zijn fantasieën en illusies over zichzelf in stand te houden en iedereen en alles afwijzen wat niet aan zijn emotionele eisen voldoet. (Ze zijn allemaal zo wreed en egoïstisch, niemand begrijpt me. Ik weet dat ik een baan moet zoeken, maar ik kan het gewoon niet aan) Als de Vier in deze houding volhardt, kan hij de val maken naar ongezonde niveaus. Indien je bemerkt dat jijzelf of iemand die je kent de waarschuwingssignalen, (zie waarschuwingssignalen), gedurende een langere periode achtereen vertoont (langer dan een paar weken) dan is het in therapie gaan of het inroepen van andere hulp ten zeerste aan te bevelen. Waarschuwingssignalen voor de Vier in nood Potentiële pathologie: ernstige depressie, narcistische persoonlijkheidsstoornis, ontwijkende persoonlijkheid, crimes passionels, moord en zelfmoord. (Voor toelichting op diverse begrippen klik hier)
Verdere herkenningspunten: - Een extreme tendens tot zelfbedrog - Een deprimerend gevoel van vervreemding van zichzelf en anderen - Extreme emotionele wispelturigheid en lichtgeraaktheid (geen manische reactie) - Afhankelijkheid van een of twee anderen, met instabiele relaties - Uitbarstingen van woede, vijandigheid en haat - Chronische, langdurige depressie en hopeloosheid - Episode van zelfsabotage en verwerping van positieve invloeden - Obsessies met de dood, morbiditeit en zelfhaat De Vier in rust en zijn prestatiepunt (de integratierichting): De Vier gaat naar de Een. De afgunstige, emotioneel turbulente Vier wordt objectiever en principiëler. In rust of bij groei naar zijn prestatiepunt gaat de Vier naar het gezonde gedrag van de Een. Gezonde Vieren staan zinvol handelend in de werkelijkheid. Door principes te huldigen en zich aan activiteiten te wijden die boven de sfeer van hun subjectieve reacties uitgaan, ontdekken Vieren niet alleen wie ze zijn, maar ook dat wie ze zijn goed is. Ze staan direct in contact met hun instincten en laten zich minder als in trance meeslepen door de emotioneel geladen scenario’s die ze in hun hoofd afspelen. Vieren die zich richten op gezond gedrag van de Een realiseren zich voorts dat zelfexpressie niet hetzelfde is als zwelgen in de eigen stemmingen. Met zelfdiscipline werken ze consistent om aan hun wereld iets bij te dragen wat de moeite waard is. Ze zijn niet langer afstandelijke buitenstaanders die erop wachten ontdekt en erkend te worden. Ze participeren ten volle in het leven en ontwikkelen een sterker zelfbesef door hun werk en door hun banden met anderen. Maar de Vier moet ervoor waken dat dit niet verward wordt met het aannemen van de kritische of perfectionistische trekken van de Twee. Het superego van Vieren is reeds straffend genoeg en het zichzelf opzadelen met zelfverbeteringsprojecten kan gemakkelijk tot meer zelfbeschuldiging leiden. Het is daarom belangrijk om onderscheidingsvermogen te ontwikkelen. Vieren leren dan dat de realiteit van een situatie en onze emotionele responses daarop twee verschillende dingen zijn. Gezonde Vieren zijn daarnaast levende voorbeelden van wat het betekent om de werkelijkheid te aanvaarden, om met de werkelijke componenten van een situatie te werken in plaats van je ertegen te verzetten of ze te verwerpen. Integrerende Vieren beseffen verder dat aanvaarding de sleutel is tot het loslaten van hun verleden en het creatief invullen van hun leven in het heden. Zelfaanvaarding brengt vergiffenis voor oude fouten en problemen. Aanvaarding van anderen brengt het vermogen om wederzijds bevredigende relaties te onderhouden. Vieren hebben het dan niet langer meer nodig om anderen als hun redder te idealiseren of hen van hun voetstuk te stoten omdat ze niet aan hun realistische verwachtingen voldoen. Ze zien de ander als de ander en kunnen accurater hun eigen waardevolle kwaliteiten waarnemen zonder in fantasie over zichzelf te vluchten. Eindelijk zijn integrerende Vieren in staat om een blijvend, waarachtig identiteitsbesef en zelfachting op te bouwen, omdat deze op acties en relaties in het echte leven berusten in plaats van op hun verbeelding of vergankelijke emotionele toestanden. Ze herkennen in zichzelf kwaliteiten die voorheen onzichtbaar waren: kracht, wilskracht, vastberadenheid en helderheid. Wanneer Vieren zich eenmaal aarden in het moment, worden bovendien alle aspecten van het leven kansen voor creativiteit. In plaats van zich te laten meeslepen in eindeloze introspectie of op de turbulente stroom van hun emotionele reacties, blijven integrerende Vieren aanwezig bij zichzelf en de wereld om hen heen en doorgronden daardoor de diepere waarheden van het menselijk hart. Als ze het toelaten dat dit proces zich voltrekt, openbaart hun ware identiteit zich in ieder ogenblik van hun bestaan. Afhankelijk van de situatie, de daarbij behorende mate van stress en het ontwikkelingsproces wat de Vier heeft doorlopen kan deze zich op verschillende niveaus uiten.
Niveaus van ZIJN voor de Vier Ongezond, Niveau 1, Kern = wanhopig, het leven ontkennend Het doorbrekend besef dat ze hun leven verspilt hebben met het najagen van futiele fantasieën is teveel voor ongezonde Vieren. Ze kunnen proberen redding uit te lokken door middel van zelfdestructief gedrag of zich simpelweg van het leven beroven teneinde aan hun negatieve zelfbewustzijn te ontsnappen. In sommige gevallen begaan ze een crime passionel. Ongezond, Niveau 2, Kern = zichzelf afwijzend, klinisch depressief Vieren verlangen er inmiddels zo wanhopig naar het individu van hun fantasieën te zijn dat ze alles aan zichzelf haten wat daar niet aan beantwoordt. Ze walgen van zichzelf en haten anderen omdat ze hen niet komen redden. Ze kunnen wat er nog aan goeds in hun leven resteert, saboteren. Ongezond, Niveau 3, Kern = haatdragend, vervreemd Vieren zijn bang hun leven te verspillen, wat ook inderdaad zo zou kunnen zijn. Om hun zelfbeeld te redden wijzen ze iedereen en alles af wat niet hun kijk op zichzelf of hun emotionele eisen steunt. Hun onderdrukte woede resulteert in depressie, apathie en chronische vermoeidheid. Gemiddeld, Niveau 4, Kern = toegeeflijk voor zichzelf, decadent Vieren zijn bang dat ze door de eisen van het leven gedwongen zullen zijn hun dromen op te geven en wanhopen ooit nog gered te worden. Ze hebben het gevoel dat het leven aan hen voorbijgaat en zijn afgunstig op de stabiliteit van anderen. Het gevolg is dat ze zich van ‘de regels’ ontheven achten en genotziek, pretentieus en improductief worden. Gemiddeld, Niveau 5, Kern = in zichzelf geabsorbeerd, temperamentvol Vieren maken zich er zorgen over dat anderen hen en hun uniciteit niet onderkennen en waarderen, en dus spelen ze ‘moeilijk te krijgen’, ze testen anderen om te weten komen of ze werkelijk in hen geïnteresseerd zijn. Ze zijn gereserveerd, zelfbewust en melancholisch en geloven dat hun kwetsbaarheid een redder zal aantrekken en anderen op afstand houden. Gemiddeld, Niveau 6, Kern = Romantiserend, individualistisch Vieren worden bang hun identiteit en creativiteit niet te kunnen handhaven als gevolg van hun constant wisselende gevoelens en proberen daarom m.b.v. hun verbeelding hun stemmingen te laten voortduren en te intensifiëren. Ze versterken door middel van fantasie en stijl hun individualiteit en beginnen te dromen over een redder. Gezond, Niveau 7, Kern = zelfonthullend, creatief Vieren versterken hun zelfbeeld door hun individualiteit tot uitdrukking te brengen via creatieve bezigheden. Ze zijn welbespraakt en subtiel, verkennen hun gevoelens en indrukken en zoeken naar manieren om ze met anderen te delen. Hun creativiteit is hoogst persoonlijk, maar bezit vaak universele implicaties. Gezond, Niveau 8, Kern = introspectief, sensitief Voor het opbouwen van een duidelijk besef van persoonlijke identiteit concentreren Vieren zich op hun gevoelens en voorkeuren. Zelfbeeld: ‘ik ben sensitief, anders en mezelf bewust. Gezond, Niveau 9, Kern = het leven omhelzend, het leven bevorderend Vieren laten het geloof los dat ze meer gebreken bezitten dan anderen en bevrijden zich daardoor uit hun zelfabsorptie. Hun basisverlangen, dat wil zeggen zichzelf en hun betekenis ontdekken, is eveneens verwerkelijkt en daarmee zijn hun problemen met hun identiteit en de stabiliteit daarvan opgelost. Ze vernieuwen zichzelf en bevrijden en openbaren zich hoe langer hoe meer.
HOE KAN DE VIER ZICH ONTPLOOIEN? - Verlies is realiteit. Er moet goed om gerouwd worden en dan moet het losgelaten worden. - Opgaan in verdriet kan doorbroken worden door fysieke activiteiten en zorg voor anderen. - Stop met zelfsabotage en onvoltooide zaken. Maak projecten af. - Doorzie het patroon van aantrekken-afstoten in relaties. De Vier wenst het onbereikbare en verwerpt wat binnen handbereik is. - Ontdek bij jezelf wat je bij anderen benijdt. - Kalmeer de neiging je op een dramatische wijze te uiten. Vertel anderen hoe ze met jouw stemmingsschommelingen kunnen omgaan. Een vaste partner verzacht de angst in de steek gelaten te worden. - Richt de aandacht op wat je hebt in plaats van op wat je mist. - Zorg voor steunpunten om verdrietige perioden te kunnen overbruggen. - Ga ervan uit dat intimiteit angst voor verlies en in de steek gelaten worden teweeg zal brengen. - Herken dat je aangetrokken wordt door de zoete droefenis van de melancholie en dat je het vermogen hebt mensen in nood te begrijpen. BESCHRIJVING ENNEAGRAM TYPE 5 Waarnemer / Onderzoeker / Denker / Specialist / Deskundige Het Enneatype Vijf zal zich sterk herkennen in deze situatie: Hij zou zichzelf willen karakteriseren als een rustige, analytische persoon, die meer tijd voor zichzelf nodig heeft dan de meeste mensen. Gewoonlijk observeert hij liever wat er aan de hand is dan dat hij zich erin mengt. Hij vindt het niet prettig als mensen veel eisen aan hem stellen of als mensen verwachten dat hij weet wat hij voelt en ze dat vervolgens ook mededeelt. Hij kan beter met zijn gevoelens in contact komen wanneer hij alleen is dan samen met anderen. Vaak geniet hij meer van zijn ervaringen als hij ze later oproept dan op het moment dat hij ze feitelijk meemaakt. Hij verveelt zich bijna nooit als hij alleen is, omdat hij een actief geestelijk leven heeft. Hij vindt het belangrijk om zijn tijd en energie te beschermen en derhalve een eenvoudig, ongecompliceerd leven te leiden en zoveel mogelijk onafhankelijk te zijn. Verdere persoonlijkheidskenmerken van de Vijf: De Vijf is over het algemeen geconcentreerd en leeft intens. Hij houdt liever een bepaalde afstand tot mensen maar toch rekenen anderen op zijn inzicht en kennis. Het is voor hem moeilijk om geen alternatieven meer te zoeken en iets definitiefs te doen. Hij is onafhankelijk, stelt graag moeilijke vragen, is vaak afstandelijk en in gedachten verzonken. Zijn interesses en hobby’s zijn belangrijker voor hem dan comfort en zekerheid. Hij bereikt veel, ondanks zijn gebrek aan interesse voor het ontwikkelen van intermenselijke vaardigheden.
De Vijf trekt zich steeds meer terug als reactie op de druk van anderen en laat zelden zijn emoties zien. Als de gemoederen verhit zijn, houd de Vijf zich liever afzijdig en hij twijfelt vaak of dingen wel zijn wat ze lijken. In discussies met vrienden drukt hij zijn eigen mening door en daarbij is hij trots op zijn helderheid en objectiviteit. Doorgaans minimaliseert hij zijn gevoelens en besteed er niet veel aandacht aan. Hij is bereid om beloning en persoonlijke erkenning op te geven, als dat betekent dat hij dingen kan doen waar hij werkelijk in geïnteresseerd is. De Vijf heeft niet veel aansluiting met mensen en is vaak zo met zijn eigen projecten bezig dat hij geïsoleerd raakt van anderen. Een groot aantal van zijn problemen wordt veroorzaakt door zijn desinteresse voor sociale regels en hij leeft graag in zijn eigen wereld. Hij is beschouwend ingesteld, heeft een groot voorstellingsvermogen en praktische resultaten doen hem minder dan het kunnen nastreven van zijn persoonlijke interesses. Voor de Vijf iets doet, vindt hij het belangrijk om alternatieven te onderzoeken en het duurt lang voordat hij tot handelen overgaat. Hij komt vaak moeilijk in slaap en op anderen komt hij vaak over als ongewoon of zelfs vreemd. Hij geeft de voorkeur aan zuinigheid en soberheid. Hij ziet mensen meestal als opdringerig en veeleisend en hij wordt aangetrokken door onderwerpen die anderen waarschijnlijk storend of beangstigend vinden. Hij heeft een open geest en is bereid nieuwe benaderingen te proberen maar hij vermijdt intimiteit als hij vreest overstelpt te worden door de behoeften en eisen van anderen. De Basis In de periode vanaf de helft van de zwangerschap tot een jaar na de geboorte worden de wezenlijke basisconclusies bepaald die het kind vormen tot een bepaald Enneatype. In deze periode ontwikkelt het kind zijn/haar fysieke identiteit en voert strijd tussen ‘Vertrouwen in’ en ‘Wantrouwen van’, een bipolaire basisbehoefte oftewel een ontwikkelingspolariteit. Deze ontwikkeling richt zich op de overlevingsdrang van het individu en de motor van deze overlevingsdrang is de ontwikkeling van angst, waarbij het ervaren van angst leidt tot een bepaalde actie tot zelfbehoud (de levensconclusie). Als deze actie werkt wordt dit DE oplossing voor het kind en deze oplossing is bepalend voor de ontwikkeling naar de structuur van een bepaald Enneatype. De levenservaring die de weg aangeeft voor de Vijf: Het kleine kind kwam in nood toen het besefte dat hij iets essentieels niet begreep om te overleven. Verloren levensessentie van de Vijf: Het gevoel van alwetendheid, gewoon weten dat er ruim voldoende voorraad is van/aan kennis en dat er een overvloed aan energie is voor iedereen. Compenserend geloof/levensvisie van de Vijf: De wereld vraagt teveel van de mensen en geeft hen te weinig, wat potentieel resulteert in een schaarste aan met name geldmiddelen. De wereld dringt zich aan mij op. Ik heb privacy nodig om na te kunnen denken en me op te kunnen laden. Levensconclusie voor zelfbehoud van de Vijf: Bescherm jezelf tegen het binnendringen van anderen en hun vragen en eisen door je af te sluiten van je gevoelens. Als je je aandacht richt op binnendringers of aandacht krijgt van binnendringers sluit je dan helemaal af. Wordt autarkisch (onafhankelijk, autonoom, trek jezelf terug in jezelf), zoek privacy en limiteer je wensen, verlangens en lusten. Basisangst van de Vijf: De angst nutteloos, incapabel of incompetent te zijn. Onbewust ontvangen kindertijdboodschappen door de Vijf: Het is niet goed om je op je gemak te voelen in de wereld. Uitgebleven kindertijdboodschap voor de Vijf: Je behoeften vormen geen probleem. Basisverlangen en haar vervorming: Het verlangen om competent te zijn. Dit ontaardt in nutteloze specialisatie.
Kernidentificatie: Identificeert zich sterk met het idee een afstandelijk, van de zijlijn toekijkende toeschouwer te zijn, voelt zich er geen deel van. Verzet zich tegen het (h)erkennen van zijn lichamelijke aanwezigheid en toestand, gevoelens en behoeften.
Kernkwaliteiten, valkuilen en allergieën Elk type heeft zijn eigen kernkwaliteiten. Wordt deze kernkwaliteit te sterk toegepast dan wordt het een valkuil en ervaren anderen dit als afwijkend gedrag. En elk type is allergisch voor bepaalde soorten gedrag van anderen en reageert daarop vanuit zijn valkuil.
Zelfbeeld: Scherpzinnig, ‘slim’, nieuwsgierig, onafhankelijk, inzichtrijk, ongewoon, alert, objectief. Mentale gedrevenheid van de Vijf: Gierigheid.
Kernkwaliteiten Scherpzinnigheid Onafhankelijk Beschouwend gen Kalmte
Valkuilen: Het verwerven van onafhankelijkheid en autonomie zal je bevrijden van de noodzaak om van anderen iets nodig te hebben. Uit angst zelf hulpeloos, incapabel en incompetent te zijn, laten Vijven anderen zich hulpeloos, incompetent, stom en incapabel voelen.
Voor de Vijf geldt: Valkuil Arrogantie Solisme Afstandelijkheid
Allergie Domheid Massaliteit Klefheid
Uitdaging Eenvoud Sociabiliteit Inlevingsvermo-
Karigheid
Overdrevenheid
Spontaniteit
Ontplooiing voor de Vijf: - ervaar gevoelens in het moment - blijf verbonden in plaats van je terug te trekken - laat meer mensen binnen in je eigen wereld - toon persoonlijke zaken, uit jezelf - doe aan lichamelijke activiteiten en vergeet nooit dat het je ware aard is om midden in de werkelijkheid te staan en je bewust te zijn van de onmetelijke rijkdommen van de wereld.
Motiverende energie van de Vijf, de emotionele passie: Gierigheid voor essentiële zaken die geacht worden schaars te zijn zoals privé tijd en kennis. Vijven menen dat ze innerlijke krachten missen en dat teveel interactie met anderen tot catastrofale uitputting zal leiden. Deze passie zet Vijven ertoe aan zich van contact met de wereld te onthouden. Zo kunnen ze hun bronnen voor zichzelf houden en hun behoeften minimaliseren. Vermijdingen van de Vijf, gevoed door angst: Het binnendringen van anderen en hun eisen die leiden tot vermindering van energie of tot inactiviteit. Kracht: Straalt zelfvertrouwen uit, is veelwetend, is kalm in een crisis, wordt gewaardeerd om de eenvoud. Paradox voor de Vijf: Het streven naar onafhankelijkheid snijd je af van essentiële bronnen en voeding van anderen. Gerichtheid van de aandacht, de behoeften van de Vijf: In een-op-een relaties: vertrouwelijkheid In sociale situaties: totems Voor zelfbehoud: toevluchtsoord (huis) Mechanismen die werken in de Vijf: Kernovertuiging: ik begrijp het leven niet Verdediging: isolatie Intuïtie afgestemd op: wat willen anderen van mij Wat de Vijf niet wil, vermijdingen: opdringerigheid Emotionele Gerichtheid: hebzucht, gulzigheid Fixaties: gierigheid Werkmotivatie: integratie Hoofdthema’s van de Vijf: Benadrukt dat hij de deskundige is en diepgaande kennis bezit. Focust zich op het proces, objectieve feiten en het bewaren van helderheid en afstand. Gaat met gevoelens om door ze af te splitsen en te abstraheren. Blijft gepreoccupeerd en cerebraal, alsof zijn gevoelens niet van hemzelf zijn maar van iemand anders. In de relatie tot systemen wijzen Vijven het systeem af en willen op eigen houtje werken, daarbuiten. Ze hebben weinig geduld met regels of procedures.
Hoe de Vijf anderen manipuleert? Door gepreoccupeerd te blijven en door emotioneel afstand te scheppen/houden.
Ultieme uitdaging om te groeien voor de Vijf: Verbind je weer met de levensenergie en met gevoelens, met name die van het hart en realiseer je dat er ruimschoots energie en kennisbronnen aanwezig zijn. Kwaliteiten van de essentie zijn daarbij het streven naar het hogere idee: alwetendheid en de hogere deugd: niet hechten. Spirituele weg De preoccupatie van Vijven met het mentale leven weerspiegelt het zuivere weten van de essentie. Deze alwetendheid is een spiritueel bewustzijn, dat niet bevat kan worden door logisch denken of analyseren, en voor rationeel ingestelde mensen kan het een kwellend concept zijn. Spiritueel ‘weten’ wordt bereikt door ons op specifieke wijze te concentreren en door ons emotioneel niet te hechten. Deze ontvankelijke houding is tegengesteld aan de zich terugtrekkende beweging van hebzucht (gulzigheid) en gierigheid, die Vijven behoedt voor afhankelijkheid van anderen. De taak voor Vijven is de teruggetrokken houding die hen scheidt van de essentie los te laten, zodat de vele aspecten van het spirituele weten in hun bewustzijn kunnen komen. Het gevolg Vaak heeft het kind een zeer veeleisende moeder en een vader die veel afwezig is. Er is een afstand tussen het kind en de vader. Als de vader vaak weg is, heeft het kind de moed opgegeven om ook maar iets aan hem te vragen. Het kind trekt zich terug in zijn eigen wereld en gaat nadenken over wat het precies voelt. Een andere oorzaak kan zijn dat er vaak ruzie is tussen de ouders en dat de ouders veel tegengesteld gedrag vertonen. Dit zorgt voor een zodanige verwarring bij het kind dat het kind zich terugtrekt. De vorming van de persoonlijkheid van de Vijf kan al voor de geboorte plaatsvinden. Dan ervaart het kind al dat het door de moeder wordt afgewezen. Er ontstaat een geweldige angst waardoor het kind zijn gevoelens bevriest. Het dilemma In tijden van schaarste verplaatsen we ons in het gezichtspunt van Vijven. Als we niet de energie hebben om onze behoeften te bevredigen, zetten we onze verwachtingen op een lager pitje. In een economie van schaarste leren we rond te komen met minder: minder betrokkenheid, minder goede dingen en minder emotioneel contact. Minder leidt tot meer: meer tijd, meer energie en een grotere autonomie. Minder vereenvoudigt alles. Minder wensen, minder behoeften, minder regels en verplichtingen. Als we voor een deel van onze emotionele lasten bevrijd zijn en alleen zijn met onze gedachten, zullen
we, zoals Vijven, gevoed worden door de stille overvloed van onze geest. Het huis van de Waarnemer heeft veel weg van een toevluchtsoord. Weinig zichtbaar, gecontroleerd contact en ongestoord tijd voor zichzelf. De geest wordt een goede compagnon, een vriend die hem eindeloos onderhoudt. De geest is ook een toevluchtsoord dat geheel beveiligd is tegen inbreuk. Vijven hebben geen behoefte de inhoud van hun gedachten te delen. Ze leven in hun eigen geest en kunnen daardoor in hun eigen behoeften voorzien. Waarnemers voelen zich niet gedepriveerd, tenzij er verlangens binnensluipen. Om een teruggetrokken leven te kunnen leiden, moet aan een aantal fysieke en emotionele voorwaarden worden voldaan. Bij een tekort hieraan zullen Vijven een aanhoudende wens voelen om dat wat ontbreekt te bemachtigen. Omdat autonomie voor hen belangrijk is, vinden Vijven het vervelend behoeften te hebben, en deze wrevel voedt hun verlangen. Het wordt voor hen een noodzaak om die persoon of die boeken of die kleine kostbaarheid die hun eenzaamheid is binnengedrongen, te bezitten. Hebzucht is een hevig verlangen om ‘te bezitten’, een wens die zo krachtig is dat deze het ‘niet hechten’ overheerst. Als deze gewoonte een automatisme wordt, stopt hun zelfobservatie. Ze vinden het vervelend dat ze gedwongen worden gevoelens te hebben. Ze willen geen behoeften hebben in hun leven. Ze proberen hun wensen los te laten, maar ze kunnen het niet. Ze hebben iets niet, ze moeten het hebben, en om het in hun bezit te krijgen moeten ze zich openstellen. Gevangen tussen emotionele leegte en de angst door anderen verzwolgen te worden, beginnen ze contact te krijgen met hun gevoelens. Waarnemers groeien door hun geest met hun emoties te verbinden. Ze groeien door hartstocht in hun leven te ontdekken. Als ze de spontane stroom van emoties ervaren en inzien hoe ze zich terugtrekken totdat ze zich weer leeg voelen, zijn ze vrij om te kiezen hoe ze willen reageren. Dierbaren kunnen Vijven over de angsten die opkomen als ze zich emotioneel openstellen, heen helpen door hun eigen emoties niet in de relatie in te brengen, door de behoefte van Vijven aan tijd, privacy en ruimte te respecteren, door te wijzen op hun neiging te veel te intellectualiseren en door veilige omstandigheden te creëren, waarin de Vijven zich bloot kunnen geven. DE SUBTYPEN In een-op-een relaties leidt hebzucht (gulzigheid) tot het hebben van vertrouwensrelaties Vijven behouden hun privacy veelal door hun verschillende emotionele banden van elkaar gescheiden te houden. Deze gewoonte past bij een soort wellustig verlangen naar intensieve, korte, zeer betekenisvolle ontmoetingen. De hebzucht van Vijven in een-op-een relaties verwijst naar een preoccupatie met belangrijke onthullingen en emotionele banden die bestand zijn tegen perioden van afzondering. Vertrouwelingen zijn de weinigen met wie ze een wederzijds begrip hebben. Hun persoonlijke adviseur, het privé-moment, de geheime liefdesverhouding. Voor Vijven zijn deze speciale relaties mentale kostbaarheden. Ze kunnen ze in gedachten terughalen en in hun fantasie steeds opnieuw creëren. Ze zijn van grote betekenis, niet alleen omdat ze schaars zijn, maar ook omdat ze zo diep verankerd zijn in hun geest. Vijven van dit subtype zeggen dat ze zich aangetrokken voelen tot seksuele expressie als tegenwicht voor hun intellectualisme. Ze zeggen ook dat een vriendschap een eeuwigdurend leven in hun fantasie kan hebben, dat ze elke betekenisvolle ontmoeting opnieuw in hun gedachten kunnen oproepen. Omdat Waarnemers hun emoties toelaten als ze alleen zijn, zal een geliefde die ze in hun herinnering koesteren niet verdwijnen. In sociale situaties leidt hebzucht (gulzigheid) tot een preoccupatie met totems van een bepaalde groep De totems van een volksstam zijn de schakels tussen de enorme krachten van de natuur en de begrensde menselijk geest. Het zijn symbolen die kennis overbrengen van onze voorouders, en ze zijn het middelpunt waarin de wereld als geheel met het individuele bewustzijn samenkomt.
De preoccupatie van Vijven met de geest als een bron van macht kan uitgroeien tot een hartstochtelijk zoeken naar ‘kennis die macht geeft’. Vijven van het sociale subtype uiten hun hebzucht (gulzigheid) in hun interesse voor ideeën en mensen die de cultuur beïnvloeden. Voor mensen die ‘in hun hoofd leven’ is intellectueel meesterschap erg aantrekkelijk. Als ze het juiste model goed begrijpen, kunnen ze de ware betekenis van gebeurtenissen vatten. Vijven die gericht zijn op totems voelen zich aangetrokken tot studiemodellen die veelomvattende verklaringen voor sociale krachten voortbrengen: Politieke voorspellingen, analyse van de effectenhandel, psychoanalyse en het Enneagram, model van het bewustzijn. Het is een manier om uitwendige gebeurtenissen te voorspellen via de geest. Kennis is macht en een gewaarschuwd man telt voor twee. Ze voelen zich beschermd door de informatie van ingewijden. Als het gaat om zelfbehoud leidt hebzucht (gulzigheid) tot de gerichtheid op een toevluchtsoord (huis) Vijven zijn geneigd hun contacten en bezittingen beperkt te houden. Een beetje luxe kan al verkwistend lijken. Ze zijn de minimalisten van het Enneagram. Ze stellen er eer in met erg weinig toe te kunnen, dus het weinige dat ze bezitten en bij zich hebben, is belangrijk. Hun onafhankelijkheid wordt bepaald door een eigen plek waar ze zich kunnen terugtrekken en waar ze, omgeven door vertrouwde bezittingen, kunnen nadenken. Het huis biedt bescherming voor nieuwsgierige ogen, belastende ontmoetingen en zware verantwoordelijkheden. Privé-tijd en ruimte voor zichzelf kunnen even noodzakelijk voelen als zuurstof. In plaats van geld of bezittingen vergaren de meeste Waarnemers essentiële informatie. Het lijkt vanzelfsprekend zuinig te zijn met het gebruik van waardevolle dingen. Zuinig zijn betekent onafhankelijkheid. Als ze er nu aan denken om te sparen, hoeven ze in de toekomst niet zonder te zitten. Als ze genoeg voor zichzelf hebben, zullen ze niet afhankelijk van anderen worden. Zelfs in tijden van overvloed kunnen zelfbehoudende Vijven gierig voor zichzelf zijn. Ze voelen zich prettig bij onthouding en bij met minder toekomen, omdat het hen bevrijdt van de persoonlijke verwikkelingen die inherent zijn aan het streven naar meer. De Kind-ziel van de Vijf In iedere, in zichzelf opgesloten, teruggetrokken en stille Vijf leeft een kleine Acht-kind-ziel die ervan droomt om zijn gelijk te halen en een oneindige hoeveelheid bekers ijs te verorberen. Deze kind-ziel geniet van laag en vuil spel, van het uit te knokken met de andere kinderen en zich wellustig in het leven onder te dompelen. Zijn kind-ziel kan zich laten zien als hij de andere bestuurders vervloekt in de beslotenheid van zijn eigen auto, als hij onder het kijken naar een voetbalwedstrijd op televisie naar de scheidsrechter schreeuwt, of als hij onder het luisteren naar het avondnieuws alle politici uitmaakt voor oplichters. De kind-ziel van een Vijf kan een kleine bullebak en een kleine fanaticus zijn, ervan overtuigd dat hij het bij het rechte eind heeft en niet ontvankelijk voor enige andere mogelijkheid. Hij kan defensief en ontkennend doen over een bespeurde zwakte en agressief reageren als er aan hem wordt getwijfeld. Hij kan bestraffend en rancuneus zijn en de rekening willen vereffenen met degene die hem volgens hem tekort hebben gedaan. Voor een Vijf kan het een beproeving zijn om deze neigingen van zijn kind-ziel te erkennen en toe te staan, aangezien ze staan voor een flinke en enthousiaste verhouding met het leven die op hem zeer bedreigend overkomt. Als kind werd zijn hartgrondige en gepassioneerde verhouding met het leven om de een of andere reden niet ondersteunt. Zijn animo en levendigheid, zijn kracht en moed, zijn belichaming van het essentiële aspect van de ‘Kracht’, werden getemperd. Het is goed mogelijk dat de rancuneuze en zichzelf willen wrekende neigingen van zijn kind-ziel, als deze aan het licht begint te komen, het antwoord zijn van zijn ziel op deze verstikking. Als reactie op het feit dat zijn ‘Kracht’ niet werd toegestaan, heeft een Vijf zich teruggetrokken en zichzelf afgesneden van zijn eigen vitaliteit. Als een Vijf toestaat dat zijn wellustige en dynamische kind-ziel aan de
oppervlakte komt, zal hij langzaam maar zeker weer in contact komen met zijn levendigheid en zal hij zich steeds meer deel voelen uitmaken van het leven zelf. Als hij zijn kind-ziel integreert, wordt zijn weten meer belichaamd en omvattend, aangezien zijn hart en zijn buik er ook bij betrokken raken. Als hij contact maakt met de moed voor een confrontatie met het onbekende, zal zijn leven steeds meer een opwindend en aantrekkelijk avontuur worden waar hij zich met hart en ziel in onderdompelt. Afweermechanismen gebaseerd op verdringing van Schuld/Woede, Schaamte of Angst Isolatie en segmentatie, mechanismen van de VIJF, de Waarnemer Afweer op het gevoel/impuls van angst De Waarnemer (of Observator) zal isolatie gebruiken om zich te verbergen. Isolatie of loslaten (‘detachment’) is een afweermechanisme waarbij de gevoelens worden losgelaten. Het is een effectief mechanisme om tijdelijk geen emoties te ervaren, en koelbloedig op een situatie te kunnen reageren. Het gevoel dat hierbij wordt ervaren door de Waarnemer is er een van onkwetsbaarheid, van niet geraakt kunnen worden. Doordat het gevoel wordt losgelaten ten behoeve van waarneming en van de analyse van het waargenomene is de interactie met de buitenwereld vooral rationeel. Er is een continue interpretatie van de huidige en toekomstige situaties in de vorm van modellen, van theorieën en van andere filters. Deze filters en rationele verklaringen voor wat er gebeurt in de omgeving geven de Waarnemer een gevoel van veiligheid. Wat wordt weggehouden uit het bewustzijn is ‘leegte’, ofwel situaties die niet gefilterd of verklaard kunnen worden. Dit soort situaties maken de Waarnemer onrustig en geven hem het gevoel niet voorbereid te zijn op wat er gaat komen. Segmentatie is een vorm van isolatie, waarbij de waarnemer mensen waarmee hij of zij contact heeft onderling niet met elkaar laat kennis maken. Collega’s van het werk, kennissen en vrienden uit hobby’s of sport en andere privé-omgevingen worden door de waarnemer onbewust van elkaar gescheiden. Ze zullen niet van elkaars bestaan afweten via de Waarnemer. Deze scheiding geeft een gevoel van zekerheid bij de Waarnemer en draagt bij tot de geslotenheid en soms wat geheimzinnigheid van dit persoonlijkheidstype. Isolatie zal, indien deze te lang wordt volgehouden, een gevoel geven van isolement en vervreemding. Je kracht is tegelijkertijd je grootste valkuil. Gebruik je die teveel en niet afgestemd op de ander dan ervaart de ander die kracht negatief en zal daar met weerstand op reageren. De sterke kanten van de Vijf: - Kan goed alleen zijn - Heeft briljante ideeën - Houdt van duidelijke afspraken - Werkt goed met een tijdsindeling en omschrijving van verantwoordelijkheden - Kennis is macht - Specifieke informatie is de sleutel - Kan met heel weinig overleven en zich met nog minder behelpen - My home is my castle - Kan de verschillende levensgebieden goed van elkaar scheiden - Weet moeilijkheden te vermijden - Kan heel spiritueel zijn - Liefde en haat liggen dicht bij elkaar en kunnen vermeden worden - Wil emotionele controle - Kan een gebeurtenis, boek of lezing in een regel samenvatten - Is een uitstekende waarnemer
Reactie op Stress: De Vijf gaat naar Zeven. De afstandelijke Vijf wordt op de Zeven opeens hyperactief en verstrooid Vijven proberen met stress om te gaan door hun focus hoe langer hoe meer te versmallen en zich terug te trekken in de veilige omgeving van hun hoofd. Wanneer deze copingstrategie hun angst niet kan verlichten, kunnen ze de stap naar de Zeven zetten. Zij reageren op hun isolement door zich impulsief in activiteiten te storten. Ze worden rusteloos en geagiteerd; hun denkwereld schakelt in een hogere versnelling en ze gaan zichzelf dwangmatig van hun groeiende angsten afleiden. Uit angst geen veilige plek te vinden kunnen zij zich daarnaast versnipperen in hun bezigheden. Net als gemiddelde Zevens stappen ze voortdurend van de ene in de andere activiteit, van het ene idee op het volgende, maar ze lijken niets te kunnen vinden wat hen aanspreekt. Nadat ze zich afgesneden hebben van hun zinnelijke en koesterende behoeften, leven zij zich uit door ongedifferentieerd naar stimulatie en ervaring te zoeken. Over het algemeen heeft deze afleiding weinig te maken met hun beroepsmatige activiteiten. Zij kunnen de ene film na de andere gaan zien, het op een zuipen zetten, aan de drugs gaan of zich storten in seksuele escapades. Zij kunnen heimelijk allerlei louche tenten bezoeken, waarvan mensen die hen kennen nooit verwachten hen daar aan te treffen. Onder extreme stress verweren Vijven zich tegen hun angsten door agressief en ongevoelig te worden in hun najagen van allerlei verlangens, en door het gebruik van middelen. (Net zoals minder gezonde Zevens). De rode vlag: de Vijf in de nesten Rode vlag: De angst nooit een plaats te zullen vinden in de wereld of bij mensen. Als Vijven gedurende langere tijd onder extreme stress staan, als ze een ernstige crisis hebben doorgemaakt, zonder adequate steun of copingvaardigheden, of als zij in hun jeugd chronisch mishandeld zijn, kunnen ze het shockpunt passeren en kunnen zij de val maken naar de ongezonde aspecten van hun type. Dit kan ertoe leiden dat ze tot het beangstigende inzicht komen dat ze door de projecten die zij hebben nagestreefd en de levenswijze die zij voor zichzelf gecreëerd hebben, feitelijk hun kansen verknallen om een echte veilige plek voor zichzelf te vinden. Hun angst kan dan voor een deel gegrond zijn. Deze bewustwording kan een keerpunt betekenen. Op het moment dat de Vijf de waarheid in deze angsten inziet, kan hij de weg naar gezondheid en bevrijding inslaan. Aan de andere kant echter zou hij ook alle banden met anderen definitief kunnen verbreken. Hij keert de wereld de rug toe en isoleert zich nog meer, zodat hij gevrijwaard blijft van alle inbreuken en zijn gedachtegang tot een ‘logische conclusie’ kan volgen. Hij raakt dieper in zijn negatieve, zelfdestructieve gedachtespiraal (‘iedereen kan naar de maan lopen en niemand zal mij ooit nog kwetsen!’) Deze afzondering ondermijnt zijn laatste restje zelfvertrouwen. Als de Vijf in deze houding volhardt, kan hij de val omlaag maken naar ongezonde niveaus. Indien je bemerkt dat jijzelf of iemand die je kent de waarschuwingssignalen, (zie waarschuwingssignalen), gedurende een langere periode achtereen vertoont (langer dan een paar weken) dan is het in therapie gaan of het inroepen van andere hulp ten zeerste aan te bevelen. Waarschuwingssignalen voor de Vijf in nood: P otentiële pathologie: Schizoïde, schizotypische en ontwijkende persoonlijkheid, psychotische instortingen, dissociatie, depressie en zelfmoord.
Verdere herkenningspunten: - Toenemende tendens om zich te isoleren - Chronische lichamelijke verwaarlozing, verlopen uiterlijk - Chronische en ernstige slapeloosheid, nachtmerries, slaapstoornissen - Toenemende excentriciteit, verlies van belangstelling voor sociale vaardigheden - Verwerping van hulp, of vijandigheid tegenover hulp - Verwrongen percepties, hallucinaties - Suïcidale uitingen De Vijf in rust en zijn prestatiepunt (de integratierichting): De Vijf gaat naar Acht. De hebzuchtige, afstandelijke Vijf wordt zelfverzekerder en resoluter, zoals gezonde Achten. Vijven verwerkelijken zichzelf en blijven gezond door, zoals geïntegreerde Achten, te leren opnieuw contact te maken met hun lichaam en hun instincten. Zelfvertrouwen, het gevoel vol, sterk en capabel te zijn, vindt zijn basis in de instinctieve energie van het lichaam, in plaats van in mentale structuren. Vijven groeien door hun hoofd te verlaten en in diepere verbinding met hun lichamelijkheid en vitaliteit te komen. Een groter contact met hun lichaam maakt in de Vijf een enorme angst los. Zij hebben het gevoel dat zij hun enige verdediging (het hoofd) erdoor verliezen. Voor hun is het hoofd betrouwbaar en onaantastbaar, terwijl zij het lichaam als zwak, kwetsbaar en onbetrouwbaar ervaren. Ook kunnen, door contact met hun lijf, sterke gevoelens van pijn en verdriet over hun lange isolement in hun bewustzijn doordringen. Alleen door in hun lichaam geaard te zijn, kunnen zij in zichzelf de steun vinden om deze reeds lang onderdrukte gevoelens te verwerken. Als ze leren bij hun instinctieve energie te blijven, in plaats van in de verantwoordelijkheid te vluchten door afstand te nemen, participeren Vijven voller in hun wereld en passen hun kennis en vaardigheid op directe praktische problemen toe. Zij vinden de kracht in zichzelf om grote uitdagingen aan te gaan en vaak een leidersrol op zich te nemen. Anderen voelen intuïtief aan dat Vijven, gespeend van eigenbelang, naar positieve oplossingen zoeken. Zij steunen hen daarom graag in projecten. Door zich in de wereld te begeven, verliezen Vijven niet hun mentale vermogens of hun deskundigheid, die zij tijdens hun isolement gecultiveerd hebben. In plaats daarvan kanaliseren zij die talenten strategisch en constructief, zoals gezonde Achten. Met pogingen om de trekken van een gemiddelde Acht te imiteren schieten zij echter niets op. Door zich te richten op zelfbescherming, zich los te maken van hun kwetsbaarheid en relaties als confrontaties te zien, lossen zij hun emotionele onthechting en gevoelens van sociaal isolement niet op. Maar als Vijven direct beginnen te ervaren en te werken via hun identificatie met het hoofd, zullen de kracht, de wilskracht en het zelfvertrouwen van de gezonde Acht zich ook bij hen vanzelf ontplooien. Afhankelijk van de situatie, de daarbij behorende mate van stress en het ontwikkelingsproces wat de Vijf heeft doorlopen kan deze zich op verschillende niveaus uiten. Niveaus van ZIJN voor de Vijf Ongezond, Niveau 1, Kern = Vergetelheid zoekend, zelfvernietigend Denkend dat zij zich niet langer kunnen verdedigen tegen hun pijn en doodsangsten, verlangen ongezonde Vijven ernaar aan de werkelijkheid te ontsnappen. In sommige gevallen proberen zij dat te bereiken door psychotische instortingen of door schizoïde terugtrekking. Ze kunnen ook ontsnappen door te proberen zelfmoord te plegen.
Ongezond, Niveau 2, Kern = Dubbelhartig, opportunistisch Vijven voelen zich zo klein en hulpeloos dat bijna alles ze bedreigend voorkomt. Zij laten zich meeslepen door duistere fantasieën en zonderlinge visies. Ze verzetten zich tegen alle hulp, verbergen zich voor mensen en zijn ten prooi aan ijlende nachtmerries en slapeloosheid. Zij kunnen hun op hol geslagen, malende gedachten niet meer stilzetten. Ongezond, Niveau 3, Kern = Nihilistisch, excentriek Ongezonde Vijven zijn bang dat zij niet capabel genoeg zijn om een plaats in de wereld te vinden, wat inderdaad zo zou kunnen zijn. Om enige zekerheid te verwerven, verbreken zij alle banden met de wereld en trekken zich terug in een geïsoleerde en in toenemende mate lege wereld. Ze worden diep sceptisch ten aanzien van het bestaan van het ‘goede’ in het universum. Ze verwerpen al hun behoeften op de allerfundamenteelste na, maar worden nog steeds door angst achtervolgd. Gemiddeld, Niveau 4, Kern = Extreem, provocerend Vijven zijn bang dat anderen de door hen gecreëerde niche zullen bedreigen en ze proberen daarom anderen uit alle macht af te wimpelen. Ze verfoeien het schijnbare zelfvertrouwen en de kalmte van anderen en mogen graag hun opvattingen ondermijnen. Hun eigen ideeën kunnen bizar en verontrustend zijn en zij schimpen op iedereen die hen niet kan begrijpen. Gemiddeld, Niveau 5, Kern = Onthecht, gepreoccupeerd Vijven maken zich bezorgd dat andermans behoeften hen van hun projecten zullen afleiden, dus sluiten zij zich af voor ‘inbreuken’ door hun mentale activiteit te intensiveren. Zij minimaliseren hun behoeften en worden fijnbesnaard, cerebraal en gesloten. Ze brengen meer tijd op zichzelf door en geven zich over aan gespeculeer en het uitwerken van alternatieve werkelijkheden. Gemiddeld, Niveau 6, Kern = Conceptualiserend, voorbereidend Vijven worden bang dat hun vaardigheden ontoereikend zijn en zij zich nog meer moeten voorbereiden alvorens zij hun plaats in de wereld kunnen innemen. Ze zijn op tal van terreinen onzeker over zichzelf en trekken zich liever terug in de veilige omgeving van hun hoofd. Ze studeren, oefenen en verzamelen meer kennis, middelen en vaardigheden. Gezond, Niveau 7, Kern = Gefocust, innovatief Vijven versterken hun zelfbeeld door een bepaald kennisgebied of vaardigheden te leren beheersen, waardoor ze menen competent en sterk te zijn. Ze zijn er niet opuit om met anderen te wedijveren; liever verkennen ze nieuwe ideeën en vormen. Hun ‘gespeel’ kan resulteren in oorspronkelijke ideeën, uitvindingen en kunst. Gezond, Niveau 8, Kern = Opmerkzaam, scherpzinnig Door zich op de omgeving te richten hopen Vijven voldoende zelfvertrouwen te vinden om erin te functioneren. Daarnaast proberen zij zich door het ontwikkelen van vaardigheden te verdedigen tegen hun basisangst. Zelfbeeld: Ik ben slim, nieuwsgierig en onafhankelijk. Gezond, Niveau 9, Kern = Participerend, visionair Vijven laten het geloof los dat zij gescheiden zijn van de omgeving, een waarnemer aan de zijlijn, en kunnen daardoor met vertrouwen in het leven participeren. Paradoxalerwijs verwezenlijken ze tevens hun basisverlangen: capabel en competent te zijn en in de wereld te kunnen leven. Ze zijn helder van geest, wetend, diepzinnig en meelevend.
HOE KAN DE WAARNEMER ZICH ONTPLOOIEN? - Merk op wanneer je anderen niet in je gedachten en emoties laat delen. - Observeer hoe je kennis, tijd, energie, privacy en persoonlijke ruimte voor jezelf behoudt. - Zie de rol die controle speelt in het censureren van informatie en het segmenteren van relaties. - Observeer dat denken de plaats in kan nemen van het ervaren van emoties en lichamelijke sensaties. - Trek de opvatting dat gevoelens automatisch tot pijn leiden in twijfel. - Neem het verschil waar tussen ideeën en ervaringen. - Denk na over wat geheimhouding, superioriteit en afzondering voor je betekenen. - Leer om te gaan met spontaniteit en niet-geplande activiteiten. - Ervaar het verschil tussen gevoelens die opkomen als je alleen bent en het gebrek aan gevoelens in het directe contact met anderen. - Ga na waarom je geen emoties wilt tonen. - Zoek manieren om je te laten zien, je open te stellen en te participeren in plaats van je terug te trekken. - Besef dat je terugtrekkende krachten de ander in de rol van initiatiefnemer plaatsen. - Zoek manieren om je lichaam en hart met je geest te verbinden.
BESCHRIJVING ENNEAGRAM TYPE 6 Loyalist / Twijfelaar / Traditionalist / Getrouwe / Troubleshooter Het Enneatype Zes zal zich sterk herkennen in deze situatie: Hij heeft een levendige verbeelding, vooral als het gaat om dingen die de veiligheid en zekerheid zouden kunnen bedreigen. Hij herkent meestal de dingen die gevaarlijk of schadelijk zouden kunnen zijn en ervaart dan evenveel angst als wanneer ze daadwerkelijk zouden gebeuren. Bij hem is het altijd zo, dat hij gevaar of vermijdt of er recht op af gaat. Zijn verbeelding leidt ook tot zijn vindingrijkheid en een goed ontwikkeld, hoewel soms wat onconventioneel, gevoel voor humor. Hij zou graag willen dat het leven wat meer zekerheid bood, maar in het algemeen lijkt hij te twijfelen aan de mensen en de dingen rondom hem. Hij kan meestal de tekortkomingen zien als iemand een standpunt naar voren brengt. Hij veronderstelt dat als gevolg daarvan sommige mensen hem erg scherpzinnig vinden. Hij is argwanend wat betreft macht en hij voelt zich niet erg op zijn gemak als mensen hem als autoriteit beschouwen. Omdat hij kan zien wat er verkeerd is aan de algemene opinie over bepaalde zaken, heeft hij de neiging zich te identificeren met het lot van de underdog. Als hij zich eenmaal voor iets of iemand inzet, is hij erg loyaal aan dat doel of aan die persoon. Verdere persoonlijkheidskenmerken van de Zes: De Zes is pragmatisch en staat met beide benen op de grond en is over het algemeen makkelijk op de kast te jagen. Hij komt weinig zelfverzekerd over en is over het algemeen besluiteloos en aarzelend. Doorgaans is hij systematisch en behoedzaam en hij is halsstarrig en sceptisch. Hij kan vertrouwen op zijn vrienden en zij op hem. De Zes vindt comfort en zekerheid voor hem belangrijker dan zijn hobby’s en hij is trots op zijn doorzettingsvermogen en zijn gezond verstand. Zijn plicht en verantwoordelijkheid hebben veel betekenis voor hem en hij steunt zijn vrienden, ook al hebben zij het bij het verkeerde eind. Problemen met anderen kunnen ontstaan doordat de Zes pessimistisch en zeurderig kan zijn. Hij is voorzichtig en probeert zich voor te bereiden op onvoorziene problemen en hij “test” zijn dierbaren weleens of ze er wel echt voor hem zijn. Hij laat niet graag zijn verplichtingen uit het verleden los, dus hij heeft moeite met belangrijke veranderingen in het leven.
De Zes is trots op zijn betrouwbaarheid en betrokkenheid en neemt zijn sociale verplichtingen doorgaans heel serieus. Hij denkt al snel aan het allerergste, wordt vaak gehinderd door nervositeit, onzekerheid en twijfel en heeft meestal moeite met het nemen van beslissingen. Als hij niet zeker weet wat hij moet doen vraagt hij advies aan anderen en hij probeert er vaak achter te komen wat anderen van hem willen. Als hij iemand niet mag, laat hij dat meestal wel op een of andere manier blijken maar globaal genomen is hij te behoedzaam en te omzichtig. Hij heeft een diepe behoefte om “erbij “te horen en heeft over het algemeen niet veel zelfvertrouwen. De Zes heeft vaak problemen met mensen omdat hij ontwijkend en gesloten is en als hij zich onzeker voelt, wordt hij twistziek en verdedigend. Hij zorgt meestal wel voor een “vangnet” om op terug te vallen. De Basis In de periode vanaf de helft van de zwangerschap tot een jaar na de geboorte worden de wezenlijke basisconclusies bepaald die het kind vormen tot een bepaald Enneatype. In deze periode ontwikkelt het kind zijn fysieke identiteit en voert strijd tussen ‘Vertrouwen in’ en ‘Wantrouwen van’, een bipolaire basisbehoefte oftewel een ontwikkelingspolariteit. Deze ontwikkeling richt zich op de overlevingsdrang van het individu en de motor van deze overlevingsdrang is de ontwikkeling van angst, waarbij het ervaren van angst leidt tot een bepaalde actie tot zelfbehoud (de levensconclusie). Als deze actie werkt wordt dit DE oplossing voor het kind en deze oplossing is bepalend voor de ontwikkeling naar de structuur van een bepaald Enneatype. De levenservaring die de weg aangeeft voor de Zes: Het kleine kind kwam in nood toen het geconfronteerd werd met de angst van de ouders en de omgeving als bedreigend werd ervaren. Verloren levensessentie van de Zes: Het geloof en vertrouwen in zichzelf, in anderen en in het grote geheel. Compenserend geloof/levensvisie van de Zes: De wereld is gevaarlijk en bedreigend. Mensen zijn niet te vertrouwen. Zoek veiligheid of juist tart de veiligheid, vermijd gevaar of juist zoek gevaar en durf dat het hoofd te bieden. Levensconclusie voor zelfbehoud, Copingstrategie Wordt waakzaam, alert, vragend of twijfelend. Tast continu de omgeving af op wat fout kan gaan. Zoek zekerheid door of deze zekerheid uit te dagen en juist het gevaar te tarten (contra-fobische stijl) of zoek zekerheid en vermijd alle gevaar (fobische stijl). Basisangst van de Zes: De angst zonder steun of leiding te zijn Onbewust ontvangen kindertijdboodschappen door de Zes: Het is niet goed om jezelf te vertrouwen.
Uitgebleven kindertijdboodschap: Je bent veilig. Basisverlangen en haar vervorming: Het verlangen naar zekerheid. Dit ontaardt in gehechtheid aan overtuigingen. Kernidentificatie: Identificeert zichzelf sterk met de noodzaak om te reageren op innerlijke ongerustheid over een vermeend gebrek aan steun. Verzet zich tegen het (h)erkennen van ontvangen steun en de eigen innerlijke leiding. Zelfbeeld: Betrouwbaar, degelijk, bonafide, beminnelijk, ‘gewoon’, zorgvuldig, vooruitziend, onderzoekend. Mentale gedrevenheid van de Zes: Lafhartigheid (twijfel). Valkuilen: Het zoeken van zekerheid van juist die zaken waar nooit genoeg bewijs van zekerheid voor is. Uit angst zelf zonder steun of leiding te zijn, ondermijnen Zessen de steunsystemen van anderen en proberen hen op de een of andere manier te isoleren.
Kernkwaliteiten, valkuilen en allergieën Elk type heeft zijn eigen kernkwaliteiten. Wordt deze kernkwaliteit te sterk toegepast dan wordt het een valkuil en ervaren anderen dit als afwijkend gedrag. En elk type is allergisch voor bepaalde soorten gedrag van anderen en reageert daarop vanuit zijn valkuil. Voor de Zes geldt: Kernkwaliteiten Valkuil Alertheid Achterdocht Loyaliteit Besluiteloosheid Serieusheid Tobberigheid Verantw.heidsbesef Striktheid
Allergie Nalatigheid Gemakzucht Lichtzinnigheid Wispelturigheid
Uitdaging Overlaten Zelfvertrouwen Zorgeloosheid Souplesse
Ontplooiing voor de Zes: - Accepteer onzekerheid en onveiligheid als een onderdeel van het leven - Ontwikkel innerlijk vertrouwen in jezelf, in anderen en in de wereld - Herken dat zowel vluchten als vechten beide reacties zijn op angst - Observeer en doorvoel angst en breng het tot rust - Ga voorwaarts en onderneem ondanks de angst en vergeet nooit dat het je ware aard is om moedig te zijn en onder alle omstandigheden capabel te leven.
Motiverende energie van de Zes, de emotionele passie: Angst geassocieerd met alle mogelijke gevaren, ongelukkige toevallen en risico’s. Een accuratere benaming voor deze passie is Ongerustheid, aangezien ongerustheid ons bang maakt voor dingen die niet werkelijk gebeuren op dit moment. Zessen maken zich onafgebroken ongerust en bezorgd over mogelijke gebeurtenissen in de toekomst. Vermijdingen van de Zes, gevoed door angst: Hulpeloos en onverdedigbaar worden. Vermijding door zich of op een lijn te stellen met ‘autoriteit of gezag’ (phobische stijl) of juist het trotseren van deze ‘autoriteit of gezag’ (contrafobische stijl). Kracht: Voorzien van gevaar en bedreigingen, hoge intuïtie, loyaliteit, bedachtzaam, bezonnen en vriendelijk. Paradox: Door te trachtte om teveel zekerheid te krijgen in een onzekere wereld ontstaat meer onzekerheid, bezorgdheid en ongerustheid. Gerichtheid van de aandacht, de behoeften van de Zes: In een-op-een relaties: kracht/schoonheid In sociale situaties: plicht Voor zelfbehoud: genegenheid (warmte) Mechanismen die werken in de Zes: Kernovertuiging: de wereld is een onveilige plek Verdediging: waakzaamheid, vragend, twijfelend Intuïtie afgestemd op: verborgen doelstellingen van de ander Wat de Zes niet wil, vermijdingen: hulpeloosheid, weerloosheid Emotionele Gerichtheid: angst Fixaties: lafhartigheid, twijfel Werkmotivatie: impuls Hoofdthema’s van de Zes: Zoekt zowel onafhankelijkheid als steun. Verlangt naar iemand om op te steunen, maar wil zelf ook ‘de sterke’ zijn. Vreest verlaten te worden en zonder steun te zijn, maar ook te afhankelijk te worden van anderen. Gaat met anderen om door toegewijd en betrouwbaar te zijn terwijl hij toch zijn onafhankelijkheid probeert te bewaren. Zoekt toenadering maar is ook defensief. Hoe de Zes anderen manipuleert? Door te klagen en door andermans toewijding aan zichzelf te testen.
Ultieme uitdaging om te groeien voor de Zes: Win het vertrouwen in jezelf weer terug en in anderen en in de wereld en leef comfortabel met onzekerheid. Kwaliteiten van de essentie zijn daarbij het streven naar het hogere idee: geloof (vertrouwen) en de hogere deugd: moed Spirituele weg Kinderen van het type Zes verloren hun geloof (vertrouwen) in anderen. Daardoor verloren ze het contact met de kracht en de steun van de essentie, met als gevolg een vervallen in twijfel en een lafhartig uitgaan van het slechtste scenario. Het vervallen in angst geeft Zessen een levenslange preoccupatie met moed en een neiging te zoeken naar betrouwbare mensen en idealen. Het Enneagram model, dat over de terugkeer naar de essentie gaat, ziet de negen typen als zoekend naar die aspecten van de deugd die hen van hun a-specifiek lijden verlossen. Zessen zijn bewust of onbewust geneigd geloof (vertrouwen) te ontdekken omdat ze lijden onder het gemis ervan. Het gevolg Het kind heeft altijd geleefd in het gevoel van: de wereld is een gevaarlijke plek. Het kind heeft ouders gehad die kinderen voortdurend bang maken: ‘Pas hiervoor op. Kijk daarvoor uit. Niet op straat spelen. Niet met die mensen omgaan want die deugen niet’. De ouders hebben het kind bang gemaakt voor wat er zou kunnen gebeuren. Dat heeft het kind opgeblazen en daardoor ziet ze achter elke boom gevaar. Of: er is sprake van een zeer sterke, dominante, autoritaire vader. Het kind projecteert die dominantie op zijn omgeving. Die projectie komt veel voor bij een contrafobische Zes. Het is nu niet de volwassene, maar het kind wat projecteert. De Zes vergeet dat het innerlijke kind gedomineerd is geweest door de sterk autoritaire vader. Het dilemma Angst wordt op twee manieren geuit: door te vechten of te vluchten. Zessen die gewoonlijk vluchten (fobisch) willen beschermd worden, zoals een man of vrouw die vliegangst heeft. Vechtende Zessen (contrafobisch), die in feite net zo bang zijn, zullen zich in een vliegtuig vastklemmen en de kamikazemissie ondergaan. Kinderen van het type Zes reageerden op adrenaline. Ze leerden alert te zijn, autoriteit in twijfel te trekken en na te gaan wat er werkelijk bedoeld wordt. Sceptisch en behoedzaam als ze zijn zoeken ze naar verborgen bedoelingen. Hun aandacht gaat gemakkelijk over in uitgaan van het slechtste scenario.
Innerlijke twijfels zijn het sterkst als er zich een mogelijkheid voordoet om in actie te komen. Zessen hebben geleerd autoriteiten te wantrouwen. Ze vinden veiligheid in het voorspellen van de motieven van machtige mensen voordat ze het risico nemen om tot actie over te gaan. Het klinkt tegenstrijdig, maar succes kan beangstigend zijn. Zichtbaar worden betekent voor hen aangevallen worden. Zessen zoeken naar aanwijzingen. “Ben je te vertrouwen?”. Ze denken in termen van: “Wat gebeurt er als…? Wat gebeurt er als…?”. Als deze gewoonte een automatisme wordt, stopt hun zelfobservatie. Zessen zijn voorbereid op tegenstand en betwijfelen of ze steun krijgen. Omdat ze overstroomd worden door bange voorgevoelens gaan ze nadenken in plaats van iets te doen. Als ze eenmaal uitgaan van het slechtste scenario, kunnen ze onmogelijk nog handelen. Zessen groeien door het geloof (vertrouwen) in anderen terug te winnen. Ze groeien door te leren vertrouwen in het leven te hebben. Als ze in staat zijn hun angstige gedachten te onderscheiden van werkelijk gevaar en als ze kunnen zien hoe hun toenemende hoop verandert in twijfel, worden ze bevrijd van hun preoccupaties en zijn ze vrij om te kiezen hoe ze willen reageren. Ze worden gesteund door dierbaren die hen geruststellen, die onwankelbaar blijven als de toekomst er twijfelachtig uitziet, en die op hun woord te vertrouwen zijn. DE SUBTYPEN In een-op-een relaties wordt angst omgezet in kracht en schoonheid Omdat ze bang zijn voor andere mensen kunnen Zessen zich hulpeloos voelen als ze om een ander geven. Ze zijn in de macht van die persoon. “Wat gebeurt er als hij of zij niet van mij houdt? Wat gebeurt er als hij of zij van gedachten verandert?” Ze hunkeren naar geruststelling, en dat voelt vernederend. Ze zijn bang in de steek gelaten te worden, en dat maakt dat ze zich kwetsbaar voelen. Ze trekken zich terug, en onbewust gaan ze twijfelen aan de oprechtheid van anderen. “Ze zeiden het uit beleefdheid. Ze probeerden alleen maar aardig te zijn.” Het zou vreselijk zijn om vertrouwen te hebben en weer bedrogen te worden. Het lijkt reëler om te twijfelen. Zessen gebruiken hun kracht en schoonheid als een vertoon van macht. Een masker dat innerlijke twijfel verbergt. Het motief is anderen voor zich te winnen en loyaliteit af te dwingen. Een dominerende schoonheid. De bekwaamheid van kracht. De typische uiting van de machtige houding is het cultiveren van fysieke kracht en schoonheid. Dit leidt tot een rij van minnaars of een dominant intellectualisme. Zelfs een angstig persoon kan zich machtig voelen als anderen denken dat hij of zij sterk, mooi, sexy en slim is. In sociale situaties wordt angst beheerst door te voldoen aan sociale verplichtingen Angsten worden beheerst door wederzijdse verplichtingen en betrokkenheid. De behoeften van de groep bepalen hoe men zich zal gedragen, dus weten Zessen wat ze kunnen verwachten. Meningen worden bevestigd en verdedigd door de macht van de collectieve autoriteit van de groep dus hun zelftwijfel vermindert. Ze kunnen niet geïsoleerd raken en niet aangevallen worden. Zessen kunnen zeer zelfopofferend zijn voor het goede doel, hun gezin en voor idealen. Politieke acties, zelfhulpgroepen en kerken zijn interessegebieden voor degenen die veiligheid vinden in groeperingen. De dwangmatige variant van de sociale betrokkenheid wordt geuit door aan rituele verplichtingen te voldoen, wat ontstaat uit schuldgevoelens of uit angst om afgewezen te worden. Wie de regels naleeft, verzekert zich van een plaats in de groep. Genegenheid (warmte) van anderen vermindert de angst voor zelfbehoud Zessen ontspannen zich bij mensen die ze goed kennen en die hen accepteren; in gezelschap van vrienden verdwijnt hun angst. Ze delen samen een verleden, ze weten wat ze aan elkaar hebben, dus hoeven ze niet meer op hun hoede te zijn. Zessen voelen zich veilig bij mensen die hen aardig vinden, en voelen zich bedreigd als dit niet zo is. Ze willen voortdu-
rend gerustgesteld worden. “Hou je nog van me?” Afstand en stilte versterken hun twijfel: “Is er tussen ons iets veranderd? Wat denk je nu?” Zonder de realiteit te toetsen vallen ze ten prooi aan hun eigen fantasie en beginnen ze zich dingen af te vragen: “Waarom kreeg ik geen telefoontje? Misschien is het afgelopen?” Vanuit hun bemoedigende rol zijn ‘warme’ Zessen dol op vriendschap. Omdat hun gevoel van veiligheid gekoppeld is aan anderen, willen ze hen begrijpen. Ze worden intiem met anderen door ze te ontwapenen en vriendschap te sluiten, door voor hen in de bres te springen, door hun kant te kiezen. Verbonden door warmte, worden hun acties door vriendschap gemotiveerd. “We zitten in hetzelfde schuitje. Ik doe mee voor jou. We zijn niet alleen.” De Kind-ziel van de Zes In iedere Zes zit een kleine luilak – zoals een Negen – die alleen maar onder de dekens wil blijven, niet naar buiten wil, de wereld in, die alleen maar comfortabel beziggehouden wil worden. Om deze reden zijn Zessen vaak bang dat als ze zich ontspannen in zichzelf, ze inert zullen worden. Ze worden bang zich nooit meer te kunnen bewegen of tot actie te zullen komen en ze zijn bang dat ze zullen verontachtzamen wat ze in het leven hebben te doen. Dit komt natuurlijk doordat zich hier, verscholen voor het bewustzijn, dit jonge deel bevindt, dat niets anders wil doen dan volledig genieten van geneugten en afleiding. Deze innerlijke indolentie is de werkelijke kern van de angst van een Zes, hij is misschien banger voor deze neiging in zichzelf dan voor al het andere, en hij vreest dat als hij zichzelf niet meer opjaagt met zijn valse wil, hij alles kwijt zal zijn en hij in een moeras van luiheid zal wegzakken. Hij is bang dat als hij geen inspanning levert, er niets zal gebeuren en dat zijn leven naar de knoppen gaat. Als een Zes zichzelf moedig toestaat te stoppen met zijn inspanningen en zichzelf met rust laat, kan hij in eerste instantie een onbeweeglijkheid of een gebrek aan verlangen ervaren om wat dan ook te doen. Na verloop van tijd zullen de inertie en de indolentie van zijn kind-ziel transformeren in waar ze een imitatie van zijn: een liefdevol houvast van het Groter Geheel, een gevoel dat hij zich bevindt in de omarming van het Goddelijke, wetend dat hij uit liefde bestaat en een is met het gehele bestaan. De liefdevolheid en weldadigheid van het universum, de dimensie van ‘Levend Daglicht’, zullen onderdeel gaan uitmaken van zijn zelfgevoel en de angst in zijn ziel zal langzaam maar zeker minder worden als hij zijn onlosmakelijke verbondenheid met het Groter Geheel meer en meer volledig verwerkelijkt. Uiteindelijk zal zijn hele instelling van bang zijn voor anderen verdwijnen als hij erkent dat zijn natuur dezelfde is als die van al wat bestaat en dat het hele gevoel van zelf en de ander een illusie is. Met het Groter Geheel als zijn innerlijke grond en zijn perceptie van de continuïteit ervan in al zijn uiterlijke vormen, heeft hij inderdaad de rots gevonden waar hij werkelijk op kan staan. Afweermechanismen gebaseerd op verdringing van Schuld/Woede, Schaamte of Angst Projectie, mechanisme van de ZES, de loyalist Afweer op het gevoel/impuls van angst Projectie is het favoriete afweermechanisme van de Loyalist. Het is bovendien een belangrijk afweermechanisme voor alle Enneatypes, omdat met projectie alles wat in de schaduwzijde van het menselijk bewustzijn zit, op de buitenwereld wordt geprojecteerd. Het is het principe van de pot die de ketel verwijt dat hij zwart ziet. Alles wat men in zichzelf afwijst aan slechte kwaliteiten ziet men anderen juist doen. Door niet te oordelen, maar wel waar te nemen wat er bij jezelf gebeurt, kan projectie een hulpmiddel zijn om jezelf te verbeteren. Bij de Loyalist zal projectie vooral gebruikt worden om verkeerd gedrag te vermijden. Verkeerd gedrag kan vervelende en zelfs gevaarlijke situaties opleveren in de beleving van de Loyalist. Met name op afwijkend gedrag en afwijkende verbale en nonverbale communicatie van personen in een machtspositie zal de Loyalist reageren.
Een voorbeeld: een medewerker loopt door een gang en wordt niet gezien door een directeur, die hem in gedachten verzonken voorbij loopt zonder te groeten. Deze medewerker van het type Loyalist zal dan onmiddellijk denken: ‘Wat is er verkeerd met mij?’ Het afwijkende non-verbale gedrag van de directeur wordt geïnterpreteerd vanuit angsten van de medewerker. De Loyalist denkt te kunnen afleiden wat deze directeur over hem denkt. Het probleem is echter dat men dit nooit met 100 procent zekerheid kan doen, het blijft gissen. Een extreem geval was een marketingmanager die, objectief gezien, een logische en verdiende promotie kreeg. Maar zij was ervan overtuigd dat ze weggepromoveerd was en dat ze wel zou moeten mislukken in haar nieuwe functie. De focus op het ‘juiste’ gedrag leidt op den duur tot een verstarring in het gedrag. Tevens zal dit tot een beperking van de expressiemogelijkheden van de Loyalist leiden. Een Loyalist beschreef hoe zij in sociale contacten altijd trachtte in te schatten hoe men naar haar keek. Als zij iemand tegenkwam, die mogelijk een betere opleiding had genoten, dan keek zij tegen deze persoon op en ‘praatte zij omhoog’. Als zij het idee had dat een gesprekspartner een mindere opleiding had, dan keek ze daar op neer en praatte zij vanuit de hoogte. Door dit gedrag lang vol te houden zal een Loyalist zich steeds meer mentaal en emotioneel inperken. Je kracht is tegelijkertijd je grootste valkuil. Gebruik je die teveel en niet afgestemd op de ander dan ervaart de ander die kracht negatief en zal daar met weerstand op reageren. De sterke kanten van de Zes: - Is loyaal en plichtmatig - Stelt zichzelf hogere doelen - AIs een harde werker - Controleert de motieven van anderen op zuiverheid - Zoekt bescherming bij autoriteit - Is de leider van de oppositie - Zorgt ervoor dat de eigen woede en die van de ander niet gevoeld wordt - Stelt scherpe vragen - Herkent de innerlijke wereld van de ander - Wij samen tegen de rest - Kan zich sterk voordoen om anderen te helpen hun doel te bereiken - Kan goed analyseren - Verdiept zich in tegenovergestelde opvattingen - Wil een held zijn - Is een taaie doorzetter Reactie op stress: De Zes gaat naar de Drie. De plichtsgetrouwe Zes wordt op de Drie prestatiebelust en arrogant. Zessen investeren onvermoeibaar hun tijd en energie in ‘zekerheidssystemen’. Wanneer de stress hun normale incasseringsvermogen te boven gaat, kunnen ze de stap naar de Drie maken waarmee ze nog gedrevener en potentieel werkverslaafd worden. Daarnaast doen zij extra moeite om zich aan te passen aan hun omgeving en ze streven ernaar voorbeeldig genoeg te zijn om hun sociale en financiële positie te handhaven. Zessen op de Drie worden sterker imagobewust; zij ontwikkelen het juiste voorkomen (kleding, kapsel), de juiste gebaren, het juiste jargon en de juiste houding om acceptabel te zijn in hun kring. Op deze manier hopen ze mensen voor zich in te nemen en afwijzing te vermijden. Anderen voelen echter aan dat hun ‘vriendelijkheid of professionaliteit’ iets geforceerds heeft, waardoor ze zich gaan afvragen wat de Zes nu eigenlijk in zijn schild voert. Evenals Drieën kunnen Zessen competitief worden, zij het meestal door een identificatie met bepaalde groepen of overtuigingen (een favoriete sportclub, hun bedrijf, een levensstijl, school, nationaliteit of geloof). Ze kunnen ook snoeverig worden en zichzelf promoten. Zij nemen een neerbuigende houding aan, diskwalificeren anderen en pochen op hun eigen superioriteit in een wanhopige poging om zich tegen hun geringe zelfachting en hun minderwaardigheidsgevoelens te verdedigen. Oneerlijkheid over hun ach-
tergrond of opleiding, publiciteitsgeilheid en een niet-aflatend verlangen om over rivaliserende groepen of ideologieën te zegevieren kunnen een rol gaan spelen. De rode vlag: De Zes in de nesten Rode vlag: de angst door het eigen doen en laten zijn veiligheid geschaad te hebben. Als Zessen gedurende langere tijd onder extreme stress staan, of als ze een ernstige crisis hebben doorgemaakt zonder adequate steun of copingsvaardigheden, of als ze in hun jeugd chronisch mishandeld zijn kunnen ze het shockpunt passeren en de val omlaag maken naar de ongezonde aspecten van hun type. Mogelijk leidt dit ertoe dat zij tot het beangstigende inzicht komen dat hun eigen strijdlustige daden of defensieve reacties feitelijk hun zekerheid schaden. En hun angst kan voor een deel gegrond zijn. Deze bewustwording kan een keerpunt in het leven van de Zes betekenen, als hij de waarheid in deze angsten inziet kan hij de weg naar gezondheid en bevrijding inslaan. Aan de andere kant kan hij ook nog paniekeriger en reactiever worden: ‘Ik zal alles voor je doen, verlaat mij niet’ of aan het andere uiterste: ‘Het zal ze berouwen dat ze me uitgebuit en gedwarsboomd hebben!’ Als De Zes in deze houding volhardt, kan hij de val omlaag naar de ongezonde niveaus maken. Indien je bemerkt dat jijzelf of iemand die je kent de waarschuwings-signalen, (zie waarschuwingssignalen ), gedurende een langere periode achtereen vertoont (langer dan een paar weken) dan is het in therapie gaan of het inroepen van andere hulp ten zeerste aan te bevelen. Waarschuwingssignalen voor de Zes in nood Potentiële pathologie: Paranoïde, afhankelijke en borderline persoonlijkheid, dissociatieve stoornissen en passief-aggressief gedrag, intense angstaanvallen. Verdere herkenningspunten: - Intense angst- en paniekaanvallen - Kwellende minderwaardigheidsgevoelens en chronische depressie - Constant in angst leven de steun van anderen te verliezen - Afwisselende episoden van afhankelijkheid en impulsief vertoon van trotsering - Hardnekkig in ‘slecht’ gezelschap blijven verkeren en schadende relaties voortzetten - Extreme achterdocht en paranoia - Hysterische aanvallen naar vermeende vijanden De Zes in rust en zijn prestatiepunt (de integratierichting): De Zes gaat naar Negen. De angstige, pessimistische Zes ontspant zich meer en wordt optimistischer, zoals gezonde Negens. Zessen verwerkelijken zichzelf en blijven gezond door, zoals gezonde Negens, evenwichtig te worden in hun instincten en zich te aarden in hun lichaam. Voor het vinden van de nagestreefde stabiliteit dienen zij te aarden en zich te richten op het hier en nu. Veel Zessen zijn actief, zelfs sportief, maar dat is niet hetzelfde als van moment tot moment in contact staan met de ervaringen en gevoelens van het lichaam. Als tegenwicht voor hun non stop denken zouden zij hun aandacht kunnen richten op hun zintuiglijke indrukken, zodat zij iets anders krijgen om zichzelf mee te identificeren, dan alleen hun hoofd. Als Zessen completer hun lichaam gaan bewonen, kan dit gepaard gaan met paniek-en angstgevoelens, zeker wanneer er een achtergrond van mishandeling of misbruik is. Zij kunnen gaan trillen. Op die momenten is het belangrijk dat zij zich realiseren dat het lichaam via deze reacties oude angsten en pijn verwerkt en niet dat het indicaties zijn van het gevaar om in het hier en nu te zijn. Naarmate Zessen zich hun angst meer bewust kunnen zijn, zonder erop te reageren (containment), stellen zij zich meer en meer vol vertrouwen open voor het leven. Door de trekken van gemiddelde Negens te imiteren, zullen Zessen deze stabiliteit echter niet vinden. Zelfgenoegzaamheid, zich wegcijferen of in troostrijke ingesleten routines
vervallen, versterkt alleen maar hun neiging om zich angstig aan mensen en activiteiten vast te klampen voor zekerheid. Geforceerde pogingen om de dingen gemakkelijk op te vatten of passief te blijven, maken nog geen einde aan hun diepere ongerustheid en kunnen hun psychische heksenketel alleen nog maar vergroten. Maar naarmate zij er bedrevener in raken bij zichzelf te blijven zonder op hun angsten te reageren, voelen ze zich hoe langer hoe meer gesteund, niet alleen door belangrijke anderen of door hun werk, maar door het bestaan. Ze beseffen dat het leven goed is en hen gunstig gestemd en ze weten dat alles goed komt. Dit is niet gebaseerd op een overtuiging of een of andere truc van het verstand, maar op een kalm en stabiel innerlijk weten, dat geen verklaringen of externe ondersteuning behoefte. Vanuit deze positie van gegrond openstaan zijn Zessen zich bewust van hun banden en wat ze gemeen hebben met de mensheid. Zij omarmen anderen en aanvaarden hen, ongeacht of hun meningen of leefwijze vertrouwd zijn. Ze zijn door en door moedig en niet uit een tegenfobische reactie op angst, maar in en uit zichzelf, vanuit hun kern. Hun moed komt voort uit een gevoel van echte innerlijke solidariteit en diepe verbondenheid met zichzelf en alles wat leeft. Hierdoor zijn integrerende Zessen, net als gezonde Negens, in staat om innerlijk evenwichtig en gelijkmoedig, grote uitdagingen aan te nemen en zelfs tragedies of bedreigingen te verduren. Afhankelijk van de situatie, de daarbij behorende mate van stress en het ontwikkelingsproces wat de Zes heeft doorlopen kan deze zich op verschillende niveaus uiten. Niveaus van ZIJN voor de Zes
Gemiddeld, Niveau 5, Kern = Ambivalent, defensief Zessen maken zich bezorgd niet tegemoet te kunnen komen aan de botsende eisen van hun verschillende verplichtingen en verzetten zich er daarom tegen dat er nog meer druk op hen wordt gelegd zonder hun supporters te vervreemden. Ze zijn bezorgd, pessimistisch en achterdochtig, wat tot grotere behoedzaamheid, impulsiviteit en besluiteloosheid leidt. Gemiddeld, Niveau 6, Kern = Plichtsgetrouw, loyaal Zessen gaan vrezen dat zij hun onafhankelijkheid zullen verliezen, maar menen tegelijkertijd meer steun nodig te hebben. Ze investeren in de mensen en organisaties die hen naar hun idee zullen helpen, maar voelen zich daar niet mee op hun gemak. Ze zoeken geruststelling en leiding bij procedures, regels, autoriteiten en filosofieën. Gezond, Niveau 7, Kern = Toegewijd, samenwerkend Zessen versterken hun zelfbeeld door verantwoordelijk te werken aan het opbouwen en instandhouden van wederzijds voordelige systemen. Ze vormen bondgenootschappen met anderen en zetten zich daar gedreven en energiek en met aandacht voor details voor in. Ze hebben een ijzeren discipline, zijn praktisch en voorzien vaak van te voren potentiële problemen. Gezond, Niveau 8, Kern = Innemend, betrouwbaar Zessen richten zich op de omgeving voor het vinden van steun en om alert te zijn op gevaren. Ze zijn vriendelijk, betrouwbaar en innemend en streven ernaar banden en stabiliteit op te bouwen in hun wereld. Zelfbeeld: ‘Ik ben aandachtig, solide en betrouwbaar.’
Ongezond, Niveau 1, Kern = Zelfvernederend, zelfvernietigend Het doorbrekend besef daden te hebben begaan waarvoor ze waarschijnlijk gestraft zullen worden, is teveel voor ongezonde Zessen. Schuldgevoelens en zelfhaat leiden ertoe dat zij zichzelf straffen, daarmee schande over zichzelf afroepend en alles kapotmakend wat ze hebben bereikt. Zelfmoordpogingen om hulp uit te lokken, zijn niet ongewoon.
Gezond, Niveau 9, Kern = Zelfstandig, moedig Bevrijde zessen laten het geloof los dat ze zich voor hun steun moeten verlaten op iemand of iets buiten zichzelf: ze ontdekken hun eigen innerlijke leiding. Paradoxaal genoeg verwezenlijken ze tevens hun basisverlangen: het vinden van zekerheid en steun, vooral in hun eigen innerlijke leiding. Ze zijn daardoor zelfverzekerd, geaard, sereen en moedig.
Ongezond, Niveau 2, Kern = Paranoïde, uitvallend Zessen zijn inmiddels zo onzeker en radeloos geworden, dat ze gaan geloven dat anderen erop uit zijn om hun laatste resterende veiligheid te vernietigen. Ze koesteren paranoïde angsten en waanideeën over de wereld. Ze fulmineren over hun obsessieve angsten en kunnen uitvallen naar reële of ingebeelde vijanden.
HOE KAN DE LOYALIST ZICH ONTPLOOIEN? - Check de realiteit. Zijn je twijfels gebaseerd op de werkelijkheid of komen ze voort uit fantasieën? Spreek je angsten hardop uit. Controleer je conclusies bij iemand die je vertrouwt. - Vermijd vage overeenkomsten. Zorg dat je duidelijke richtlijnen hebt over hoe je moet handelen. - Alle typen hebben steun van anderen nodig. Voor Zessen is het een noodzaak. - Houd uitstellen in de hand door tijdsgrenzen te stellen en controlemogelijkheden op wat je gedaan hebt in te bouwen. - Besteed aandacht aan positieve keuzemogelijkheden. Bedenk dat negatieve vooruitzichten voor jou geloofwaardiger zijn. - Herinner je de momenten dat denken in de plaats kwam v an het ondernemen van actie. - Zoek veiligheid in richtlijnen die stap voor stap aangeven hoe je met bedreigende gebeurtenissen kunt omgaan in plaats van ze te vermijden of hun belang te overdrijven. - Herken de neiging om te vechten of te vluchten als reactie op bedreigende situaties. - Ga na of het feit dat je anderen vijandig vindt een projectie is. - Als je gepreoccupeerd raakt met ‘het slechtste scenario’ (a) fantaseer dan ‘het beste’ of (b) overtref jezelf door een nog veel slechtere afloop te fantaseren, die duidelijk maakt hoe belachelijk je denkbeeld was.
Ongezond, Niveau 3, Kern = Paniekerig, onbetrouwbaar Zessen zijn bang dat ze door hun eigen toedoen hun zekerheid hebben geschaad: Wat ook inderdaad zo zou kunnen zijn. Hun reactieve gedrag kan crises in hun leven veroorzaakt hebben, waardoor zij nog minder vertrouwen in zichzelf hebben. Ze zijn paniekerig en voelen zich depressief en hulpeloos en kijken daarom uit naar iets wat hen uit hun hachelijke situatie komt redden. Gemiddeld, Niveau 4, Kern = Autoritair, beschuldigend Zessen zijn bang dat ze de steun van hun bondgenoten aan het verliezen zijn, daarnaast zijn ze buitengewoon onzeker over zichzelf. Zij gaan daarom oorzaken voor hun ongerustheid zoeken. Ze zijn verbitterd, cynisch en reaktief en menen dat hun goedheid van vertrouwen geschonden is. Ze geven anderen de schuld en raken in een machtsstrijd verwikkeld.
BESCHRIJVING ENNEAGRAM TYPE 7 Levensgenieter / Avonturier / Planner / Genotzoeker / Dromer / Optimist Het type Zeven zal zich sterk herkennen in deze situatie: Hij is een optimistisch mens die het leuk vindt om aan te komen met nieuwe en interessante dingen. Hij heeft een zeer actieve geest, die snel heen en weer springt tussen verschillende ideeën. Hij heeft graag een totaalbeeld van hoe die ideeën in elkaar passen en hij wordt helemaal enthousiast als hij concepten die eerst niets gemeenschappelijks leken te hebben, met elkaar kan verbinden. Hij vindt het moeilijk om bezig te blijven met ondankbare en steeds terugkerende taken. Hij houdt ervan om betrokken te zijn bij het begin van een project, in het planningsstadium, wanneer er nog uit een groot aantal interessante opties gekozen moet worden. Wanneer hij geen belangstelling meer voor iets heeft vindt hij het moeilijk om er met zijn aandacht bij te blijven want hij wil verder met datgene wat nu weer zijn belangstelling heeft gewekt. Als er iets vervelends is, richt hij liever zijn aandacht op leukere ideeën. Hij gelooft dat mensen recht hebben op een plezierig leven. Verdere persoonlijkheidskenmerken van de Zeven: De Zeven is over het algemeen spontaan en houdt van plezier maken en als zich een nieuwe ervaring voordoet vraagt hij zich meestal af of het leuk is. Hij is ronduit, zegt vaak wat anderen niet durven zeggen en is doorgaans avontuurlijk en bereid om risico’s te nemen. Hij is vaak bang dat hij iets mist dat nog beter of leuker is en als hij zorgen heeft, verwent hij zichzelf vaak met iets leuks. De Zeven is doorgaans extravert en een sociaal mens en hij wordt gewaardeerd om zijn levenslust en gevoel voor humor. Als reactie op druk van anderen wordt hij agressiever en omgaan met details is niet zijn sterkste punt.
dat hij niet de zelfdiscipline heeft om zich te concentreren op wat hem werkelijk voldoening schenkt. Een van de grootste problemen van de Zeven is om gas terug te nemen en hij volgt doorgaans zijn gevoel en impulsen. Hij doet zijn uiterste best om niet als saai te worden gezien. De Basis In de periode vanaf de helft van de zwangerschap tot een jaar na de geboorte worden de wezenlijke basisconclusies bepaald die het kind vormen tot een bepaald Enneatype. In deze periode ontwikkelt het kind zijn fysieke identiteit en voert strijd tussen ‘Vertrouwen in’ en ‘Wantrouwen van’, een bipolaire basisbehoefte oftewel een ontwikkelingspolariteit. Deze ontwikkeling richt zich op de overlevingsdrang van het individu en de motor van deze overlevingsdrang is de ontwikkeling van angst, waarbij het ervaren van angst leidt tot een bepaalde actie tot zelfbehoud (de levensconclusie). Als deze actie werkt wordt dit DE oplossing voor het kind en deze oplossing is bepalend voor de ontwikkeling naar de structuur van een bepaald Enneatype. De levenservaring die de weg aangeeft voor de Zeven: Het kleine kind kwam in nood toen het geen onderscheid meer kon maken tussen innerlijke en uiterlijke realiteit. Verloren levensessentie van de Zeven: Het vrijelijk, vrijuit en diep, diepzinnig ervaren en beleven van het volle spectrum van mogelijkheden door doorvoelende concentratie. Compenserend geloof/levensvisie van de Zeven: De wereld beperkt en frustreert mensen en veroorzaakt pijn waaraan ontsnapt kan worden. Het leven biedt talrijke kansen en keuzemogelijkheden. Ik zie uit naar de toekomst. Levensconclusie voor zelfbehoud, copingstrategie Plan zoveel mogelijk plezierige, positieve mogelijkheden. Stel je voor en engageer jezelf met interessante activiteiten en ervaringen. Focus je attentie op meerdere opties, gelegenheden en kansen. Basisangst van de Zeven: De angst tekort te komen of onafgebroken te lijden. Onbewust ontvangen kindertijdboodschappen door de Zeven: Het is niet goed om van wie dan ook afhankelijk te zijn voor iets. Uitgebleven kindertijdboodschap: Er zal voor je worden gezorgd. Basisverlangen en haar vervorming: Het verlangen om gelukkig te zijn. Dit ontaardt in jachtig escapisme.
Als hij zorgen heeft, zoekt hij graag afleiding voor zichzelf en hij is spontaan en improviseert als er problemen zijn. Eén van zijn grootste krachten is om met nieuwe ideeën te komen en mensen daar enthousiast voor te maken. Hij probeert zijn leven snel, intens en opwindend te houden en is te makkelijk en te toegeeflijk ten opzichte van zichzelf. Hij heeft een snelle geest en een tomeloze energie en heeft niet bijzonder veel zelfdiscipline. In een eerste ontmoeting is hij gezellig en onderhoudend en hij is meestal snel opgewonden, een snelle prater en gevat. Hij krijgt dingen niet af omdat hij teveel mogelijkheden ziet en als hij twijfelt probeert hij verschillende dingen uit om te kijken wat hem het best bevalt. Over het geheel is hij onbesuisd, met te oppervlakkige gevoelens. De Zeven laat over het algemeen de dingen graag vieren, verlegt zijn grenzen, is blij met zijn enthousiasme en zijn openstaan voor nieuwe ervaringen. Hij neigt tot overdaad en te hard van stapel lopen en sterke stemmingswisselingen zijn typerend voor hem. Doorgaans loopt hij vooruit op de dingen die hij gaat doen en als hij moet kiezen tussen iets bekends en iets nieuws, kiest hij iets nieuws. Dikwijls maakt hij zich zorgen
Kernidentificatie: Identificeert zich sterk met de toestand van opwinding waarin hij verkeert door op positieve ervaringen in de toekomst te anticiperen. Verzet zich tegen het (h)erkennen van persoonlijke pijn en ongerustheid. Zelfbeeld van de Zeven: Enthousiast, onbekommerd, spontaan, vrolijk, gretig, extravert, energiek, positief. Mentale gedrevenheid van de Zeven: Plannen maken Valkuilen: Trachten het leven positief en idealistisch te houden en blijven geloven dat lijden ontlopen kan worden. Uit angst zelf hulpeloos te lijden en iets tekort te komen, doen Zevens anderen pijn en geven hun het gevoel dat zij iets tekortkomen. Motiverende energie van de Zeven, de emotionele passie: Gulzigheid, vraatzucht voor interessante ideeën en plezierige ervaringen, zowel in het heden als in de toekomst. Het gaat hier vooral om het onverzadigbare verlangen om ‘zich vol te proppen’ met ervaringen. Zevens proberen gevoelens van innerlijke leegte te overwinnen door zich op een scala van positieve, stimulerende ideeën en activiteiten te storten, maar ze menen nooit genoeg te hebben.
Vermijdingen van de Zeven, gevoed door angst: Frustraties, dwang, grenzen en limieten en verstrikt raken in lijden. Kracht: Speels, ludiek, schalks, optimistisch, van het leven houdend. Paradox: Het zoeken naar de positieve kanten van het leven en het vermijden van de donkere kant van het leven is van zichzelf begrenzend en benauwend. Door te trachten pijn te vermijden, ontstaat juist pijn. Gerichtheid van de aandacht, de behoeften van de Zeven: In een-op-een relaties: fascinatie (beïnvloedbaarheid) In sociale situaties: opofferingsgezindheid Voor zelfbehoud: verdediging gelijkgestemden Mechanismen die werken in de Zeven: Kernovertuiging: ik ben leeg Verdediging: plezier, positiviteit Intuïtie afgestemd op: aangename situaties Wat de Zeven niet wil, vermijdingen:lijden, frustratie, beperking Emotionele Gerichtheid: onmatigheid Fixaties: plannen maken Werkmotivatie: ondernemen
reert werken op spiritueel niveau tot het aangenaam bezig zijn met plannen maken en een onmatige behoefte aan levenservaringen. Soberheid, de positieve tegenpool van onmatigheid, is een ander algemeen gebruikt begrip dat verwijst naar de spirituele ontplooiing van de Zeven door concentratie, beperking, en toewijding. Het gevolg Bij een Zeven is er vaak sprake van een vastgelopen huwelijk van de ouders. Er kan ook sprake zijn van een afstandelijke, gevoelsarme moeder en dat ervaart het kind als last. Het vertoont dan de reactie: weg van de situatie van mijn ouders. Dan krijg je dus het tegenovergestelde: het benaderen van leuke dingen en weg van het vervelende. Het dilemma Zevens hebben geleerd te charmeren en te ontwapenen; ze richten zich op plezier en ontwijken de pijn. Hun vluchtweg is een stroom van positieve keuzemogelijkheden, ideeën en toekomstvisies. Als ze moeilijkheden tegenkomen verschuift de aandacht en reserveplannen worden ingezet. Zevens zijn gefascineerd door prettige ervaringen, een veelbelovende toekomst en stimulerende ideeën. Ze voelen zich toegewijd aan een aantrekkelijk en avontuurlijk leven en zijn de optimisten van het Enneagram.
Alles is in orde wanneer ze goede tijden in het verschiet hebben. Het leven is oké als de energie begint te stromen. Onmatigheid is een smulpartij van ervaringen. Maak het weekschema nog voller en vul de geest met plannen. Teleurstellingen komen nauwelijks aan de oppervlakte. Andere mogelijkheden lijken aantrekkelijk. Plotseling is er een heel nieuw idee. Zevens jagen hun eigen belangen na, gesteund door een gevoel van eigenwaarde. Ze gaan naar plaatsen waar ze welkom zijn en voelen zich aangetrokken tot mensen die hen Hoe de Zeven anderen manipuleert? waarderen. Gesteund door gevoelens van eigenwaarde gaan Door anderen in verwarring te brengen en door hen de eigen ze door het leven zonder zich bewust te zijn van de pijn van eisen op te dringen. anderen. Voor Zevens zijn mensen fascinerend en elke dag brengt zijn eigen ervaringen mee. Hun aandacht richt zich op Ultieme uitdaging om te groeien voor de Zeven: de volgende gebeurtenis en het leven gaat door. Herken het vluchten uit de werkelijkheid in het najagen van Als het positief labelen een automatisme wordt, stopt hun ervaringen en belevingen en het idealiseren van toekomstige zelfobservatie. Ze beseffen niet dat ze alleen nog maar poplannen. Herwin en accepteer alles van het leven in het hier sitief denken. Ze halen mogelijkheden en feiten door elkaar. en nu: pijn, angst en beperkingen en grenzen alsook plezier, Ze weten alleen dat het hen irriteert als anderen vertellen vreugde en verschillende opties. wat ze moeten doen. Dat begrenzingen het resultaat zijn van kleingeestig denken. Dat regels hinderlijk en waarschijnlijk Spirituele weg onbelangrijk zijn, en dat het ‘dodend’ is als hun keuzemogelijkWerk is een algemeen gebruikt begrip dat staat voor de maheden verminderen. nier van aandacht richten die verdergaat dan onze persoonlijkheid of ‘valse’ zelf. Spiritueel werk is afhankelijk van het ver- Zevens groeien door te ‘blijven’ in plaats van weg te gaan. Ze groeien door met pijn om te leren gaan. Als ze zien hoe hun mogen naar binnen te kijken en onderscheid te maken tussen de uiterlijke en de innerlijke realiteit. Als de geest gefascineerd aandacht verslapt wanneer ze ergens mee verbonden raken zijn ze vrij om te kiezen hoe ze willen reageren. Ze doen er raakt door de heerlijkheden van het materiële leven, degenegoed aan nog een minuut te blijven in plaats van weg te gaan. Ze worden Kernkwaliteiten, valkuilen en allergieën gesteund door dierbaren die zowel het Elk type heeft zijn eigen kernkwaliteiten. Wordt deze kernkwaliteit te sterk toegeplezier als de pijn in de relatie acceptepast dan wordt het een valkuil en ervaren anderen dit als afwijkend gedrag. En elk ren, die de behoeften en de waarde van type is allergisch voor bepaalde soorten gedrag van anderen en reageert daarop vrienden inzien, die zien wanneer hun vanuit zijn valkuil. interessen zich gaan verspreiden en die een kader maken waarbinnen emotioVoor de Zeven geldt: nele diepte kan optreden. Kernkwaliteiten Valkuil Allergie Uitdaging Spontaniteit Impulsiviteit Saaiheid Doordachtzaamhd DE SUBTYPEN Charme Narcisme Opgeslotenheid Verbinding Nieuwsgierigheid Rusteloosheid Voorspelbaarheid Tevredenheid In een-op-een relaties wordt Luchthartigheid Ongedisciplineerdhd Zwaarmoedigheid Grondigheid onmatigheid geuit door fascinatie (beïnvloedbaarheid) Ontplooiing voor de Zeven: Zevens tonen hun onmatigheid door met - Realiseer je dat het beperkend is om uitsluitend naar het positieve te zoeken hun charmes vele een-op-een contacten - Maak en voer afspraken uit te maken. Mensen zijn een eindeloze - Simplificeer het leven in het hier en nu bron van aantrekkelijkheid voor Zevens. - Leer je te spiegelen aan anderen De eerste vonk die overspringt is voor - Sta pijn en oncomfortabele emoties toe hen de beste. Ze worden door de aanen vergeet nooit dat het je ware aard is om gelukkig te zijn en aan de rijkdom trekkelijkheid van de ander overrompeld. van ervaringen voor iedereen bij te dragen. Denk je eens in waar dit naar toe kan Hoofdthema’s van de Zeven: Benadrukt positieve ervaringen, vreugde, activiteit, opwinding en plezier. Vermijdt zijn eigen pijn en leegte in te zien; zijn rol in het anderen en zichzelf aangebrachte leed. Problemen met behoeften door te grote nadruk te leggen op de eigen behoeften; ervaart andermans behoeften al gauw tot last.
gaan! Stel je voor hoe dat zou zijn! “Dit is het helemaal!” Als Zevens gefascineerd zijn door ons verhaal passen ze precies in het plaatje. Ze nemen deel aan ons verhaal, ze nemen deel aan onze toekomst, ze gaan plannen maken. Het klikt. De onmiddellijke intimiteit die het kunnen delen van een fantasie met zich meebrengt geeft het idee dat ‘we er samen inzitten’. Op het moment zelf lijkt het niet een fantasie. Het klinkt geheel aannemelijk. “Ben jij op Hawaï geweest? Ik kan zien dat je het er prettig vond. Ga je er weer naar terug? Het is een plaats waar ik ook naar toe zou gaan.” De mogelijkheden zijn fabelachtig. “Wat is jouw favoriete plek op deze planeet; ik zou er graag heen gaan.” Het klinkt als een feit. Zevens die langdurig in een monogaam huwelijk leven zeggen dat ze hebben moeten leren leven met het gevoel begrensd te worden door één relatie. Verbondenheid is onaangenaam en wordt gewoonlijk geassocieerd met pijn. “Is dit het nou?” Onmatigheid vindt in sociale situaties een uitweg via opofferingsgezindheid Onmatigheid uit zich in sociale situaties via affiniteit met de groep. Zevens voelen zich aangetrokken tot mensen die hun gevoel van eigenwaarde weerspiegelen, die dezelfde filosofische ideeën hebben en die genieten van dezelfde activiteiten. Ze voelen zich prettig tussen mensen die elkaar graag mogen. Het is hun doel in stimulerend gezelschap te zijn, waar ze hetzelfde kunnen doen als wanneer ze alleen zouden zijn. ‘Opofferingsgezinde’ Zevens zien ‘de kracht van het aantal’, maar ze zijn zich ook zeer bewust van de beperkingen die het groepsproces met zich meebrengt. Ze voelen zich gekweld als anderen ploeteren en blunderen. Wat een tijdverspilling. Als de groep iets onderneemt kunnen ze niet alleen verdergaan, maar ze zouden dit wel willen. Zevens van dit subtype zijn gebonden aan hun groepsgenoten omdat een collectieve inspanning persoonlijke opoffering vereist. Gelijkgestemde mensen verdedigen onmatigheid ten gunste van hun zelfbehoud Zelfbehoudende Zevens lijken soms op ouderwetse ‘rondtrekkende predikanten’. Ze bezoeken hun vrienden om nieuws te vergaren en te zien hoe hun plannen vorderen. Als ze zien dat de verschillende gebieden van hun toekomstplannen gedijen, voelen ze zich veilig. De gelijkgestemden zullen tot elkaar gebracht zijn via hun gemeenschappelijke vriendschap met de Zeven, die zich tot iedereen aangetrokken voelde vanwege hun potentiële bijdrage aan een collectieve visie. Elke verdediger van die visie is voor de Levensgenieter interessant en ieder heeft een specifieke kwaliteit om aan het geheel bij te dragen. De tuinman, een reiziger, gezinnen met kinderen, een dokter, een danser, een mysticus, een priester. Zelfbehoudende Zevens voelen zich gerustgesteld als ze zien dat de verschillende gebieden van het leven aandacht krijgen. Ze nemen de draad van een gesprek weer op precies daar waar ze maanden geleden gestopt waren, alsof er geen tijd tussen heeft gezeten. Er wordt gebrainstormd, nieuwe informatie uitgewisseld, en er is een onmatige behoefte aan een positief toekomstperspectief. Kameraden die hen op hun weg vergezellen. Gelijkgestemde verdedigers van hun droom. De Kind-ziel van de Zeven In iedere ogenschijnlijke grootmoedige en onbezorgde Zeven bevindt zich een zeer vrekkige, weigerachtige en teruggetrokken kind-ziel, een kleine Vijf. Hij houdt hardnekkig vast aan wat hij heeft en bergt al zijn snoep en speelgoed weg, zodat de andere kinderen er niet bij kunnen en het van hem afpakken. Gedreven door de angst voor verlies en een innerlijk gevoel van schaarste, voelt hij zich vanbinnen leeg en angstig dat er geen voeding meer zijn kant uit zal komen. Alle ogenschijnlijke gezelligheid, optimisme en interesse in het leven van een Zeven ten spijt, wil deze jonge plek vanbinnen zich verschuilen voor het leven en er op afstand mee in verbinding staan. Deze kind-ziel kan ook een kleine ‘nerd’ en een betweter zijn die zich voornamelijk op zijn intellect verlaat. Het is waarschijnlijk dat in de jeugd van een Zeven zijn neiging zich af te zonderen, zich in zichzelf op te sluiten en alleen te zijn niet werd toegestaan en dat hij de boodschap meekreeg dat
hij zich meer op de buitenwereld moest richten en opgewekt moest zijn. Het is ook waarschijnlijk dat zijn mentale vermogens werden ondersteund en zich ontwikkelden ten koste van een meer innerlijk en intuïtief begrip, waardoor hij een klein intellectueeltje werd dat zich afgescheiden voelde van de andere kinderen. De zonnigheid van een Zeven werd een manier om zijn innerlijke gevoel van schaarste en er niet meer bij te horen, van zich geen deel te voelen van de groep of het gezin en er niet in te passen, te maskeren en zich ertegen te verdedigen. Vanwege de noodzaak voor een Zeven om opgewekt, optimistisch en enthousiast over de dingen te zijn, is het voor hem erg moeilijk om dit teruggetrokken, angstige en kluizenaarachtige jonge deel van zichzelf te erkennen. Wat het moeilijkste voelt is het gevoel van schaarste dat zijn kind-ziel voortjaagt, de dorre, innerlijke leegte en droogte, en in eerste instantie ervaart een Zeven het als bedreigend om hiermee contact te maken. Hoe meer hij in staat is dit deel van zichzelf niet te veroordelen en af te wijzen, hoe meer de neiging tot gierigheid en isolement zal transformeren, met name als zijn gevoel dat hij uiteindelijk een afzonderlijke entiteit is, en dus iemand die is afgesneden van de rest van het bestaan, onder druk komt te staan. Zijn sukkelige, achenhebbisje en boekenwurmkwaliteiten zullen overgaan in een werkelijk en belichaamd weten. Als zijn gevoel van afgescheidenheid van de Totaliteit en van anderen aan bod komt, en zijn innerlijke woestijn bloeit met alle bloemen van Essentie, zal zijn ziel werkelijk direct weten. Hij zal zich onderdeel voelen van het Geheel en uit eigen ervaring begrijpen dat afgescheiden zijn onmogelijk is, en zijn ‘oké’ zijn zal echt zijn in plaats van reactief. Afweermechanismen gebaseerd op verdringing van Schuld/ Woede, Schaamte of Angst Rationalisatie, mechanisme van de ZEVEN, de levensgenieter Afweer op het gevoel/impuls van angst Bij een pijnlijke ervaring is zingeving een belangrijke mogelijkheid om die ervaring weer los te kunnen laten. Als de pijn is toegelaten en volledig is ervaren, kunnen de realisatie van waarom je iets is overkomen en de mogelijke leerpunten ervan je helpen die ervaring goed te verwerken. De Levensgenieter gebruikt deze mogelijkheid echter om pijn uit het verleden en mogelijk toekomstige pijn te vermijden. Het zijn de ‘zure druiven’; je wilt die heerlijke druiven pakken, maar je kunt er niet bij. Dan zeg je tegen jezelf: ‘de druiven waren toch zuur’. Je komt dus met een reden, een argumentatie, die je helpt om een teleurstelling te verwerken. Een vrouw, die haar vader een aantal jaren geleden had verloren, sprak nog steeds over haar vader in bewoordingen als ‘het was zo’n goede vader, die moet nu zeker in de hemel zijn’ en ‘hij zal daar heel gelukkig zijn, omdat hij ons zo’n gelukkige tijd heeft gegeven’. Omdat zij er zo lang op deze manier over doorpraatte, vroeg men haar hoe zij zich voelde. Zij barstte daarop in tranen uit en was lange tijd zeer emotioneel. De emotie rouw, die letterlijk fysiek moet worden verwerkt door huilen, door een intens gevoel van verlies en pijn, had ze al die jaren nooit in haar bewustzijn toegelaten. Door alleen de plezierige dingen te herinneren en alle mogelijke rationalisaties te gebruiken, kunnen zulke pijnlijke emoties als rouw buiten het bewustzijn worden gehouden. De Levensgenieter gebruikt onbewust rationalisatie om pijn in allerlei vormen te vermijden. Teleurstelling, verdriet en depressie zijn echter onvermijdelijke emoties; het leven roept dit soort emoties nu eenmaal op. Als een Levensgenieter de rationalisaties te lang aanhoudt zal hij de oppervlakkigheid, die er een direct gevolg van is, als zeer vervreemdend gaan ervaren. Je kracht is tegelijkertijd je grootste valkuil. Gebruik je die teveel en niet afgestemd op de ander dan ervaart de ander die kracht negatief en zal daar met weerstand op reageren.
De sterke kanten van de Zeven: - Vermijdt beperkingen - Maakt graag plezier - Heeft ontzettend veel ideeën - Vervangt pijnlijke gevoelens door positieve opties - Voelt zich zeker, vooral onder gelijkgestemden - Voert het idee in gedachten al uit, waardoor het als een feit kan worden gezien - Richt de aandacht op zichzelf - Voelt zich een autoriteit - Gebruikt charmes om een superieure status te krijgen - Vermijdt conflicten met autoriteiten - Charme is de eerste verdediging - Weet moeilijkheden te omzeilen - Waardeert spontaniteit - Heeft voorkeur voor afspraken met een open einde - Is zeer sterk in de opstart- en planningsfase - Ziet de onderlinge verbanden en brengt ze bij elkaar - Heeft een oplossing voor ieder probleem. Reactie op stress: De Zeven gaat naar de Een. De verstrooide Zeven wordt op de Een opeens perfectionistisch en kritisch. Onder toegenomen stress gaan Zevens beseffen dat zij hun energieën moeten richten als ze dingen willen bereiken. Net als gemiddelde Enen beteugelen zij zichzelf. Ze gaan harder werken, menend dat alleen zij het werk naar behoren kunnen uitvoeren. En ze proberen hun gedrag binnen de perken te houden. Ze dwingen zichzelf door te gaan met waaraan ze begonnen zijn, maar ergeren zich niettemin al snel aan deze structuren en grenzen. Ze kunnen dan ofwel nog rustelozer en verstrooider worden, of ze beheersen zich nog sterker en worden inflexibel. In dat geval maakt hun gebruikelijke uitbundigheid plaats voor grimmige ernst. Evenals gemiddelde Enen proberen Zevens onder stress anderen te beleren. Of het nu om een opwindend boek of een enerverende workshop gaat, of een goede supermarkt, of een bepaald politiek of spiritueel standpunt. Hun geestdrift voor de eigen opinies kan al snel overgaan in een drang om discussies aan te gaan of andermans standpunt te bekritiseren. Ze kunnen kortaf en onpersoonlijk worden en ergeren zich mateloos aan iedere vorm van incompetentie, zowel bij zichzelf als bij anderen. Onder grote stress borrelen hun onderliggende woede en wrevel naar de oppervlakte en koelen ze hun frustratie in scheldkanonnades, gevit en sarcastische opmerkingen. De rode vlag; de Zeven in de nesten Rode vlag: de angst zich door eigen activiteiten pijn en ongelukkig zijn op de hals te halen. Als Zevens gedurende langere tijd onder extreme stress staan, of als ze een ernstige crises hebben doorgemaakt zonder adequate steun of copingvaardigheden, of als ze in hun jeugd chronisch mishandeld zijn, kunnen ze het schokpunt passeren en de val omlaag maken naar de ongezonde aspecten van hun type. Mogelijk leidt dit ertoe dat ze tot het beangstigende inzicht komen dat ze hun leven niet meer in de hand hebben en hun keuzen en daden feitelijk hun pijn alleen maar verergeren. Hun angst kan dan voor een deel gegrond zijn. Deze bewustwording kan een keerpunt betekenen in het leven van een Zeven. Op het moment dat hij de waarheid in deze angsten inziet, kan hij de weg naar gezondheid en bevrijding inslaan. Aan de andere kant zou de Zeven echter nog meer versnipperd, impulsiever en manischer kunnen worden, zich in roekeloze activiteiten stortend teneinde zijn pijn koste wat kost te ontlopen. (‘De rest zal me worst wezen’). Als de Zeven in deze houding volhardt, kan hij de val omlaag maken naar de ongezonde niveaus. Indien je bemerkt dat jijzelf of iemand die je kent de waarschuwingssignalen, (zie waarschuwingssignalen), gedurende een langere periode achtereen vertoont (langer dan een paar weken) dan is het in therapie gaan of het inroepen van andere hulp ten zeerste aan te bevelen.
Waarschuwingssignalen voor de Zeven in nood Potentiële pathologie: Manisch-depressieve stoornis, borderlinecondities, sommige elementen van de histrionische persoonlijkheidsstoornis, obsessief-compulsieve stoornissen, middelenmisbruik. Verdere herkenningspunten: - Extreme uitspattingen en pogingen om aan de angst te ontsnappen - Ernstige langdurige en verzwakkende verslavingen - Impulsiviteit, agressiviteit en infantiele reacties - Dwanggedrag en euforische stemmingen - Perioden van ongeremd uitleven - Manie, depressie en wilde stemmingswisselingen - Episoden van paniek en verlammende angst. De Zeven in rust en zijn prestatiepunt (Integratierichting): De Zeven gaat naar de Vijf De gulzige, versnipperde Zeven begint zich te concentreren, wint aan diepgang, zoals gezonde Vijven. Zevens verwerkelijken zichzelf en blijven gezond door te leren het kalmer aan te doen en hun constante, snelle mentale activiteit tot bedaren te brengen, zodat hun indrukken hen dieper kunnen raken, op de manier van gezonde Vijven. Niet langer verslaafd aan het zoeken naar buitengewone ervaringen en afleidingen zijn integrerende Zevens in staat om lang genoeg bij hun observaties en ervaringen te blijven om allerhande verbazingwekkende dingen over zichzelf en de wereld om hen heen te ontdekken. Dat bevordert niet alleen hun productiviteit en creativiteit, maar ze vinden er ook meer van de leiding door waarnaar ze op zoek zijn. Bovendien bezit wat ze produceren veel meer resonantie en betekenis voor anderen. Het cultiveren van een rustiger, meer gerichte geest brengt Zevens in nauwer contact met hun eigen essentiële leiding. Daardoor kunnen ze beter uitmaken welke ervaringen echt van waarde voor hen zullen zijn. Niet langer afgeleid door hun angst verkeerde keuzen te zullen maken en iets mis te lopen wat misschien enerverender is, weten integrerende Zevens zonder een zweem van twijfel wat ze moeten doen. Het met grotere diepgang verkennen van de werkelijkheid hoeft er niet toe te leiden dat ze hun spontaniteit of enthousiasme verliezen; ze worden integendeel juist vrijer om ieder ogenblik ten volle in zichzelf te assimileren. Met het imiteren van de kwaliteiten van gemiddelde Vijven schieten integrerende Zevens echter niets op. In gedachten verzonken raken, emotionele onthechting en angst voor de behoeften van anderen zullen hun cerebrale circus alleen maar verergeren. Proberen zichzelf te dwingen om zich te concentreren zal evenmin iets uithalen, omdat dergelijke pogingen op repressie berusten. Maar als Zevens leren hun geest te kalmeren en de opkomende angst te tolereren, zullen ze geleidelijk aan en op natuurlijke wijze de helderheid, de innoverende capaciteiten, het inzicht en de wetende kwaliteiten van de gezonde Vijf ontplooien. Afhankelijk van de situatie, de daarbij behorende mate van stress en het ontwikkelingsproces wat de Zeven heeft doorlopen kan deze zich op verschillende niveaus uiten. Niveaus van ZIJN voor de Zeven Ongezond, Niveau 1, Kern = Overweldigd, verlamd Het doorbrekend besef dat ze mogelijk hun gezondheid en leven geruïneerd hebben en van niets meer kunnen genieten is teveel voor ongezonde Zevens. Menend geen opties meer te hebben of nog, op welke manier ook, aan hun pijn te kunnen ontsnappen, worden ze bevangen door paniek en voelen zich als een rat in de val. Vaak hebben hun excessen inmiddels tot ernstige financiële en lichamelijke problemen, zelfs chronische pijn geleid.
Ongezond, Niveau 2, Kern = Manisch– (depressief), roekeloos Zevens proberen inmiddels zo wanhopig aan hun angst te ontsnappen, dat de stoppen doorslaan en ze roekeloos hun pijn afreageren, in plaats van deze te voelen. Ze worden hoe langer hoe labieler en grilliger, waarbij hysterische activiteit wordt afgewisseld met depressie. Als verdoofd en onvoorzichtig zijn ze bereid om bijna alles te wagen om hun pijn te onderdrukken. Ongezond, Niveau 3, Kern = Onverzadigbaar, escapistisch Zevens zijn bang door eigen toedoen te zullen lijden en ongelukkig te zijn. Ze raken in paniek en proberen uit alle macht hun pijn te vermijden. Ze zijn uiterst impulsief en onverantwoordelijke en doen alles wat tijdelijke verlichting van hun ongerustheid belooft, maar ze beleven nergens meer plezier aan. Gemiddeld, Niveau 4, Kern = Zelfgericht, excessief Zevens zijn bang dat er niet genoeg zal zijn van wat ze menen nodig te hebben, waardoor ze ongeduldig worden en ogenblikkelijke bevrediging nastreven. Terwijl ze vreselijk veeleisend kunnen zijn, zijn ze zelden bevredigd wanneer aan hun eisen is voldaan. Ze zijn blasé en verkwistend, maar doen luchthartig over hun gewoonten en ontkennen schuld. Gemiddeld, Niveau 5, Kern = Afgeleid, versnipperd Zevens zijn bezorgd dat zij zich zullen vervelen of gefrustreerd raken en dat er pijnlijke gevoelens opkomen. Dus proberen ze zichzelf in een roes van opwinding te houden en onafgebroken in de weer te zijn. Door veel te praten, te dolen en nieuwe avonturen na te streven hopen ze de spanningsboog hoog te houden, maar ze zijn vaak snel afgeleid en ongeconcentreerd. Gemiddeld, Niveau 6, Kern = Verwervend, consumerend Zevens worden bang dat ze andere, meer de moeite lonende ervaringen mislopen. Daarmee worden ze rusteloos en willen hoe langer hoe meer opties voor zichzelf openhouden. Ze zijn nog altijd bedrijvig; ze jongleren met een heleboel verschillende taken en plannen tegelijk en proberen de laatste trends bij te houden. Gezond, Niveau 7, Kern = Realistisch, productief Zevens versterken hun zelfbeeld door zich ten volle in het leven te storten en dingen te doen die garanderen dat ze zullen krijgen wat ze nodig hebben. Hun hartstochtelijke levenslust resulteert in veelzijdigheid en een overdadige output. Ze zijn optimistisch en dapper, maar ook praktisch en bedreven. Gezond, Niveau 8, Kern = Anticiperend, enthousiast Zevens richten zich op de wereld der mogelijkheden en genieten van de opwinding om na te denken over alle dingen die ze gaan doen. Zelfbeeld: “Ik ben gelukkig, spontaan en vlot”. Gezond, Niveau 9, Kern = Blijmoedig, tevreden Zevens laten het geloof los dat zij specifieke objecten en ervaringen nodig hebben om zich vervuld te voelen, waardoor ze in staat zijn hun ervaringen ten volle te assimileren en zich erdoor bevredigd voelen. Paradoxaal genoeg verwezenlijken zij tevens hun basisverlangen, tevreden en bevredigd te zijn in hun behoeften. Ze waarderen wat ze hebben en zijn extatisch en diep dankbaar.
HOE KAN DE LEVENSGENIETER ZICH ONTPLOOIEN? - Observeer de aantrekkingskracht van stimulering en nieuwe ervaringen. - Leer inzien hoe het verlangen naar plezier een vlucht voor pijn kan betekenen. - Let op je mentale vermijdingsstrategie: meerdere projecten, nieuwe keuzemogelijk-heden en ideale plannen kunnen een voorbode zijn van het willen ontsnappen aan moeilijkheden. - Zie hoe het koesteren van plezierige ideeën het ondernemen van actie kan vervangen, en dat dit tot uitstellen leidt en problemen geeft met het afmaken van dingen. - Ontdek hoe oppervlakkige activiteiten de plaats kunnen innemen van diepgang. - Onmatigheid komt tot uiting bij het positief labelen. ‘Ik verdien het beste.’ - Kijk naar de omvang van je echte verantwoordelijkheden en verplichtingen. - Let op de angst die opkomt als je gevoel van eigenwaarde wordt uitgedaagd. Je voelt je superieur of inferieur aan anderen. Je wilt in de superieure positie blijven. - Onderzoek je overtuiging dat je met charme het vertrouwen van de oppositie kunt winnen. - Herken je neiging om een reële evaluatie als kritiek op te vatten. - Wees bereid om verschillende mogelijkheden buiten beschouwing te laten en richt je op één uit te voeren activiteit tegelijk. BESCHRIJVING ENNEAGRAM TYPE 8 Baas / Strijder / Assertieve / Leider / Beschermer / Kostwinner Het Enneatype Acht zal zich sterk herkennen in deze situatie: Hij benadert dingen op een alles – of – niets manier, vooral als het gaat om onderwerpen die hem raken. Hij hecht veel waarde aan sterk, eerlijk en betrouwbaar zijn. Je weet wat je aan hem hebt. Hij vertrouwt anderen pas als ze bewezen hebben dat ze betrouwbaar zijn en hij houdt ervan als mensen direct zijn. Hij voelt wanneer iemand onoprecht is, liegt of probeert hem te manipuleren. Hij vindt het moeilijk om de zwakheden van mensen te tolereren, tenzij hij de reden voor hun zwakheid begrijpt of ziet dat ze proberen er iets aan te doen. Hij vindt het ook moeilijk om bevelen of aanwijzingen op te volgen als hij de bevoegde persoon niet respecteert of het niet met hem eens is. Hij neemt liever zelf de leiding. Als hij boos is kan hij moeilijk zijn gevoelens verbergen. Hij is altijd bereid om op te komen voor een vriend of iemand die hem dierbaar is, vooral als hij vindt dat hij onrechtvaardig wordt behandeld. Hij wint misschien niet elk gevecht met anderen, maar ze zullen weten dat hij er geweest is. Verdere persoonlijkheidskenmerken van de Acht: Hij gaat de confrontatie aan als het nodig is en hij is een gewiekste doorbijter. Anderen rekenen op zijn kracht en besluitvaardigheid, hij is brutaal en dominant en hij is graag een steunpilaar voor anderen. Hij is bang dat iemand misbruik van hem maakt als hij zijn schild laat vallen en hij houdt ervan om mensen uit te dagen, ‘door elkaar te schudden’. Als hij een conflict heeft met anderen, vecht hij dat uit en hij is zeer sterk en assertief. Hij motiveert mensen door grote plannen te maken en beloftes te doen. Als de gemoederen verhit raken, wil hij zich ermee bemoeien en problemen met anderen ontstaan doordat hij bazig is en de leiding neemt. Zelfstandigheid en onafhankelijkheid zijn belangrijk voor hem en een van zijn sterkste punten is het zorgen dat de zaken voor elkaar komen en het regelen van de middelen daarvoor. Hij geeft veel mensen een doel en motivatie. De Acht besteedt niet veel tijd aan introspectie, dingen voor elkaar krijgen is belangrijker voor hem. Hij geeft er de voorkeur aan om de leiding te nemen en mensen vertrouwen hem omdat hij betrouwbaar is en op hen past. Hij laat de wereld graag weten dat hij bestaat en heeft zelden moeite met het nemen van beslissingen. Hij is doorgaans weloverwogen,
Uitgebleven kindertijdboodschap voor de Acht: Je zult niet verraden worden. Basisverlangen en haar vervorming voor de Acht: Het verlangen om zichzelf te beschermen. Dit ontaardt in constant vechten. Kernidentificatie: Identificeert zich sterk met het gevoel intens te leven doordat de Acht zich tegen anderen en zijn omgeving verzet en deze tart. Verzet zich tegen het (h)erkennen van de eigen kwetsbaarheid en behoefte aan koestering. Zelfbeeld: Sterk, assertief, direct, vindingrijk, op actie gericht, hardnekkig, robuust en onafhankelijk. Mentale gedrevenheid van de Acht: Wraak.
recht door zee en bedachtzaam maar als hij boos is geeft hij iemand een uitbrander. Een sterk punt is zijn vermogen om de leiding te nemen bij problemen en zijn benadering is om mensen te laten zien hoe zij zichzelf kunnen helpen. Hij geniet van moeilijke situaties of werken onder hoge druk en is praktisch en verwacht dat zijn werk concrete resultaten oplevert. Hij stoot vaak mensen af omdat hij te agressief is en in een meningsverschil is hij vaak cru en rechtstreeks. Over het algemeen vertrouwt hij alleen zichzelf en hij lijkt sterker dan hij in werkelijkheid is. Hij maakt zich vaak zorgen dat hij niet de middelen heeft om te voldoen aan de verplichtingen die hij op zich heeft genomen. Hij moet sterk zijn voor anderen, dus heeft hij geen tijd om met zijn gevoelens en zijn angsten om te gaan. De Basis In de periode vanaf de helft van de zwangerschap tot een jaar na de geboorte worden de wezenlijke basisconclusies bepaald die het kind vormen tot een bepaald Enneatype. In deze periode ontwikkelt het kind zijn fysieke identiteit en voert strijd tussen ‘Vertrouwen in’ en ‘Wantrouwen van’, een bipolaire basisbehoefte oftewel een ontwikkelingspolariteit. Deze ontwikkeling richt zich op de overlevingsdrang van het individu en de motor van deze overlevingsdrang is de ontwikkeling van angst, waarbij het ervaren van angst leidt tot een bepaalde actie tot zelfbehoud (de levensconclusie). Als deze actie werkt wordt dit DE oplossing voor het kind en deze oplossing is bepalend voor de ontwikkeling naar de structuur van een bepaald Enneatype. De levenservaring die de weg aangeeft voor de Acht: Het kleine kind kwam in nood toen het constateerde dat de waarheid verdraaid werd en zijn onschuld verraden werd. Verloren levensessentie: Het geloof dat iedereen begint in onschuld en de waarheid kan voelen bij anderen. Compenserend geloof/levensvisie van de Acht: Dit is een harde en onrechtvaardige wereld waarbij de machtigen misbruik maken van de onschuldigen en de onschuldigen hun waarheid opleggen. Ik verdedig de onschuldigen. Levensconclusie voor zelfbehoud, Copingstrategie: Wordt sterk en krachtig om respect te verdienen. Dring je persoonlijke wil en waarheid aan anderen op. Indien nodig gebruik daarbij boosheid en wordt confronterend. Ontken persoonlijke kwetsbaarheid. Richt aandacht op persoonlijke kracht, controle en onrechtvaardigheid. Basisangst van de Acht: De angst kwaad gedaan of beheerst te worden door anderen. Onbewust ontvangen kindertijdboodschappen door de Acht: Het is niet goed om kwetsbaar te zijn of iemand te vertrouwen.
Valkuilen voor de Acht: Het winnen van bescherming en overheersing door kracht en onkwetsbaarheid. Uit angst zelf geschaad of beheerst te worden door anderen, maken Achten anderen door hun strijdlustige en intimiderende bedreigingen bang dat zij geschaad of beheerst zullen worden. Motiverende energie van de Acht, de emotionele passie: Levenslust, lust, wellust en buitensporigheid. Een krachtige energie die de Acht doet stralen. Bij deze passie gaat het niet louter om de seksuele lust. Achten zijn ‘lustig’ in de zin dat ze gedreven worden door een constante behoefte aan intensiteit, beheersing en zelfuitbreiding. Lusten zetten Achten ertoe aan bij alles in hun leven te proberen door te drukken, hun wil te laten gelden. Vermijdingen van de Acht, gevoed door angst: Zwakte, kwetsbaar en machteloos worden. Kracht: Moed, ruwe bolster/blanke pit, billijkheid, grootmoedigheid, groothartigheid, vrijgevigheid, intensiteit en enthousiasme. Paradox: Kracht creëert een tegenkracht. Wraak leidt tot represailles. Kwetsbaarheid verbergen creëert kwetsbaarheid. Gerichtheid van de aandacht, de behoeften van de Acht: In een-op-een relaties: bezitsdrang/overgave In sociale situaties: vriendschap Voor zelfbehoud: bevredigend overleven Mechanismen die werken in de Acht: Kernovertuiging: ik heb geen controle Verdediging: ontkenning, ongevoeligheid Intuïtie afgestemd op: controle Wat de Acht niet wil, vermijdingen: zwakte, kwetsbaar, machteloosheid Emotionele Gerichtheid: lust / levenslust / wellust / buitensporigheid Fixaties: macht en wraak Werkmotivatie: klaar! Hoofdthema’s van de Acht: Zoekt onafhankelijkheid en zelfstandigheid. Wil anderen zo weinig mogelijk nodig hebben, wil zichzelf zijn. Vreest gecontroleerd of gedomineerd te worden door anderen. Is daarom bang voor intimiteit en dat hij door te veel vertrouwen of te grote begaandheid kwetsbaar wordt. Gaat met anderen om door op zijn hoede te blijven, anderen niet te dichtbij te laten komen en pijn en de behoeften aan anderen te onderdrukken. Hoe de Acht anderen manipuleert? Door anderen te domineren en door te eisen dat ze doen wat hij zegt.
nelijk zijn op hetzelfde moment. Ze kunnen niet bezorgd zijn om de behoeften van anderen terwijl anderen geneigd lijken hun behoeften te ontkennen. Ze kunnen tederheid, angst of spijt niet toelaten als ze in gevechtsformatie zijn. Het primaire doel is controle te krijgen over Voor de Acht geldt: het territorium en als eerste daar te zijn. Als de topdown benadering goed werkt Kernkwaliteiten Valkuil Allergie Uitdaging kunnen Achten hun mate van invloed Strijdlust Provocatie Lafheid Buigzaamheid op anderen vergeten. Als de benadeDirectheid Vrijpostigheid Schijnheiligheid Tact ring van ‘de sterkste wint’ goed werkt, Moed Buitenissigheid Saaiheid Ingetogenheid hoeven ze niet te kijken naar welke Gezag Arrogantie Gevlei Zachtheid invloed hun gedrag op anderen heeft. Ze zijn zich enkel bewust van hun eigen Ontplooiing voor de Acht: behoeften, en zullen alles wat ze tot - Herwin de onschuld hun beschikking hebben inzetten om - Leer je kracht te hanteren, hoeveel kracht is in deze situatie nodig hun behoeften te vervullen. Ze vergeten - Matig je impact op anderen overleg te plegen, te informeren of over- Waardeer andermans waarheden eenstemming te bereiken is en beseffen - Stel je kwetsbaar op niet dat ze bezig zijn hun eigen agenda en vergeet nooit dat het je ware aard is om sterk te zijn en capabel om op tal van naar voren te schuiven. positieve manieren invloed uit te oefenen op de wereld. Ze weten alleen dat ze het vreselijk vinJe kracht ligt in voor jezelf op te komen en voor je overtuigingen uit te komen. den achtergesteld te worden, dat afkeuring van hun gedrag belachelijk klinkt, en dat obstakels een randverschijnsel zijn. Als ze denken benadeeld te worden, komt hun energie opzetUltieme uitdaging om te groeien voor de Acht: ten. Energie leidt tot snelheid, slimheid en versterkt hun eigen Herwin de bekwaamheid om open te staan voor elke situwil. Als deze gewoonte een automatisme wordt, stopt hun atie zonder vooroordeel en zonder meteen de leiding over te nemen, accepteer de wijze waarop anderen in het leven staan zelfobservatie. De resultaten van hun strijd worden voorspelbaar. Als ze de ‘oorlog’ gewonnen hebben, zullen ze de en realiseer dat de waarheid in ieder van ons zit. Kwaliteiten enigen zijn die op het slagveld achterblijven. Achten groeien van de essentie zijn daarbij het streven naar het hogere idee: als ze hun ideeën over rechtvaardigheid onderzoeken, de de waarheid en de hogere deugd: de onschuld andere kant van het verhaal aanhoren, en leren wachten. Als ze zich zeker genoeg voelen om hun eigen positie te matigen Spirituele weg en als ze inzien dat het laten escaleren van situaties voor hen De preoccupatie van Achten met rechtvaardigheid wijst op het een manier is om controle te krijgen, worden ze bevrijd van zoeken naar waarheid. Als de zuivere waarheid de overhand kreeg, zou controle overbodig zijn. Volgens de spirituele ziens- hun preoccupatie en zijn ze vrij om te kiezen hoe ze willen reageren. Ze worden gesteund door dierbaren die vasthouden wijze zijn kinderen onschuldigen die zagen dat de waarheid aan hun eigen versie van de waarheid, die met beide benen verdraaid kan worden en de onschuld verraden. Achten realiop de grond blijven staan wanneer ze door de Acht onder vuur seerden zich onmiddellijk dat de sterken de zwakken dominegenomen worden, die eerlijk in de omgang zijn, en die laten ren, dat kwetsbaarheid als een zwakheid gezien wordt, en dat zien hoe je macht ten dienste van anderen kunt gebruiken. de goede dingen van het leven terechtkomen bij degenen die de controle in handen hebben. Deze onvermijdelijke confrontatie voedde hun wraakgevoelens en mobiliseerde hun kracht, DE SUBTYPEN energie en lust (buitensporigheid) voor het bevredigen van hun persoonlijke behoeften. Lust komt in een-op-een relaties tot uiting in bezitsdrang / overgave Het gevolg Lust wordt geuit door een bezitterige houding aan te nemen Vaak heeft het kind op heel jonge leeftijd het gevoel gehad jegens hun (intieme) vrienden. Elk aspect van het intieme vreselijk vernederd te worden (soms is er sprake van geweldleven schreeuwt erom onderzocht te worden. Alle geheimen dadigheid) en krijgt het, in zijn ogen ongelooflijke botsingen moeten gedeeld worden. Achten willen alles weten. Ze willen met de vader of de vaderfiguur. In een aantal gevallen wordt zo’n kind dikwijls vernederd en geslagen. Het neemt de beslis- adviseren, geraadpleegd worden en deelnemen aan beslissingen. Ze nemen vaak de leiding in het leven van een geliefde. sing: eens maar nooit weer en bouwt onmiddellijk een pantser Een deel van het plezier in een-op-een relaties betreft een om zich heen. strijd om de macht. Het is de strijd die interessant is en tegenVeel van deze kinderen zijn hyperactief en horen dikwijls dat strijdig genoeg doet winnen vaak de interesse voor de relatie zij ‘moeilijk opvoedbaar’ zijn. Het is moeilijk deze kinderen verminderen. De controlestrijd bezielt relaties met levendige regels mee te geven in zo’n gezinsverband, het kind ontdekt energie en is een manier om de kracht, eerlijkheid en bescherdeze regels dikwijls buiten het gezin. Het leert bijvoorbeeld op mende aard van hun partner te testen. En dat zijn allemaal de sportclub om zijn agressie te beteugelen. fundamentele zaken bij het aangaan van een verbintenis. Bezit betekent toegang tot het lichaam, de geest, en de ziel Het dilemma van een partner. Overgave betekent het volledig bezitten van Als we volkomen zeker van de waarheid zijn en dienovereende loyaliteit en genegenheid van een partner die hen niet zal komstig handelen, verplaatsen we ons in het standpunt van benadelen. Als ze helemaal zeker zijn van de bedoelingen de Acht. Er borrelt een enorme kracht en vastberadenheid in van de ander ten aanzien van hen, wordt het eindelijk veilig ons op, die we niet kunnen verdoezelen. Onze geest stopt met twijfelen. Emoties worden opzij geschoven in de opwelling genoeg om de controle op te geven. van in actie komen. Nog voordat we weten wat we zullen gaan Een lust voor vriendschap in sociale situaties doen, komen we in beweging, en nog voordat we weten wat we willen gaan zeggen, horen we onszelf praten. Het gaat hier Goede tijden worden versterkt door goede vrienden, die zich staande kunnen houden en zich eervol verdedigen. Achten niet om moedig zijn; we kunnen niet terughoudend zijn als de van dit subtype tonen hun gevoelens binnen een kring van waarheid in het geding is, ook al zouden we dat willen. Omdat intieme vrienden en hebben vaak een aanhoudende zoektocht macht respect afdwingt leren Achten hun gevoelens onder naar vriendschap. Hun tijd is bezet, ze zijn de leiders op het controle te houden. Ze kunnen niet kwetsbaar en onoverwinvolleybalveld en ze zijn berucht om hun eindeloos doorgaan Kernkwaliteiten, valkuilen en allergieën Elk type heeft zijn eigen kernkwaliteiten. Wordt deze kernkwaliteit te sterk toegepast dan wordt het een valkuil en ervaren anderen dit als afwijkend gedrag. En elk type is allergisch voor bepaalde soorten gedrag van anderen en reageert daarop vanuit zijn valkuil.
met brassen. Ze houden van lange gesprekken en diepzinnige discussies over belangrijke onderwerpen, die variëren van voetbal tot zen. De algemene factor in hun lust voor vriendschap heeft te maken met kameraadschap. Omdat ze elkaars grenzen getoetst hebben, kunnen ze zich helemaal geven. Ze weten dat ze beschermd zullen worden; dat wat er ook gezegd wordt in de geest van vriendschap gebeurt, en ze willen op hun beurt voor hun vrienden zorgen. Ze zijn royaal met tijd en aandacht, want met vrienden is het veilig terug te schoppen, alles te zeggen, hun ‘dichtgeknepen’ keel te openen, en de opkomende energie toe te laten. Als het gaat om zelfbehoud wordt lust geuit door bevredigend overleven Zelfbehoudende Achten oefenen territoriale controle uit over ruimte, persoonlijke bezittingen, en de constante toevoer van hun ‘natje en droogje’. Bevredigend overleven wordt bepaald door het hebben van de eenvoudige, ongecompliceerde benodigdheden van het leven. Net genoeg hebben bevredigd hen het meest. De veiligheid van een bekende omgeving; weten dat hun avondmaal, hun poes en hun leesboek binnen handbereik zijn. Ze kunnen zich ontspannen als ze zich fysiek bevredigd voelen. Zelfbehoudende Achten zijn bang achtergesteld te worden, gebrek te hebben, alleen buiten in de regen te staan. Daarom weten ze waar ze alles kunnen krijgen, zodat ze nooit in nood zullen zitten: etentjes, een goede wasserij, een ijzerwinkel waar absoluut alles in voorraad is. Het gaat er niet om te hamsteren, maar als de lust tot zelfbehoud opsteekt weten Achten precies waar ze moeten zijn voor de beste pizza’s, interessante gesprekken, en een filmmarathon. De Kind-ziel van de Acht In de harde en no-nonsense Acht, die ervan geniet om zijn lef te meten met dat van anderen, om het leven te beheersen en te controleren en te zegevieren over iedere tegenspoed, bevindt zich een behoeftige, aanhankelijke en eenzame kleine Twee-kind-ziel die wanhopig geliefd en vastgehouden wil worden. De kind-ziel van een Acht wil tegen anderen aankruipen, zo dichtbij mogelijk en kan daarin behoorlijk aanhoudend en eisend zijn. Onder het vertoon van kracht van een Acht zit deze kind-ziel, die vol zit met allerlei emoties die volgens hem zwak zijn, zoals anderen nodig hebben, bang zijn voor afwijzing, onzekerheid en een diep gevoel van verdriet en eenzaamheid. Vanuit het gevoel dat zijn contactvolle en liefdevolle kwaliteiten als kind niet gewenst waren, reageerde een Acht door in wezen ‘rot op’ te zeggen tegen iedereen van wie hij zich afhankelijk voelde en ging hij bewijzen dat hij niemand nodig had. Wat voor hem voelde als zijn kwetsbare, zachte onderbuikgevoelens verstopte hij onder een vernis van gevoelloosheid en in de loop van het proces sloot hij zijn openheid en ontvankelijkheid af. Als de Acht in contact komt met de defensiviteit achter zijn trots en het gevoel van afwijzing en behoeftigheid die eraan ten grondslag liggen, kan het voelen alsof zijn hele wereld instort. Hij heeft er alles aan gedaan om de ‘zwakke’ plekken in zijn ziel niet te ervaren en heeft vaak het gevoel het niet te overleven als hij hen tevoorschijn laat komen. Als hij zichzelf in contact laat komen met zijn behoeftigheid en pijn, kan zijn hart zich weer openen en zijn ziel transparant worden. Hij kan weer worden geraakt en als hij met een steeds minder dikke en gepantserde huid contact maakt met de werkelijkheid, zal hij zich langzaam maar zeker meer verbonden gaan voelen met het leven. In plaats van te proberen dat wat hij nodig heeft aan het leven te ontworstelen, zal hij ontdekken dat zijn ziel zich ontspant, smelt en versmelt met zijn essentiële natuur, waarvan de honingachtige nectar zijn ziel vult in de vorm van ‘Versmeltende Liefde’. In plaats met te vechten met de werkelijkheid, zal hij ermee zijn verenigd; en als hij zich steeds meer en vollediger overgeeft aan het Totale Zijn, zal hij in plaats van de capitulatie die hij vreesde, vervulling en liefdevolle eenwording vinden. Afweermechanismen gebaseerd op verdringing van Schuld/ Woede, Schaamte of Angst Negatie, mechanisme van de ACHT, de Baas Afweer op een instinctmatige impuls van Schuld/Woede
Negatie of ontkenning is een krachtig afweermechanisme waar de Baas, ook wel Leider genoemd, onbewust gebruik van maakt. Subjectief geeft dit afweermechanisme een gevoel van kracht. Een jonge vrouw beschreef hoe ze op vijfjarige leeftijd werd mishandeld. Ze vertelde dat ze, terwijl ze geschopt en geslagen werd, naar een hoek toe kroop. Maar terwijl dit gebeurde ‘werd het plotseling stil, ik voelde een enorme kracht en ik zei tegen mezelf: ik kom hier doorheen en dit zal me nooit meer overkomen.’ Deze ervaring laat zien hoe negatie als afweer- en overlevingsmechanisme onbewust wordt ingeschakeld. In de volwassenheid stelt negatie de Leider in staat zijn eigen zwakke punten te negeren en zich te concentreren op de zwakke plekken van de tegenstander. Wat wordt vermeden met negatie is zwakheid. Het probleem met een voortdurende negatie in het gedrag van een Leider is dat afstomping het gevolg ervan kan zijn. In de privé-sfeer zal ook intimiteit, wat een grote mate van kwetsbaarheid inhoudt, problemen kunnen gaan geven. De kracht van de Acht Je kracht is tegelijkertijd je grootste valkuil. Gebruik je die teveel en niet afgestemd op de ander dan ervaart de ander die kracht negatief en zal daar met weerstand op reageren. De sterke kanten van de Acht: - Wil rechtvaardigheid en eerlijkheid, is hier extra gevoelig voor. - Vermijdt zwakte. - Houdt controle over eigen bezit en leven. - Is zeer energiek en zoekt naar de bevrediging van lust. - Staat voor zijn manier van aanpak. - Leeft intens en heftig. - Geeft duidelijke grenzen aan. - Toetst de grenzen en gevolgen van regels. - Op zoek naar de waarheid die verward wordt met eigenbelang. - Alles of niets. - Zet de eigen kracht in ten behoeve van anderen. - Strijd, seks en avontuur zijn manieren om contact te maken. - Zorgt ervoor niet gekwetst te worden door anderen. - Manipulatie wordt niet gebruikt, de Acht is er allergisch voor als het hem overkomt. - Is een doener, is krachtig en energiek. - Heeft veel verantwoordelijkheidsgevoel en discipline. - Intuïtie is zeer goed ontwikkeld. - Herkent zeer snel de oplossingen bij een probleem. - Denkt in beelden en ziet snel eindresultaten. - Ziet scherp oorzaak en gevolg situaties. Reactie op stress: De Acht gaat naar de Vijf. De zelfverzekerde Acht wordt bij de Vijf opeens heimelijk en angstig. Als de spanningen oplopen, kunnen Achten hun specifieke methoden voor het omgaan met problemen slechts gedeeltelijk doorvoeren. Uiteindelijk komen ze door hun zelfassertieve, confronterende houding voor uitdagingen te staan waar ze zich niet meer tegen opgewassen voelen. Wanneer ze teveel hooi op hun vork hebben genomen, kunnen ze de stap naar negatief gedrag van de Vijf zetten, waarmee ze conflicten uit de weg gaan om strategische plannen op te stellen, tijd te winnen en hun krachten te verzamelen. In zulke perioden kunnen Achten solitaire figuren worden. Ze brengen vele uren door met piekeren, lezen en het verzamelen van informatie, zodat ze beter in staat zijn om de situatie in te schatten. Ze eisen de tijd en privacy om dingen op een rijtje te zetten alvorens ze weer tot actie kunnen overgaan. Net als Vijven kunnen Achten zich sterk verliezen in hun plannen en projecten. Ze werken tot laat in de nacht door, terwijl ze anderen mijden en heimelijk doen over hun bezigheden. Ze kunnen daarnaast eigenaardig rustig en afstandelijk lijken, wat vaak als een verrassing komt voor diegene die hun meer assertieve, hartstochtelijke kwaliteiten gewend zijn. In perioden van stress kunnen Achten voorts nerveus worden, ze neigen
ertoe hun comfort en behoeften te minimaliseren en zorgen in de regel slecht voor zichzelf. Slapeloosheid en ongezonde voedingsregimes zijn niet ongewoon. Gevoelens van afwijzing kunnen Achten naar sommige donkere aspecten van de Vijf drijven. Ze kunnen vreselijk cynisch en laatdunkend zijn ten aanzien van de overtuigingen en waarden van anderen. Afglijdende Achten kunnen nihilistische outsiders worden, met weinig hoop zich ooit nog te verbinden met anderen of ook maar iets positiefs te ontdekken bij zichzelf of in de wereld. De rode vlag; de Acht in de nesten. Rode vlag: de angst dat anderen zich tegen hem keren en het hem zullen vergelden. Als Achten een ernstige crisis hebben doorgemaakt zonder adequate steun of goede copingsvaardigheden, of als ze in hun jeugd chronisch mishandeld zijn, kunnen ze het ‘shock’ punt passeren en zich gaan gedragen volgens de ongezonde aspecten van hun type. Mogelijk leidt dit ertoe dat ze tot het beangstigende inzicht komen dat hun opstandige reacties en pogingen om andere te beheersen feitelijk alleen maar meer gevaar voor hen opleveren, ze zijn dus minder veilig, niet meer. Dit kan weer leiden tot de angst dat anderen, met inbegrip van hun vertrouwde dierbaren, hen daadwerkelijk zullen verlaten of zich misschien zelfs tegen hen keren. En hun angst kan voor een deel gegrond zijn. Deze bewustwording, hoewel angstaanjagend, kan een keerpunt in het leven van de Acht betekenen. Op het moment dat hij de waarheid in deze angsten inziet, kan hij de weg naar gezondheid en bevrijding inslaan. Aan de andere kant kan hij strijdlustiger, opstandiger en dreigender worden en wanhopig proberen koste wat het kost alles in zijn greep te houden. (Het is Ik tegen de wereld. Laat niemand er zelfs maar over denken mij te dwarsbomen, ik verpletter hen waar ze bij staan.) Als de Acht in deze houding volhardt, kan hij de val omlaag maken naar ongezonde niveaus. Indien je bemerkt dat jijzelf of iemand die je kent de waarschuwingssignalen, (zie waarschuwingssignalen), gedurende een langere periode achtereen vertoont (langer dan een paar weken) dan is het in therapie gaan of het inroepen van andere hulp ten zeerste aan te bevelen. Waarschuwingssignalen voor de Acht in nood Potentiële pathologie: antisociale persoonlijkheid, sadistisch gedrag, fysiek geweld, paranoia, sociaal isolement. Verdere herkenningspunten: - Paranoïde gevoelens door ‘zijn mensen verraden’ te zijn - Toenemend sociaal isolement en verbittering - Gebrek aan geweten en empathie; hardvochtigheid - Episode van woede, geweld en fysieke destructiviteit - Zinnen op wraak en vergelding tegen ‘vijanden’ - Zichzelf als ‘buiten de wet gesteld zien’; crimineel gedrag - Episoden van terugslaan naar de maatschappij sociopathie) Acht in rust en zijn prestatiepunt (de integratierichting): De Acht gaat naar de Twee. De lustvolle, beheersende Acht wordt openhartiger en gaat meer om anderen geven. In rust of bij groei naar zijn prestatiepunt gaat de Acht naar de Twee. Achten blijven gezond door hun hart open te stellen voor anderen. Ze hoeven geen nieuwe kwaliteiten te verwerven of toe te voegen om dit te bereiken, het enige wat ze hoeven te doen, is opnieuw in verbinding te komen met hun hart, zodat ze beseffen hoeveel ze eigenlijk om mensen geven. Veel Achten ontdekken deze kant van zichzelf door hun liefde voor kinderen of een huisdier. Kinderen kunnen het beste naar boven halen in veel Achten, omdat zij de onschuld van kinderen koesteren en respecteren en het willen beschermen. Tegenover kinderen en dieren kunnen ze hun dekking laten zakken en hun eigen zachtheid toelaten. Maar willen Achten hun eigen grootmoedigheid omhelzen, dan zullen ze eerst de moed moeten opbrengen om ermee in contact
te komen. Dit vraagt erom dat ze vertrouwen hebben in iets wat hun eigen vernuft en macht te boven gaat en dat vraagt er weer om dat ze veel van hun natuurlijke fundamentele afweren loslaten. Hoe vol woede en wraak een Acht ook mag zitten, of hoezeer hij ook een muur opgetrokken mag hebben, het gevoelige kind dat het besluit nam om zich te beschermen leeft nog altijd binnenin, wachtend op een kans om opnieuw in verbinding te treden met de wereld. Belangrijk voor de Acht is om wel te beseffen dat hij met het imiteren van de kwaliteiten van de Twee niets opschiet. Door anderen te vleien en op een geforceerde manier te proberen ze het naar de zin te maken openen ze hun hart nog niet; bovendien zullen anderen vaak genoeg doorhebben dat het onoprecht is. Het pad voor de Acht bestaat uit het loslaten van hun eigen afweren en in groter contact te komen met hun hart. Velen Achten zijn doodsbang om zich kwetsbaar op te stellen, maar naarmate ze deze angst leren erkennen en eraan werken, zullen ze zich steeds meer op hun gemak gaan voelen met hun zachtere gevoelens. Integrerende Achten zijn uitmuntende leiders, omdat ze hun diepe respect en waardering voor andere mensen op een duidelijke manier laten blijken. Ze zijn tevens effectief, omdat ze een helder besef van grenzen en limieten hebben. Doordat ze leren van zichzelf te houden en kwetsbaarheid in hun leven te accepteren, verbeteren hun gezondheid en gevoel van welzijn. Ze werken hard, maar weten ook wanneer het tijd is om te rusten, te eten en bij te tanken. In plaats van zich aan uitspattingen over te geven of meer intensiteit te zoeken, kiezen ze voor vrijetijdsbestedingen die echt weldadig voor hen zijn. Afhankelijk van de situatie, de daarbij behorende mate van stress en het ontwikkelingsproces wat de Acht heeft doorlopen kan deze zich op verschillende niveaus uiten. Niveaus van ZIJN voor de Acht Ongezond, Niveau 1, Kern = psychopathisch, destructief Het doorbrekend besef dat ze zich machtige vijanden, die in staat zijn hen te verslaan, op de hals hebben gehaald, is te veel voor ongezonde Achten. Liever nog maken ze alles kapot dan toe te laten dat iemand over hen triomfeert of hen beheerst. Ze kunnen woest ten strijde trekken en gewetenloos letterlijk dood en verderf zaaien. Ongezond, Niveau 2, Kern = megalomaan, terroriserend Achten streven er inmiddels zo wanhopig naar zichzelf te beschermen en zo bevreesd voor vergelding van hun daden, dat ze potentiële vijanden gaan aanvallen zelfs nog voordat ze maar een bedreiging vormen. Ze minachten alle grenzen en vergalopperen zich snel. Waanideeën over onkwetsbaarheid hebben tot gevolg dat ze zichzelf en anderen in gevaar brengen. Ongezond, Niveau 3, Kern = meedogenloos, dictoriaal Achten zijn bang dat anderen zich tegen hen keren, wat inderdaad ook zo zou kunnen zijn. Ze voelen zich verraden en denken niemand meer te kunnen vertrouwen en dus nemen ze zich vastbesloten voor zich ten koste van alles te verdedigen. Ze menen buiten de wet te staan en niet gebonden te zijn aan maatschappelijke regels en ze kunnen roofzuchtig, wraakgierig en gewelddadig zijn. Gemiddeld, Niveau 4, Kern = confronterend, intimiderend Achten zijn bang dat anderen niet achter hen staan en ze als gevolg daarvan misschien de controle over hun situatie verliezen. Door dreigementen en pressie proberen ze anderen ertoe te dwingen te doen wat ze willen. Ze zijn daarnaast misnoegd en verzetten zich, anderen tot op het randje tergend, fel tegen alle aan hen gestelde eisen. Gemiddeld, Niveau, Kern = Zelfverheerlijkend, dominerend Achten maken zich zorgen dat anderen hen niet zullen respecteren of hun zullen geven wat ze toekomt en dus proberen ze anderen te overtuigen van hun belangrijkheid. Ze pochen,
bluffen en doen grote beloften in een poging mensen achter hun plannen te krijgen. Ze zijn eigengereid en hooghartig en wensen er geen misverstand over te laten bestaan wie de baas is.
BESCHRIJVING ENNEAGRAM TYPE 9
Gemiddeld, Niveau 6, Kern = pragmatisch, ondernemend Achten worden bang niet over voldoende middelen te beschikken om te slagen met hun projecten of om zich van hun rol van kostwinner te kwijten. Ze worden daarom gewiekster en opportunistischer in hun nastreven van de gewenste middelen. Ze zijn zakelijk en competitief en meer op hun hoede over hun gevoelens.
Het type Negen zal zich sterk herkennen in deze situatie: Hij lijkt het vermogen te hebben om gemakkelijk alle standpunten te kunnen overzien. Soms kan hij zelfs besluiteloos overkomen, omdat hij van alles de voordelen en de nadelen kan inzien. Doordat hij het vermogen heeft om alle kanten van een zaak te zien, kan hij mensen vaak helpen hun onderlinge verschillen op te lossen. Dit zelfde vermogen maakt dat hij soms meer rekening houdt met de positie, agenda en persoonlijke voorkeuren van anderen dan met die van hemzelf. Het is niet ongebruikelijk dat hij wordt afgeleid en dan afwijkt van de belangrijkste zaken die hij probeert te doen. Als dat gebeurt, dwaalt zijn aandacht vaak af naar onbelangrijke, triviale taken. Hij vindt het moeilijk om te weten wat werkelijk belangrijk voor hem is en hij vermijdt conflicten door datgene te doen wat anderen willen. Mensen vinden hem vaak laconiek, innemend en meegaand. Er moet heel wat gebeuren voordat hij zijn boosheid direct aan iemand zal tonen. Hij houdt van een comfortabel, harmonieus en aangenaam leven.
Gezond, Niveau 7, Kern = zelfverzekerd, leidend Achten versterken hun zelfbeeld door uitdagingen aan te nemen. Ze bewijzen hun sterkte door te handelen en te presteren en door anderen te beschermen en voor hen te zorgen. Daarnaast dagen ze anderen uit maximaal hun best te doen. Ze zijn strategisch en resoluut en ze houden ervan constructieve projecten te realiseren. Gezond, Niveau 8, Kern = onafhankelijk, sterk Achten gebruiken hun energie en wilskracht om zich onafhankelijk te maken en hun leven onder controle te hebben. Ze zijn krachtdadig en actiegericht. Zelfbeeld ‘Ik ben assertief, direct en sterk’. Gezond, Niveau 9, Kern = zich overgevend, heroïsch Achten laten het geloof los dat ze hun omgeving te allen tijde dienen te controleren, waardoor ze hun ‘dekking’ kunnen laten zakken en hun hart helen. Paradoxaal verwezenlijken ze tevens hun basisverlangen, het verlangen om zich te beschermen. Ze geven zich over en zijn edelmoedig, moedig, vergevend en soms heldhaftig. HOE KAN DE ACHT ZICH ONTPLOOIEN? - Geef anderen de gelegenheid initiatief te nemen. Leer af te wachten en te luisteren naar wat er speelt voor je reageert. - Merk op wanneer je gevoel van onzekerheid toeneemt en je de neiging hebt om zaken te laten escaleren, onenigheid aan te wakkeren, zaken uiteen te laten vallen of in een gesprek te polariseren. - Herken verveling of ongeïnteresseerdheid als een mogelijk ‘masker’ voor gevoelens van zwakte. - Observeer dat het gedrag van anderen net zo gepast en logisch kan zijn als je eigen reactie. - Ontdek de punten van overeenstemming in verschillende standpunten. - Zie in dat confrontatie en fysieke buitensporigheid je echte gevoelens kunnen bedekken. - Zie in dat het opkomen van echte gevoelens gepaard kan gaan met depressiviteit. - Label je ‘zwakkere’ gevoelens als een teken van vooruitgang. - Besef dat een preoccupatie met rechtvaardigheid, bescherming en controle anderen vaak verdeelt in kampen van ‘vrienden’ en ‘vijanden’. - Denk eraan inzichten op te schrijven. Ga het hardnekkig vergeten tegen. - Lees de inzichten af en toe eens door om ontkenning te bestrijden. - Leer woede in toom te houden. Zowel het onderdrukken als het uiten van woede kan negatieve gevolgen hebben. - Leer in te zien dat het sluiten van een compromis niet ‘opgeven’ betekent.
Bemiddelaar / Heler / Verzoener / Trooster / Optimist / Utopist
Verdere persoonlijkheidskenmerken van de Negen: Hij heeft de neiging om confrontaties te vermijden en is doorgaans moeilijk op de kast te jagen. Hij neigt er naar zich te veel op anderen te richten en heeft vaak problemen met anderen doordat hij niet te veel betrokken wil raken. Hij behoudt graag zijn evenwicht en gemoedsrust en kan zich makkelijk distantiëren van problemen wanneer die zich voordoen. De Negen is meestal te verlegen om zijn vaardigheden te laten zien. Hij geeft te gemakkelijk toe, is voornamelijk meegaand en inschikkelijk en harmonie en tolerantie zijn belangrijk voor hem.
Heel vaak benadrukt de Negen hoeveel hij met zijn vrienden gemeen heeft. Hij reageert liever niet op zijn gevoel uit angst dat dit meer problemen oproept en probeert zijn leven geregeld, stabiel en vredig te houden. Hij is bescheiden en hij is gelukkig als hij zijn eigen tempo kan aanhouden. Hij ziet zichzelf als zonnig en informeel en laat doorgaans makkelijk een ander de leiding nemen. Normaal gesproken is hij optimistisch, het glas is halfvol en meestal denkt hij dat alles op zijn pootjes terechtkomt. Hij komt niet genoeg voor zichzelf op en zet zich te veel in om alles in orde te hebben voor anderen. Over het geheel is de Negen evenwichtig, “stille wateren hebben diepe gronden” maar dikwijls is hij te open en te goed van vertrouwen. Hij vermijdt liever moeilijke situaties of werken onder hoge druk en dus zal hij anderen ook niet onder druk zetten. Situaties die hem een rustig gevoel geven, waarbij hij zich op zijn gemak kan voelen, vindt hij prettig. Hij vindt zichzelf waarschijnlijk te passief en niet betrokken en staat liever niet te lang stil bij storende of beangstigende onderwerpen. Bij ernstige tegenslag voelt hij zich ontmoedigd en lijdzaam en een van zijn grootste problemen is om van zijn
matheid af te komen. Hij vraagt zich vaak af waarom mensen zich concentreren op het negatieve terwijl er zo veel moois in het leven is. De Basis In de periode vanaf de helft van de zwangerschap tot een jaar na de geboorte worden de wezenlijke basisconclusies bepaald die het kind vormen tot een bepaald Enneatype. In deze periode ontwikkelt het kind zijn fysieke identiteit en voert strijd tussen ‘Vertrouwen in’ en ‘Wantrouwen van’, een bipolaire basisbehoefte oftewel een ontwikkelingspolariteit. Deze ontwikkeling richt zich op de overlevingsdrang van het individu en de motor van deze overlevingsdrang is de ontwikkeling van angst, waarbij het ervaren van angst leidt tot een bepaalde actie tot zelfbehoud (de levensconclusie). Als deze actie werkt wordt dit DE oplossing voor het kind en deze oplossing is bepalend voor de ontwikkeling naar de structuur van een bepaald Enneatype.
Motiverende energie van de Negen, de emotionele passie: Een inert slot op jezelf, wat zich uit als luiheid. De energie gaat naar andere mensen en veel vervangingen voor je eigen prioriteiten. Met luiheid wordt niet simpelweg luiheid bedoeld, want Negens kunnen tamelijk actief zijn en competent zijn. Veeleer gaat het om een verlangen om zich niet door het leven te laten raken, een tegenzin om zich vitaal en vol in het leven te storten. Vermijdingen van de Negen, gevoed door angst: Conflicten en ongemakkelijke situaties uit de weg gaan door ze van je af te schuiven. Kracht: Zeer goede bemiddelaar, begripvol, zorgzaam en ondersteunend voor anderen, past zich aan. Paradox: Het veronachtzamen van jezelf in het streven naar comfort en troost veroorzaakt ongemak en onbehaaglijkheid.
De levenservaring die de weg aangeeft voor de Negen: Het kleine kind kwam in nood toen het indolent of veronachtzamend werd ten opzichte van het essentiële bewustzijn van onvoorwaardelijke liefde, ten opzichte van het pure zijn.
Gerichtheid van de aandacht, de behoeften van de Negen: In een-op-een relaties: vereniging In sociale situaties: participatie Voor zelfbehoud: honger (begeerte)
Verloren levensessentie van de Negen: Het kennen van de onvoorwaardelijke liefde, waardoor iedereen even belangrijk is, iedereen gelijk is en waardoor iedereen gerespecteerd wordt.
Mechanismen die werken in de Negen: Kernovertuiging: het is me overkomen Verdediging: zelfverdoving Intuïtie afgestemd op: situatie van de ander Wat de Negen niet wil, vermijdingen: conflicten Emotionele Gerichtheid: traagheid, luiheid Fixaties: indolentie (zelfveronachtzaming) Werkmotivatie: harmonie/impulsen
Compenserend geloof/levensvisie van de Negen: De wereld maakt je onbelangrijk en/of eist dat je jezelf daarin verliest. Mijn inspanningen zullen niets opleveren. Veroorzaak geen moeilijkheden. Bewaar de vrede. Levensconclusie voor zelfbehoud van de Negen: Vergeet jezelf en het zoeken waar je thuishoort. Zorg dat je eigen, persoonlijke prioriteiten ondergeschikt maakt aan externe eisen en prioriteiten. Basisangst: De angst verbondenheid te verliezen, angst voor fragmentatie. Onbewust ontvangen kindertijdboodschappen door de Negen: Het is niet goed om jezelf te laten gelden.
Hoofdthema’s van de Negen: Benadrukt de positieve kwaliteiten van anderen en zijn omgeving. Idealiseert zijn wereld. Vermijdt in te zien wat de problemen met zijn dierbaren of omgeving zijn, en het eigen gebrek aan ontwikkeling. Problemen met behoeften door zich overweldigd te voelen door eigen en andermans behoeften; wil geen van beide aanpakken. Hoe de Negen anderen manipuleert? Door (geestelijk-emotioneel) te vertrekken en door zich passief-agressief te verzetten tegen anderen.
Uitgebleven kindertijdboodschap: Je aanwezigheid doet ertoe, is belangrijk. Basisverlangen en haar vervorming voor de Negen: Het verlangen naar vrede. Dit ontaardt in halsstarrige veronachtzaming. Kernkwaliteiten, valkuilen en allergieën Kernidentificatie: Identificeert zich sterk Elk type heeft zijn eigen kernkwaliteiten. Wordt deze kernkwaliteit te sterk toegemet het gevoel van innerlijke stabiliteit past dan wordt het een valkuil en ervaren anderen dit als afwijkend gedrag. En elk dat hij ervaart door afstand te nemen type is allergisch voor bepaalde soorten gedrag van anderen en reageert daarop van intense impulsen en gevoelens. vanuit zijn valkuil. Verzet zich tegen het (h)erkennen van de eigen kracht en capaciteiten. Voor de Negen geldt: Zelfbeeld: Vreedzaam, ontspannen, bestendig, stabiel, zachtmoedig, natuurlijk, relaxt en vriendelijk. Mentale gedrevenheid: Indolentie (zelfveronachtzaming) Valkuilen: Alles buiten jezelf zoeken zoals comfort en harmonie. Uit angst zelf het contact met anderen te verbreken, geven Negens, door hen te negeren, anderen het gevoel dat zij het contact met de Negen verbreken.
Kernkwaliteiten Valkuil Verdraagzaamheid Conflictvermijdend Ontvankelijkheid Afwachtendheid Rust Traagheid Behoedzaamheid Besluiteloosheid
Allergie Uitdaging Ongenaakbaarheid Strijdlust Ongenuanceerdheid Stelling nemen Opgefoktheid Energiek Onbezonnenheid Slagvaardigheid
Ontplooiing voor de Negen: - liefde voor jezelf en daadkracht - maak jezelf belangrijk - stel je eigen grenzen, normen en prioriteiten, - hou van jezelf en dan van anderen - accepteer ongemak en veranderingen als een deel van het leven en vergeet nooit dat het je ware aard is om een onuitputtelijke bron van sereniteit, aanvaarding en vriendelijkheid in de wereld te zijn. Je kracht ligt in vrede en genezing te brengen in je wereld.
Ultieme uitdaging om te groeien voor de Negen: Het terugeisen van de onvoorwaardelijke liefde voor jezelf en het doorgeven van deze liefde aan anderen. Kwaliteiten van de essentie zijn daarbij het streven naar het hogere idee: de onvoorwaardelijke liefde en de hogere deugd: de daadkracht. Spirituele weg Baby’s ‘zijn’ de essentie, in die zin dat hun bewustzijn doordrongen is van onvoorwaardelijke liefde, die inherent is aan het pure zijn. Toen in de eerste levensjaren de persoonlijkheid zich ging vormen, werden ze indolent of veronachtzamend ten opzichte van hun spirituele aard. Luiheid is een overdreven aanpassing, een verlangen om aangenaam en mechanisch te leven in plaats van daadkrachtig te zijn met betrekking tot de wezenlijke aspecten van het leven. Negens vermijden conflicten en gaan op in de agenda van anderen, wat een nabootsing is van de liefde die alle schepselen verenigt. Het gevolg Kinderen die zich ontwikkelen volgens de Negen structuur zijn dikwijls of: Modelkinderen die over het hoofd gezien zijn. Als je bijvoorbeeld het vierde kind in een gezin bent, denken ze dat je het allemaal zelf wel kunt. Omdat het kind over het hoofd wordt gezien, onderdrukt het zijn gevoelens. of: Het kind staat tussen twee ouders in die een conflict met elkaar hebben. Het kind kan niet kiezen tussen zijn vader en moeder. Het trekt zich terug, laat zich in slaap vallen en is zich niet meer bewust van de buitenwereld. Negens blijken dikwijls later moeite te hebben met het nemen van beslissingen. Het dilemma Op momenten dat we ons onafscheidelijk voelen verplaatsen we ons in het gezichtspunt van de Negen. Grenzen vervagen als het leven van iemand anders het motief wordt voor ons eigen leven. Als we eenmaal zijn opgegaan in de ander, voelt dit als één huid en een enkele persoon. We stoppen onze energie in de agenda van onze levensgezellen. Hun interessen worden van wezenlijk belang, hun mening lijkt aannemelijk. We voelen ons enthousiast over hun leven, dat het middelpunt van ons eigen leven geworden is. Er ontstaat een spanning tussen zich willen schikken om liefde te krijgen en hun onafhankelijkheid willen verdedigen. De vraag is: “Stem ik ermee in en volg ik, of stem ik er niet mee in en veroorzaak ik een conflict?” Ermee instemmen voelt als zich gewonnen geven, maar het is moeilijk om nee te zeggen. Ze zijn in iemands leven opgegaan, dus kiezen doet er niet langer toe. Ze kunnen de waarde van de positie van anderen gemakkelijker inzien dan de waarde van hun eigen positie. Luiheid betekent ‘een luie levenshouding aannemen’. Beslissingen zijn moeilijk als tegenstrijdige meningen allemaal even waardevol lijken te zijn. Hun aandacht verschuift van het centrale probleem naar secundaire zaken. Ze komen op een zijspoor terecht van karweitjes en achterstallige zaken. Hun energie raakt afgeleid van hun essentiële dagtaak. Hun tempo vermindert. Zonder dat ze het zich realiseren ontwikkelt zich een patroon van vasthouden. Energie die bestemd is voor primaire doelen wordt overgeheveld naar secundaire doelen. Negens groeien als ze gaan opletten, als ze hun eigen agenda structureren en het spoor blijven volgen. Als ze kunnen zien hoe ze een nieuwe stellingname aannemen, worden ze bevrijd van hun preoccupatie en zijn ze vrij om te kiezen hoe ze willen reageren. Ze kunnen leren zichzelf van anderen te scheiden en aandacht aan zichzelf te besteden. Ze worden gesteund door dierbaren die hen helpen bij het nastreven van persoonlijke doelen, die hun vorderingen telkens weer bevestigen, en die hen herinneren aan hun diep gekoesterde doelen, die alleen bereikt kunnen worden door hun eigen keuze te maken.
DE SUBTYPEN Luiheid leidt in een-op-een relaties tot het streven naar vereniging Omdat ze hun eigen gerichtheid ‘vergeten’, hebben Negens vaak anderen nodig om hun inspanningen richting te geven en hun leven zin te geven. Negens kunnen door het enthousiasme van anderen meegesleurd worden, waardoor ze een gevoel voor een gemeenschappelijk bestaan ontwikkelen ten koste van hun eigen individualiteit. Vereniging geeft richting en energie; gevoelens van over het hoofd gezien te worden zullen in een toestand van psychologische eenheid verdwijnen. Negens nemen het gezichtspunt van de ander aan door te denken op de wijze waarop de partner denkt en diens gevoelens over te nemen. Hun identiteit vermengt zich. Ze ervaren ‘wij’ momenten. Wij zijn een twee-eenheid. “Van wie is dit gezicht?” In sociale situaties wordt luiheid geuit via participatie Het deelnemen aan groepsactiviteiten kan voor Negens een aangename manier zijn om zich opgenomen en geliefd te voelen. Het kan ook een omgeving zijn waarin Negens van het sociale subtype het meest lui kunnen zijn, omdat de energie die gebruikt zou kunnen worden voor hun eigen agenda daarvan wordt afgeleid om deel te nemen aan sociale activiteiten. Gemeenschappelijke doelen, procedures en een doorlopend tijdschema vragen een voorspelbare hoeveelheid energie. Groepen staan hun leden ook toe om ofwel minimaal te investeren ofwel verantwoordelijkheid en de leiding te nemen als ze energie kwijt willen. Negens van het sociale subtype zijn geneigd zich bij groepen aan te sluiten en regelmatig aanwezig te zijn zonder een volledige verbintenis aan te gaan. De vraag blijft onbeantwoord. “Ben ik het ermee eens of oneens? Hoor ik hier wel of niet thuis? Vind ik dit wel of niet prettig?” Er is een voortdurende ambivalentie. Als het gaat om zelfbehoud creëert luiheid honger (begeerte) Alle Negens hebben de neiging essentiële doelen te vervangen door onbelangrijke substituten, maar ‘hongerige’ Negens kunnen zich gulzig aan de vervangmiddelen gaan hechten. Kleine pleziertjes zijn een automatische bron van comfort en een tijdelijke vervanging van liefde. Ze vinden onmiddellijke opluchting door op te gaan in voedsel en detectiveromans. Ze zakken onderuit op de bank met de krant, chips en bier. Zelfbehoudende Negens realiseren zich niet dat ze hun eigen agenda op de lange baan schuiven wanneer ze gegrepen worden door een honger als winkelen. De interesse die voortkomt uit het toegeven aan een honger voelt niet als luiheid. Het voelt stimulerend. De Kind-ziel van de Negen Het hartpunt van de Negen is punt Drie, zodat de kind-ziel van een Negen zich in eerste instantie voordoet als een neiging tot bedriegen en liegen teneinde datgene aan de ander te laten zien wat goedkeuring zal oogsten. Als een klein kind dat een koekje pakt terwijl mammie het hem verbood, of van school spijbelt door te doen alsof hij ziek is, doet de kind-ziel van een Negen alsof hij het niet heeft gedaan en alsof hij echt pijn in zijn buik heeft. Naast de Passie van liegen, is er in iedere Negen een jonge plek die gezien wil worden, wil schitteren en het middelpunt van de aandacht wil zijn. Er zit dus een kleine uitslover die zijn dansje wil doen en applaus wil krijgen. Achter de neiging tot zelfverloochening van een Negen ligt een gedrevenheid en vaak een meedogenloosheid om te zullen slagen, meestal goed verscholen en uit het bewustzijn verbannen. Negens zijn vaak bang dat ze te opdringerig overkomen en te veel ruimte innemen, wat de schaduw van hun kindziel is die over hun bewustzijn valt. Onder de inertie van een Negen ligt hun gerichtheid op doen, en vaak zijn Negens bang dat als ze met een activiteit beginnen, ze gedreven zullen raken en niet meer kunnen stoppen. Als een Negen zichzelf toestaat in contact te komen met deze structuur in zichzelf en de kwaliteiten ervan, zal hij zichzelf steeds meer als een vollediger persoon gaan ervaren. De exhibitionistische neigingen zullen transformeren in een oprechte
erkenning van zijn persoon. Hij zal gaan zien dat hij in zijn jeugd niet werd ondersteund om een op zichzelf staande persoon te zijn en dat hij zodoende inschikkelijk werd en zichzelf verloochende om goedkeuring te krijgen. Door zichzelf weer terug te vinden als persoonlijk waardevol en om van te houden, zal hij naar de verwerkelijking worden geleid van zichzelf als een persoonlijke belichaming van de Totaliteit, ‘de Parel van Onschatbare Waarde’, een stralende en lichtende aanwezigheid die onafhankelijk is van de beperkingen van zijn conditioneringen. Langzaam maar zeker zal hij zich bevrijden van alle zelfbeelden en mentale constructies die bepalen wie hij is en is hij, bevrijd van de beperkingen van het ego, in staat tot waar contact en interactie in de wereld. Afweermechanismen gebaseerd op verdringing van Schuld/Woede, Schaamte of Angst Verdoving, mechanisme van de NEGEN, de Vredestichter Afweer op een instinctmatige impuls van Schuld/Woede Alle Enneatypes hebben een favoriet afweermechanisme, maar je zou kunnen zeggen dat de Vredestichter geen favoriet afweermechanisme heeft. Afweermechanismen als negatie en identificatie stellen een mens in staat direct dingen uit het bewustzijn te blokkeren. Je ervaart iets wat je absoluut niet wilt ervaren, en negatie of identificatie stelt je in staat deze ervaring effectief uit het bewustzijn te houden. Om een nare ervaring uit zijn bewustzijn te houden moet de Vredestichter echter zijn hele bewustzijn engageren in een compleet andere ervaring. Dit wordt verdoving genoemd. Verdoving kan worden verkregen door middel van televisie, door te eten, door seks, door computerspelletjes en eigenlijk door allerlei activiteiten die niets met het probleem te maken hebben. De Vredestichter denkt een nare ervaring te kunnen ontlopen door volledig op te gaan in deze secundaire activiteiten. Het probleem is echter dat hij dan ook zichzelf vergeet. Wat een Vredestichter probeert te vermijden met verdoving zijn conflicten. Dit zal leiden tot conflictvermijdend gedrag en een niet-assertieve houding. Hoewel de Vredestichter hierdoor als heel aardig kan overkomen, zal het op den duur niet effectief kunnen blijven. Veel Vredestichters vertellen dan ook dat door dit aardig en niet-assertief zijn, hun veel onaangename dingen worden aangedaan. Je kracht is tegelijkertijd je grootste valkuil. Gebruik je die teveel en niet afgestemd op de ander dan ervaart de ander die kracht negatief en zal daar met weerstand op reageren. De sterke kanten van de Negen: - Is neutraal - Neemt geen impulsieve beslissingen - Is spiritueel - Komt tot bloei bij een positieve ondersteuning - Heeft begrip voor de standpunten van anderen - Stelt deadlines en een duidelijke structuur - Neemt beslissingen door te weten wat hij niet wil - Vermijdt woede en conflicten - Gaat graag met de stroom mee - Trouw in relaties - De ideale bemiddelaar - Neemt geen onnodige risico’s Reactie op stress: De Negen gaat naar de Zes. De inschikkelijke Negen wordt op de Zes opeens ongerust en bezorgd. Negens proberen met stress om te gaan door hun eigen keuzes en verlangens te bagatelliseren en zich in hun innerlijk terug te trekken. Wanneer deze vaardigheden ontoereikend zijn voor het onder de duim houden van hun angsten, zetten ze de stap naar de Zes, waarmee ze zich richten op relaties en ideeën die hun, naar ze menen, meer zekerheid en stabiliteit zullen brengen. In geval van doorbrekende bezorgdheid en angstigheid focussen Negens zich intensief op hun werk en projecten. Het is alsof ze, na dingen een tijdje te
hebben laten voortsudderen, opeens met een ruk in actie komen en zich aan alle kanten tegelijk proberen in te dekken in een gedreven fase van jachtige activiteit. Tegelijkertijd zijn ze dikwijls uitermate reactief ten aanzien van de eisen van anderen en worden sterk passief-agressief en defensief. Hun positieve ‘levensfilosofie’ begint barsten te vertonen en de twijfels en het pessimisme, waartegen ze zich hebben verdedigd, breken door. Net als Zessen kunnen Negens onder stress lang verborgen klachten over anderen en hun levenslot naar voren brengen. Hoewel het luchten daarvan tijdelijk hun stress doet afnemen, verandert het gewoonlijk feitelijk niets echt, omdat ze immers nog steeds onverdroten weigeren zich rekenschap te geven van de wortels van hun ongelukkig zijn. Onder extreme stress kunnen ze een belegeringsmentaliteit ontwikkelen. Paranoïde achterdocht kan snel escaleren in het anderen de schuld geven van de eigen problemen en opstandig reageren. Woedeuitbarstingen en driftbuien kunnen voor de Negens zelf even verrassend komen als voor degene die er getuige van zijn. De rode vlag; de Negen in de nesten. De angst er door de werkelijkheid toe gedwongen worden de eigen problemen aan te pakken Als Negens een ernstige crisis hebben doorgemaakt zonder adequate steun of goede copingsvaardigheden, of als ze in hun jeugd chronisch mishandeld zijn, kunnen ze het ‘shock’ punt passeren en zich gaan gedragen volgens de ongezonde aspecten van hun type. Mogelijk leidt dat ertoe dat ze tot het beangstigende inzicht komen dat de problemen en conflicten in hun leven niet zullen verdwijnen en misschien zelfs nog erger worden – vooral vanwege hun inactiviteit. En hun angst kan voor een deel gegrond zijn. Daarnaast zouden ze er door de werkelijkheid toe gedwongen kunnen worden hun problemen aan te pakken. Deze bewustwording kan een keerpunt in het leven van de Negen betekenen. Op het moment dat hij de waarheid in deze angsten inziet, kan hij de weg naar gezondheid en bevrijding inslaan. Aan de andere kant kan hij nog koppiger worden en vastbesloten om de troostrijke illusies dat alles in orde is in stand houden. (Waarom is iedereen eropuit om mij van streek te maken? Hoe meer je het ter sprake brengt, hoe minder ik genegen ben er ook maar iets aan te doen.) Als de Negen in deze houding volhardt, kan hij de val omlaag maken naar ongezonde niveaus. Indien je bemerkt dat jijzelf of iemand die je kent de waarschuwingssignalen, (zie waarschuwingssignalen), gedurende een langere periode achtereen vertoont (langer dan een paar weken) dan is het in therapie gaan of het inroepen van andere hulp ten zeerste aan te bevelen. Waarschuwingssignalen voor de Negen in nood Potentiële pathologie: Dissociatieve stoornissen, afhankelijke en schizoïde stoornissen, anhedonische depressie, extreme ontkenning, ernstige langdurige depersonalisatie. Verdere herkenningspunten: - Ontkenning van ernstige gezondheids-, financiële of persoonlijke problemen - Halsstarrigheid en langdurig verzet tegen het inroepen van hulp - Sterk afgenomen en onderdrukt dagelijks bewustzijn en vitaliteit - Een gevoel van ontoereikendheid en algehele veronachtzaming - Afhankelijkheid van anderen en zich laten uitbuiten - Chronische depressie en emotionele vervlakking (anhedonie) - Extreme dissociatie (zich verloren, verward, diep onverbonden voelen)
De Negen in rust en zijn prestatiepunt (de integratierichting): De Negen gaat naar de Drie. De luie, zichzelf verwaarlozende Negen, gaat aan zijn ontwikkeling werken en wordt energiek. Negens verwerkelijken zich en blijven gezond door zich bewust te zijn van hun essentiële aard. Daarmee overwinnen ze hun sociale rol, ‘Niemand Bijzonder’, en beseffen dat ze hun eigen tijd en energie waard zijn. Ze werken aan de ontwikkeling van zichzelf en hun potentie en bewegen zich in de wereld, waarbij ze anderen laten weten wat ze te bieden hebben. Het grootste obstakel op weg naar hun zelfverwerkelijking is hun tendens tot inertie. Integrerende Negens zullen regelmatig met gevoelens van zwaarte of slaperigheid te kampen krijgen zodra ze iets goeds voor zichzelf proberen te doen. Maar naarmate ze meer integreren, merken ze dat tevens hun energie toeneemt en daarmee ook hun charisma. Na zichzelf het grootste deel van hun leven als onzichtbaar beschouwd te hebben, staan integrerende Negens verbaasd dat anderen niet alleen naar hen blijken te luisteren, maar hen zelfs opzoeken. Omdat ze hun eigen waarde herkennen, waarderen ook anderen hen meer. Omdat ze de vitaliteit van hun instinctieve natuur aanboren en ontplooien, geven ze anderen energie. Anders gezegd, naarmate integrerende Negens steeds meer hun aangeboren waarde ontdekken, vinden ze deze alsmaar weerspiegeld door anderen mensen, wat hen verrast en verrukt. Integrerende Negens komen voorts in contact met hun hart, de zetel van hun identiteit, en uiten zich met een eenvoudige authenticiteit die erg ontroerend kan zijn. Ze kunnen, indien nodig, voor zichzelf opkomen, en beseffen dat zelfassertie niet hetzelfde is als agressie. Bovendien valt hun verzet tegen de realiteit weg, waardoor ze flexibeler worden en direct kunnen inspelen op hun omstandigheden. Met gedreven, competitief of imagobewust worden draagt weinig bij aan het opbouwen van ware zelfachting – integendeel, het zal hun ongerustheid over hun eigen waarde in stand houden en hen gedissocieerd houden van hun ware identiteit. Maar als Negens de energie vinden om hun eigen zelfontwikkeling ter hand te nemen, worden liefde en kracht van hun eigen hart een onverslaanbare, helende kracht in hun wereld. Afhankelijk van de situatie, de daarbij behorende mate van stress en het ontwikkelingsproces wat de Negen heeft doorlopen kan deze zich op verschillende niveaus uiten. Niveaus van ZIJN voor de Negen Ongezond, Niveau 1, Kern = zelfverzakend, ‘verdwijnend’ Zeer ongezonde Negens voelen zich in geen enkel opzicht nog opgewassen tegen de werkelijkheid. Ze trekken zich terug in zichzelf en reageren nergens meer op. Teneinde hun illusie van vredigheid te redden kunnen ze proberen hun bewustzijn te elimineren door zich in deelpersoonlijkheden op te splitsen. Ongezond, Niveau 2, Kern = dissociërend, gedesoriënteerd Negens willen inmiddels zo wanhopig hun laatste restje innerlijke vrede bewaren, dat ze bang zijn om de werkelijkheid te erkennen. Door dissociatie en ontkenning proberen ze hun bewustzijn te blokkeren voor alles wat ze zou kunnen beroeren. Ze lijken desolaat, als verdoofd en hulpeloos en lijden vaak aan amnesie. Ongezond, Niveau 3, Kern = verdringend, nalatig Negens zijn bang dat de werkelijkheid hen zal dwingen hun problemen aan te pakken, wat ook inderdaad ook zo zou kunnen zijn. Ze kunnen daarop reageren door de illusie te verdedigen dat alles in orde is en zich koppig verzetten tegen alle pogingen om hen met hun problemen te confronteren. Ze zijn depressief, ineffectief en lusteloos.
Gemiddeld, Niveau 4, Kern = bagatelliserend, verzoenend Negens zijn bang dat anderen van hen responses zullen eisen die hen mogelijk van streek maken en hun innerlijke rust verstoren, en daarom bagatelliseren ze problemen en proberen anderen af te leiden. Ze sukkelen stoïcijns voort, zich aan wishful thinking vastklampend en hun woede onderdrukkend. Gemiddeld, Niveau 5, Kern = afstand nemend, aan zichzelf genoeg hebbend Negens zijn bezorgd dat iedere ingrijpende verandering in hun wereld of ieder sterk gevoel hun fragiele rust zal verstoren en ze organiseren daarom hun leven dusdanig dat ze onberoerd zullen blijven voor dingen. Ze verliezen zichzelf in geriefelijke routines en gewoonten, rommelen aan en duwen problemen weg. Gemiddeld, Niveau 6, Kern = zichzelf wegcijferend, inschikkelijk Negens worden bang dat conflicten in hun leven een einde zullen maken aan hun gemoedsrust, en dus gaan ze potentiële conflicten mijden door met anderen mee te gaan. Ze vinden een heleboel zaken geen ruzie waard, maar zeggen ook ja tegen dingen die ze eigenlijk helemaal niet willen. Gezond, Niveau 7, Kern = onzelfzuchtig, troostend Negens versterken hun zelfbeeld door vrede en harmonie in hun wereld tot stand te brengen en te bewaren. Met hun geduldige, gelijkmoedige aanpak bemiddelen ze bij conflicten en kalmeren anderen. Ze zijn vaak uitermate fantasierijk en inspireren anderen met een heilzame, positieve levensbeschouwing. Gezond, Niveau 8, Kern = onzelfbewust, vredig Negens richten zich op hun omgeving of relaties als een totaliteit, ernaar verlangend een harmonieuze stabiliteit in zichzelf en de omgeving te bewaren. Zelfbeeld: ‘Ik ben stabiel, relaxt en aardig’. Gezond, Niveau 9, Kern = kalm, onknakbaar Negens laten het geloof los dat hun participatie in de wereld onbelangrijk of ongewenst is; daardoor kunnen ze zich waarlijk verbinden met zichzelf en met anderen. Paradoxaal genoeg verwezenlijken ze tevens hun basisverlangen – innerlijke stabiliteit en gemoedsrust bezitten. Als gevolg van hun zelfverwerkelijking zijn ze kalm, dynamisch, sereen en aanwezig. HOE KAN DE BEMIDDELAAR ZICH ONTPLOOIEN? - Merk wanneer anderen het motief voor jouw activiteit worden. “Ben ik het met hen eens of oneens? Doe ik met hen mee of niet?” - Zorg voor deadlines, structuur, en positieve feedback die jouw eigen doelen ondersteunt. - Leer je aandacht te verschuiven wanneer obsessieve gedachten over de voors en tegens van een beslissing de overhand krijgen. - Concentreer je op je gevoel wanneer dwangmatige gedachten opkomen. Vraag jezelf af: “Wat wil ik zelf?” in plaats van: “Wat willen anderen?” - Leer je passief-agressieve signalen te herkennen. Negens oefenen controle uit door te vertragen en te weigeren in actie te komen. Herken deze passiviteit als woede. - Zie woede als een vermomming van iets positiefs. Woede kan een vroeger standpunt dat je hebt weggestopt onthullen. - Negens kunnen gemakkelijker een beslissing nemen als ze een aantal keuzen voorgelegd krijgen. Ze weten beter wat ze niet willen dan wat ze wèl willen. - Ga na welke gevoelens verdoofd worden door onbelangrijke zaken als tv kijken, boodschappen doen en andere manieren om niet in actie te hoeven komen.
