Vanzelfsprekend 10 interviews over de combinatie werk en mantelzorg

Vanzelfsprekend 10 interviews over de combinatie werk en mantelzorg

De tijd dat arbeid en zorg gescheiden werelden waren is voorbij. Dat merken steeds meer werkende mensen die te maken krijgen met een naaste die langdurige zorg nodig­heeft. 1 op de 8 werknemers is ook mantelzorger! Ze zitten naast je, tegenover je of een kamer verderop. Ze zijn overal. Collega’s die hun baan combineren met de zorg voor een chronisch zieke partner, een kind met handicap of een hulpbehoevende ouder. Collega’s waar je trots op mag zijn en waar de maatschappij niet zonder kan.

In dit boekje vertellen een werkgever, een hoofd personeelszaken een leiding­ gevende­en een aantal werkende mantelzorgers hoe zij vanuit hun eigen functie aan de slag zijn gegaan om de combinatie van werk en mantelzorg beter mogelijk te maken.

Voorwoord Vanzelfsprekend

3

2

Combineren van werk en mantelzorg: hoe vanzelfsprekend is dat?

Van groot belang is om op de werkplek bespreekbaar te maken hoe werk en zorg goed te combineren zijn. Dat gaat namelijk niet vanzelf. Dat vraagt om wederzijdse flexibiliteit.­Wettelijke verlofregelingen bieden niet altijd voldoende soelaas en dat vraagt om maatwerkoplossingen.­Oplossingen die van persoon-tot-persoon en van functie-tot-functie kunnen verschillen, maar die gemeen hebben dat zowel de belangen­van de werkgever als van de hulpvrager én de werkende mantelzorger zelf gediend zijn.

«1 op de 8 werknemers is ook mantelzorger!» Op dit moment gaat het nog om baanbrekende initiatieven … die in de toekomst veel vanzelfsprekender moeten worden. Alleen op die manier blijven mensen beschikbaar voor de arbeidsmarkt en kunnen zij er voor kiezen om werk en zorgtaken te combineren. Alle geïnterviewden staan vierkant achter het combineren van werk en mantelzorg! U ook? Wij hopen dat de verhalen in dit boekje u inspireren om zelf werk te gaan maken van mantelzorg! Tot slot willen wij iedereen bedanken die persoonlijke ervaringen wilde delen.

Jancor de Boer Directeur Mezzo, Landelijke Vereniging voor Mantelzorgers en Vrijwilligerszorg

Voorwoord Vanzelfsprekend

5

4

Martijn de Wildt Directeur Qidos

06:30 Je benut elk uur van de dag

Angelique van de Laar-Geerts is medewerkster vergunningverlening bij de provincie Noord-Brabant. Ze werkt drie dagen in de week en combineert haar werk met de zorg voor haar slechtziende zoontje.

Flexibiliteit moet van twee kanten komen dan doe ik dat ook. Op mijn vrije dagen ben ik thuis bereikbaar voor collega’s» Angelique van de Laar-Geerts Vanzelfsprekend

7

6

«Als de organisatie zich flexibel opstelt

«Ze kijken niet raar op, maar wensen me sterkte» ‘Als mijn zoontje niet op school zit, heeft hij begeleiding nodig bij z’n hobby’s en bij gewone­dagelijkse dingen. Toen ik merkte dat me dat te zwaar werd ben ik naar mijn bureauhoofd gegaan. Die had alle begrip voor mijn situatie en stond positief tegenover het zoeken naar oplossingen. Ik heb in mijn werk geen frontoffice taken dus ik hoef niet op vaste tijden aanwezig te zijn om mensen te woord te staan. Dat maakte het natuurlijk makkelijker. We hebben samen een oplossing bedacht die een combinatie is van ATV-uren­sparen en af en toe wisselen van werkdagen. Daar kan ik goed mee uit de voeten’.

Flexibiliteit

‘Maar nog belangrijker is het principe: “flexibiliteit moet van twee kanten komen”. Het kan niet zo zijn dat ik aan mijn collega’s en mijn werkgever vraag om rekening met mij te houden en dat ik daar zelf dan niks voor terug doe. Dus als het voor mijn werk nodig is dat ik er op een vrije dag ben, dan ben ik er. En als ze me nodig hebben op een dag dat ik thuis ben, dan weten ze me te vinden en dat mag ook. Ik zou tegen iedereen zeggen die voor eenzelfde probleem staat als ik: ga er heel snel en open over praten met je leidinggevende en informeer je collega’s over je situatie. Dat is heel belangrijk en nogmaals: de flexibiliteit moet van twee kanten komen’.

Openheid en collegialiteit zijn belangrijk

Flexibiliteit moet van twee kanten komen

Angelique van de Laar-Geerts Vanzelfsprekend

9

8

‘Officieel werk ik vierentwintig uur per week maar ik maak elke week drie uur extra. Die uren spaar ik op voor zorgverlof. Voor als ik op stel en sprong wegmoet omdat er iets aan de hand is met mijn zoontje, bijvoorbeeld. Daarnaast wissel ik soms met collega’s van werkdagen. Dat kan omdat ik parttime werk, maar het is ook en vooral te danken aan de flexibiliteit van mijn collega’s. Die zijn op de hoogte van mijn situatie en begrijpen dus waar ik heenga als ik opeens weg moet. Ze kijken niet raar op, maar wensen me sterkte. De openheid over wat en hoe is belangrijk’.

09:00 Je wilt ook op het werk bereikbaar zijn voor het thuisfront

Natascha van Dijk is medewerkster commerciële backoffice bij Pentascope, een organisatieadviesbureau voor het implementeren van veranderingen. Ze is mantelzorger voor haar kind met een autistisch aanverwante stoornis. Dat ze mantelzorger is weet ze trouwens nog maar sinds kort:

10

Dit slaat op mij. Ik ben dus een mantelzorger

tot ik een enquête over mantelzorg invulde en op veel vragen ‹ja› antwoordde. Toen dacht ik op een gegeven moment: ‹Dit slaat op mij. Ik ben dus een mantelzorger!›»

Natascha van Dijk Vanzelfsprekend

11

«Ik besefte het eigenlijk niet

«Ik zit niet meer in die spagaat van werk en thuis» ‘Mijn kind zit op een school voor speciaal onderwijs en heeft veel aandacht nodig.­ Die aandacht geef ik graag maar het betekent dat ik af en toe weg moet. Voor gesprekken­op school of bezoeken aan de dokter of een specialist. Die gesprekken vinden bijna allemaal­tijdens kantooruren plaats. Daarnaast kan om half negen zomaar­de school bellen dat ik even moet komen’.

gekeken­naar welke ondersteuning mij verder zou helpen. Op internet hebben­ we een gezinscoach­gevonden. Die oplossing geeft me veel nieuwe energie. Tenslotte hebben we flexibele werktijden afgesproken en dat met mijn collega’s gecommuniceerd­’­­. Niet thuisblijven voor een pijntje

Thuiswerken geen optie

‘Het grootste gedeelte van mijn werk is projectadministratie en ondersteuning van collega’s­.­Thuiswerken is voor mij dus geen optie. Toen ik eenmaal wist dat ik mantelzorger­was ben ik naar mijn werkgever gestapt. Samen met de werkgever zijn we naar oplossingen­gaan zoeken. Dat was een hele goede stap. Je moet het bespreekbaar­maken anders blijft het in je hoofd zitten. Dingen als: wat zullen m’n collega’s wel niet denken dat ik wéér weg moet? En krijg ik het werk allemaal nog wel af? En schiet ik thuis niet tekort? Het blijft anders maar malen’.

‘Ik heb het heel erg getroffen met mijn werkgever. Maar andersom is het ook zo dat ik niet thuisblijf voor een hoofdpijntje en langer doorwerk als het moet. Wat heerlijk is sinds ik het besproken heb, is dat het uit mijn hoofd is. En dat het thuis goed gaat. Dat ik niet meer in die spagaat van werk en thuis zit. Ik zou iedereen in zo’n zelfde situatie op het hart willen drukken om met zijn of haar leidinggevende te gaan praten. Het is écht geen taboe en het lucht ontzettend op. Ik heb ook veel meer begrip gekregen van collega’s dan ik verwacht had!’.

Manteluren schrijven

Dit slaat op mij. Ik ben dus een mantelzorger

Natascha van Dijk Vanzelfsprekend

13

12

‘Ik mag van mijn werkgever manteluren schrijven. Uren die ik aan zorg besteed­ en gewoon­als werkuren krijg uitbetaald. Ik hoef ze dus niet in te lopen. Dat is fantastisch.­Daarnaast heb ik een PGB aangevraagd (persoongebonden budget)­om professionele zorg in te kunnen huren maar dat duurt lang en is een ingewikkeld­ proces. Samen met de Regiomanager van Pentascope hebben we daarom

10:30 Je moet soms onverwacht naar huis kunnen

«Ze kon van de

14

Ik kreeg alle ruimte van mijn werkgever

ene op de andere dag niet meer zelfstandig functioneren. Dan is er paniek en verdriet. Ze moest haar leven opnieuw beginnen met het bijbehorende rouwproces. Op mijn werk zeiden ze: ‹Je bent thuis harder nodig dan hier dus blijf voorlopig maar thuis›. Daar ben ik ze tot op de dag van vandaag dankbaar voor» Nico Bartels Vanzelfsprekend

15

Nico Bartels is inspecteur/controleur/handhaver bij een regionale overheidsvestiging. Vijf jaar geleden werd zijn vrouw volledig blind door een netvliesloslating in het ene oog en vlak daarna een falende oogzenuw in het andere oog.

«een nieuwsbrief voor collega’s»

Zelf behoorlijk van de kaart

16

‘Ik bleef wel telefonisch bereikbaar voor mijn werk en ben na een tijdje via de e-mail een nieuwsbrief voor mijn collega’s begonnen: “Hoe is het in huize Bartels?”. Ik kreeg daar veel positieve reacties op. Mensen snapten beter waar ik mee bezig was. Uiteindelijk­ben ik zeven maanden weg geweest. Ik was zelf ook behoorlijk van de kaart. Dus ja, hoe gaat dat? Mijn werk werd door collega’s opgevangen en na een maand of anderhalf zeiden ze op mijn werk: “We melden je ziek, dat is het simpelste”. De bedrijfsarts wilde daar wel aan meewerken, maar toen die zélf ziek werd kwam er een vervanger en die zei: “Je bent al meer dan acht weken ziek. Er moet een plan van aanpak komen om je tereïntegreren anders kom je in de WAO”. Ik schrok daar enorm van’.

Ik kreeg alle ruimte van mijn werkgever

Stel je eigen grenzen

‘Mijn afdelingshoofd en het hoofd bedrijfszaken hebben dat traject nog een half jaar kunnen rekken. Die twee meiden hebben echt als leeuwen voor me gevochten­. Daarna­ben ik inderdaad rustig gaan reïntegreren aan de hand van een plan van aanpak.­Inmiddels kregen we na veel moeite ondersteuning in de vorm van thuiszorg­. Later­kwam er ook een vrijwilligster van een MEE organisatie bij die met mijn vrouw boodschappen­ging doen. Ik mocht rustig reïntegreren. Ze zeiden: “Stel je eigen grenzen”. Inmiddels werk ik gelukkig al weer een paar jaar vijf dagen in de week’. Ik wil ook wat terugdoen

‘Ik heb nog wel een aantal privileges. Bij onze dienst maken we zoveel mogelijk gebruik­van het openbaar vervoer of huurauto’s. Ik mag echter vaak mijn eigen auto gebruiken om snel naar huis te kunnen als daar iets gebeurt. Ook kan ik thuisblijven­als dat nodig is, al komt dat nog hoogstens eens per maand voor en dan haal ik dat op een ander moment­weer in. Ik heb een fantastische werkgever, maar daar moet je geen misbruik van maken. Bovendien wil ik gewoon lekker werken. Het is een goede afleiding van de zorg en ik wil ook wat terugdoen voor wat mijn organisatie allemaal voor mij gedaan heeft’.

Nico Bartels Vanzelfsprekend

17

‘De eerste maanden moesten we samen leren leven met de nieuwe situatie. Mijn vrouw is door Sensis (organisatie voor blinden en slechtzienden) enorm geholpen met het leren­van braille, het lopen met een stok en met het doen van praktische dingen in huis. Ik moest natuurlijk wel de emotionele klap opvangen. Ik heb eerst calamiteitenverlof opgenomen, maar die twee weken waren volstrekt ontoereikend. Daarna waren ze op mijn werk vol begrip. Ik kreeg alle ruimte en kon gewoon thuisblijven­’­­.

11:30 Kennelijk speelt het nadrukkelijk in onze organisatie

18

Door goed beleid te maken, kun je voorkomen dat mensen uivallen

Jansdal mantelzorgers rondliepen. Ook op St zijn eigen afdeling. Hij geloofde niet dat er speciaal beleid nodig was om deze mensen te steunen.“Dat regel je in de praktijk: door te luisteren en samen tot een oplossing te komen, zoals flexibele werktijden”, oordeelde hij. »

Jan Naaktgeboren Vanzelfsprekend

19

Jan Naakgeboren is controller in het St Jansdal Ziekenhuis in Harderwijk. Toen de afdeling Personeel & Organisatie opperde om speciaal mantelzorgbeleid te maken, was hij niet gelijk overtuigd van de noodzaak. Na een enquête en concrete voorstellen van P&O, ging hij om. «Jan Naaktgeboren wist dat er in het

Enquête onder de medewerkers

Voorkomen dat mensen uitvallen

Naaktgeboren had de indruk dat het onnodig veel energie zou kosten om speciaal beleid te ontwikkelen. “En eerlijk gezegd had ik er een beetje een geitenwollensokkengevoel­bij”, bekent hij. Toch stemde hij in met een voorstel­van P&O om een enquête te houden­onder de medewerkers. “Op een personeelsbestand­van 1500 mensen, bleken 300 mensen aanvullende zorgtaken te hebben. Bij een kwart daarvan­ging het om acht tot twintig uur per week. Die cijfers verbaasden me. Kennelijk speelt het nadrukkelijk in onze organisatie”, vertelt hij.

Vanuit zijn positie als controller ziet hij óók vooruitgang. “Uit bedrijfseconomisch oogpunt is het zeker interessant.­Natuurlijk zijn er kosten aan verbonden, maar die zijn te overzien. Door goed beleid te maken, kun je voorkomen dat mensen uitvallen. Dat is een groter belang.” Omdat het beleid nog maar net is ingegaan, kan Naaktgeboren nog weinig zeggen over de effecten. “Wel merken we dat medewerkers­waarderen dat er aandacht voor is. Zelf ben ik ook tevreden. We hebben extra mogelijkheden om mantelzorgers­te ondersteunen. Maar het begint nog steeds met goede communicatie. Je kunt van alles regelen,­maar er moet wel ruimte blijven om te praten met elkaar.”

20

De mantelzorgers bleken niet ontevreden over de praktijk in het ziekenhuis. Toch ging Naaktgeboren akkoord met de voorstellen van P&O. “Om te kijken of we nog beter­konden doen. Het viel me mee hoe eenvoudig de voorstellen te realiseren waren.­Een belangrijk­onderdeel is de informatievoorziening. In ons personeelsblad­geven we regelmatig informatie, bijvoorbeeld over de site www.werkenmantelzorg.nl­. Daarnaast­is het onderwerp mantelzorg toegevoegd­ aan het jaargesprek­dat elke medewerker­heeft. Eens per kwartaal willen we een mantelzorgcafé­organiseren­, waar onze medewerkers lotgenoten kunnen ontmoeten­. Ook kijken we naar de mogelijkheid­voor een training.”

Door goed beleid te maken kun je voorkomen dat mensen uitvallen

Jan Naaktgeboren Vanzelfsprekend

21

«Eerlijk gezegd had ik er een GEITENWOLLENSOKKENGEVOEL bij»

12:30 Je besteedt je lunchpauzes goed

Adriana Sangers is psychiatrisch verpleegkundige in Friesland. «Een paar jaar geleden werd

zorgverlof door mijn werkgever geweigerd. In de toenmalige CAO stond dat je alleen zorgverlof kreeg als voor je inwonende ouders zorgde. Afgelopen jaar werd mijn vader heel ziek. Inmiddels was de CAO-tekst gelukkig veranderd en kreeg ik wél zorgverlof»

Adriana Sangers Vanzelfsprekend

23

22

In overleg met collega’s zorgverlof opnemen

«Mantelzorg meer dan alleen ‹letterlijke› zorg» ‘Iemand die bij ons fulltime werkt heeft recht op tien dagen zorgverlof per jaar. Ik werk 36 uur dus ik had recht op negen dagen. Maar die kan ik niet zomaar opnemen. Misschien is het wat anders als je op een groot kantoor werkt, maar wij werken in de psychiatrische zorg in wisseldiensten van acht uur. En per dienst hebben wij maar twee collega’s. Ik kan dus niet zomaar even een wisseldienst vrij nemen want dan laat ik mijn twee andere collega’s in de steek. Naast mijn werk als psychiatrisch verpleegkundige zit ik ook in de OR en in de centrale OR. Daar kan ik iets makkelijker een aantal uren of een middag weg. Dus toen mijn vader afgelopen jaar ernstig ziek werd, heb ik het zo geregeld dat ik twee OR-dagen, mijn zorgverlof en een paar vakantiedagen combineerde zodat ik langere tijd achter elkaar vrij kon nemen. Dat was fijn. De collega’s van de OR vonden het goed en ik bleef via de notulen op de hoogte van wat er liep’.

Afspraken verzetten

‘Mensen denken bij mantelzorg vaak alleen aan de “letterlijke” zorg. Maar er is veel meer. Toewn mijn vader naar het verzorgingshuis ging moest ik bijvoorbeeld zijn woning opruimen en te koop zetten. Dat soort klussen doe je dan voor en na je werk en in je vrije dagen. Mijn vader heeft nu geregeld afspraken in het ziekenhuis. Binnenkort voor de uitslag van een onderzoek waarna hij weer geopereerd moet worden. Dan ga ik natuurlijk mee. Soms, als het slecht uitkomt, bel ik ook wel eens naar het ziekenhuis of een afspraak niet verzet kan worden. Meestal kan dat. Want de ene keer organiseer ik de mantelzorg zo, dat ik mijn werk kan doen. De andere keer organiseer ik het werk zo dat ik mantelzorg kan doen. Daarbij is het fijn dat ik af en toe zorgverlof kan opnemen. Maar wel altijd in goed overleg met mijn collega’s’.

Niet in de knel

In overleg met collega’s zorgverlof opnemen

Adriana Sangers Vanzelfsprekend

25

24

‘Na een paar weken knapte mijn vader weer een beetje op. Zijn indicatie voor het verpleegtehuis­liep af en in december kreeg hij de sleutel van z’n kamer in het verzorgingshuis.­Ik kwam die week net uit de nachtdienst en dan heb je altijd een paar dagen vrij. Ik had ook nog een aantal vakantiedagen en twee OR- en cursus­dagen. Dat was bij elkaar genoeg voor veertien dagen vrij, waarin ik mijn vader heb verhuisd. Zo kon ik hem goed begeleiden en kwam ik tegelijk niet in de knel met mijn werk en mijn collega’s. Bij de OR vonden ze het jammer dat ik er opnieuw een paar dagen niet bij kon zijn en dat vond ik zelf ook. Maar ze hadden er alle begrip voor. Nu ik er weer bij ben, pak ik wat vaker klussen voor de OR op’.

14:00 Je goochelt met je agenda

26

Stap op iemand af en praat erover!

de verzorging doe ik er die paar weken wel even bij. Maar de weken worden maanden en je merkt niet dat je steeds vermoeider wordt. Als ik het allemaal van te voren geweten had, was ik wel op iemand afgestapt»

Marjolein van Bodegom Vanzelfsprekend

27

Marjolein van Bodegom is adviseur bij Pentascope, een organisatieadviesbureau voor het implementeren van veranderingen. Ze is zo iemand die energie uit haar werk haalt, een druk sociaal leven heeft, een gezin runt en dat alles in de helft van de tijd die er voor staat. Tot haar vader, na hersteld te «Je denkt: zijn van een hersenbloeding, z’n heup brak.

«Je moet voor jezelf opkomen. Ook op je werk!»

Loyaliteitsconflict

‘In mijn geval ben ik langzaam in het mantelzorgen gerold, zonder dat ik het door had. De signalen dat het mis ging, kan ik achteraf wel benoemen. Je gaat in je hoofd zitten en neemt minder ruimte voor jezelf. Een middag wandelen, lekker sporten, een avond samen in bad doe je niet meer. Langzaam­wordt alles een probleem. Het zorgen is geestelijk en emotioneel zwaar. Je stopt de energie die je nog hebt in je werk. Dat is leuk om te doen en ook nog een lekkere afleiding. Maar je gezin gaat klagen dat je geen tijd meer voor ze hebt. Dus je komt in een loyaliteitsconflict’. Piekeren

28

‘Ik dacht dat ik het allemaal zelf op moest lossen. Ik had hier toch ook zelf voor gekozen? Maar ik werd om zes uur ’s ochtend wakker. Dan lag ik te piekeren hoe ik vandaag nou weer alle endjes aan elkaar zou knopen.­Dat is niet gezond. Maar nogmaals: je weet van te voren niet hoe lang het zal gaan duren. Dus je

Stap op iemand af en praat erover!

gaat door. Tot mijn vader na een jaar overleed en ik twee maanden later met een burn-out thuis zat. Want als je een jaar lang niet toegeeft aan je overspannenheid en maar doorloopt, dan overschrijd je je eigen grenzen en is het al te laat om nog herstelacties te ondernemen’. Praat erover

‘Wat ik iedereen die in eenzelfde situatie terechtkomt wil meegeven: stap op iemand af. Praat erover. Met je collega’s, je teamleider of je afdelingshoofd. Je moet vooral niét denken: “Ik wil niet óók op mijn werk problemen maken want ik heb privé al gedoe genoeg. Die perceptie is helemaal fout. Je moet voor jezelf opkomen. Ook op je werk!’. Tips voor collega’s

Collega’s en managers moeten bij twijfel doorvragen: hoe zit iemand er werkelijk bij? Wees je ervan bewust dat mensen die tegen een burn-out aanzitten dit ontkennen. Ze willen het niet horen. Uit menselijk en uit bedrijfsmatig oogpunt bezien moeten managers ervoor zorgen dat de collega met burn-out verschijnselen naar huis gaat. Uit zichzelf zullen deze mensen namelijk zelden gaan! Lichamelijk­en geestelijk zijn ze niet sterk genoeg meer om voor zichzelf op te komen. De eens zo sterke personen zijn zwak geworden en ze lopen door, met als gevolg onnoemelijk veel pijn en lijden­. In onze cultuur past het niet echt, maar wees die bemoeial, spreek je collega aan. Wees sterk voor die ander. Voorkomen en vernieuwen is beter dan genezen’.

Marjolein van Bodegom Vanzelfsprekend

29

‘Ik ben iemand die fluitend naar z’n werk gaat. Ik was net voorgedragen voor een tweede leuke adviesklus (naast mijn lopende project) waar ik zin in had. Werk leidde mij af van de zorg voor mijn vader, dacht ik. Maar toen na zes weken heen en weer pendelen tussen Leidschendam en Nijmegen het herstel van mijn vader langer ging duren, begon het thuisfront te morren. Daarna begonnen collega’s vragen te stellen. Gaat het wel goed? Je ziet er moe uit. Lukt het wel allemaal? Maar ik ging door. Je ontwikkelt een tunnelvisie.­Nog een paar dagen, weken, denk je. Nog even volhouden. Het is zo voorbij. Straks neem ik een paar dagen vrij. Mijn zorgverlof? Dat bewaar ik tot mijn vader weer naar huis komt’.

15:00 Je neemt jezelf mee naar het werk

Engbert Breuker is één van de voormalig directeuren van Pentascope, een organisatieadviesbureau voor het implementeren van veranderingen. «Ik moet bekennen

dat toen ik voor het eerst van het begrip mantelzorg hoorde ik dacht: raar eigenlijk dat daar een apart woord voor bestaat. Als je zorgt voor iemand die langdurig ziek is, is het toch logisch dat je daar op je werk iets voor regelt?»

Engbert Breuker Vanzelfsprekend

31

30

Je krijgt er gemotiveerde werknemers voor terug

«Gemotiveerde collega’s zijn onbetaalbaar»

Neem jezelf mee naar je werk

‘Er bestaat een oud Nederlands gezegde: “Wat u niet wil dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet”. Ik denk dat we op de wereld zijn om die een beetje beter te maken en dat een betere wereld de optelsom is van wat alle mensen daaraan doen. Zo simpel is het. In de uiterste vorm ben ik tegen elke regelgeving. Als iedereen naar zijn geweten luistert heb je geen regels nodig. Het zijn Oudhollandse tegeltjeswijsheden­maar ze kloppen wel. Neem jezelf mee naar je werk. Maak ook in je werk de verbinding tussen je hoofd en je hart’. Communiceer het óók naar je klanten

32

‘Wat ik organisaties wil meegeven is mijn leerpunt. Communiceer het ook naar je klant toe. Ik zal een voorbeeld geven. Eén van onze adviseurs was mantelzorger voor zijn zieke vrouw en als adviseur ook gedetacheerd bij een klant. Wij hadden met elkaar afgesproken dat hij flexibel zou omgaan met z’n werktijden. Je krijgt er gemotiveerde werknemers voor terug

Maar wat ik na een tijdje van die klant terugkreeg was: jij bent ook een mooie. Jij zit een beetje mooi weer te spelen over onze rug heen. Daar worden wij niet vrolijk van. Dus stem je afspraken ook altijd goed af met de klant’. Liefde en eeuwige roem

‘Als organisatie (leider) levert zo’n instelling je personeel op dat gemotiveerd is. Na een periode van zorg zal zo’n werknemer zich van z’n beste kant laten zien. Dat is iets waar ik heel erg op vertrouw. Mensen melden zich ook minder vaak ziek als je ze de ruimte geeft en de verantwoordelijkheid bij hen zelf legt. Je wordt daar een aantrekkelijke werkgever van. Dat is belangrijk. Maar veel belangrijker is de liefde en eeuwige roem die je ermee vergaart. De combinatie werk en mantelzorg past in mijn veel bredere maatschappij visie over een zorgende samenleving waar het bedrijfsleven integraal onderdeel van is. Een filosofie die maar op één niveau uitvoerbaar is: op menselijk niveau’. ‘Wij zijn royaal met mantelzorguren. Er werken zo’n 350 mensen bij Pentascope en als die allemaal aan mantelzorg zouden gaan doen, dan kan dat natuurlijk niet. Dus je hoopt op een statistische uitmiddeling. Dat is ook het realistische beeld. Natuurlijk­kost het geld en tijd maar je krijgt er ook heel gemotiveerde collega’s voor terug en die zijn onbetaalbaar’. Maar de kern is dat het mogelijk moet zijn om oprechte zorg en aandacht aan mensen te bieden die het nodig hebben’.

Engbert Breuker Vanzelfsprekend

33

‘Het is eigenlijk net zoals met de wet Poortwachter. Mantelzorg zou onderdeel moeten zijn van je normale gedrag als organisatie. Als iemand bij je komt en zegt dat hij z’n zieke moeder wil verzorgen en daarom later op kantoor komt of zorg­ verlof­­­wil opnemen, dan ben je een “hufter” als je dat als werkgever niet goed vindt. Als je daar niks voor wil regelen. Dat is mijn visie. Er is maar één stuurmiddel en dat ben je zelf (met je geweten aan). Je kunt autoriteit alleen duurzaam ontlenen aan je eigen fatsoenlijke voorbeeldgedrag’.

16:00 Je voorkomt grijs ziekteverzuim

Zoek naar oplossingen waar werknemer én werkgever bij gebaat zijn

is geregeld, functioneert een werknemer optimaal.»





Corry Brouwer Vanzelfsprekend

35

34

Corry Brouwer is mantelzorgmakelaar. Werkgevers kunnen haar inzetten om mantelzorgers binnen hun organisatie tijdelijk te ondersteunen. Ze neemt regeltaken over en denkt mee over maatoplossingen. Door haar inzet kunnen werknemers behouden blijven voor de organisatie en vermindert (grijs) ziekteverzuim. «Alleen als het thuis goed

«Kijk met een HELIKOPTERVIEW naar de situatie»

Corry kreeg boven tafel dat de nachtdiensten een struikelblok vormden. ‘Soms moesten ze ‘s nachts halsoverkop naar het ziekenhuis, maar zijn vrouw heeft geen rijbewijs. Bovendien hebben ze nog meer kinderen. Als hij ‘s nachts werkte, belde hij veel naar huis en was hij niet bij de les. Ook nam hij vaker vrij of meldde hij zich ziek tijdens zijn nachtdiensten.’ ANGST VOOR ONTSLAG

De man had het probleem nooit aan durven kaarten, uit angst voor ontslag. ‘Maar tijdens een gesprek bleek zijn leidinggevende heel toegankelijk. Er werd afgesproken dat hij een half jaar geen nachtdienst hoefde te draaien, om de rust in zijn gezin terug te brengen. Daarna heeft hij binnen het bedrijf een andere functie gekregen, omdat de KLM hem niet kwijt wilde.’ OPLOSSING

36

Het is een van de zaken waarbij Corry in de afgelopen jaren een oplossing heeft geboden.­Ze benadrukt dat ze zich als mantelzorgmakelaar inzet voor zowel werknemer als werkgever. Beiden hebben baat bij een goede oplossing, vertelt ze. zoek naar oplossingen waar werknemer Én werkgever bij gebaat zijn

‘De werknemer wil lekker aan het werk blijven. Daar kan hij z’n zinnen verzetten,­ hij wordt gewaardeerd en blijft financieel onafhankelijk. Voor de werkgever is het belangrijk om werknemers te behouden en geen knowhow te verliezen. Een maatwerkoplossing zorgt ervoor dat het werk door blijft gaan en voorkomt grijs ziekteverzuim.’ ANALYSE

Corry begint altijd met een analyse van de situatie. Daarbij kijkt ze ook of de mantelzorger­alle huidige voorzieningen benut en of de zorg optimaal is geregeld. Op grond daarvan kijkt ze welke oplossingen er mogelijk zijn en of ze regeltaken kan overnemen, bijvoorbeeld door eens kritisch naar het Persoons Gebonden Budget te kijken. Bovendien brengt ze het sociale netwerk van de mantelzorger in kaart en kijkt ze wie hem of haar kunnen ondersteunen. Daar profiteert het bedrijf ook van. Want alleen als het thuis goed is geregeld, functioneert een werknemer optimaal. Meestal heeft Corry aan vier tot acht uur voldoende om een probleem in kaart te brengen, praktische zaken te regelen en een advies uit te brengen aan de werkgever.­‘Ik ken de wet en regelgeving en zie de mogelijkheden. Ik kan met een helikopterview­zoeken naar oplossingen, waar werknemer én werkgever bij gebaat zijn. Dat geeft rust. Kijk voor een steunpunt bij u in de buurt op www.mezzo.nl. Corry Brouwer Vanzelfsprekend

37

Vorig jaar werd Corry Brouwer ingeschakeld door KLM. Een medewerker draaide continudiensten op Schiphol. Zijn leidinggevende merkte op dat hij er vermoeid uitzag en matig functioneerde. Daarop vertelde de werknemer dat zijn zoon een hartafwijking heeft.

20:30 Mij levert het heel veel rust op

Corina Feteris werkt als secretaresse bij Vierstroom, een organisatie die onder andere thuiszorg, huishoudelijke verzorging en wonen met zorg biedt. Haar dochter Esmée (7) heeft astma en is regelmatig ziek. Corina heeft een thuiswerkplek gekregen, zodat ze indien nodig thuis kan werken. «“Toen mijn zorgverlof op was,

kostte het vakantiedagen. Bovendien had ik het gevoel dat ik anderen met mijn werk opzadelde.”»

Corina Feteris Vanzelfsprekend

39

38

Ik werk thuis, maar het is net alsof ik op kantoor zit

«Het is alleen maar duidelijker en gemakkelijker geworden» Corina vond het zwaar om haar werk te combineren met de zorg voor haar dochter. Vierstroom onderzocht de mogelijkheden voor thuiswerken.Corina kwam door haar mantelzorgtaken in aanmerking voor zo’n thuiswerkplek. Het lijkt raar; een secretaresse­die thuis werkt. Maar met de nodige aanpassingen is het geen punt, vertelt Corina.

Grote vooruitgang

Volwaardige werkplek

Voor Esmee is het fijn dat haar moeder beschikbaar is. “Het is wel eens gebeurd dat ze me niet durfde te bellen­, omdat ze wist dat ik een vergadering had. Nu weet ze dat ze op me kan rekenen. Al heb ik wel uitgelegd dat ik niet zomaar thuis kan blijven.” Haar collega’s en werkgever­profiteren van de situatie. “Het is alleen maar duidelijker en makkelijker geworden. Ik ben gewoon bereikbaar. Eigenlijk zou het in veel meer bedrijven mogelijk moeten­zijn. Ook in functies als die van mij, waar je het niet zo gauw bij zou bedenken.”

Professionele ondersteuning vermindert de druk

Corina Feteriss Vanzelfsprekend

41

40

Thuis heeft ze een volwaardige werkplek, waar ze veilig kan inloggen op het netwerk van Vierstroom. Ook wordt de telefoon doorgeschakeld, zodat ze thuis de telefoontjes ontvangt van kantoor. “Het is net alsof ik daar écht zit. Verder heb ik alles wat ik op het werk ook heb, zoals briefpapier en enveloppen.” Corina werkt alleen vanuit huis wanneer­Esmee ziek is. Gemiddeld is dat eens in de zes à acht weken. De duur varieert van een paar uur tot enkele dagen. “Esmee heeft dan niet continu zorg nodig, dus ik kan prima werken. Als ik maar bij haar in de buurt ben. En als ik toch iets voor haar moet doen, dan geef ik door dat ik even niet op m’n plek zit.”

Eigenlijk is de situatie voor alle partijen een grote vooruitgang, vindt Corina. “Mij levert het heel veel rust op. Ik heb geen last meer van geregel en loop minder achter de feiten aan. Vroeger ging ik ter compensatie overuren maken, waar ik alleen maar meer stress van kreeg.”

21:30 Nu reageert iedereen positief. Bewonderend soms. Dat je dát voor je moeder over had!

42

Ik had er geen minuut van willen missen

ik heb eigenlijk twee banen. Directeur van VEH en van Vereniging Eigen Moeder»

Marlies Pernot Vanzelfsprekend

43

Marlies Pernot is algemeen directeur van Vereniging Eigen Huis (VEH). Naast haar zware en verantwoordelijke baan verzorgde ze zeven jaar lang haar geestelijke en lichamelijk hulpbehoevende moeder. Hoe combineerde ze als directeur haar baan met zulke intensieve mantelzorg? «Ik zei altijd:

«Ik was de hoofdaannemer van de verzorging»

Zonder hulp van familie en professionals was het nooit gelukt

‘Maar ik stond er niet alleen voor. Ik was zeg maar, de hoofdaannemer van mijn moeders verzorging. Mijn broers en zus hebben allemaal gedaan wat ze konden. Een broer nam alle administratieve zaken voor zijn rekening, mijn zus kwam elke zaterdag boodschappen doen en kookte dan lekker vaak voor de hele week. Daarnaast heb ik een PGB (persoonsgebonden budget) aan­­gevraagd en daar gedeeltelijk thuishulp en verpleging voor overdag mee gefinancierd. Zonder die hulp van familie en professionals was het mij absoluut nooit gelukt om mijn moeder zo lang te verzorgen’. Je bent altijd in functie

44

‘Hoe ik dat combineerde met zo’n zware, v­ erant­woordelijke­­­baan? Daar heb ik verschillende antwoorden op. Directeur zijn is geen baan van negen tot vijf. Je bent in principe altijd in functie. Dat heeft nadelen, maar ook voordelen. Je kunt op elke tijd van de dag thuis je mail checken. Desnoods­midden in de nacht. Ik kon ’s avonds al mijn stukken lezen. Telefonisch was ik in principe altijd bereikbaar­. Overdag was ik minimaal van negen tot vijf op kantoor­, want er was immers thuishulp en verpleging­voor overdag. De rest van het werk deed ik er ’s avonds bij. In de uurtjes dat mijn moeder sliep. Mijn collega’s hebben er, wat het werk betreft­, hopelijk niet al te veel van gemerkt’.

Ik had er geen minuut van willen missen

Dit was mijn bestaan

‘Daarnaast had ik geaccepteerd dat als ik mijn moeder dit wilde geven, dit mijn leven zou zijn. Dus ik ben in die zeven jaar niet op vakantie geweest, ben niet naar film of theater geweest en heb mondjesmaat privé sociale contacten onderhouden. Ik was directeur en ik zorgde voor mijn moeder. Dat was mijn bestaan. En tenslotte kon ik helemaal zelf over mijn vrije tijd beslissen. Ik had niet nog een derde loyaliteit tegenover­bijvoorbeeld een partner of een gezin’. Op instorten

‘De combinatie directeur en mantelzorger was zwaar. Het laatste jaar begonnen collega’s zich ook zorgen te maken. “Marlies, dit ga je niet volhouden. Je ziet er uit als een lijk”. En ja, ik was op een bepaald moment ook helemaal doodop door de gebroken nachten. Maar weet je, mijn grootste nachtmerrie was, dat als ik het niet vol zou houden, mijn moeder juist in haar laatste, kwetsbaarste periode, alsnog naar een verpleeghuis zou moeten. Dus haalde ik diep adem en ging gewoon door. Ik verlegde mijn grenzen beetje bij beetje tot ik het écht, écht niet meer aankon en op instorten stond. Toen overleed mijn moeder’. Positief

‘Ik krijg nu veel waardering maar ik heb de afgelopen­jaren ook wel geluiden gehoord van: waar is die nou mee bezig? Nu reageert iedereen positief. Bewonderend­soms. Dat je dát voor je moeder over had! Zelf voel ik dat niet zo. Het heeft mij in die zeven jaar heel veel gegeven. Zelfs op het laatst, toen haar gezicht alleen nog maar oplichtte bij een verwennerij, een compliment. Ik bedoel, als iemand zo onvoorwaardelijk op je durft te vertrouwen. Dat is mooi. Het was heel zwaar en ik zou het niet nog een keer kunnen opbrengen, maar ik had van die zeven jaar geen minuut willen missen’. Marlies Pernot Vanzelfsprekend

45

‘Mijn doelstelling was om mijn moeder een zo prettig mogelijke laatste levensfase te bezorgen. Buiten een instelling.­In haar eigen woning. Daarom ben ik toen mijn moeder dement werd, bij haar ingetrokken­ om haar bij te staan. Eerst om er ‘s nachts te zijn als ze wakker werd en later, toen ze ook lichamelijk hulpbehoevend­werd, om haar ’s nachts gerust te stellen en te verzorgen’.

Wilt u na het lezen van dit boekje zelf aan de slag? Dan kunt u gebruik maken van allerlei praktische­ instrumenten en tips die de combinatie van werk en mantelzorg beter mogelijk maken. ­Deze instrumenten­zijn al in de praktijk getest.

zelf aan de slag

Via www.werkenmantelzorg.nl kunt u via een online onderzoek meten hoe mantelzorgvriendelijk uw organisatie­is. Verder kunt u downloaden of bestellen: » informatieve folders voor werkgevers, afdelingen personeelszaken en ondernemingsraden die met dit onderwerp aan de slag willen, » campagnematerialen om iedereen in de organisatie m ­ eer bewust te maken van het thema werk en mantelzorg, » workshops voor zowel leidinggevenden als werkende mantelzorgers, » praktische wegwijzers voor leidinggevenden en voor mantelzorgers die samen naar concrete oplossingen zoeken. Daarnaast is ook een praktische handreiking beschikbaar voor organisaties die het thema werk en mantelzorg projectmatig willen gaan aanpakken. Veel succes!

Vanzelfsprekend

47

46

Werk&mantelzorg  Postbus 179  3980 CD Bunnik  T 030 659 22 22  F 030 659 22 20   www.werkenmantelzorg.nl

dankwoord Initiatiefnemers van het project Werk&Mantelzorg zijn Mezzo, de Landelijke Vereniging voor Mantelzorgers­­­en Vrijwilligerszorg en Qidos, adviesbureau voor vraagstukken op het ge­bied­van levensfasegerich­t personeelsbeleid­en werk/privébeleid. Streven is om mantelzorgers én organisaties­ in Nederland te inspireren­om de combinatie van werk en zorg op de werkvloer bespreekbaar­te maken. En … beter mogelijk­te maken, want nu is al 1 op de 8 werknemers ook mantelzorger. In de toekomst stijgt dat aantal, want werknemers werken meer en langer door om de vergrijzing op te vangen, de professionele­zorg zal door minder mensen geleverd worden­en ouderen en zieken willen langer thuiswonen.

48

Werk&mantelzorg bedankt iedereen die een bijdrage levert aan het beter mogelijk­maken van de combinatie­werk en mantelzorg. Niet in het minst de baanbrekende­projectpartners: adviesbureau­Pentascope­, thuiszorgorganisatie­ de Vierstroomzorgring­, provincie Noord-Brabant. Deze organisaties hebben een bijdrage geleverd aan het ESF-Equalproject Mantelzorg@Work. Zij werkten­ mee aan onderzoek­en experimenten evenals de ontwikkeling van instrumenten­ om organisaties­meer mantelzorg­vriendelijk­­te maken. Hierdoor werden alle materialen­uitgebreid getest en hebben de instrumenten­hun nut ook in de praktijk­ bewezen.

Dankwoord Vanzelfsprekend