Vanaf wanneer met de lijnbus naar Wortel Kolonie? Vandaag loopt lijn 430 Hoogstraten-Turnhout-Mol in Wortel over de gewestweg N124 Langenberg. Wortel Kolonie wordt niet ontsloten. Verderop bedient deze lijn wel Merksplas Kolonie. Het is onze betrachting dat lijn 430 in de toekomst Wortel Kolonie ontsluit. Het traject wordt hierdoor verlengd met 1300 m, het aantal haltes blijft gelijk. Hierdoor vervalt de halte Neerven en deze wordt vervangen door de halte Wortel Kolonie, gelegen op het kruispunt grenzend aan de strafinrichting. Voor deze aanpassing zijn, vooral door de vele wijzigingen van de laatste jaren, meerdere argumenten aan te dragen. Bijna 1000 gedetineerden, honderden bezoekers, honderden personeelsleden en aanbodverstrekkers blijven verstoken van een comfortabele ontsluiting van de Wortelse Strafinrichting door het openbaar vervoer. Na de afschaffing van de wet op de landloperij eind vorige eeuw is de Wortelse Strafinrichting sterk veranderd. De instelling is stapsgewijs omgevormd tot een strafinrichting voor gedetineerden, gepaard gaande met een modernisering en uitbreiding van de capaciteit. We vergelijken de cijfers van 2009 met deze van 2014. Jaar 2009 2014
Gedetineerden Wortel 187 300
Gedetineerden Tilburg 650
Personeel Wortel 127 230
Het aantal gedetineerden in Wortel is op 5 jaar tijd gestegen tot 300. Het aantal personeelsleden is bijna verdubbeld tot 230. Bovendien wordt vanaf 2010-2011 door justitie de gevangenis van Tilburg gehuurd. Alle opnames, invrijheidstellingen, penitentaire verloven en uitgangspermissies voor deze gedetineerden gebeuren vanuit de Wortelse strafinrichting. Het aantal bezoekers van de gedetineerden in Wortel is in de loop der jaren in gelijke mate toegenomen. Bezoek kan op maandag, dinsdag, woensdag en vrijdag van 14.30 tot 19.30 uur en op zaterdag van 9.30 tot 17.00 uur. Op woensdag en zaterdag komen 50 à 90 bezoekers waarvan minimaal 15 met het openbaar vervoer. Op de andere dagen gaat het gemiddeld over 60 bezoekers waarvan een tiental met het openbaar vervoer. En dit ondanks het feit dat het huidige traject van de bus alles behalve comfort biedt: de bezoekers, dikwijls de echtgenote/vriendin met een paar kinderen, moeten tweemaal 1,5 à 2 km afleggen door weer en wind. Bij de bezoekers is de rechtstreekse treinverbinding Brussel-Turnhout populair, met aansluitend lijn 430 van De Lijn. In Hoogstraten komen mensen toe via de busdiensten vanuit Antwerpen en station Noorderkempen met aansluitend lijn 430 van De Lijn. CAW De Kempen heeft o.a. als opdracht de hulp- en dienstverlening aan gedetineerden en hun familie uit te bouwen. Justitieel Welzijnswerk Turnhout neemt die taak op zich. Op overlegmomenten vangen zij regelmatig signalen op rond de moeilijke bereikbaarheid van de gevangenis. Dit oud probleem stelt zich vandaag een stuk scherper omwille van de uitbreiding van de strafinrichting.
1
Om het probleem beter in kaart te brengen werd, in overleg met de directie van de gevangenis, in februari 2013 een enquête gehouden onder de gedetineerden. Wij overlopen de belangrijkste resultaten: - 84 mensen namen deel aan de enquête; - 69 % van deze mensen krijgt bezoek, 31 % krijgt geen bezoek; - 41 % gebruikt de auto, 72 % gebruikt het openbaar vervoer, 8 % gebruikt een taxi (meerdere antwoorden waren mogelijk); - 86 % heeft moeilijkheden om in Wortel te geraken. Als reden wordt opgegeven: 56 % de lange reistijd, 80 % de lange wandelafstand, 26 % financiële problemen (meerdere antwoorden waren mogelijk); - Van diegenen die geen bezoek ontvangen geeft 80 % aan dat het bezoek er niet geraakt. Als reden wordt opgegeven: 65 % de lange reistijd, 38 % de lange wandelafstand, 38 % financiële problemen (meerdere antwoorden waren mogelijk). Deze cijfers brengen het probleem voor de gedetineerden en hun familie duidelijk in kaart en spreken voor zich. De slechte ontsluiting heeft tot gevolg dat de band tussen gedetineerde en familie/vrienden sterk onder druk komt te staan. De latere integratie in onze samenleving zal hierdoor zeker niet vlotter verlopen. Nog meer info op http://www.cawdekempen.be/begeleiding-van-gedetineerden-en-familie
De Commissie van Toezicht ingesteld bij een gevangenis heeft als opdracht toezicht te houden op de bejegening van de gedetineerden en de terzake geldende voorschriften. Het betreft met andere woorden een onafhankelijk toezicht ten opzichte van de penitentiaire administratie.Via leden van de Commissie van Toezicht ingesteld bij de gevangenis Wortel/Tilburg vernemen wij dat in gesprekken met gedetineerden het ontbreken van openbaar vervoer de voorbije jaren regelmatig ter sprak is gekomen. In elke strafinrichting zijn een hele reeks aanbodverstrekkers actief die gedetineerden de kans bieden tot diverse soorten van bijstand en vorming. Wij vermelden er enkele voor Wortel zonder daarom volledig te willen zijn: CAW De Kempen en Justitieel Welzijnswerk Turnhout, volwassenenonderwijs De Rank, Centrum voor Basiseducatie Kempen, CVO Taxandria, CVO LBC, sportfunctionaris De Rode Antraciet, vormingsagente justitie, Centra Geestelijke Gezondheidszorg Kempen, VDAB Turnhout, Suggnomè forum voor herstelrecht en bemiddeling vzw, rechtshulp, schuldhulpverlening, EHBO-werking, drugswerking, vrijwilligerswerking. Ook deze werknemers - wat betreft hun aantal beschikken wij niet over cijfergegevens - hebben baat bij een regelmatige en comfortabele busdienst. Tot slot: in de jaarverslagen ‘Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden Strafinrichting Wortel’, raadpleegbaar op internet, lezen wij telkens: Wortel is een afgelegen inrichting. De toeleiding van gedetineerden gebeurt in belangrijke mate vanuit Gent, Antwerpen en Dendermonde en maakt het er voor bezoekers niet gemakkelijker op. De afgelegen ligging heeft ook zijn consequenties naar bereikbaarheid voor de aanbodverstrekkers. Door een aanpassing van het traject kan deze opmerking na zoveel jaren eindelijk uit de jaarverslagen verdwijnen. Ondertussen heeft justitie op 24 december van vorig jaar meegedeeld dat een dossier wordt opgestart voor de bouw van een bijkomende vleugel in Wortel waardoor de capaciteit in de komende jaren zal uitbreiden met 120 à 150 gedetineerden tot een totale capaciteit van 420 à 450. De werkgelegenheid zou daardoor met een honderdtal jobs toenemen. 2
Nog meer info op http://justitie.belgium.be/nl/themas_en_dossiers/gevangenissen/belgische_gevangenissen/gevangenissen/adres _gevangenis_wortel.jsp?referer=tcm:265-158770-64
Een van de mooiste natuurgebieden van Vlaanderen, op de grens van België en Nederland, is, in tegenstelling tot vele andere natuurgebieden, niet vlot bereikbaar met het openbaar vervoer. Wortel Kolonie is een meer dan 500 ha groot gebied met veel natuur, bossen en landbouwgronden dat wordt beheerd door het Agentschap voor Natuur en Bos. Het gebied maakt deel uit van een uitgestrekt, aaneengesloten en grensoverschrijdend natuurgebied van 1500 ha in Nederland en Vlaanderen met o.a. de vallei van het Merkske en de Halsche Beemden. In de loop van de voorbije jaren heeft Natuurpunt het bezoekerscentrum De Klapekster uitgebouwd tot een attractief infopunt in de linkervoorvleugel van de boerderij van de landloperskolonie. De Klapekster verzorgt onder andere natuurwandelingen, diverse cursussen en ontmoetingen, educatieve programma’s voor scholen en andere groepen met gemiddeld 1,5 activiteit per week. De verantwoordelijken merken dat het aantal bezoekers van buiten de regio stelselmatig stijgt. Dit komt door de verrassende natuurwaarden van deze voor velen onbekende regio. Ook het communicatiebeleid van Natuurpunt speelt hierbij een belangrijke rol: voor elk van haar bezoekerscentra wordt op de website consequent vermeld hoe het centrum bereikbaar is met het openbaar vervoer. Bezoekerscentrum Natuurpunt De Klapekster heeft momenteel nog geen aanvraag ingediend om erkend te worden als MOS-schakel. MOS-scholen kunnen, in het kader van het project MOS Poppelepee, gratis gebruik maken van busvervoer met De Lijn mits voldaan wordt aan een aantal voorwaarden zoals op- en afstappen aan een bestaande halte. Indien een halte komt te liggen in de buurt van het bezoekerscentrum opent dit extra mogelijkheden voor zowel de scholen in de regio als voor het bezoekerscentrum. Nog meer info op http://www.natuurpunt.be/centra-de-klapekster_16.aspx
Het agentschap voor Natuur en Bos ijvert voor een comfortabele ontsluiting voor Wortel Kolonie met het openbaar vervoer. Door het ontbreken van een degelijke parking wordt nu op diverse plaatsen geparkeerd, o.a. tussen in de dreven wat de leefbaarheid van de bomen onder druk zet. Momenteel loopt de procedure voor de aanleg van een parking tegenover de boerderij. Omwille van het geklasseerd landschap zal de omvang hiervan beperkt zijn. Diverse partners geven nu al aan dat deze parking te klein zal zijn. Daarom moet worden ingezet om mensen, zonder gebruik van de auto, te ontvangen. Een goede ontsluiting met het openbaar vervoer is daarom broodnodig. De ecologisch bewuste toeristen zullen de toekomstige kampeerpaal in de buurt van De Klapekster niet gebruiken als zij/hij eerst met de auto tot daar moet komen. Ook hier kan het openbaar vervoer voor de gepaste oplossing zorgen. Nog meer info op http://www.natuurenbos.be/nl-BE/Domeinen/Antwerpen/Wortel_Kolonie.aspx
Bij een betere ontsluiting biedt de inrichting van een ‘Groene halte’, een initiatief van TreinTramBus, de ideale kans om binnen de kolonies van Wortel en Merksplas te wandelen van bushalte naar bushalte. Beide kolonies zouden daardoor toetreden tot de 41 bestaande Groene Haltewandelingen. Nog meer info op http://www.groenehalte.be/
3
Een belangrijke partner in de invulling van de oude boerderij is het jeugdverblijfcentrum De Bonte Beestenboel. Een goede bereikbaarheid met het openbaar vervoer zou een belangrijke meerwaarde bieden voor dit initiatief. De Bonte Beestenboel is een unieke boerderij in een karakteristieke landelijke omgeving in de Antwerpse Kempen, opgestart gedurende de voorbije jaren. De oude stallen, schuren en graanzolders van de voormalige landloperskolonie werden gerenoveerd tot een prachtige hoeve met moderne faciliteiten. De boerderij is erkend door Toerisme Vlaanderen als jeugdverblijfcentrum, type C. Scholen en jeugdbewegingen worden gebracht en opgehaald door private busondernemingen. Tijdens het verblijf is geen vervoer beschikbaar. Jaarlijks verblijven gemiddeld 6000 jongeren en volwassenen op de boerderij. Vooral bij langere verblijven tijdens de schoolvakanties zijn organisaties op zoek naar bezoeken in de nabije regio. Dit kan momenteel niet omwille van het ontbreken van betaalbaar vervoer. Na aanpassing van het traject worden bezoeken mogelijk aan o.a. Turnhout en Hoogstraten (bv. bezoek aan de watermolen De Laermolen en het nieuwe zwembad vanaf voorjaar 2016) met het openbaar vervoer. Een voorzichtige raming gaat uit van 500 kinderen tijdens de maanden juli en augustus. Nog meer info op http://debontebeestenboel.be/
De verdwenen zorgfunctie uit het verleden, de opvang van landlopers, werd overgenomen door de dorpsgemeenschap Balder met de opvang van personen met een handicap. Ook deze minder mobiele mensen blijven verstoken van een comfortabel openbaar vervoer. Widar dorpsgemeenschap Balder realiseert een sociaaltherapeutische omgeving waar volwassen personen met een beperking worden opgevangen zodat deze een zo normaal en volwaardig mogelijk leven kunnen leiden. Vroeger enkel in Zondereigen, de laatste jaren ook in Wortel Kolonie. Deze opvang gebeurt in gezinsverband in de grote gezinswoning Ekkehart aan het kruispunt ‘Les Quatre Bâtiments’. Daartegenover wordt café Den Bayerd uitgebaat door personen met een handicap onder begeleiding. Momenteel worden 7 gasten permanent opgevangen door 7 personeelsleden. Groepsuitstappen zijn voor deze mensen niet mogelijk omwille van hun beperkte mobiliteit. Ook het bezoek van familie en vrienden, die niet altijd over een wagen beschikken, wordt dan een stuk eenvoudiger. Momenteel wordt volop gebouwd om te komen tot de uitbreiding van dit opvangproject waardoor de capaciteit zal stijgen tot 15 gasten en vermoedelijk 15 personeelsleden. Nog meer info op http://widar.be/?page_id=54
Bij een eventuele erkenning van de kolonies van Wortel en Merksplas als Unesco Werelderfgoed in 2018 zou het ontbreken van een vlotte bereikbaarheid een sterke hypotheek leggen op de toeristische potenties. Het is de ambitie van de Koloniën van Weldadigheid om opgenomen te worden op de Unesco Werelderfgoedlijst, een initiatief waarbij diverse Vlaamse en Nederlandse, provinciale en gemeentelijke overheden betrokken zijn. Het ontstaan van de Koloniën van Weldadigheid, vormt een belangrijke fase in de evolutie van onze verzorgingsstaat zoals we die vandaag kennen. En die we aan onze toekomstige generaties willen doorgeven. Dit zal de naambekendheid van Wortel Kolonie en Merksplas Kolonie sterk doen stijgen. We verwijzen hierbij naar de exponentieel gestegen belangstelling voor de begijnhoven in o.a. Hoogstraten en Turnhout na plaatsing op de Unesco Werelderfgoedlijst in 1998. 4
Zo wordt momenteel werk gemaakt van de uitbouw van een bezoekerscentrum voor de kolonies van Wortel en Merksplas in de hoevegebouwen van Merksplas Kolonie. Een budget van € 317 000 werd hiervoor toegekend aan Kempens Landschap. Het centrum zal zijn deuren openen in 2015. Het is de ambitie van de Koloniën van Weldadigheid opgenomen te worden op de Unesco Werelderfgoedlijst in 2018, naar aanleiding van het 200-jarig bestaan van de Maatschappij van Weldadigheid. Momenteel wordt het nominatiedossier voorbereid. Dit dossier wordt afgerond in 2016 en wordt ingediend in 2017 bij de Unesco in Parijs. Gezien de ervaringen uit het verleden met de begijnhoven kunnen we beter vandaag anticiperen en zorgen voor een comfortabele ontsluiting met het openbaar vervoer. Nog meer info op http://www.kolonienvanweldadigheid.eu/
De ontsluiting van Wortel Kolonie door De Lijn past ook perfect in de intentieverklaring van de stad Hoogstraten daterende van 1 augustus 2011 om het gebied het kwaliteitslabel ‘stiltegebied’ toe te kennen. Het ligt in de bedoeling om de gebiedseigen kwaliteiten van het gebied te promoten en de rust en stilte te respecteren. Een mogelijke maatregel die kadert in dit opzet is het gebruik van het openbaar vervoer mogelijk te maken en te promoten ter vervanging van het ocasioneel en individueel gemotoriseerd personenvervoer. Tot slot nog enkele meer algemene bedenkingen: Mensen begaan een misstap in het leven en belanden in een gevangenis. Is het dan niet onze verdomde plicht om ervoor te zorgen dat door het aanbieden van een comfortabel openbaar vervoer deze strafinrichting goed bereikbaar is voor vrouw, kinderen, familie, vrienden en hulpverleners? In 2014 zou dit vanzelfsprekend moeten zijn. Wij hebben de mond vol van enerzijds een te druk en gestresseerd leven en anderzijds diverse vormen van onthaasting zoals natuurbeleving. Daarom is het onze plicht om onze schaarse natuurgebieden vlot bereikbaar te maken met het openbaar vervoer, ook in Wortel Kolonie. Een aantrekkelijke en uitdagende vakantie met een gevarieerd aanbod vinden wij vanzelfsprekend voor onze eigen kinderen. Wij kunnen hier een steentje bijdragen zodat ook veel andere jongeren hiervan kunnen genieten. Bepaalde groepen in onze samenleving hebben, door hun verminderde mobiliteit, meer baat bij een aantrekkelijk openbaar vervoer zoals mensen met een handicap. Nog meer dan anderen hebben zij recht op een comfortabele ontsluiting. Namens de werkgroep ‘Wortel Kolonie openbaar vervoer’ Bezoekerscentrum De Klapekster Natuurpunt De Bonte Beestenboel Widar dorpsgemeenschap Balder ACW Hoogstraten p.a. Prinsenweg 5 2323 Wortel Vrijdag 7 maart 2014 5
