VAPblad. Kwartaalblad van de vereniging van administratief personeel bij het onderwijs

54e jaargang

al | 4e kwarta

7/2008 2008 | nr. 35

Bouwmanagement Bouwtechniek

IN DESKUNDIGE HANDEN Bouwkostenmanagement Bouwbegeleiding renigin

d van de ve

Gebouw en beheer

Kwartaalbla

Postbus 8075 3503 RB Utrecht Tel. :030-266 73 28 Fax. :030-267 94 61 [email protected] www.avant-bouwpartners.nl

ersoneel bij

istratief p g van admin

ijs

het onderw

VAPblad

www.vap-onderwijs.nl

Orgaan van de vereniging van administratief personeel bij het onderwijs Dagelijks Bestuur Jouke de Jong, voorzitter Reiger 33 8103 AL Raalte Wim Boevé, vice-voorzitter Beelaertspark 22, 2731 AC Benthuizen Henk Reuvekamp, secretaris Nijverheidsstraat 12, 8263 AL Kampen Eric van Steen, penningmeester Vossenberg 9, 4841 JB Prinsenbeek Rabobank 18.24.76.243 t.n.v. VAP Redactie Jack Adriaans Ed van den Bosch Hans Kleinsmann Eric van Steen Arnold Zadelberg Redactie-adres Vossenberg 9, 4841 JB Prinsenbeek Telefoon 06-51 21 76 98 E-mail: [email protected]

Hoewel de redactie streeft naar betrouwbaarheid, kan zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele onjuistheden in de gepubliceerde informatie. De eigen publicaties mogen verspreid worden mits bronvermelding plaatsvindt. Ledenmutaties Nijverheidsstraat 12, 8263 AL Kampen Opgave advertenties aan het redactie-adres. Abonnementsprijs € 75,- per jaar. Opmaak: Vormplus, Vlaardingen Druk: Stout grafische dienstverlening, Vlaardingen 54e jaargang 4e kwartaal 2008 nr. 357/2008 ISSN 1383-052X

renigin

d van de ve

Kwartaalbla

ersoneel bij



ijs

het onderw

Inhoudsopgave VAN DE VOORZITTER Het is licht in huis

3

VAN HET BESTUUR Kerst- en nieuwjaarswens

4

VAN DE REDACTIE Gevolgen nieuwe regels financiële verslaglegging Jeugdherinneringen Garanties spaargeld en verrekening schulden Deugen de bestuursleden wel? Indexering pensioenen Bos-belasting en Balkenende-bonus Betaal op tijd en voorkom boete Vooringevulde aangifte inkomstenbelasting 2008 Liberalisering van de energiemarkt vraagt om een professionele inkoopstrategie VAR of VUR In 6 stappen naar een nieuwe organisatiecultuur Rouwverlof op het werk Tips bij spellingcontrole Aanmelden nieuwe leden

5 9 10 11 11 12 13 13 14 15 16 16 16 17

VAN DE RAYONS Impressie van de rayonvergaderingen

19

UIT DE CURSUSHOEK Impressie themadag Evaluatie VAP-themadag Resultatenoverzicht evaluatie VAP-themadag

23 24 25

BOEKBESPREKING Management van professionele organisaties, door David H. Maister In de bolderkar met Foppe

26 27

LEDEN Ledenmutaties

28

2 VAPblad nr. 357, 4e kwartaal 2008

VAN DE VOORZITTER Het is licht in huis Op het moment dat ik dit schrijf is het buiten wit. Een maagdelijke laag sneeuw reflecteert de zon de kamer in. Ik heb een geplande thuiswerkdag. Buiten is het koud. De ANWB heeft weer iets nieuws geïntroduceerd: het spitsalarm. Het lijkt nog te werken ook. Het afgelopen weekend waren er maar liefst negen doden te betreuren door de gladheid. De financiële crisis is nog lang niet uitgeraasd, maar inmiddels wel van de voorpagina’s verdrongen door de economische crisis. De werkloosheid daalt minder snel, het aantal vacatures daalt, het oude middel van de werktijdverkorting is weer van stal gehaald. In het voortgezet onderwijs liggen bonden en werkgevers met elkaar overhoop. Het loonbod van 7% in twee jaar ligt ruim boven de inflatie en daarmee wordt een stukje achterstand ingelopen. Maar ja, dan moeten ze het eerst wel eens worden over de werkdruk. ABN-AMRO en Fortis zijn gered maar willen niet samensmelten. Het ABP kan de indexering van de pensioenen nog niet garanderen. En zo kan ik nog wel even doorgaan.

Afscheid van vertrekkend bestuurslid Ria Sullot.

Is het dan alleen maar ellende in Nederland? Nee natuurlijk niet. Om bij het VAP-bestuur te beginnen, mochten we in kleine kring afscheid nemen van bestuurslid Ria Sullot. In haar plaats kon ik begin november 2007 Frits Wesselman uit rayon B welkom heten in het landelijk bestuur. De daling van de werkgelegenheid in de private sector komt voor het onderwijs best wel goed uit. In onzekere tijden is een overheidsbetrekking een veiliger haven. De vacatures die de wegvliedende grijze golf achterlaat, worden zo nog vervult ook. Door het Convenant Leerkracht worden de (nieuwe) docenten gemiddeld genomen beter betaald en hebben ze een beter perspectief.

Over Leerkracht gesproken. Ook op deze plaats een woord van dank aan allen die hebben bijgedragen aan het succes van de themadag op 25 november, die met dank aan Eric van Steen goed georganiseerd was. Zo konden de maar liefst 133 deelnemers dat aan den lijve ondervinden. Ondanks dat we konden opschalen naar de grootste beschikbare zaal van Aristo, moest een aantal aanmeldingen worden afgewezen. Een eerste indruk van de evaluatieformulieren heeft Eric in dit VAPblad opgenomen. Met name collega Wim Boevé wil ik even apart noemen. Hij heeft deze complexe materie voor mij althans een stuk verhelderd. Daarmee heb ik ook de keerzijde van Leerkracht te pakken. Geen van de VAP-leden heeft gevraagd om deze extra werkzaamheden. Het doorrekenen van de varianten. Het inschatten van de financiële haalbaarheid op (middel)lange termijn. Het volgen van de themadag. Het verwerken van RJ660 in de jaarrekening, al dan niet gepaard gaande met een extreme verhoging van de BAPO-voorziening. Het wordt ons allemaal in de schoot geworden. Kortheidshalve verwijs ik naar mijn impressie van de themadag elders in dit blad. Al met al komt er genoeg op ons af, maar het kan altijd nog stukken erger. Je zult maar in


Congo wonen, in Irak of Afghanistan. Dan voel je geen werkdruk, maar zie je hongerende kinderen. Mensen die als enig doel zien elkaar te vermoorden. Mensen die ver staan van de Kerstgedachte. Die door de ellende het licht niet meer zien. Die leven in duisternis. En wij? Vieren wij Kerst met nog duurder eten en drinken? Schieten we weer voor miljoenen de lucht in? Geven we vele miljarden uit aan banken die willens en wetens grote risico’s namen? Hoe ver staan wij van de Kerstgedachte? Het is licht in huis. Ik hoop oprecht dat het overal een beetje lichter mag worden met Kerst. Ik wens u licht in uw huis. Geniet van de rust. Laad uw batterij weer op. En lees dit VAPblad, het is de moeite waard. Jouke de Jong

VAN HET BESTUUR

Kerst- en nieuwjaarswens Zo vaak zoeken we naar woorden, vangen we wat beroert in taal, herscheppen, grijpen, her-verwoorden, maar begrijpen nooit totaal. Soms schuilen we in woorden, bouwen ons een huis van taal, dromen dat we samen horen, maar blijven elk in ons verhaal. Gelukkig zijn er ook nog woorden, die we zonder meer verstaan, omdat ze goede wil verwoorden en tussen mensen bruggen slaan. Wij schrijven u vandaag deze woorden: een speelse tocht van taal naar taal, en wat u daarin voor goeds mocht horen, wij wensen u het allemaal.

Het bestuur van de VAP wenst zijn leden fijne kerstdagen en vooral een gezond 2009. 4 VAPblad nr. 357, 4e kwartaal 2008

VAN DE REDACTIE Gevolgen nieuwe regels financiële verslaglegging Inleiding Vanaf het verslagjaar 2008 vervallen voor onderwijsinstellingen de bestaande richtlijnen voor het jaarverslag en gelden voor de inrichting daarvan de inrichtingsvereisten van boek 2, titel 9 van het Burgerlijk Wetboek en de adviezen van de Raad voor de Jaarverslaggeving, die worden gepubliceerd in de zogeheten RJ-bundel. De RJ-bundel bevat voorschriften en modellen voor het jaarverslag van zowel commerciële bedrijven als niet-commerciële organisaties en instellingen. Vanaf de editie 2007 (die geldt voor jaarverslagen vanaf het verslagjaar 2008) is een nieuw hoofdstuk opgenomen, RJ 660, met daarin specifieke bepalingen en modellen voor onderwijsinstellingen, die gelden vanaf het verslagjaar 2008. In algemene zin kan gesteld worden dat toepassing van de nieuwe verslaggevingsrichtlijnen leidt tot een sterke beperking van het aantal voorzieningen. Alleen voorzieningen gericht op personele verplichtingen, zoals jubileumuitkeringen en seniorenregelingen, zijn toegestaan binnen de nieuwe verslaggevingsrichtlijnen. Verder kan voor de kosten voor groot onderhoud onder de nieuwe verslaggevingsrichtlijnen nog worden gekozen voor activering daarvan of voor onttrekking aan een daartoe gevormde onderhoudsvoorziening. De internationale trend op verslaggevinggebied is dat groot onderhoud steeds vaker wordt geactiveerd en afgeschreven hetgeen op termijn vermoedelijk zal leiden tot afschaffing van de mogelijkheid tot het vormen van een onderhoudsvoorziening. De integrale toepassing van de nieuwe verslaggevingsrichtlijnen leidt in het VO tot problemen. Thans blijkt dat zodanig omvangrijke voorzieningen op de balans zouden moeten worden gecreëerd vanuit het eigen vermogen, dat voor veel schoolbesturen geconcludeerd zou kunnen worden dat de continuïteit voor de langere termijn niet gewaarborgd lijkt. Schooldoen blijft hetzelfde, maar verandering van administratieve voorschriften verandert een hele sector binnen één jaar van “rijk” in “arm”. Dat kan natuurlijk nooit de bedoeling zijn geweest van de komst van de nieuwe verslaggevingsrichtlijnen en alle betrokkenen bij OCW, de VO-raad en public accountants beamen dit inmiddels ook. Deze nieuwe wijze van presenteren van vermogen toont de relativiteit van balanscijfers aan, terugkijkend naar de recente landelijke discussies over het ‘oppotgedrag’ van schoolbesturen in het voorgezet onderwijs. In het vervolg van dit artikel worden de belangrijkste gevolgen van de nieuwe verslaggevingsrichtlijnen kort beschreven. Vervolgens wordt de eigen interpretatie binnen Ons Middelbaar Onderwijs inzake de toepassing hiervan toegelicht. Belangrijkste gevolgen toepassing nieuwe regels verslaglegging Voorziening voor jubilea Onder de nieuwe verslaggevingsrichtlijnen is het verplicht een voorziening voor jubileumuitkeringen op te nemen indien een uitkering bij jubileum in de CAO is geregeld. De voorgeschreven berekening leidt thans tot een voorziening voor jubileumuitkeringen met een omvang van circa 2% van de personele bekostiging. De hoogte van deze voorziening zal zich in de komende 25 jaar structureel bewegen in de richting van circa 1,3% van de personele lumpsum.


De hierbij gehanteerde uitgangspunten/aannames zijn: • Berekening op basis van contante waarde tegen een rentepercentage van 5%; • Berekening op basis van blijfkans (het aandeel medewerkers waarvan verwacht wordt dat zij het ambtsjubileum binnen OMO halen); • In de berekening is geen rekening gehouden met toekomstige loonstijgingen vanuit de veronderstelling dat de ontwikkeling van het loonprijspeil via de bekostiging wordt gecompenseerd; • Jaarlijkse instroom en uitstroom van gemiddeld aantal medewerkers (= gemiddelde instroom afgelopen 6 jaar); • Het totaal aantal personeelsleden blijft gelijk; • Instroom vindt plaats in de jongste leeftijdscategorie en uitstroom vindt plaats op pensioenleeftijd, vervolgens evenredig over de leeftijdscategorieën verdeeld. Voorziening voor seniorenregelingen Op basis van de nieuwe richtlijnen dient, analoog aan de benadering voor de vorming van een voorziening voor jubileumuitkeringen (zie hiervoor), een voorziening voor ouderenregelingen te worden getroffen. Deze voorziening bestaat uit de financiële vertaling van het volgens de CAO(-OMO) ‘op te eisen’ recht op werktijdverkorting met doorbetaling van loon. Vanuit de CAO-VO gaat het hier om de BAPO en in het kader van de CAO-OMO geldt hier de OMO Seniorenregeling (OSR). De berekening op basis van dezelfde uitgangspunten voor de bepaling van de voorziening voor jubilea (zie hiervoor) leidt bij OMO tot een voorziening voor OSR per 1 augustus 2008 van circa 30% van de personele lumpsum. De hoogte van deze (statische) voorziening zal zich in de komende 25 jaar structureel bewegen in de richting van circa 20% van de personele lumpsum. Gevolgen De vorming van de hierboven genoemde nieuwe voorzieningen resulteert in een gelijke onttrekking aan het eigen vermogen. Het gevolg hiervan zou zijn dat het weerstandsvermogen van de vereniging Ons Middelbaar Onderwijs direct onder de 10% en de solvabiliteit onder de 30% uit zou komen. Een weerstandsvermogen onder de 10% is onwenselijk, omdat hiermee de vermogenspositie onder de door de Minister van OCW gehanteerde ondergrens komt. Dit kan uiteindelijk tot gevolg hebben dat de OMO-scholen onder verscherpt toezicht door de Inspectie komen te staan, dan wel dat negatieve beeldvormingaspecten omtrent de continuïteit van het schoolbestuur een rol gaan spelen. Een solvabiliteit onder de 30% heeft consequenties voor het aantrekken van vreemd vermogen bij de bank (op termijn zou sprake kunnen zijn van het ‘duur’ moeten lenen van geld ter voorfinanciering van bouwprojecten). Zoals in de inleiding gezegd: dat kan, mag en (zie hierna) hoeft niet de uitkomst zijn van de op handen zijnde verandering van de administratieve voorschriften. Het is een landelijk probleem dat het treffen van met name een voorziening voor seniorenregelingen (BAPO/OSR) leidt tot een sterke reducering van eigen vermogen binnen de scholen. De discussie over het vormen van deze voorziening is landelijk opgepakt met participatie vanuit de VO-raad. Eigen visie Ons Middelbaar Onderwijs op toepassing Zoals eerder gezegd zal de calculatorische benadering van de verplichting uit hoofde van de OSR zich in de komende jaren ‘stabiliseren’ op een niveau van circa 20% van de personele lumpsumbekostiging. Rekening houdend met de eerder geschetste problematiek kiest de


Raad van Bestuur van Ons Middelbaar Onderwijs ervoor om de structurele omvang van de verplichting voor de OSR op te vangen in de exploitatie. Het uitgangspunt hierbij is dat er rekening gehouden wordt met een stabiele overheidsbekostiging, waarvan een vast deel beschikbaar zal zijn voor de dekking van seniorenregelingen. Uitsluitend voor de tijdelijke hogere kosten van ‘de vergrijzing’ ter hoogte van 10% van de personele lumpsum wordt een voorziening getroffen. Deze voorziening zal zich de komende jaren als volgt ontwikkelen: % personele lumpsum

nu

Voorziening

10%

0ver 5 jaar

over 10 jaar

over 15 jaar

over 20 jaar

over 25 jaar

3%

1%

1%

0%

0%

Nu ervoor wordt gekozen een voorziening te vormen voor het deel van de verplichting OSR wat uitstijgt boven het stabilisatieniveau, bedraagt de ontstane ruimte in de exploitatie in de komende 5 jaren bij benadering 1,4% van de personele lumpsum per jaar (zijnde de afloop van de voorziening gedurende de komende 5 jaren met 7%). Dit bedrag wordt jaarlijks via de resultaatbestemming weer toegevoegd aan het eigen vermogen. Inmiddels heeft OCW de problematische gevolgen van integrale toepassing van de nieuwe regelgeving op dit onderdeel onderkend. Wij zijn verheugd te kunnen melden dat de Minister de beschreven ‘denklijn’ heeft overgenomen. De mogelijkheid wordt nu geboden om bij het bepalen van de hoogte van de voorziening OSR/BAPO rekening te houden met toekomstige lumpsumvergoedingen. Voor de omvang van het structurele deel van de bekostiging dat bedoeld is voor het afdekken van kosten van seniorenregelingen (oorspronkelijk een opslag van 1,7% in de personele bekostiging) behoeft geen voorziening te worden getroffen. Op basis van eigen calculaties blijkt dat de structurele jaarlast van de seniorenregelingen in het VO overeenkomen met circa 2,6% van de personele bekostiging. Voor dit deel wordt binnen OMO derhalve geen voorziening gevormd, gelet op de verwachte continuïteit van bekostiging door de overheid. De keuze voor de hoogte van het percentage is namelijk arbitrair vanuit de lumpsumgedachte. Een belangrijke conclusie, die in dit kader tevens getrokken kan worden, is dat de beschikbaar gestelde bekostiging voor de bevordering van arbeidsparticipatie van oudere werknemers in het voortgezet onderwijs structureel te laag is.

Egbert den Engelsman concerncontroller hoofd Beleid & Control Ons Middelbaar Onderwijs


Exact e-Synergy Onze overtuiging, uw toekomst!

Nobel, dé Exact-specialist in het onderwijs, met oplossingen op het gebied van Finance, Facility Management, Document Management en Workflow Management. e-Synergy is dé frontoffice oplossing van Exact, die alle bedrijfsprocessen integreert in één centraal systeem. Via het internet/intranet kan, onafhankelijk van tijd en plaats, alle informatie over klanten, projecten, artikelen of medewerkers worden geraadpleegd. Doordat e-Synergy volledig geïntegreerd kan worden met de bestaande administratieve software, beschikt u over 1 omgeving waarin iedereen samenwerkt! Meer weten? Wilt u meer weten? Neem dan contact op met Nobel voor een vrijblijvende afspraak of demonstratie. Dit kunt u doen door contact op te nemen met onze sales afdeling op 073-6489100, of via www.nobel.nl.

www.nobel.nl Gooimeer 18 | 1411 DE Naarden | t 035 – 695 15 00 | f 035 – 695 12 20

Rietveldenweg 72 | Postbus 134 | 5201 AC ’s-Hertogenbosch | t 073 – 648 91 00 | f 073 – 648 91 11 [email protected] | www.nobel.nl


Jeugdherinneringen

In een infobulletin van een school las ik onlangs onderstaande tekst. Omdat de inhoud voor de, laten we zeggen, Bapo gerechtigden onder ons herkenbaar is, wil ik u deze niet onthouden. Bob Dylan zong het al in 1963: ‘The times they are a-changin’. Als visionair protestzanger bedoelde hij totaal iets anders dan de opsomming hieronder. Ik moest er gewoon aan denken toen ik van een vriend het lijstje kreeg. Het lijstje werd door hem gebruikt op een verjaardag om de jarige, die 50 werd, welkom te heten in de CDEH, de Club Der Echte Helden. Oordeelt u zelf of hij dit verantwoord deed. Of doe er uw voordeel mee, als u nog in de opvoedfase zit. • Toen je geboren werd, moest je waarschijnlijk het meeste werk zelf doen. Je moeder pufte wel mee, maar je moest mooi zelf de weg zien te vinden. • Jij zat vervolgens in auto's zonder veiligheidsstoeltje, gordel, airbag of side impact protection system: het enige dat je beschermde was een miniem stukje blik. • Je bedden en speelgoed waren geschilderd met verf vol lood en cadmium en af en toe hapte dat zo heerlijk weg. • Boven aan de trap van je ouderlijk huis was geen hekje; als je te ver ging kukelde je heel eenvoudig naar beneden. • Als je wakker werd in bed hoorde niemand dat, ook niet als er echt iets was en babyfoons moesten nog worden uitgevonden. • Flessen met gevaarlijke stoffen en alle flessen en potjes uit de apotheek kon je gewoon met je handjes en toen nog beperkte motoriek openen. Poorten en deuren gingen ook gewoon dicht, en als je met je vingers er tussen zat, had je pech want dan waren ze gewoon weg. • Op de fiets zat je achterop met je gat op de bagagedrager en probeerde je je krampachtig vast te houden aan de schroefveren van het zadel voor je. Weer die vingertjes. • Een helm droeg je nog niet eens op een bromfiets, laat staan op een fiets. Je hoofd moest maar tegen een stootje kunnen. • Water dronk je uit de kraan, niet uit zo’n mooie, dure blauwe fles. Was dat water in die tijd eigenlijk wel voldoende ontdaan van bacteriën en ander gevaarlijk spul? • Het brood dat je at stond stijf van de conserveringsmiddelen: na twee weken was een Bums of een King Corn nog net zo vers als toen je hem kocht in de winkel. • Kleur en smaakstoffen waren er in jouw jeugd ook toen al, want zo rood, groen of geel als de limonades toen waren, zie je ze nu echt niet meer. En wat er verder zoal in zat stond ook niet op het etiket. • Je kauwgom legde je 's avonds op je nachtkastje en stak je 's morgens weer even zo vrolijk in je mond. • Op school hadden ze maar één maat bank en bovendien had die zo'n heerlijk gevaarlijke klep. Weer waren je vingertjes in het geding. • De schoenen die je kreeg waren meestal al ingedragen door broer, zus, neef of zo, en ook je fiets was of te groot of te klein. • Je fiets had ook geen versnellingen en als een band kapot was leerde je vader je zo snel mogelijk om hem zelf te plakken. • Je ging 's morgens soms al vroeg van huis en je kwam terug als de straatverlichting al aan was. Niemand wist waar je was in de tussentijd en de woorden GSM en mobieltje moesten nog worden uitgevonden. • Het bos of het park, waar je naar toe ging, was een leuke plek om te spelen en geen vieze mannetjes verzamelplek, toch?


• Als je naar een vriendje ging, liep je er gewoon naar toe, je hoefde niet aan te bellen en ook geen afspraak te maken. En je vader of je moeder ging al zeker niet met je mee: je was toch zeker geen mietje. • Je verorberde kilo’s koekjes en snoepjes en kreeg brood met veel boter – misschien wel roomboter -  en werd toch niet dik. • Je dronk uit dezelfde fles als je vrienden en niemand werd er ziek van. • Je had ook geen Playstation, Nintendo, X-box, 64 televisiezenders, videofilms, DVD, surround sound, eigen televisie, computer of internet. Wat jij had waren gewoon vrienden en misschien een enkel vriendinnetje. • De televisie-uitzendingen begonnen pas om 18.00 uur. Dan kwam er een uurtje wat leuks voor de kinderen en oh wee als je daarna durfde op te staan om op een knopje van een andere zender te drukken. Voor de jongeren onder ons: die zaten toen nog aan het toestel vast. Pa bepaalde wat en hoe lang je daarna nog keek. Nu is het bij jou waarschijnlijk andersom. • Je hebt je gesneden, misschien wel botten gebroken, hebt tanden uitgevallen en er werd niemand voor naar de rechter gesleept. Dat waren gewoon, zoals pa en moe zeiden, 'ongelukjes' en, als je pech had, kreeg je soms nog een pak slaag toe: Had je je er maar niet mee moeten bemoeien of niet zo stom moeten zijn! • Als je ruzie had, ging je met elkaar op de vuist en sloeg je elkaar soms groen en blauw, en er was geen volwassene die zich er druk over maakte, laat staan dat er een lieveheersbeestje op je jas kroop. • Pedagogisch verantwoord speelgoed maakte je zelf: met stokken (niet met honkbalknuppels) sloeg je naar ballen, je bouwde een zeepkist en merkte onder aan de heuvel dat je de rem vergeten was. Oei, dat waren weer een paar tanden. • Je voetbalde met je vriendjes op straat, en alleen wie goed was mocht mee doen; wie niet goed genoeg was moest maar blijven kijken en Ieren omgaan met teleurstellingen. • Op jouw school en in jouw klas zaten ook domme kinderen. Zij gingen en kwamen op dezelfde tijd als jij en ze kregen dezelfde lessen. Soms deden ze een klas gewoon nog een jaar en daarover waren ook geen discussies op ouderavonden. De meester had namelijk altijd gelijk. • Je smeerde zelf je boterhammen, maar wel met een grote mensen mes – daar gaan weer een paar vingers -, en als je ze vergeten was kon je op school niets kopen! Als je de korst niet opat, had je gewoon een beetje meer honger de rest van de dag. • Je ging helemaal zelf met de fiets naar school, ook hartje winter bij min vijftien. Over klimaatverandering gesproken! En als je moeder aan de huisdeur nog naar je zwaaide voelde je je alweer dat mietje! • Als je kattenkwaad had uitgehaald, waren je ouders het natuurlijk eens met de politie. Ze kwamen nog wel om je te halen, maar niet om je er uit te lullen. Ed van den Bosch

Garanties spaargeld en verrekening schulden In ons land bestaat het depositogarantiestelsel. Deze regeling zorgt ervoor dat u een bepaald bedrag van maximaal € 40.000,- per persoon per financiële instelling vergoed krijgt als de bank failliet gaat. Van het bedrag tussen € 20.000,- en € 40.000,- is de vergoeding 90%. De vergoeding is dus maximaal € 38.000,-. Onlangs heeft het kabinet de garantie verhoogd tot € 100.000,-. Let wel, dit is een tijdelijke maatregel.


Een niet zo bekend aspect van het stelsel is de verrekening. Dat wil zeggen dat als u schulden heeft bij dezelfde bank waar u ook spaarrekeningen heeft lopen deze met elkaar moeten worden verrekend. Daarbij moet u dan denken aan hypotheekschuld en consumptieve kredieten. Heeft u dus een hypotheek van € 150.000,- bij een bank en bij dezelfde bank ook een spaarrekening van bijvoorbeeld € 50.000,- dan wordt uw schuld alleen maar lager (€ 100.000,-). Iets om rekening mee te houden en een goede reden om de gelden te spreiden. Hans Kleinsmann

Bron: Mijn Rendement

Deugen de bestuursleden wel ? Als ze vriendelijk zijn, noemen we ze slap als ze zakelijk zijn, heten ze dictators als ze ernstig zijn, zijn het zuurpruimen als ze hard werken, zijn het uitslovers als ze weinig uitvoeren, zijn ze waardeloos als ze jong zijn, hebben ze geen ervaring als ze oud zijn, weten ze het altijd beter ais ze met iedereen een praatje maken, zijn het kletsmajoors als ze niet praten, zijn ze verwaand als ze anderen bij het werk betrekken, zijn ze te lui om het zelf te doen als ze het niet doen, zijn het baantjesjagers, bang voor concurrentie. Kortom: Bestuursleden moeten zo wijs zijn als Salomo zo geduldig als Job zo dikhuidig als een olifant zo buigzaam als een riet zo krachtig als een eik zo gevoelig als een kruidje-roer-me-niet ze moeten kunnen praten als Brugman zwijgen als het graf en werken als een paard. Bron: onbekend

Indexering pensioenen Door de kredietcrisis komt de indexering van de pensioenen op de tocht te staan. Dit heeft niet alleen invloed op de pensioenen van de huidige gepensioneerden maar ook op het indexeren van de tot nu opgebouwde tegoeden van de werkende. Voor 1996 was de indexering geregeld en werd het vermogen van het ABP niet belegd in aandelen, de premie was gebaseerd op het beleggen zonder risico.


In de jaren 80 werd de bruto pensioenpremie door de overheid bewust te laag vastgesteld. Door het lager vaststellen van de bruto pensioenpremie werden de loonkosten voor ambtenaren en semiambtenaren verlaagd. Dit had een positief effect op de staatsschuld en het begrotingstekort van de overheid. Het werknemersaandeel van de pensioenpremie wijzigde slechts marginaal. Het tekort aan dekking dat hierdoor ontstond werd bij de privatisering in 1996 tegen de kapitaaldekking voor invaliditeitspensioen weggestreept. Ambtenaren en semi-ambtenaren hadden na die datum nog wel recht op invaliditeitspensioen maar de financiering geschiedt sinds die tijd op basis van een omslagstelsel. Om van de willekeur van het overheidsbeleid af te zijn was iedereen blij met de privatisering van het ABP. In 1996 is het bestuur van het ABP overgedragen aan een stichting. De invloed van de overheid is sindsdien beperkt. Het bestuur van het ABP wordt gevormd door zes vertegenwoordigers van de werknemers en zes vertegenwoordigers van de werkgevers. Met het beleggen in aandelen verwacht men een beter beleggingsresultaat te bereiken. Mocht dit niet zo zijn en er wordt een slechter beleggingsresultaat behaald komt de indexering van de pensioenen onder druk te staan. Als het beleggingsresultaat, zoals verwacht, een beter resultaat oplevert kunnen de premies omlaag. Het grootste deel van de premies wordt betaald door de werkgevers. Zij hebben dan ook het meeste baat bij het beleggen in aandelen. Immers als het genomen risico leidt tot negatieve resultaten komt de indexering onder druk te staan en zijn de deelnemers de dupe. Bij een gunstig resultaat daalt de premie waardoor de loonkosten voor de werkgevers in verhouding het hardste dalen. De zekerheid van een inkomen met koopkrachtbehoud is na pensionering voor de gemiddelde deelnemer belangrijker dan af en toe een iets lagere premie. Voor de huidige gepensioneerden heeft het beleggen in aandelen met uitzicht op een hoger rendement op de lange termijn helemaal geen zin, zij profiteren immers niet van een incidenteel lagere premie voor het pensioen terwijl hun koopkracht onder druk komt te staan als de beleggingsresultaten tegenvallen. Gepensioneerden, die al voor 1996 recht hadden op pensioen, hebben betaald voor een waardevast pensioen maar zijn voor hun koopkrachtbehoud afhankelijk geworden van de beursontwikkeling. Wordt het niet eens tijd om het beleggingsbeleid binnen het bestuur van het ABP te evalueren? Jack Adriaans

Bos-belasting en Balkenende-bonus Het kabinet wil vanaf 2011 een heffing, ook wel Bos-belasting genoemd, invoeren waardoor ouderen mee gaan betalen aan hun eigen AOW. Deze treft mensen met een totaal pensioen vanaf 32.127 euro die geboren zijn na 31 december 1945. In relatie hiermee kunnen 62-jarigen die doorwerken komend jaar alvast in aanmerking komen voor een doorwerkbonus om de pijn van de toekomstige belasting te dempen. Ook wie na zijn 65e aan de slag blijft, kan deze bonus incasseren. De doorwerkbonus wordt uitgekeerd via een in te voeren nieuwe belastingkorting, vergelijkbaar met de arbeidskorting voor ouderen. Het financiële voordeel is dus meteen te zien


voor doorwerkers. De bonus loopt op naar mate langer doorgewerkt wordt. De 65-jarigen krijgen een hogere belastingkorting dan 62-jarigen. Pensioengerechtigden die aan de slag blijven krijgen een lagere bonus omdat zij in een lager belastingtarief vallen. De bonus wordt berekend over inkomsten boven de 8867 euro. Wie minder verdient dan dat, werkt zo weinig, naar het oordeel van het kabinet, dat het stimuleren om door te werken geen zoden aan de dijk zet. De bonus wordt maximaal berekend over inkomsten tot 54.776 euro. De maximaal te innen bonus kan oplopen tot 4591 euro. De invoering van deze nieuwe arbeidskorting, ook wel Balkenende-bonus genoemd, kost de schatkist 3 miljoen euro in 2009. De jaren daarna kost de maatregel 3,5 miljoen euro doordat meer mensen (langer) zullen gaan werken en aanspraak willen maken op de bonus. Vanaf 2011 volgt dan de pijn van wat de ‘houdbaarheidsbijdrage’ genoemd wordt. Feitelijk wordt de tweede belastingschijf voor 65-plussers niet meer volledig geïndexeerd, zodat deze schijf korter wordt en mensen eerder in het tarief van de derde schijf vallen. Zij die geboren zijn voor 1 januari 1946 ontsnappen volledig aan de AOW-heffing maar kunnen wel in aanmerking komen voor de doorwerkbonus. Hans Kleinsmann

Betaal op tijd en voorkom boete Wat houdt het nieuwe boetebeleid in? Betaalt u de omzet – en/of loonheffingen te laat, dan krijgt u automatisch een boete. Dit leidt tot veel irritaties bij organisaties en bedrijven. Staatssecretaris De Jager van Financiën is daarom van plan het boetebeleid te versoepelen.In de toekomst blijft een boete achterwege als de omzet – en/of loonheffing alsnog binnen maximaal zeven dagen wordt betaald en een organisatie of bedrijf de voorgaande keer welop tijd heeft betaald. Bij een tweede verzuim bedraagt de boete 2% met een minimum van € 50,-. Bent u stelselmatig te laat dan kunt u een boete verwachten van maximaal € 4537,-. Het nieuwe boetbeleid gaat voorzover nu bekend in per 1 januari 2009. Hans Kleinsmann

Vooringevulde aangifte inkomstenbelasting 2008 Als particulier belastingplichtige die digitaal aangifte doet, kunt u volgend jaar als extra service via internet een gedeeltelijk vooringevuld aangifteprogramma downloaden. Door het voorinvullen wordt, althans volgens de fiscus, ook de kans op fouten in het aangifte - en verwerkingsproces verkleind. De fiscus verwacht dat zo’n 1,5 miljoen mensen een volledig vooringevulde aangifte kunnen downloaden. Zij hoeven dan hun aangifte alleen nog maar van een elektronische handtekening te voorzien. Zaken als belastbaar loon, ingehouden loonheffing, WOZ-waarde zijn dan al ingevuld. Ook de informatie van banken wordt opgenomen. Hans Kleinsmann



Liberalisering van de energiemarkt vraagt om een professionele inkoopstrategie Vanaf het moment van de liberalisering van de energiemarkt is duidelijk geworden dat het professioneel inkopen van energie noodzakelijk is. Het automatisch verlengen van leveringscontracten met bestaande leveranciers is zeer onverstandig, evenals het afwachten tot het eind van de contractperiode (meestal einde van het jaar). Het ontwikkelen van een goede strategie voor de inkoop van energie levert (veel) geld op. Bij overheidsopdrachten komt er nog de verplichting om Europees aan te besteden bij. Omdat de inkoop van energie (gas en elektriciteit) in veel gevallen boven de drempel van Europees aanbesteden zal liggen, volgt onderstaand het proces van de openbare procedure binnen het besluit Aanbestedingen Overheidsopdrachten (BAo). Het inkoopproces stap voor stap Een eerste stap in het proces is het opstellen van het programma van eisen (specificatie). Het aantal aansluitingen en het totaalverbruik moet bekend zijn. Deze gegevens haalt u uit facturen of vraagt u op bij de huidige leverancier. Vooral het aantal aansluitingen moet worden gecontroleerd omdat het niet de eerste keer zal zijn dat bij een groot aantal aansluitingen deze informatie niet meer klopt. U betaalt dan vaste kosten voor aansluitingen die niet (meer) bestaan. Een ander aspect dat uw kosten gunstig kan beïnvloeden is de wijze waarop u de facturatie wilt laten uitvoeren. Door verzamelfacturen te vragen of de facturen digitaal te verwerken bespaart u aanzienlijk op proceskosten. Daarnaast speelt ook het afnamepatroon nog een rol bij de prijsbepaling. De tweede stap is het opstellen van de aanbestedingsstrategie. Is het volume groot genoeg om een interessante marktpartij te zijn of kunt u misschien een combinatie maken met een andere instantie? Dit kan een onderwijsinstelling zijn of een gemeente. Adviesbureaus hebben vaak tegelijkertijd aanbestedingen lopen voor meerdere opdrachtgevers zodat u ook daarbij kunt aanhaken. Let bij het aanhaken bij een andere partij wel op de procedure die wordt gevolgd. Met name de wijze waarop prijzen tot stand komen maakt of een aanbesteding succesvol is of niet. De derde stap is het opstellen van het beschrijvend document met daarin de selectie en gunningseisen. Er kunnen minimumeisen worden gesteld aan de leveranciers maar het belangrijkste is toch het prijsaspect. Omdat energieprijzen de afgelopen jaren flink zijn gestegen en er verdere stijgingen worden verwacht geven veel afnemers de voorkeur aan een vaste prijs voor de hele looptijd van de opdracht. Dit lijkt een zekere koers maar zeker bij Europees aanbesteden wordt hiermee een groot risico gelopen. De prijsontwikkeling van een vat olie over een periode van 12 maanden kan erg schommelen. De prijs is het afgelopen jaar gestegen van ruim 70 euro naar 110 euro met een piek van bijna 150 euro. Als u bij een Europese aanbesteding een vaste prijs vraagt en de sluitdatum van de procedure valt gelijk aan het moment van een piek in de prijs, zit u voor lange tijd gebonden aan een veel te hoge prijs. Natuurlijk kan dat omgekeerd ook gebeuren dat u het toeval treft van een prijsdal en daardoor langere tijd profiteert van lage prijzen. Echter op deze wijze aanbesteden is niet professioneel en is meer gokken op het goede moment dan inkopen via een goed doordachte strategie. Pieken en dalen kunnen vaak zomaar ontstaan bijvoorbeeld door weersinvloeden waardoor energiewinningsgebieden (even) stilliggen of door een toevallig kortstondig terugvallende vraag. De prijzen reageren daar direct op. In uw inkoopstrategie moet u dit toevalsef fect uitsluiten. 14 VAPblad nr. 357, 4e kwartaal 2008

Prijsstrategie Inkopen van energie is dus geen gokspelletje maar verdient een professionele aanpak. Bij gas wordt gewerkt met prijsformules en bij elektriciteit met rekenformules. Bij de prijsvaststelling voor gas wordt gebruik gemaakt van variabele prijsformules die gekoppeld zijn aan de prijsontwikkelingen van stook- en/of gasolie. De prijsontwikkelingen van stook- en/of gasolie over een bepaald aantal maanden bepalen de leveringstarieven. De aangeboden marge op de formules (toeslag of een korting) door leveranciers wordt aanbesteed. Daarnaast wordt de mogelijkheid gevraagd deze variabele prijsformule op een moment naar keuze om te zetten in vaste prijzen. De variabele prijsformules kunnen worden omgezet naar vaste prijzen. Bij elektriciteit wordt gewerkt met rekenformules. Ook hier wordt de aangeboden marge op de formules door leveranciers aanbesteed. Een belangrijk verschil is dat de rekenformules op enig moment moeten worden omgezet naar vaste prijzen. Met de aangeboden marges wordt een prijsvergelijk gemaakt tussen de offertes van de leveranciers. Om het gokelement uit te sluiten worden vroegtijdig afspraken gemaakt bij welke prijsniveaus wordt overgegaan tot zogenaamde prijsclicks. Dat zijn de momenten waarop voordeel gehaald wordt uit (tijdelijke) dalingen of de keuze wordt gemaakt om over te gaan op vaste prijzen om verdere prijsstijgingen te vermijden. Conclusie De verwachting is dat de inkoopprijzen voor gas en elektriciteit de komende jaren verder gaan stijgen. Dit zal gepaard gaan met (tijdelijke) pieken en dalen van de kostprijs van de grondstof (aardolie). De professionele inkoper sluit het gokelement bij de inkoop van energie uit en maakt gebruik van de (tijdelijke) voordelen die zich in de markt voordoen. Dit vraagt wel veel marktkennis en het dagelijks volgen van de prijsontwikkelingen van de factoren die de kostprijs beïnvloeden. Hans Kleinsmann

Bron: Schoolfacilities

VAR of VUR Freelancers, interimmers en zelfstandigen kunnen vanaf nu ook aan de slag met een Verklaring Uniforce Registratie (VUR). Het UWV, de Belastingdienst en de Uniforce Groep hebben daartoe een overeenkomst getekend. Daarmee is de VUR een nieuwe officiële landelijke arbeidsvorm voor zelfstandigen en hun opdrachtgevers. Volgens de ondertekenaars vormt de VUR een “perfecte invulling voor het grijze gebied” tussen een arbeidsovereenkomst als werknemer en zelfstandig ondernemersschap. Veel mensen hebben moeite met een VAR omdat daarbij het hemd van het lijf wordt gevraagd en het beperkend werkt bijvoorbeeld naar nieuwe opdrachtgevers toe. De VUR is een lossere vorm van een arbeidsovereenkomst. Vooral specialisten op het gebied van financiële dienstverlening, personeelsbeleid, automatisering en interim-management worden vaak ingehuurd om hun kennis en ervaring. De VUR is geen nieuwe fiscale arbeidsvorm met een wettelijke (dus landelijke) basis naast de VAR. Het gaat om een product van een individuele aanbieder. Hans Kleinsmann

Bron: PZ nieuws en tips


In 6 stappen naar een nieuwe organisatiecultuur 1. Benoem welke cultuur er is en welke gewenst is. Waar staat u en waar wilt u naar toe. 2. Snoei op selectieve wijze; bepaal welke principes van de oude cultuur behouden blijven en welke niet. 3. Formuleer de kernwaarden voor de nieuwe cultuur en koppel deze aan de doelstellingen van de organisatie. 4. Voer een informatiebeleid; leg uit waarom de vernieuwing een noodzaak is en er geen weg terug is. 5. Betrek het personeel actief bij de vernieuwing. Koppel de beoogde cultuur zoveel mogelijk aan de persoonlijke beleving van de medewerkers. 6. Waardeer en spreek mensen aan volgens de nieuwe gedragspraktijken. Hans Kleinsmann

Bron: PZ nieuws en tips

Rouwverlof op het werk Rouwverlof op de werkvloer is nog een zeldzaamheid. Werkgevers zouden veel meer open moeten staan voor rouwverlof als een werknemer een naaste verliest. Nu worden verdriet en verlies door mensen veel te veel verwaarloosd en heeft het onvoldoende verwerken van het overlijden een schadelijke invloed op de gezondheid. Daar ligt een taak voor managers en leidinggevenden. En bij uitstek voor de bedrijfsarts. Zij zouden zich er van moeten vergewissen wat rouw en rouwverwerking inhoudt en wat er met mensen gebeurt. Een van de gevolgen van rouw is dat er een waardeverschuiving plaatsvindt. Mensen gaan meer relativeren, sommige dingen worden belangrijker, andere zaken krijgen door het verlies ineens minder gewicht. Daar zouden collega’s en leidinggevenden meer rekening mee moeten houden. Rouwverlof zou niet aan een vaste periode gebonden moeten zijn. Je kunt daar niet heel strak een bepaalde termijn voor afspreken. Aldus een pleidooi voor het meer toestaan van rouwverlof door werkgevers door Marinus van den Berg, verpleeghuispastor en deskundige op het gebied van verlies en rouwverwerking. Hans Kleinsmann

Bron: De Twentsche Courant Tubantia

Tips bij spellingscontrole U kent ze vast wel, die rode en groene kringellijntjes in uw tekstverwerker die foute woorden en/of zinconstructies aangeven. En natuurlijk bent u daar alert op, want u wilt geen taal- en typefouten in uw teksten. Soms markeert Microsoft ook woorden in de tekst die wél correct zijn. Voorbeelden daarvan zijn: uw naam (als die niet toevallig overeenkomt met een woord uit het Nederlandse woordenboek), merknamen, vakjargon of woorden uit uw hobbyof werksfeer, Engelse of anderstalige woorden die u gebruikt in de Nederlandse tekst, etc. Vooral als u dergelijke correcte woorden vaak gebruikt is het handig om ze toe te voegen aan het woordenboek van uw tekstverwerker:


• klik op een rood onderstreept woord met de rechter muisknop en kies in het snelmenu de optie Toevoegen aan woordenboek. De rode kringellijn verdwijnt direct. • typ het toegevoegde woord nog eens en zie dat dit nu geen rode onderstreping krijgt. Na verloop van tijd dus geen rode onderstrepingen meer, tenzij u een typefout maakt. Hans Kleinsmann


Aanmelden nieuwe leden De jaarlijkse contributie bedraagt slechts € 110,-. Voor een bureaulidmaatschap bedraagt de contributie € 350,- per jaar. Daarbij kunnen vijf functionarissen van dezelfde organisatie lid van de VAP zijn. Sluit u aan bij dit netwerk van professionals. U kunt u aanmelden door onderstaand formulier in te vullen en op te sturen naar de secretaris van de VAP: H. Reuvekamp, Nijverheidsstraat 12, 8263 AL KAMPEN, of faxen naar: 038 - 3328812, t.a.v. H. Reuvekamp. (Kijk voor meer informatie over de VAP op: www.vap-onderwijs.nl)

Aanmeldingsformulier Persoonlijke gegevens Naam

m/v*

Functie Werkzaam bij Adres instelling Postcode en woonplaats instelling Telefoon instelling/school Adres privé Postcode en woonplaats privé E-mail adres Voorkeuradressering privé/school Datum * s.v.p. doorhalen wat niet van toepassing is



VAN DE RAYONS Impressie van de rayonvergaderingen Rayon G donderdag 23 oktober 2008 in Eindhoven voorzitter: Fred van Loenen secretaris: Mariëtte May

G

• Aanwezig zijn 13 personen. • Richtlijnen financieel jaarverslag Met de invoering van de Richtlijn Jaarverslag Onderwijs, die nauw samenhangt met de Richtlijnen van de Raad voor de Jaarverslaggeving (RJ), krijgen we er een hele vijver met paarse krokodillen bij. Het betreft onder meer de voorziening voor de Bapo en een voorziening voor ambtsjubilea. De voorziening Bapo was ons bekend. Voorzover Bapo wordt gespaard en niet opgenomen, wordt in de huidige systematiek een dotatie gedaan aan de voorziening. Maar dat is straks niet meer het geval. Voor elk personeelslid moet in de vijf jaren vóór het bereiken van de 52-jarige leeftijd een voorziening worden gevormd waaruit alle Bapoverplichtingen kunnen worden bekostigd. Wegstrepen tegen de Bapovergoeding - die onderdeel is van de lumpsumvergoeding - mag niet. Wel is het geoorloofd een inschatting te maken van het deelnemerspercentage en binnen het kader van de RJ een factor 1,25 van het jaarsalaris van de betrokkenen op te nemen. Het betekent dat veel scholen in 2008 een inhaalslag moeten maken, waardoor het exploitatieresultaat zwaar onder druk zal komen staan. De verschuiving van eigen vermogen naar voorzieningen (= vreemd vermogen) gaat ten koste van de hoogte van het weerstandsvermogen. Voor scholen met bijvoorbeeld een grote (hypothecaire) lening wordt het moeilijker om de door de bank geëiste solvabiliteit te behouden. Deloitte heeft een rekenmodel gemaakt voor de Bapovoorziening. Enkele collega’s beschikken hierover. Ook Ernst & Young heeft een rekenmodel ontwikkeld. De vergadering heeft weinig begrip voor de verplichting om een voorziening voor ambtsjubilea te vormen, omdat de jaarlijkse kosten hiervan “peanuts” zijn voor een gemiddeld bestuur Enkele collega’s stellen voor om tegelijk met de invoering van stelselwijziging tevens de vordering op het Ministerie van de balans af te voeren. Dit dient via de resultaatbestemming te lopen, maar bij een collega is vorig jaar op last van de accountant een rechtstreekse vermogensmutatie gedaan! • De (ontwikkelingen t.a.v. de ) CAO en het Convenant Leerkracht Het afketsen van de CAO-VO maakt het begroten van de loonkosten niet eenvoudiger. Evenmin weten we hoeveel geld de – individuele - scholen gaan krijgen voor de uitwerking van het Convenant. Omdat de loonruimte van de CAO al in de GPL is meegenomen, zouden de loonkosten wel begroot moeten worden alsof de CAO al is goedgekeurd. Het geld voor


de inkorting van de schalen is nog niet in de GPL opgenomen, maar zal naar verwachting voor 100% worden gecompenseerd; voor de functiemix komt eveneens bekostiging. De meeste aanwezige collega’s zijn van mening dat de eerste tranche voor de functiemix niet zal worden teruggevorderd als de doelstellingen niet worden behaald. Geen van de aanwezigen verwacht grote actiebereidheid bij de stakingen; tevens is de verwachting dat de bonden en de VO-raad snel om tafel zullen gaan voor de salarisverhogingen, zodat deze nog in de maand december 2008 kunnen worden uitbetaald. De onderhandelingen over de werkdruk zullen waarschijnlijk wel worden vooruitgeschoven. De afspraken hierover zouden toch pas 1 augustus 2009 ingaan. • De Europese aanbesteding van de schoolboeken De scholen van enkele collega’s laten zich in de aanbestedingsprocedure bijstaan door Loyalis en door Pro Mereor. De kans dat een school geen enkele aanbieder krijgt op de aanbestedingsvraag wordt klein geacht. • De afschaffing van de pseudo-WW premie en de gevolgen voor eigen risicodragers Hier lijkt sprake te zijn van een misverstand. Door het afschaffen van het Participatiefonds zijn alle scholen voor 25% eigen risicodrager geworden; de rest wordt verevend door het Ministerie. Hiervoor wordt een bedrag ingehouden op de lumpsumbekostiging. Als werknemers de pseudo-WW premie niet meer hoeven te betalen, dan verhoogt dit de loonkosten. Maar stijgende loonkosten zijn tot op heden altijd voor 100% gecompenseerd in de GPL. Tevens komt het eigenrisicodragerschap voor de Wia aan de orde. De school van een van de aanwezige collega’s wordt binnenkort eigenrisicodrager met dien verstande, dat dit risico wordt herverzekerd. De kosten hiervan zijn gelijk aan de UWV bij de huidige instroom. Zodra enkele (huidige) zieken uitkeringskosten gaan veroorzaken, dan zijn die in de nieuwe verzekering meegenomen en wordt de nieuwe verzekeraar voordeliger dan UWV. De betreffende collega heeft een bestand gemaakt voor de berekening van de WGApremie.

Rayon E vrijdag 26 september 2008 voorzitter: Jan Hagedoorn notulist: Lineke van Baarsen

E

• Aanwezig zijn 23 leden. • Gast De landelijke voorzitter van de VAP, Jouke de Jong, woont de vergadering gedeeltelijk bij in het kader van zijn plan om kennis te maken met de VAP-Rayons.


• Wetenswaardigheden CFI-regelingen en informatievoorziening CFI De GPL is aanzienlijk opgetrokken. Omdat er ook meer uitbetaald moet worden zullen de scholen hier niet beter van worden maar waarschijnlijk quitte spelen. De cfi-regelingen staan op de website van de VAP onder actueel. Er komt geld voor het verbeteren van kwaliteit van de organisatie en het onderwijs: € 56,00 per leerling. • Europese aanbesteding boekenfonds Er is een strijd gaande tussen de uitgevers, die ook meedoen aan de aanbestedingen (zoals Malmberg) en de grote boekencentrales, zoals Van Dijk Educatie. Gratis schoolboeken geldt alleen voor de “rijke” ouders. Voor de anderen wordt het bedrag ad € 316 verrekend met de Tegemoetkoming Studiekosten. Rond 15 december 2008 zal het bedrag aan de ouders worden uitbetaald. Het verdient aanbeveling de facturen/eenmalige machtigingen gelijktijdig te verzenden. • CAO-aanpassingen i.v.m. actieplan leraren en CAO-VO 2008-2009 De VO-raad voert naar de mening van de vergadering hierin een zwabberend beleid en verliest daardoor zijn geloofwaardigheid. Er gaan 22 lesuren af maar de norm van 1659 uur blijft gelijk. Of de klassen moeten groter of men moet op een andere manier gaan lesgeven. Een andere manier van lesgeven vraagt om andere gebouwen en investeren in mensen. Wees alert voor de gevolgen van het toedelen van een les van LC/LD leraren in de bovenbouw. Men heeft dan recht op een hogere bekostiging. Zal in de toekomst het probleem van minder docenten wegvallen tegen minder leerlingen? Kijk ook voor het toedelen van lessen op www.funktiemix.nl. • Overlopende vordering OCW De helft van de aanwezige collega’s heeft de vordering afgeboekt. Hierdoor is het weerstandsvermogen van de verschillende scholen niet te vergelijken. Het merendeel van de accountants zegt: “afboeken”. De ROC’s hebben bijna allemaal de vordering afgeboekt. Volgens de accountant hoort de vordering niet op de balans thuis, omdat er geen reële waarde aan deze vordering kan worden toegekend. • Hoogte Bapo-voorziening Het is veel werk om alle personele verplichtingen te registreren. De OMO neemt het alleen op de balans op indien de lasten hoger zijn dan de inkomsten. • Aanpassing Lumpsum De site van de VO-raad geeft aan, dat de dekking voor de Gemiddelde Personeelslast moet worden gezocht in 2007/8 en 2008/9. Neem ook de verhoging mee in de begroting, anders kom je niet uit met je geld. De materiële vergoeding blijft tegenvallen. Dit moet een aandachtspunt zijn in het landelijk bestuur van de VAP. • Verwerking subsidies lerarenbeurs Meer uren studieverlof betekent minder taakuren. De subsidie is voor de school, niet voor de docent.


• ILT / leerlingontwikkelingen / vavo-leerlingen per 1 oktober 2008 De signaallijst IBG is niet altijd goed. Omdat het problemen met de bekostiging kan opleveren, moet het wel worden gecontroleerd. Vavo-leerlingen worden nog volledig bekostigd. • Wat gebeurt er op het terrein van de WGA-verzekeringen Herverzekeren hangt af van het profiel van de school. Het getuigt van goed werkgeverschap als een collectieve IPAP-verzekering gratis aan het personeel wordt aangeboden. Als personeelsleden zichzelf niet hebben verzekerd, wordt door de vergadering als ongewenst ervaren. Als je namelijk bij gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid niet voldoende kan bijverdienen val je na een paar jaar terug op het sociale minimum. Binnen de CAO-VO is men bij werknemers vanaf 53 jaar met 10 jaren in het onderwijs verplicht wachtgeld te betalen tot de werknemer 65 jaar wordt. • Vergoeding sportvelden Hiermee wordt door de gemeentes verschillend mee omgegaan. Een aantal gemeentes vergoedt 8 weken en de overige weken moeten door de scholen worden betaald. • Tweede correctie De meeste scholen betalen de tweede correctie (gebruteerd). Slechts weinig scholen hebben de vergoeding afgeschaft. Eén collega geeft aan, dat zij geen brutering meer hebben, maar € 2,00 per leerling uitbetalen. • Vergoeding dienstreizen De aanwezige scholen vergoeden niet meer dan de vergoeding die in de CAO-VO is genoemd. • Opbrengstkaart inspectie Datum is dit jaar 10 oktober. Dit is veel eerder dan voorgaande jaren. Door de leden van deze vergadering wordt hierop geen actie ondernomen. Men heeft het voor kennisgeving aangenomen. • Teveel betaalde IPV-premies Een aantal scholen heeft een scan laten doen op basis van no cure - no pay en hebben een behoorlijk bedrag op hun rekening gestort gekregen. • Leerlingmutaties begin schooljaar Een collega is geconfronteerd met meer dan 10% leerlingmutaties in het begin van het nieuwe schooljaar. Dit geeft vooral problemen bij het bestellen van het boekenpakket. Het gaat om de afwijking van de prognose vanaf start schooljaar tot 1 oktober. Een oplossing is de leerlingen bij het 3e rapport te laten kiezen en hun pas na de herfstvakantie de mogelijkheid te geven deze keuze te wijzigen. • Presentatie personeels- en salarissysteem Centric Er volgt een presentatie van het personeels- en salarissysteem van Centric. De conclusie na afloop van de presentatie was: nuttig en interessant.


UIT DE CURSUSHOEK Impressie themadag Op 25 november mocht ik maar liefst ruim 130 mensen welkom heten op de VAP-themadag over twee onderwerpen: de financiële kant van het convenant leerkracht en RJ660. Het eerste deel werd verzorgd door Nico van Zuijlen van de VO-raad en onze eigen vicevoorzitter Wim Boevé. Wim wist ondanks zijn blessure (hij liep met zijn rechter arm in een mitella vanwege een sportblessure) ons aan de hand van het VAP-college duidelijk te maken dat de bekostiging van Leerkracht waarschijnlijk niet toereikend zal zijn. Vele vragenstellers legden hem en Nico het vuur na aan de schenen. Enkele voorbeelden: • scholen die naar 77% LD leraren toe moeten groeien omdat ze nu al relatief veel LD hebben; • of door relatief veel LB met HOS-garantie op max 12 ook naar exorbitante percentages moeten groeien omdat de nulmeting kijkt naar de feitelijke bezoldiging en niet naar de formele functie. Deze LB telt dus mee als LD in de nulmeting; • toekenning van het schaaluitloopbedrag per 1 januari 2009 bij voldoende functioneren, alsof scholen die zo ver nog niet zijn met hun gesprekkencyclus dat in de paar weken voor de kerst nog kunnen regelen. Kunnen die scholen het schaaluitloopbedrag nog even uitstellen; • een bekostiging die in 2008 hoger is dan noodzakelijk, maar in 2009 achterblijft omdat bonden en werkgevers het maar niet eens kunnen worden over de nieuwe CAO; • onbedoelde neveneffecten bij (midden)managers omdat zij toch echt wel een schaaltje hoger betaald willen blijven dan hun ondergeschikten. Alsof fuwa-VO zomaar ter zijde kan worden geschoven. Gelukkig werden we na zoveel ellende aangenaam verrast door een smakelijke lunch in het restaurant van Aristo. Na deze onderbreking werd de show voortgezet door Remco ter Steege en Jolanda Joore (die door een afgescheurde achillespees zich eveneens enigszins gehandicapt voortbewoog), beiden van Mazars accountants en belastingadviseurs. Remco begon nog mild met de splitsing van het eigen vermogen in algemene reserve, publieke dan wel private bestemmingreserves of van buitenaf opgelegde publieke of private beleggingsfondsen, met als hilarisch voorbeeld van het laatste: de schenking van een bedrag door een rijke ex-leerling voor een training sociale communicatie voor de docenten die hem nooit begrepen hadden. Een stapje hoger was de casus over de investeringssubsidies die niet langer via de egalisatierekening (die draak tussen eigen en vreemd vermogen in) mag lopen, maar ofwel rechtstreeks met het activum wordt verrekend, ofwel wordt gepassiveerd onder de korte schulden. Echt lastig werd het toen de waardering van de materiële vaste activa tegen de actuele waarde werd geïntroduceerd. Niet verplicht, maar in groeiende belangstelling verdringt deze afschrijvingsgrondslag de gebruikelijke lineaire afschrijving. Contante waardeberekening, disconteringsvoet en groei van de kasstromen leidden naar een bedrijfswaarde lager dan de vervangingswaarde, een herwaarderingsreserve en de pauze. Na het sapje kwam Jolanda met het toetje over de persoonlijke beloningen: RJ660 bevat slechts voor het onderwijs specifieke afwijkingen van de algemene (superdikke)


RJ, die dus grotendeels gewoon dient te worden toegepast op het onderwijs. Zo schrijft RJ271 voor dat voor BAPO en jubileumgratificaties voorzieningen moeten worden aangelegd, zonder dat rekening wordt gehouden met de toekomstige lumpsum. Dat leidt tot zeer lage of zelfs negatieve eigen vermogens, dus kwam OCW met een trukendoos: 2% van de toekomstige GPL mag van de toekomstige BAPO-verplichting worden afgetrokken en de berekening start pas bij 47 jaar. En alsof we door de gratis schoolboeken nog niets te doen hebben mogen we deze veranderingen als een stelselwijziging met terugwerkende kracht in de vergelijkende cijfers van 2007 in de jaarrekening van 2008 verwerken. Enkele rekenmodellen zijn inmiddels op de site www.vap-onderwijs.nl gezet. Het goede nieuws is dat de aanwezige mensen van CFI, onder de indruk van de vragenstellers, in de wandelgangen het VAP-bestuur opriepen de VAP sterker te profileren. Daar hebben we tot slot maar een borrel op gedronken: proost, als troost. Jouke de Jong

Evaluatie VAP-themadag 25 november 2008

Aan het einde van de themadag werd gevraagd ingevulde evaluatieformulieren in te leveren. Aan dit verzoek werd door 103 deelnemers gevolg gegeven, de resultaten van deze evaluatie treft u hierna aan. Het evaluatieformulier bood de deelnemers tevens de mogelijkheid om opmerkingen te maken. Ook die willen we de lezer van het VAPblad niet onthouden: • de kwaliteit van de geluidsinstallatie liet op sommige momenten te wensen over; één deelnemer noemde het een “abominabele geluidskwaliteit”; • de koffie/theevoorziening was enigszins rommelig, dit vanwege het grote aantal deelnemers in combinatie met een minder goede opstelling van de koffie/thee uitschenkpunten; • de temperatuur in de congreszaal had wel wat hoger mogen zijn; • sommige deelnemers hadden gehoopt dat een uitwerking van de problematiek van zowel het ochtend- als het middaggedeelte aangereikt zou worden, waarbij één deelnemer het als volgt verwoordde: “veel uitleg, weinig oplossingen of handreikingen”; • mede door het uitvallen van een trein werd de bereikbaarheid door enkelen als matig ervaren, andere deelnemers hadden dit gevoel omdat zij enige tijd in de file hadden gestaan. Voorts enkele citaten: • “fijn om met allemaal ‘gelijkgestemden’ te zijn en leren van elkaar”; • “graag volgende keer weer dergelijke actuele onderwerpen”; • “ga door met de VAP-themadagen, het kunnen zeer leerzame en goede dagen zijn”. Voor wat betreft de drie laatste opmerkingen, ligt er voor de VAP zeker een uitdaging om ook in 2009 een themadag te organiseren waarbij een onderwerp dat dan actueel is, in de schijnwerpers zal worden gezet. We zullen er ons best voor doen. Eric van Steen


Resultatenoverzicht evaluatie VAP-themadag 2008 DOEL van de VAP-themadag Was vooraf het doel van de VAP-themadag duidelijk? 28 uitstekend 66 goed 5 voldoende 1 matig

INHOUD van de VAP-themadag Ochtendgedeelte: DE FINANCIËLE KANT VAN HET CONVENANT “LEERKRACHT” Was de presentatie van dit onderdeel duidelijk? 11 uitstekend 40 goed 39 voldoende 8 matig Wat vindt u van de practische toepasbaarheid van dit onderdeel? 2 uitstekend 39 goed 39 voldoende 16 matig Middaggedeelte: IMPLEMENTATIE VAN RJ660 Was de presentatie van dit onderdeel duidelijk? 7 uitstekend 50 goed 31 voldoende 5 matig Wat vindt u van de practische toepasbaarheid van dit onderdeel? 5 uitstekend 43 goed 40 voldoende 9 matig LOCATIE van de VAP-themadag Van welk vervoermiddel heeft u gebruik gemaakt? 31 auto 59 trein 3 anders Wat vindt u van de bereikbaarheid van Aristo? 32 uitstekend 57 goed 10 voldoende 3 matig Wat vindt u van de verzorging in Aristo? 12 uitstekend 53 goed 27 voldoende 7 matig

TOTAAL OORDEEL van deze VAP-themadag Hoe heeft u deze dag ervaren? 10 uitstekend 58 goed 28 voldoende 1 matig


BOEKBESPREKING “Management van professionele organisaties” door David H. Maister Maister beschrijft in zijn boek hoe de continuïteit van een dienstverlenende organisatie op de korte en lange termijn kan worden gewaarborgd. Volgens Maister kan dit het beste door het vergroten van de winst, het borgen en uitbreiden van kennis en vaardigheden aanwezig bij het personeel werkzaam binnen de organisatie en het investeren in de relatie met bestaande cliënten. Management van dienstverlenende organisaties is vergeleken met andere ondernemingen specifiek omdat de dienstverlening meer een kwestie is van maatwerk. Daarnaast zijn deze professionele organisaties afhankelijk van de individuele capaciteiten van haar medewerkers. In deze vorm van dienstverlening speelt persoonlijk contact met de cliënt een belangrijke rol. Het gevolg is dat professionele organisaties te maken krijgt met concurrentie op twee markten. Enerzijds op de ‘outputmarkt’ om diensten af te zetten en anderzijds op de ‘inputmarkt’ om haar productiemiddelen, namelijk ‘de professionals’ aan te trekken. Maister stelt dat de dienst technisch in orde moet zijn, maar de keuze van de client met name wordt bepaald door hoe de kwaliteit van de dienstverlening wordt ervaren. Daarnaast is het volgens Maister van belang gemotiveerd personeel te hebben en te houden. Dit kan door het hanteren van goede beloningssystemen, geven van eigen bevoegdheden en verantwoordelijkheid (afrekenen op resultaat), het bieden van nieuwe uitdagingen en ervaringen, ondersteuning van het management en goede begeleiding en coaching. Vergroten van kennis en vaardigheden van het bureau door middel van human resource management. Ontwikkeling, training en begeleiding van personeel. Het coachen van junioren door senioren. Binnenhalen van opdrachten waardoor kennis en vaardigheden van het bureau ook toenemen. Op korte termijn kan het interessant zijn om activiteiten zoveel mogelijk te concentreren op bekend terrein. Want daar bereik je op een gegeven moment een bepaalde efficiencygraad in. Dat resulteert in minimale kosten, dus winstmaximalisatie. In de visie van Maister is dit kortetermijn denken. Volgens Maister moet je ook naar de langetermijn kijken. Dus nieuwe opdrachten binnenhalen, waardoor je als bureau nieuwe kennis en vaardigheden opdoet. Maister pleit ervoor om de ervaringen die de professional opdoet in het contact met de klant uit te wisselen binnen het hele bureau. Het boek van Maister leest makkelijk. Handig zijn de diverse menu’s met verschillende strategieën die worden aangereikt onder meer op het gebied van marketing, motivatie van personeel en hoe een personeelscrisis op te vangen. Ook de methode die Maister aanreikt om te komen tot een snelle, maar vooral ook concrete strategievorming en het benoemen van vier hoofddoelen waar alle strategie is onder te vatten is erg aansprekend. Strategiebepaling moet volgens Maister altijd leiden tot acties. Wat moet er gebeuren door wie en wanneer moet het klaar zijn. Hetzelfde geldt voor het rendementstaatje voor de inzet van niet-declarabele uren in marketingactiviteiten. Het boek van Maister is wel heel erg gericht op het behouden, vergroten en in de toekomst veilig stellen van de winst van dienstverlenende organisaties. Cliënten en met name de bestaande zijn hiervoor het afzetgebied. Personeel is het belangrijkste productiemiddel en als organisatie moet je waken voor economische slijtage. De kosten moet je minimaliseren


door het waar mogelijk nemen van efficiencymaatregelen en de inzet van junior (goedkoop) personeel in verhouding tot senior (duur) personeel (hefboomeffect). Investeren in personeel en cliënten wordt door Maister gezien als een strategische beslissing gericht op winstmaximalisatie in de toekomst. Door deze benadering wordt door Maister alles ondergeschikt gemaakt aan het organisatiebelang met een te gemakkelijk voorbijgaan aan het persoonlijk belang van de individuele medewerker. Tevens wordt door Maister totaal niet ingegaan op de maatschappelijke functie van een dienstverlenende organisatie. Daarnaast is het boek met name geschreven vanuit praktijkervaringen opgedaan in de zakelijke dienstverlening in Amerika. Ondanks dit al met al toch een zeer lezenswaardig boek. Arnold Zadelberg

In de bolderkar met Foppe Je hebt van die mensen bij wie je je afvraagt: hoe doet ie ‘t. Van die mensen bij wie alles wat ze aanpakken lijkt te lukken. Foppe de Haan is zo’n voorbeeld. Geef hem een groep en de innemende, nuchtere coach uit Friesland leidt die tot grote prestaties. Dat hebben we met eigen ogen gezien bij Jong Oranje. Behalve tijdens de Olympische Spelen dan. Heel Nederland verbaasde zich destijds over het elan, de werklust en het enthousiasme van de jonge ploeg. Hoe doet ie dat. Dat legt hij uit in het boekje “Hartstikkene Foppe”, geschreven door twee journalisten van de Leeuwardercourant. Foppe geeft de lezer een elftal lessen in leiderschap. Want of je nu op een voetbalveld staat, in een supermarkt werkt of in het onderwijs, overal waar groepen zijn, zjin leiders. En elke leider heeft een plan nodig. Want het gaat nooit vanzelf. Verwacht geen diepe inzichten. Foppe blijft overal zichzelf, óók in het boek. Benen stevig op de grond. Maar dat leidt wel tot mooie verhalen, die soms als eye-opener werken. Hoe hij voetballers de kleedkamer laat opruimen bijvoorbeeld. Uit respect voor de schoonmakers. En hoe hij vertelt dat elke groep op weg is met de bolderkar. De leider gaat voorop, maar zodra het kan geeft hij het touw door. Als de goede personen voor de wagen lopen, ziet de coach er op toe dat er zoveel mogelijk mensen in de kar zitten. En dat de enkelen die achter de kar lopen niet de hakken in het zand zetten. Een aanrader om te lezen. ISBN: 978 90 330 07378 Hans Kleinsmann


LEDEN Ledenmutaties per 1 december 2008 Naam

Adres

PC en Woonplaats

Aanmeldingen Dhr. T.M. van Beurden p/a Postbus 7 6920 AA Duiven Dhr. L. Boessenkool p/a Luzernestraat 23 2153 GM Nw. Vennep Dhr. R.P. Blaauwbroek p/a Zwartewaterallee 10 8031 DX Zwolle Mevr. V. Poppe p/a Postbus 375 4530 AJ Terneuzen Dhr. J.M. Stam p/a Postbus 223 3770 AE Barneveld Dhr. J. Zijp p/a Stationsplein 21 3818 LE Amersfoort Dhr. M. Lichtleitner p/a Postbus 975 6040 AZ Roermond SG Spinoza Postbus 35 2270 AA Voorburg Afmeldingen

Rayon

F A D C D D G A

OVO Postbus 451 1500 EL Zaandam Dhr. R.J.E.T. Klein Postbus 451 1500 EL Zaandam Mevr. J.M. Neeft Postbus 451 1500 EL Zaandam Dhr. B. Brouwer Postbus 451 1500 EL Zaandam Dhr. L. Pijnappel Postbus 451 1500 EL Zaandam Dhr. M. Kamp Suurhoffstraat 29 8015 AH Zwolle Dhr. J. de Knegt Burgvlietkade 51 2805 JB Gouda Dhr. H. Kuipers Griegstraat 5 3281 TT Numansdorp Dhr. N. Laurijs Liduinapark 128 4561 JW Hulst Dhr. J.H.M. van Ophuizen p/a Zaagmolenweg 26 7008 AJ Doetinchem Dhr. F.J. Sinke p/a Postbus 219 4460 AE Goes Mevr. A. v.d. Veer p/a Postbus 3883 7500 DW Enschede B. Verstegen p/a Postbus 4022 6803 BA Arnhem Dhr. P.A.J. Vette p/a Postbus 1080 3000 BB Rotterdam W. Waterweg Wijtgraaf 18 3849 PN Hierden Dhr. J. van Weert Molenakker 11 5262 ET Vught Mevr. Y. Winkel Ruitersveldweg 82 8091 HX Wezep Dhr. M. Hendrikx p/a Postbus 975 6040 AZ Roermond Correcties/wijzigingen

B B B B B D A C C F C F F C D G D G

Dhr. L.P. Groen Jac. van Maerlantln 3 1702 GM Heerhugowaard moet zijn: Jac. van Maerlantln 39 Dhr. F.A.A.J.M. Versteden p/a Postbus 62 4260 AB Wijk en Aalburg wordt: Eemsteintoren 15 3332 MX Zwijndrecht Dhr. A. Winter p/a Postbus 2080 4900 CB Breda wordt: Jasmijnstraat 5 5014 AR Tilburg Dhr. M.J. van Leeuwen p/a Postbus 35 2270 AA Voorburg gaat naar bureaulidmaatschap Dhr. R. Badloe p/a Postbus 35 2270 AA Voorburg gaat naar bureaulidmaatschap Mevr. E. Driessen p/a Postbus 35 2270 AA Voorburg gaat naar bureaulidmaatschap Mevr. M.C. van Langen p/a Postbus 702 2270 AS Voorburg wordt: p/a Postbus 35 2270 AA Voorburg

B

Henk Reuvekamp, secretaris/ledenadministratie 28 VAPblad nr. 357, 4e kwartaal 2008

C C A A A A

Orgaan van de vereniging van administratief personeel bij het onderwijs Dagelijks Bestuur Jouke de Jong, voorzitter Reiger 33 8103 AL Raalte Wim Boevé, vice-voorzitter Beelaertspark 22, 2731 AC Benthuizen Henk Reuvekamp, secretaris Nijverheidsstraat 12, 8263 AL Kampen Eric van Steen, penningmeester Vossenberg 9, 4841 JB Prinsenbeek Rabobank 18.24.76.243 t.n.v. VAP Redactie Jack Adriaans Ed van den Bosch Hans Kleinsmann Eric van Steen Arnold Zadelberg Redactie-adres Vossenberg 9, 4841 JB Prinsenbeek Telefoon 06-51 21 76 98 E-mail: [email protected]

Hoewel de redactie streeft naar betrouwbaarheid, kan zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele onjuistheden in de gepubliceerde informatie. De eigen publicaties mogen verspreid worden mits bronvermelding plaatsvindt. Ledenmutaties Nijverheidsstraat 12, 8263 AL Kampen Opgave advertenties aan het redactie-adres. Abonnementsprijs € 75,- per jaar. Opmaak: Vormplus, Vlaardingen Druk: Stout grafische dienstverlening, Vlaardingen 54e jaargang 4e kwartaal 2008 nr. 357/2008 ISSN 1383-052X

54e jaargang

al | 4e kwarta

7/2008 2008 | nr. 35

Bouwmanagement Bouwtechniek

IN DESKUNDIGE HANDEN Bouwkostenmanagement Bouwbegeleiding renigin

d van de ve

Gebouw en beheer

Kwartaalbla

Postbus 8075 3503 RB Utrecht Tel. :030-266 73 28 Fax. :030-267 94 61 [email protected] www.avant-bouwpartners.nl

ersoneel bij


ijs

het onderw

VAPblad


VAPblad. Kwartaalblad van de vereniging van administratief personeel bij het onderwijs

Recommend Documents