Verankeren Verbeteren Vernieuwen Vertrouwen Nota duurzaamheid 2016-2020 Gemeente Heemstede Plan van Aanpak
7
Samenvatting Dit plan van aanpak beschrijft op welke wijze de ‘Nota duurzaamheid 2016-2020 Gemeente Heemstede’ tot stand komt. In 2015 loopt de nota ‘Samenwerken en verbinden – Duurzaamheidsbeleid Heemstede 2012-2016’ af. Dat betekent dat het moment is gekomen om te beschouwen welke resultaten op duurzaamheidsgebied de afgelopen vier jaar in gemeente Heemstede zijn behaald en om vooruit te kijken naar de uitdagingen die er nog liggen. Daarbij wordt in looptijd aangesloten bij de Rijksdoelstellingen op het gebied van duurzaamheid en duurzame energie. Blijvende ambitie van gemeente Heemstede is waar mogelijk meer doen dan de wettelijke norm vereist, met name op het gebied van duurzaamheid. Daarnaast bevat het in 2013 landelijk gesloten Energieakkoord doelstellingen en afspraken ten aanzien van energiebesparing en verduurzaming die door gemeente Heemstede op lokaal niveau verder worden uitgewerkt. Ook de wettelijke taken krijgen uiteraard een plek in de nieuwe duurzaamheidsnota. De vier V’s (Verankeren, Verbeteren, Vernieuwen, Vertrouwen) vormen het leidmotief aan de hand waarvan in de ‘Nota duurzaamheid 20162020 Gemeente Heemstede’ samen met burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties de doelstellingen voor gemeente Heemstede op het gebied van duurzaamheid voor de komende vier jaar worden bepaald. Dit alles wordt bekeken vanuit het idee van een circulaire en inclusieve economie, één van de ambities van MVO Nederland. Middels het voortzetten en uitdenken van concrete en meetbare projecten wordt invulling gegeven aan de wijze waarop deze doelstellingen gezamenlijk behaald kunnen gaan worden.
1
1. Inleiding Verankeren, Verbeteren, Vernieuwen, Vertrouwen. Vanuit dit credo bouwt Heemstede voort op de ingeslagen route richting een duurzame gemeente. Er zijn de afgelopen jaren flinke stappen gezet, maar een kritische blik op de doelstellingen ten aanzien van duurzaamheid is noodzakelijk. We willen immers waar kunnen maken wat we onszelf tot doel stellen. Gemeente Heemstede heeft een voorbeeldfunctie te vervullen als het duurzaamheid betreft, maar ziet gelukkig ook dat duurzaamheid steeds meer geïncorporeerd en verankerd raakt in het gewone doen en laten van mensen en bedrijven. Een duurzame gemeente is vooral een gezamenlijke verantwoordelijkheid van burgers, bedrijven, maatschappelijke organisaties en de gemeente. De rol van de gemeente kan daarbij steeds meer getypeerd worden als die van adviserende, initiërende en informerende facilitator. Initiatieven van burgers, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties worden aangemoedigd, omarmd en ondersteund. Onderwijs en natuur- en milieueducatie stimuleren bewustwording van het belang van een duurzame leefomgeving. Samen houden we Heemstede op de kaart als een duurzame gemeente.
Leeswijzer In hoofdstuk 2 van dit PvA wordt besproken wat de doelstelling is van de nieuwe duurzaamheidsnota en welke ontwikkelingen worden meegenomen in de nieuwe duurzaamheidsnota. Hoofdstuk 3 beschrijft de wijze waarop vorm gegeven wordt aan het proces van totstandkoming van de nieuwe duurzaamheidsnota, inclusief de wijze waarop participatie, communicatie en afstemming plaatsvindt. Hoofdstuk 4 tot slot geeft de voorgestelde planning weer tot en met inwerkingtreding van de ‘Nota duurzaamheid 2016-2020 Gemeente Heemstede’.
2
2.
De nieuwe duurzaamheidsnota
2.1
Doelstellingen en ambitie
Duurzaamheid is voor gemeente Heemstede niet iets nieuws. Al sinds 2008 wordt dit actief en voortvarend opgepakt door zowel de eigen organisatie als daarbuiten door burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties. Het Duurzaamheidsjaarverslag 2014 laat een scala aan activiteiten en initiatieven zien die op het gebied van duurzaamheid zijn en worden ontplooid binnen gemeente Heemstede. In 2014 is gekozen voor een meer wijkgerichte aanpak bij de uitvoering van de duurzaamheidsnota. Het idee achter deze aanpak is dat de omslag naar een duurzame manier van leven beter plaatsvindt wanneer bewoners en organisaties consistent in aanraking komen met duurzaamheid. De ambitie zal “ambitieus” zijn en niet te veel met acties worden ingevuld en zal een anker moeten zijn voor andere partijen om er mee verder te gaan. Ons eigen gedrag moet in overeenstemming zijn met de helder uitgesproken ambitie zodat er congruentie is in woord en daad. Het voorgaande wordt als uitgangspunt genomen bij het bepalen van de doelstellingen voor de komende beleidsperiode 2016-2020. Deze doelstellingen wordt vormgegeven aan de hand van vier V’s:
Verankeren: het borgen en voortzetten van de duurzaamheidstaken die al uitgevoerd worden;
Verbeteren: duurzaamheidstaken en -projecten efficiënter uitvoeren;
Vernieuwen: nieuwe taken en projecten ontwikkelen;
Vertrouwen: het geven van vertrouwen aan burgers en bedrijven voor het ontplooien van eigen initiatieven en hen hierin als gemeente faciliteren.
2.2
Terugblik
Onder het motto ‘Samen duurzaam Heemstede’ is vanaf 2012 gewerkt aan duurzaamheid in gemeente Heemstede vanuit de nota ‘Samenwerken en verbinden – Duurzaamheidsbeleid Heemstede 20122016’. Deze nota loopt eind 2015 af. Onderdeel van de nieuwe duurzaamheidsnota is een evaluatie van de afgelopen beleidsperiode. Dit is immers noodzakelijk om te kunnen bepalen wat de huidige stand van zaken is en wat de uitdagingen zijn die voor ons liggen.
2.3
Collegeakkoord
In het in april 2014 vastgestelde Collegeakkoord 2014-2018 plaatst het college duurzaamheid wederom hoog op de agenda, echter met een 3
kritische blik op de gestelde en te stellen doelen. Het college stelt onder meer dat voor de eigen organisatie uitbreiding van de mogelijkheden voor zonne-energie op gemeentelijke gebouwen wordt onderzocht en een duurzaam inkoopbeleid wordt nagestreefd. Ook geeft het aan zichzelf energiebesparingsdoelstellingen te willen opleggen, hetgeen goed aansluit bij het hierna te bespreken landelijk gesloten Energieakkoord. Tot slot benadrukt het college de adviserende, informerende en stimulerende rol die zij voor zichzelf ziet weggelegd richting inwoners, het bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties ten aanzien van duurzaamheid en het milieu.
2.3
Relevante ontwikkelingen
2.3.1
Energieakkoord
In september 2013 is door meer dan veertig organisaties het Nationale Energieakkoord gesloten. Kern van het Energieakkoord zijn breed gedragen afspraken over energiebesparing, schone technologie en klimaatbeleid. Uitvoering van de afspraken moet resulteren in een betaalbare en schone energievoorziening, werkgelegenheid en kansen voor Nederland in de schone technologiemarkten. In het Energieakkoord zijn onder meer doelstellingen geformuleerd –in lijn met de Europese doelstellingen– om het energiegebruik te beperken en de opwekking van duurzame energie te bevorderen op weg naar 2020. Gemeente Heemstede conformeert zich aan de doelstellingen uit het Energieakkoord en levert via activiteiten gericht op verschillende doelgroepen een bijdrage aan de realisatie ervan. Dit gebeurt binnen gemeentegrenzen, maar ook in de regio Zuid-Kennemerland/IJmond. 2.3.2
Omgevingswet
Inmiddels wordt al enige tijd gewerkt aan de totstandkoming van de Omgevingswet, inwerkingtreding waarvan is voorzien in 2018. Met de Omgevingswet moet het wettelijke kader voor burgers, ondernemers en overheden inzichtelijker en ontwikkeling en beheer van de leefomgeving beter beheersbaar worden. Een eenvoudiger en beter samenhangend omgevingsrecht moet eraan bijdragen actiever en efficiënter aan een dynamische en duurzame leefomgeving te kunnen werken. 2.3.3
Participatiemaatschappij
Zoals eerder benoemd is een duurzame gemeente vooral een gezamenlijke verantwoordelijkheid van burgers, bedrijven, maatschappelijke organisaties en de gemeente. We leven immers in een participatiemaatschappij. Daarbij passen een faciliterende rol van een terugtredende overheid en de ontwikkeling van initiatieven vanuit 4
burgers, bedrijven maatschappelijke organisaties. Green Deals zijn hierbij ook een leidraad omdat deze deuren openen waar ze anders gesloten kunnen blijven. 2.3.4
Technologische ontwikkelingen
De technologische ontwikkelingen op het gebeid van duurzaamheid gaan zodanig snel dat het van groot belang is dat we een dynamische beleidsnota opstellen. Deze nota moet (financiële) ruimte bieden voor nieuwe initiatieven die voortvloeien uit technologische ontwikkelingen en daardoor ontstane initiatieven die op dit moment nog niet zijn te overzien.
2.4
Wettelijke taken
In de duurzaamheidsnota krijgen ook de wettelijke taken een plaats. Bij de uitvoering hiervan is een verscherpte aandacht voor energiebesparing bij bedrijven, zoals ook beschreven in het Energieakkoord. De wettelijke taken die het betreft zijn:
Afval
Vergunningverlening en handhaving
Bodem
Geluid
Luchtkwaliteit
Water
Externe veiligheid.
Aan de hand van de beschreven thema’s (vier V’s), wordt een plaats gegeven aan deze taken.
2.5
Resultaat
De Nota duurzaamheid 2016-2020 Gemeente Heemstede is een compact, concreet en dynamisch stuk. Er worden heldere doelstellingen in neergelegd en de nota biedt voldoende ruimte om in te springen op initiatieven vanuit burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties om de doelstellingen te bereiken. De nota legt niet tot in detail vast welke route gevolgd wordt richting 2020, maar schetst een eindbeeld en de rollen van de verschillende partijen daarbinnen en op weg daarnaartoe. Bijstellen is een cruciale bouwsteen voor het sturen op en met een energieke samenleving. De nota mag geen blauwdruk zijn maar een kader met handvatten “hoe het beste te handelen in welke situatie”. En het moet de basiswaarden van openbaar bestuur borgen maar ook ruimte bieden voor kleine initiatieven. 5
3. Aanpak De nieuwe duurzaamheidsnota wordt op dezelfde planmatige en gestructureerde wijze als de voorgaande nota ingestoken. Deze methode heeft zich de afgelopen periode bewezen en wordt daarom opnieuw gehanteerd. Om de gemeentelijke duurzaamheidsdoelstellingen te bereiken wordt uitgegaan van een drie-sporenbenadering: 1. Aanpak vanuit de beleidscyclus: Plan, Do, Check, Act. 2. Aanpak vanuit de dynamiek binnen Heemstede en de regio. 3. Aanpak vanuit de duurzaamheidthema’s (doelstellingen, ambities en projectresultaten).
3.1
Gedragen nota
Reeds in de vorige collegeperiode is gekozen voor een integrale benadering van het thema duurzaamheid binnen de gemeente. Dit betekent dat duurzaamheid beschouwd wordt als onlosmakelijk en integraal onderdeel van alle andere beleidsvelden binnen de gemeente. Het is hiermee een opgave en verantwoordelijkheid van ieder collegelid afzonderlijk en tezamen.
3.2
Doelgroepen
Bij het behalen van de gestelde doelen worden vier doelgroepen onderscheiden:
Gemeentelijke organisatie en voorzieningen
Bedrijven
Maatschappelijke organisaties
Bewoners.
3.3
Participatie, communicatie en afstemming
Het opstellen van deze duurzaamheidsnota geschiedt uitdrukkelijk mede aan de hand van de input van de genoemde doelgroepen. Belangrijke partners die hierbij zeker niet mogen ontbreken zijn MVO Heemstede, de adviesgroep duurzaamheid Heemstede, basisscholen Heemstede, middelbaar onderwijs Heemstede, sportverenigingen Heemstede, winkeliersverenigingen, enzovoort. In Bijlage 1 is het participatie- en communicatieplan opgenomen waarin is weergegeven op welke wijze dit traject vorm krijgt.
3.4 Raad De gemeenteraad is bevoegd tot vaststelling van de Nota duurzaamheid 2016-2020 Gemeente Heemstede. De raad wordt daarnaast op nog twee momenten betrokken bij het vormgeven van de nota. De commissie Ruimte krijgt in juni dit Plan van Aanpak als B-stuk 6
voorgelegd en in september krijgt zij de conceptnota, voordat deze voor inspraak wordt vrijgegeven, als B-stuk voorgelegd. Vervolgens wordt na de inspraakperiode het definitieve stuk ter vaststelling aangeboden aan de raad.
7
4. Planning Activiteit
Verantwoordelijk
Planning
Opstellen/vaststellen Plan van Aanpak
Heemstede/ODIJ
apr ‘15
Behandeling Plan van Aanpak in Commissie Ruimte
Heemstede
jun ‘15
Analyse beleidsdocumenten en input gemeente en ODIJ
Heemstede /ODIJ
jun/jul ‘15
Participatietraject burgers, bedrijven (MVO),
Heemstede /ODIJ
jun/sept ‘15
Opstellen ontwerpnota
Heemstede /ODIJ
aug/sept ‘15
Behandeling ontwerpnota in college
Heemstede
sept`15
Behandeling ontwerpnota in Commissie Ruimte
Heemstede
okt ‘15
Verwerken opmerkingen
Heemstede /ODIJ
okt ‘15
Aanbieden ontwerpnota aan college voor vrijgave inspraak
Heemstede
okt ‘15
Ontwerpnota ter inzage
Heemstede
okt/nov ‘15
Verwerken inspraakreacties
Heemstede /ODIJ
dec ‘15
Heemstede
jan ‘16
1. Voorbereiding en verkenning
maatschappelijke organisaties, adviesgroep 2. Uitwerking
3. Inspraak
4. Vaststelling Bestuurlijke vaststelling Duurzaamheidsnota 2016-2020 Inwerkingtreding Duurzaamheidsnota 2016-2020
feb ‘16
8
Bijlage 1 – Participatie- en Communicatieplan In deze bijlage leest u wat we onder participatie verstaan en geven we hulpmiddelen om per groep deelnemers afspraken te maken over de invulling van participatie.
1 Participatie Participatie betekent deelnemen aan en een rol spelen in het proces van totstandkoming van de duurzaam beleid in Heemstede. Participatie lukt niet zonder perspectief. Dit betekent dat er vooraf duidelijkheid moet zijn over de rechten, de rol en de verwachtingen van de participant. Participatie komt alleen van de grond als de betrokken partijen hier ruimte voor bieden: financieel en qua beleid, planning, capaciteit en commitment. Vertrouwen geven zonder door te schieten in naïviteit. Dat kan door aan gedegen verwachtingenmanagement te doen en door tussentijds adequaat te communiceren over de positieve en negatieve vorderingen van een project. Wezenlijke interesse en persoonlijk contact zijn hierbij essentieel en we moeten waken voor het wekken van verwachtingen die niet zijn waar te maken. Werken met maatschappelijke partijen betekent dat ambtenaren zich minder volgens de procedures van de eigen organisatie en meer volgens de mores van het maatschappelijk verkeer moeten gedragen. Overheidsparticipatie vraagt om een overheid die denkt en handelt vanuit het gedachtegoed van een netwerksamenleving: horizontaal in plaats van verticaal, faciliterend in plaats van dirigistisch, ‘hoe werken we samen’ en ‘wat kan ik doen om te helpen’ in plaats van ‘hier ga ik niet over’. Het vergt speciale competenties van ambtenaren: initiatief nemen, een ondernemende opstelling, achter het bureau vandaan de samenleving in, uitnodigend, samenbrengend en verbindend In een totstandkomingsproces vindt participatie plaats op verschillende niveaus. De rol en invloed van participanten varieert van geïnformeerd tot geconsulteerde. De participatieladder brengt rangorde aan in de mate van participatie en gaat daarbij uit van een ladder met vijf sporten. 1. Weten/informeren 2. Raadplegen 3. Adviseren/ontwerpen 4. Meebeslissen 5. Samenwerken Bij een onderwerp als de duurzaamheid zijn zeer uiteenlopende participanten betrokken die vaak met verschillende communicatiemiddelen worden bereikt. Een goed bereik betekent dat de verschillende participanten mee kunnen doen in dit proces. Het college en de Raad zijn gehouden aan een aantal wettelijke verplichtingen tot inspraak. Zo moet de gemeente zich houden aan haar inspraakverordening en moeten de corporaties zich houden aan de daarvoor geldende wetgeving.
9
2 Stappenplan participatie In onderstaande tabel wordt weergegeven per doelgroep op welk niveau van de participatieladder zij acteren. Daarnaast wordt weergegeven in welke vorm we de doelgroepen betrekken bij het participatieproces. Participanten
Inbreng
Inwoners van Heemstede
Veruit de grootste partij die meedenkt over de inhoud van de Nota Duurzaamheid 2020. Welke initiatieven leven op dit moment en wat is hun visie voor de komende 4 jaar en waarin kunnen wij faciliteren. De grootste partijen met woningbezit in Heemstede en verantwoordelijk voor duurzaam bouwen in 2020 en verduurzamen bestaande bouw.
Woningbouwcorporaties (Ymere, Elan Wonen, Pre Wonen) en overige verhuurorganisaties (VVE’s) Ondernemers inclusief de winkeliers
Advies organen (Duurzaam Bouwloket, adviesgroep duurzaamheid, etc.) Basisscholen en middelbare scholen Heemstede
Sportverenigingen
Een grote partij als het gaat om het verduurzamen van de gemeente op alle gebieden.
Ladder van Participatie: Weten/informeren raadplegen: zij kunnen hun kennis over het wonen in Heemstede delen
Adviseren en meedenken over de inhoud van de verduurzaming van de woningvoorraad en bij nieuwbouw met het oog op 2020 duurzaam bouwen. Adviseren en meedenken over de inhoud van de nota duurzaamheid 2020.
Adviseren en meedenken over de inhoud van de Nota Duurzaamheid. Wat is het bestaande beleid van de scholen vanuit landelijke en lokale initiatieven.
Welke initiatieven zijn er landelijk en lokaal vanuit de voorbeeldfunctie.
Adviseren en meedenken; waar kunnen wij als overheid bij bestaande initiatieven faciliteren? Adviseren en meedenken; waar kunnen wij als overheid bij bestaande initiatieven faciliteren?
Instrument Keukentafelgesprekken organiseren. Collega’s via hun netwerken oproepen om contacten van bestaande burgerinitiatieven te delen of deze keukentafelgesprekken te houden. Bestaande initiatieven in het zonnetje zetten. Workshop duurzaam bouwen en renoveren.
Agenderen op: -MVO Heemstede bijeenkomst -ondernemersbijeenkomsten. Meet en greet met de winkeliers (bezoeken) Brainstorm sessie
Agenderen tijdens schooldirecteuren beraad en uitnodigen tot meedenken. Agenderen tijdens OOGO Meet en greet met sportverenigingen (bezoeken en netwerken).
10
Concept inhoud gereed Consultatiebijeenkomsten met participanten over de concept inhoud van de nota Duurzaamheid 2020 Vastgesteld plan Afsluitende bijeenkomst met een groep afgevaardigden om vastgestelde nota Duurzaamheid 2020 voor alle participanten helder te maken. Nieuwe initiatieven telkens blijven opnemen in de nota Zoals eerder gesteld zal de nota Duurzaamheid 2020 een dynamische nota zijn waarin ruimte blijft voor telkens nieuwe initiatieven. We zullen initiatieven stimuleren en in het zonnetje zetten. Door heldere communicatie laten weten dat de nieuwe rol van de overheid is om te faciliteren en initiatieven te ondersteunen.
11
