De Kolonies: Pure Kempen
Wortel en Merksplas Kolonie zondag 18 april
Welkom Beste bezoeker, U hebt een goede keuze gemaakt om uw zondag door te brengen in Wortel en/of Merksplas Kolonie. Het is misschien de eerste keer, maar we hopen dat het zeker niet de laatste zal zijn. Deze uitgestrekte groene domeinen met hun enorme diversiteit aan landschapskenmerken, fauna en flora en hun uitzonderlijke gebouwen zijn immers een unicum in Vlaanderen, een parel aan de Kempense kroon. Anno 2010 gonst het in de Kolonies nog elke dag van de activiteit. Heel wat verenigingen en organisaties hebben er een vaste stek gevonden, werken er samen en bieden zo een flinke meerwaarde aan het gebied. Vandaag treden ze in het voetlicht op een verrassende, actieve en belevenisvolle manier. U bevindt zich midden in het groen, in een gebied met een hoge ecologische en cultuur-historische waarde. Mogen wij u vragen om daar het nodige respect voor op te brengen, door geen afval op de grond te gooien bijvoorbeeld of uw verplaatsingen met de wagen zoveel mogelijk te beperken. Profiteer van de gratis autobusdienst of volg de bewegwijzerde fietsroute tussen Wortel en Merksplas. De happening ‘De Kolonies: Pure Kempen’ is een initatief van de vzw’s Rurant en Kempens Landschap, met steun van de Europese Unie, de Vlaamse overheid, de provincie Antwerpen, de stad Hoogstraten en de gemeente Merksplas. Allen wensen ze u een heel aangename namiddag toe en hopen ze u nog vaak terug te zien in de Kolonies.
3
De kolonies: uniek erfgoed De geschiedenis van Wortel en Merksplas Kolonie gaat terug naar de Franse tijd. Toen waren het bedelaarsgestichten, later landbouwkoloniën en nu gevangenissen. Een constante was de verplichte arbeid op de omliggende gronden. Het landschap is daardoor in 200 jaar tijd voortdurend veranderd. Grote delen heidegebied werden ontgonnen, er kwamen grachten, hagen en bomen, dreven en indrukwekkende bouwsels. Het resultaat is een bijzonder gevarieerd landschap, uniek in zijn soort. Bij het afschaffen van de wet op de landloperij in 1993 stootte de federale overheid de Kolonies af. Het enorme gebied van 1000 ha dreigde toen versnipperd te raken. Om dat te voorkomen, werd in 1997 de vzw Kempens Landschap opgericht. Die coördineerde de aankoop, herverkoop, beheer, herinrichting en herbestemming van de twee domeinen. Sinds 1999 zijn de Kolonies beschermd als landschap. De landbouwgronden zijn ter beschikking gesteld aan lokale boeren. De typische landschapselementen en het onroerend erfgoed worden zo goed mogelijk hersteld en bewaard, opdat niets verloren zou gaan.
4
Deelnemers in Wortel Kolonie 1. Kempens Landschap & Rurant Deze 2 vzw’s streven elk op hun manier en met hun eigen accenten hetzelfde doel na: het behouden en versterken van het platteland in de provincie Antwerpen, met zijn waardevolle landschappen, erfgoed en cultuurleven. Zij geven om 14u30 in het casino toelichting bij hun plannen in de Kolonies en het merk “Pure Kempen”. Gastspreker is Ludo Helsen van de provincie Antwerpen, gedeputeerde voor Plattelandsbeleid.
2. Streekspecialiteitenmarkt Ontdek wat Hoogstraten aan lekkers te bieden heeft op de streekspecialiteitenmarkt: aardbeien, streekbieren, hoeveproducten, chocolade, tomaten, paprika, honing, … zelfs gerookte vis. Eén groot proeffestijn op het plein voor het casino.
3. Widar Widar begeleidt leefgemeenschappen voor mensen met een handicap in Merksplas en Wortel Kolonie. In Wortel is de vzw momenteel volop aan het uitbreiden. De organisatie stelt zichzelf voor in het casino, biedt er een hapje en een drankje aan en verkoopt er ook zelfgemaakte producten.
5
4. Federatie Schapendrijven België en Landschapszorg ABL Zij brengen de Belgische en Nederlandse top samen op een wedstrijd schapendrijven, een kwalificatie voor het WK van 2011 in Groot-Brittanië. Dit is één van de absolute blikvangers op de Kempenhappening. De wedstrijd loopt over 2 dagen. Zondag is de finaledag. De prijsuitreiking is gepland rond 17u00. Het terrein vind je door de schapen- en ganzenhoeder te volgen of in de huifkar te stappen. De beloning is een frisse pint.
5. De Bonte Beestenboel In de gerestaureerde boerderij van de vroegere landloperskolonie organiseert De Bonte Beestenboel o.m. boerderijklassen en –vakanties, waarop kinderen o.a. zelf hoeveproducten bereiden. Vandaag zijn de gebouwen, kinderboerderij en speeltuin vrij toegankelijk. De Jeugdbond voor Natuur en Milieu (JNM) begeleidt buiten estafettespelen. Binnen doet Frans Horsten van vzw Het Convent om 15u30 en 16u30 de geschiedenis van de Kolonies en de landloperij uit de doeken.
6. Natuurpunt Markvallei
6
Bezoekerscentrum De Klapekster vind je ook in de voormalige landlopersboerderij. Het herbergt o.m. het Jan Spannenburgmuseum, waar de tentoonstelling “Mineralen in Geuren en Kleuren” loopt. Natuurpunt Markvallei viert vandaag zijn 30ste verjaardag met een reeks doorlopende activiteiten voor jong en oud: grime, nestkastjes maken, schilderen op stenen, mineralen determineren, tin gieten, accordeonmuziek … er staat zelfs een springkasteel. Voor de liefhebbers zijn er geleide wandelingen over 3 afstanden: • 1,5 km (45 minuten) : vertrek om 14u00, 15u00 en 16u00 • 4,5 km (120 minuten) : vertrek om 14u00. • 7,5 km (150 minuten) : vertrek om 14u00.
7. De Slinger Deze vereniging organiseert elke maand een leuke activiteit voor kinderen met een handicap, waarop ook hun broertjes en zusjes welkom zijn. Vandaag mogen alle kinderen meespelen. Er zijn spelmomenten (van telkens 20 minuten) om 14u00, 15u00 en 16u00. Je kan er ook smullen van de zelfgebakken wafels of voor 1 euro een duik nemen in het ballenbad.
8. VLM & ANB De Vlaamse Landmaatschappij en het Agentschap voor Natuur en Bos zijn agentschappen van de Vlaamse overheid. De VLM ijvert voor een duurzame open ruimte waar het goed is om wonen, werken en ontspannen en werkt in de Kolonies mee aan de uitvoering van de inrichtingsplannen. Het ANB staat in voor het behoud en beheer van natuurgebieden, bossen en parken, onder meer in grote delen van de Kolonies. Hoe ze dat doen, tonen ze in een kortfilm. Je kan ook een geleide wandeling van een uurtje volgen om 13u30 en 15u30.
Het aangespannen trekpaard Deze vereniging uit de Noorderkempen wil het publiek zoveel mogelijk in contact brengen met het Belgisch trekpaard. In Wortel Kolonie zorgen 2 huifkarren vandaag voor een gratis shuttledienst tussen de parking en de streekspecialiteitenmarkt.
7
Deelnemers in Wortel Kolonie
5 7 8
3
6
2 1 B 4
1 2 3 4 5 6 7 8 B
8
Kempens Landschap & Rurant Streekspecialiteitenmarkt Widar Federatie Schapendrijven België en Landschapszorg ABL De Bonte Beestenboel Natuurpunt Merkvallei De Slinger VLM & ANB Bus
Deelnemers in Merksplas Kolonie
5
3 2 4
1
6 B
1 2 3 4 5 B
Gevangenismuseum Harmonie De Kunstvrienden VVV Toerisme Merksplas Reddingshondenvereniging De Kolonie Het aangespannen trekpaard Bus
9
Deelnemers Merksplas Kolonie 1. Gevangenismuseum Dit museum laat je kennismaken met de evolutie van misdrijven en straffen door de eeuwen heen én het socio-culturele verhaal van de voormalige landloperskolonies. Boven in de landloperskapel pakt de vzw uit met de tijdelijke tentoonstelling “Straf Gestript”. Daar is onder meer een kinderhoek en van 13 tot 17 uur is er een karikaturist aan het werk. Het museum en de expositie kun je alleen betalend bezoeken. Voor 6 euro (gratis tot 12 jaar) krijg je een combi-ticket en een drankje.
2. Harmonie De Kunstvrienden Muziekvereniging De Kunstvrienden werd in 1883 opgericht om de bewakersfamilies in Merksplas Kolonie meer cultuur te laten beleven. Het is nu nog altijd een bloeiende vzw met een harmonie, twee jeugdorkesten, een percussiegroep en een schuttersgilde. Ze beschikt onder meer over een harmoniezaal met een authentiek interieur. Vandaag spelen De Kunstvienden 2 gratis concerten in de landloperskapel. Om 14u30 hoor je de harmonie zelf aan het werk. Om 16u00 is het de beurt aan “De muzikale giraffen”, de jeugdafdeling.
10
3. VVV Toerisme Merksplas Je hoeft hier zeker geen honger of dorst te leiden. Achter de kapel verzorgt VVV Toerisme Merksplas een gezellig terras waar je wat kunt eten of drinken. Verder vertellen de gidsen boeiende verhalen over de Kolonies in de huifkar en de autobus. Voor wie het rustig aan wil doen zijn er wandelingen met gids om 14u00, 15u00, 16u00 en 17u00. Die duren ong. 45 minuten en vertrekken telkens voor de kapel. Een aanrader, want onderweg trakteert toneelkring ‘t Heidebloempje op een speciale “boevenact”.
4. Reddingshondenvereniging De Kolonie Sinds 2006 komen de leden in Merksplas Kolonie wekelijks hun honden oefenen in het speuren, vlakterevieren of puintrainen. Mens en dier werken daarbij intensief samen. Sinds enkele maanden is er de agility-discipline bijgekomen: een behendigheidssport voor honden, vergelijkbaar met jumping voor paarden. Er zijn demonstraties om 13u30, 14u30, 15u30 en 16u30. Wie wil, mag ook zijn eigen viervoeter eens testen.
11
5. Het Aangespannen Trekpaard
Deze vereniging uit de Noorderkempen wil het publiek zoveel mogelijk in contact brengen met het Belgisch trekpaard. Ze bewerkt ook elk jaar het veld van de Kolonie door het te ploegen en koren te zaaien voor de kerststal. Op een weide achter de grote hoeve brengt “Het Aangespannen Trekpaard” vandaag een unieke attractie voor kinderen: een vliegend tapijt. Het hele gezin kan mee in de huifkar voor een gegidste rondrit door Merksplas Kolonie. Die vertrekt aan de Landloperskapel om 13u15, 13u45, 14u15, 14u45, 15u15, 15u45, 16u15, 16u45 en 17u15 en duurt ongeveer 20 minuutjes.
12
Schapendrijven Schapendrijven is in ons land een relatief jonge sport. Ze is overgewaaid uit Groot-Brittanië, daar werd de eerste wedstrijd in 1893 gehouden in Bala (Noord-Wales). Sindsdien is deze tak van de hondensport er immens populair geworden, onder meer door het succes van programma’s als ‘One man and his dog’ op BBC. De hond die uiterst geschikt is voor het schapendrijven is de Border Collie. Andere hondenrassen kunnen ook wel een kudde bij elkaar houden of schapen bij hun herder brengen, maar de Border Collie kan veel verfijnder werken. Hij kan een groep schapen splitsen, wegdrijven van de herder, enz. … een kunstenaar in zijn soort. In een wedstrijd schapendrijven beoordeelt de jury het werkvermogen van de honden en hun handler. Daarvoor wordt een zogenaamd Engels parcours opgesteld. Dat kent een aantal vaste elementen die geënt zijn op het vroegere werk op de boerderij: schapen ophalen uit het graasgebied, de kudde terug naar de herder drijven, schapen langs allerlei obstakels als hekken of vennen leiden, bepaalde schapen uit de kudde halen, schapen in een kraal drijven, enz. Al die werkzaamheden vinden we terug in de wedstrijd.
13
Pure Kempen en andere nieuwigheden Pure Kempen: een sterk merk De happening ‘De Kolonies: Pure Kempen’ is het eerste evenement onder de noemer Pure Kempen, het kwaliteitsmerk voor streekeigen diensten en producten uit de Antwerpse Kempen. Voor de vzw RURANT is het meteen ook één van de eerste concrete stappen in de operatie regional branding: de ontwikkeling van een uniek beeldmerk om de streekidentiteit te versterken en de locale economie te bevorderen. De volgende maanden zal het label Pure Kempen op nog meer plaatsen opduiken: op hoeve- en streekproducten, in toeristische uitbatingen, in horecazaken, op evenementen, enz. Wil je op de hoogte blijven van de evolutie, surf dan naar www.rurant.be en klik door naar Merk Kempen.
Vzw Kempens Landschap aan het werk Het is niet toevallig dat schapen op deze happening een belangrijke rol spelen. ‘De Kolonies: Pure Kempen’ is immers het startsein voor een grootschalig begrazingsproject onder coördinatie van de vzw Kempens Landschap, waarbij schapen worden ingezet voor het ecologisch beheer van de open ruimten onder de dreven. De vzw start dit voorjaar ook met de opmaak van een wandelnetwerk met knooppuntenbewegwijzering over beide Kolonies. Ze zal ook – op vraag van de gemeente – een belangrijke rol spelen bij de restauratie en de herbestemming van de grote boerderij en de Landloperskapel in Merksplas. De Kolonies herleven dus. Volg de werkzaamheden op de voet via www.kempenslandschap.be.
14
