MERKSPLAS. Energie- en klimaatactieplan

MERKSPLAS Energie- en klimaatactieplan

Inhoud

INHOUD I

INLEIDING .................................................................................. 1

VI

TERTIAIRE SECTOR ................................................................... 21

1 2 3

Achtergrond ................................................................................................1 Ambitie en visie van de gemeente..............................................................2 Opbouw en uitvoering plan .........................................................................2

1 2 3 4 5

Inleiding ................................................................................................... 21 Actuele toestand ...................................................................................... 21 Doelstelling .............................................................................................. 21 Parameters .............................................................................................. 21 Actieplan .................................................................................................. 22

VII

INDUSTRIE ................................................................................ 24

1 2 3 4 5


VIII

GEMEENTE ALS ORGANISATIE ................................................... 27

1 2 3 4 5


IX

PARTICIPATIE ........................................................................... 32

1 2 3 4

Inleiding ................................................................................................... 32 Actuele toestand ...................................................................................... 32 Doelstelling .............................................................................................. 32 Actieplan .................................................................................................. 33

X

LIJST AFKORTINGEN ................................................................. 35

II

SITUATIE EN UITDAGINGEN ......................................................... 4

1 2 3 4

Situatie (Nulmeting) ....................................................................................4 Uitdagingen ................................................................................................5 Verwachte CO2-besparingen ......................................................................5 Opvolging ...................................................................................................7

III

LANDBOUW ............................................................................... 8

1 2 3 4 5

Inleiding ......................................................................................................8 Actuele toestand .........................................................................................8 Doelstelling .................................................................................................8 Parameters .................................................................................................8 Actieplan .....................................................................................................9

IV

WONEN ................................................................................... 10

1 2 3 4 5

Inleiding ....................................................................................................10 Actuele toestand .......................................................................................10 Doelstelling ...............................................................................................10 Parameters ...............................................................................................10 Actieplan ...................................................................................................12

V

MOBILITEIT .............................................................................. 15

1 2 3 4 5

Inleiding ....................................................................................................15 Actuele toestand .......................................................................................15 Doelstelling ...............................................................................................15 Parameters ...............................................................................................15 Actieplan ...................................................................................................16

Merksplas – Energie- en klimaatactieplan

IOK

duurzaamheidsteam

I Inleiding 1 Achtergrond

I

INLEIDING

1

Achtergrond

ontoereikende isolatie hiervoor verantwoordelijk. Met de stijgende energieprijzen neemt de energiefactuur een steeds grotere hap uit het Vlaamse gezinsbudget, wat in tijden van crisis een steeds groter aantal gezinnen in de problemen brengt. Een beleid dat zich richt op CO2-reductie heeft daardoor ook een belangrijk sociaal luik. Verder bouwen op succesvolle lopende initiatieven

Begin 2014 besliste de gemeente Merksplas, net zoals alle andere 28 Kempense gemeenten het Burgemeestersconvenant te ondertekenen en uit te voeren. IOK zal, in partnerschap met de distributienetbeheerders, VITO en de provincie Antwerpen de gemeentebesturen hierbij ondersteunen. De officiële ondertekening vond plaats op 21 maart 2014. Het Burgemeestersconvenant is een initiatief van de Europese Commissie waarbij ze de lokale overheden uitdaagt om de Europese doelstelling om tegen 2020 20% CO2-besparing te realiseren of zelfs te overtreffen op het gemeentelijk grondgebied. CO2 is het belangrijkste broeikasgas en ontstaat bij verbranding van fossiele brandstoffen. CO2 besparen betekent dus energie besparen, wat finaal neerkomt op kosten besparen. Dit actieplan is niet enkel gericht op het gemeentelijk patrimonium, maar op alles wat er zich binnen de grenzen van de gemeente afspeelt. Minder CO2 uitstoten, biedt daarom kansen voor de gemeente als organisatie, de burger, de ondernemer,… Daarbij kan zowel ingezet worden op minder CO2 produceren als op groene energieproductie.

De afgelopen jaren heeft de gemeente diverse acties m.b.t. energie en klimaat gelanceerd. Deze acties hebben vandaag hun succes bewezen en zijn maatschappelijk en politiek sterk ingeburgerd. Voorbeelden zijn Energie Infotoer, Klimaatscholenproject, Duurzaamheidskrant, de energiepremies van de distributienetbeheerder, provinciale initiatieven zoals het gratis planadvies van Kamp C. Bovendien bevindt Merksplas zich met EBEM als lokaal gevestigde en milieubewuste energieleverancier in een zeer unieke situatie. Dit alles vormt uiteraard een zeer interessante uitgangspositie om het energieen klimaatbeleid nu ook een gezicht te geven door de opmaak van een klimaatactieplan. Door verder te bouwen op deze bestaande initiatieven worden immers al significante CO2-reducties gerealiseerd. Burgemeestersconvenant als sterk, internationaal beleidskader –

20% lokale CO2-reductie is een haalbaar en betaalbaar engagement Naast de subsidieerbaarheid van het energieen klimaatbeleid, is de uitvoering van het beleid zelf ook financieel interessant: –

–

Gebruik maken van ‘quickwins’. De terugverdieneffecten van energiebesparende maatregelen bieden kansen in tijden van budgettaire beperkingen. De sterk groeiende kennis rond energiebesparing en de stijgende energieprijzen maken dat 20% reductie in CO2-uitstoot tegen 2020 technisch haalbaar, betaalbaar en financieel interessant is. Investeren in CO2-reductie op het eigen grondgebied is meer investeren in de eigen economie. Het leidt bovendien tot een grotere energie-onafhankelijkheid en geeft een antwoord op de stijgende energieprijzen en energieschaarste.

–

Er is nog een groot potentieel voor CO2-reductie met netto besparingen voor de gezinnen Samen met mobiliteit zijn de (private) woningen verantwoordelijk voor het leeuwendeel van de CO2-uitstoot (indien de WKK-installaties uit de landbouwsector in Merksplas buiten beschouwing worden gelaten). Daarbij komt dat de Vlaamse woningen, in vergelijking met de ons omringende landen, nog veel groeipotentieel hebben op vlak van CO2-reductie. Het gemiddeld energieverbruik voor woningverwarming ligt hier ruim 50% hoger dan in Nederland. Naast het feit dat de Vlaming ruimer woont en veelal in een eengezinswoning, is vooral een


IOK

–

Ontwikkeling van een proactief energieen klimaatbeleid: het Burgemeestersconvenant biedt een interessant kader om ook op lokaal niveau beleid te ontwikkelen dat proactief inspeelt op de gevolgen van klimaatverandering. Onderzoek wijst uit dat tijdig ingrijpen goedkoper is dan een te sterk afwachtend beleid, waarbij pas ingegrepen wordt wanneer de gevolgen van de klimaatwijziging zich acuut (en scherper!) op het terrein manifesteren. Een proactief beleid anticipeert op nakende verplichtingen vanuit Europa die op de gemeenten afkomen, bijvoorbeeld de Europese richtlijn Energieprestatie van gebouwen bepaalt dat vanaf 2019 nieuwe overheidsgebouwen en vanaf 2021 alle nieuwe gebouwen bijna-energieneutraal moeten zijn. Het voordeel van een ondubbelzinnige beleidskeuze: het Burgemeestersconvenant heeft het voordeel van de duidelijkheid: het biedt een duidelijke beleidskeuze die alle collega-mandatarissen en –ambtenaren engageert voor een gericht, langlopend beleid, een gemeenschappelijke focus in de vele grote en kleine duurzaamheidsacties, een gezamenlijke vlag die, mits doordachte participatieve aanpak, de levende lokale krachten enthousiasmeert en bundelt (bedrijven, middenveld, bevolking …). Een actueel beleid voeren: steeds meer besturen zijn overtuigd van de kansen die het Burgemeestersconvenant biedt. Sedert de aftrap begin 2009 hebben meer dan 6.000 Europese gemeenten getekend. In Vlaanderen hebben inmiddels meer dan 100 gemeentebesturen ingetekend, heeft VVSG een ‘Vlaams Netwerk Burgemeestersconvenant’ opgericht, hebben 5 Vlaamse streekontwikkelingsintercommunales en 3 provinciebesturen het coördinatorschap rond het Burgemeestersconvenant opgenomen.

duurzaamheidsteam

1

–

Vele handen maken licht werk: een gezamenlijk doel creëert de opportuniteit van een breed partnerschap. Een gemeenschappelijk beleidsdoel heeft als voordeel dat verschillende actoren rond dit doel ondersteuning (gaan) aanbieden. Het leidt tot vereenvoudigde samenwerking (met de buurgemeenten, met essentiële partners als distributienetbeheerders, VITO, provincie Antwerpen …) waarbij IOK in een coördinerende rol zal optreden.

2

Ambitie en visie van de gemeente Een CO2-reductie te realiseren tegen 2020 van minimaal 20%, door het verhogen van de energie-efficiëntie en de inzet van duurzame energiebronnen.

3

Opbouw en uitvoering plan

3.1

Opbouw

Organisatie en financiële aspecten uitvoering plan

3.2.1

Organisatie

Om een succesvol klimaatbeleid uit te werken is het creëren van een groot draagvlak noodzakelijk. De gemeente organiseert zich daarom zowel intern als extern. Interne organisatie

Met dit klimaatplan engageert de gemeente zich om: –

3.2

Naast de inventarisatie van de huidige situatie en het definiëren van de uitdagingen voor de gemeente, bestaat het grootste deel van dit plan uit een overzicht van acties die het gemeentebestuur wil uitvoeren om de doelstelling te behalen. De acties zijn thematisch ingedeeld. Volgende thema’s komen hierbij aan bod: – Landbouw – Wonen – Mobiliteit – Tertiaire gebouwen – Industrie – Gemeente als organisatie – Participatie Per thema wordt een situatieschets van de actuele toestand, de gemeentelijke doelstelling en de uit te voeren acties beschreven.

Intern wordt het voltallige college van burgemeester en schepenen en gemeentesecretaris, alsook alle gemeentelijke diensten betrokken, met in het bijzonder: – Dienst Milieu – Technische dienst (inclusief thema mobiliteit) – Dienst Ruimtelijke Planning – Dienst Communicatie – Financiële dienst – Personeelsdienst – Dienst Vergunningen – OCMW Het college en vertegenwoordigers van de gemeentediensten brainstormden thema per thema rond het klimaatvriendelijker maken van de gemeente. Tijdens de brainstorm werden knelpunten en kansen aangehaald en concrete acties bedacht om deze knelpunten aan te pakken. De knelpunten en mogelijke acties werden teruggekoppeld aan het bestuur en acties werden opgelijst voor uitvoering. De milieuambtenaar Karen Sterkens wordt ingezet als lokaal aanspreekpunt voor het gemeentelijk energieen klimaatbeleid. In die functie werkt het aanspreekpunt boven de lokale diensten en coördineert zij de uitvoering van het klimaatbeleid op het terrein. Daarnaast wordt per actie een verantwoordelijke ambtenaar aangeduid. Hij/zij is niet noodzakelijk de initiatiefnemer van de acties, maar neemt wel voor de aan hem/haar toegewezen acties de verantwoordelijkheid op zich dat die acties tot uitvoering komen. Een kernwerkgroep (met lokale vertegenwoordiging door Karen Sterkens, schepen Karel Lenaerts en de betrokken ambtenaren) vergadert minstens halfjaarlijks om de implementatie van het plan te overlopen en nieuwe acties te bespreken. Tweejaarlijks zal in de vorm van een workshop een breder overleg binnen de gemeentelijke diensten herhaald worden en kunnen de lopende acties ook toegelicht worden.

2

IOK

duurzaamheidsteam


I Inleiding 3 Opbouw en uitvoering plan

Met deze werkwijze wordt een maximale organisatiebetrokkenheid beoogd.

3.2.2

Externe organisatie

Rekening houdend met de globale CO2-uitstoot van de gemeente op dit moment en het verwachtte resultaat van reeds geplande inspanningen, moet geconcludeerd worden dat de komende jaren extra inspanningen nodig zijn om de gestelde ambities/doelstellingen ook daadwerkelijk te verwezenlijken.

Extern wordt de gemeente bijgestaan door een breed partnerschap, gecoördineerd door IOK. De netbeheerders, VITO, provincie en IOK hebben voor het streekproject Burgemeestersconvenant een gezamenlijke ambitie en een partner specifieke begeleiding aan gemeentebesturen afgesproken. Dit engagement is geformaliseerd in een engagementsverklaring die alle hoofdpartners ondertekenden op 21 maart 2014. Elke partner blijft zijn in house relatie met de gemeente behouden. Om de verschillende acties binnen het streekproject te stroomlijnen komen de partners op regelmatige basis samen in een partneroverleg. Terugkoppeling over de afspraken binnen het partneroverleg naar de gemeenten gebeurt via het streekoverleg, nieuwsbrief en extranet. Daarnaast zullen als onderdeel van de uitvoering van dit actieplan ook bijkomende partners gezocht worden, zowel lokaal als regionaal. Zo is in Merksplas EBEM een evidente en belangrijke projectpartner.

Financiële aspecten

Het budget om dit actieplan te realiseren bestaat uit: – – – – –

– –

gemeentelijke personele inzet voor coördinatie van gemeentelijke acties; gemeentelijke investeringen in eigen patrimonium en vloot om voorbeeldfunctie uit te oefenen; gemeentelijke investeringen in infrastructuur, aanleg en onderhoud van fietsen voetpaden… quickwins die de gemeente realiseert, worden opnieuw ingezet voor energieen klimaatbeleid; Regionale inzet van middelen via werking kostendelende verenigingen en industriële dienstverlening in de schoot van IOK, nl intercommunale milieudienst, Kempens woonplatform, bedrijventerreinmanagement (in totaal 3,9 VTE), specifiek voor het streekproject Kempen2020 - Burgemeestersconvenant; berekend a rato van proportionele verdeling a rato van inwoneraantal betekent dit voor Merksplas de inzet van 0,07 VTE, wat overeenkomt met 7.494,81 euro; bijkomende middelen die IOK samen met partners en de gemeente zal aantrekken (bv. Europese middelen); inzet van personeel vanuit de verschillende partners binnen het streekproject.

Tabel 1 Overzicht van de voorziene provisie in de meerjarenbegroting

Patrimonium Wonen


IOK

2014

2015

2016

2017

2018

941.307,83

2.490.950

4.376.169

7.467.583

5.554.493

157,42

Mobiliteit

101.702,58

87.500

2.797.500

1.520.000

Andere: riolering)

174.423,45

300.000

6.420.000

1.200.000

duurzaamheidsteam

2019

3.325.000

3

II

SITUATIE EN UITDAGINGEN

1

Situatie (Nulmeting)

Figuur 1: Aandeel sectoren in totale CO2-uitstoot (exclusief ETS) voor grondgebied Merksplas (2011)

Om doelstellingen voor CO2-reductie te kunnen formuleren en de effecten van het klimaatbeleid te kunnen opvolgen, is inzicht nodig in de grootte en bronnen van de huidige CO2-uitstoot op het grondgebied van de gemeente. Daarvoor is een gemeentelijke emissie-inventaris opgemaakt. De emissie-inventaris geeft voor elke sector zijn aandeel in de totale CO2-uitstoot weer. Het gehanteerde referentiejaar is 2011. De inventaris werd uitgevoerd met behulp van de generieke tool die VITO ontwikkelde in opdracht van het Departement Leefmilieu, Natuur en Energie van de Vlaamse overheid, aangevuld met gemeentespecifieke data. De gehanteerde emissie-inventaris is gebaseerd op het energieverbruik van het gemeentelijk patrimonium (gebouwen, vloot en openbare verlichting OV), de huishoudens (verwarming en elektriciteit), de tertiaire sector, industrie (exclusief ETS-bedrijven) en landbouw, particulier en commercieel vervoer in de gemeente (exclusief vervoer op snelwegen), openbaar vervoer (exclusief treinvervoer) en gewestelijke openbare verlichting. De niet-energiegebonden uitstoot van broeikasgassen is niet opgenomen in deze inventaris. De focus van deze inventaris ligt met andere woorden op het lokale energieverbruik en de daaraan gekoppelde uitstoot van CO2 van die sectoren waarop lokaal beleid een zekere invloed kan uitoefenen. Uit de emissie-inventaris blijkt dat in het jaar 2011 bijna 95.000 ton CO2 werd uitgestoten.

De landbouwsector neemt het leeuwendeel van de CO2-uitstoot in de gemeente voor zijn rekening. Dit kan verklaard worden door de aanwezigheid van een aantal warmtekrachtkoppelingsinstallaties (WKK’s) die in de serreteelt ingezet worden voor de productie van warmte, elektriciteit en CO2. Daarnaast zijn de woningen verantwoordelijk voor 14 % van de gemeentelijke CO2-uitstoot. Bijna 12 % is toe te schrijven aan het wegverkeer. De tertiaire sector (kantoren, handelszaken, horeca, zorgsector …) neemt 8,1% voor zijn rekening. Het aandeel van de industrie (0,8%), openbaar vervoer en gewestelijke openbare verlichting in Merksplas is relatief klein. De werking van de gemeentelijke diensten vertegenwoordigt 0,8 % van de CO2uitstoot in de gemeente. Indien we de gemeente vergelijken met een gemiddelde Kempische gemeente dan valt in Merksplas de zeer grote impact van landbouw op de CO2-uitstoot op. Zoals eerder gesteld is de aanwezigheid van glastuinbouw met warmtekrachtkoppeling

4

IOK

duurzaamheidsteam


II Situatie en uitdagingen 2 Uitdagingen

(WKK) hiervoor de verklaring. Alle andere sectoren hebben daardoor relatief een veel kleinere impact op het totaal.

Ook het kantorenbestand in de gemeente is relatief oud. Het besparingspotentieel in gebouwen is dus nog groot.

Figuur 2 Aandeel sectoren in totale CO2-uitstoot (exclusief ETS) voor een gemiddelde Kempense gemeente in 2011

Minder gemotoriseerd verkeer is minder files en CO2 Verkeer draagt met 12 % aanzienlijk bij tot de uitstoot van CO2 in de gemeente. De uitdaging is om voor personenvervoer het aantal verplaatsingen te voet, met de fiets of het openbaar vervoer te verhogen. De gemeentelijke werking energiezuiniger maken De gemeentelijke werking vertegenwoordigt 0,8 % in de totale CO2-uitstoot. Het gaat om de uitstoot verbonden aan de verwarming en werking van het gemeentelijk patrimonium, de gemeentelijke vloot en de gemeentelijke openbare verlichting. Bij elk van deze energieverbruikers bevindt zich nog besparingspotentieel. Verhogen van het maatschappelijk bewustzijn en een effectieve verandering van gedrag Het klimaatbewustzijn van de burgers, de bedrijven en de organisaties actief op het grondgebied van de gemeente is de afgelopen jaren gestegen. Toch is er voor bepaalde doelgroepen in de maatschappij nog te weinig informatie beschikbaar en ligt er nog een grote uitdaging in het creëren van een gemeenschappelijk verantwoordelijkheidsgevoel. Optimaal benutten van productiepotentieel hernieuwbare energie De hernieuwbare energieproductie is de laatste jaren in stijgende lijn, maar blijft al bij al nog zeer bescheiden.

2

Uitdagingen

Uit de emissie-inventaris kunnen we afleiden op welke terreinen het klimaatbeleid best kan inzetten. De gemeente wil met haar klimaatbeleid volgende uitdagingen aangaan.

Het potentieel is echter groot. De productie van hernieuwbare energie (zonne- en windenergie en waterkracht) stoot zo goed als geen CO2 uit. Andere vormen zoals energie uit biomassa, warmtekrachtkoppeling of (diepe) geothermie stoten minder CO2 uit dan fossiele bronnen. Door in te zetten op de productie van hernieuwbare energie neemt de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen af.

3

Verwachte CO2-besparingen

Verduurzamen van de lokale economie op het gemeentelijk grondgebied De lokale economie (landbouw, industrie en grotendeels de tertiaire sector) is goed voor 73 % van de CO2-uitstoot op het gemeentelijk grondgebied. Ondernemers bewust maken van het probleem, goede praktijken aanreiken en netwerkmomenten faciliteren zijn taken die het gemeentebestuur op zich kan nemen met IOK als actor. Benutten van het besparingspotentieel van woningen en gebouwen Het woningbestand in de gemeente is relatief oud en vele woningen zijn nog niet voldoende geïsoleerd. Een groot gedeelte van het energieverbruik van de tertiaire sector is gerelateerd aan gebouwen: kantoren, handelszaken, horeca, scholen, ….


IOK

De hieronder beschreven besparingen werden berekend op basis van de door VITO (in opdracht van LNE) ontwikkelde ‘maatregelentool’ (zie http://aps.vlaanderen.be/lokaal/burgemeestersconvenant/burgemeestersconvenant. htm). De besparingen zijn berekend t.o.v. het ‘BAU’-scenario in het jaar 2020. Het BAU (‘business as usual’) scenario geeft een inschatting van het energieverbruik en de gerelateerde CO2-emissies voor 2020, indien geen bijkomende acties door de lokale overheden worden genomen. Het scenario houdt wel rekening met autonome evoluties en beslist Europees beleid.

duurzaamheidsteam

5

3.1

De verwachte CO2-besparing binnen de sector Mobiliteit wordt daarmee geraamd op 2.119 ton of 18,4% t.o.v. het BAU-scenario.

Landbouw

De gemeente zal, samen met de verschillende partners in dit project, inzetten op sensibilisatie- en andere acties om de landbouwers aan te zetten om hun gebouwenpatrimonium en procesvoering energiezuiniger te maken. De verwachting is dat hiermee 10% CO2-reductie behaald kan worden t.o.v. het BAU-scenario, wat overeenkomt met 6.094 ton CO2. In Merksplas speelt de serreteelt met WKK’s een cruciale rol. Verhoogde energieefficiëntie en inzet van hernieuwbare energie zoals biogas en (diepe) geothermie binnen de sector kunnen de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen aanzienlijk verminderen en zeer grote CO2-reducties realiseren.

3.2

Wonen

De gemeente zal, samen met de verschillende partners in dit project, inzetten op sensibilisatie- en andere acties om haar bevolking aan te zetten om energiezuiniger te wonen en bouwen. Door deze acties zullen naar schatting 20% van de huishoudens (i.e. 671 huishoudens): – Dakisolatie plaatsen: 560 ton CO2-reductie – Muurisolatie plaatsen: 590 ton CO2-reductie – Betere beglazing plaatsen: 376 ton CO2-reductie Dit betekent dat puur door investeringen aan de gebouwen 1.526 ton CO2-reductie gerealiseerd kan worden. Verder zal nog bijkomende CO2-reductie mogelijk zijn door gedragsverandering bij de inwoners, waardoor binnen de sector wonen 5% of 720 ton minder CO2 uitgestoten worden. De verwachte CO2-besparing binnen de sector Wonen wordt daarmee geraamd op 2.246 ton of 15,6% t.o.v. het BAU-scenario.

3.3

IOK

Tertiaire sector

De gemeente zal, samen met de verschillende partners in dit project, inzetten op sensibilisatie- en andere acties om de tertiaire sector aan te zetten om hun gebouwenpatrimonium energiezuiniger te maken. Door deze acties zal naar schatting in 20% van de oppervlakte gebouwen maatregelen uitgevoerd worden. Voorbeelden van deze maatregelen zijn onder andere isoleren, plaatsen van zonwerende beglazing, mechanische ventilatie of natuurlijke ventilatie, condenserende ketel, compressiekoelmachine en ventilo-convectoren voor verwarming en koeling, energiezuinige verlichting met aanwezigheidsdetectie en daglichtsturing: Dit betekent dat puur door investeringen aan de gebouwen 443 ton CO2-reductie gerealiseerd kan worden. Verder zal er nog CO2-reductie mogelijk zijn door gedragsverandering bij de gebruikers van deze gebouwen. Hierdoor zal 5% of 370 ton minder CO2 uitgestoten worden. De verwachte CO2-besparing binnen de Tertiaire sector wordt aldus geraamd op 813 ton of 11% t.o.v. het BAU-scenario.

3.5

Industrie

De gemeente zal, samen met de verschillende partners in dit project, inzetten op sensibilisatie- en andere acties om de industrie aan te zetten om hun gebouwenpatrimonium en procesvoering energiezuiniger te maken. De verwachting is dat hiermee 10% CO2-reductie behaald kan worden t.o.v. het BAU-scenario, wat overeenkomt met 80 ton CO2-reductie.

3.6

Mobiliteit

De gemeente zal, samen met de verschillende partners in dit project, inzetten op sensibilisatie acties en infrastructuurwijzigingen opdat haar inwoners zich op een meer duurzame manier kunnen en zullen verplaatsen en dit volgens het STOPprincipe. Door deze mentaliteitswijziging kan ervoor gezorgd worden dat 10% van de kilometers die in 2011 met personenwagen werden gereden, tegen 2020 worden vervangen door fiets of te voet. Hierdoor zal een CO2-reductie van 969 ton gerealiseerd kunnen worden. Verdere CO2-reductie is mogelijk door meer en efficiëntere inzet van openbaar vervoer, technologische vernieuwingen in het wagenpark en overstap naar alternatieve brandstoffen. Hierdoor zal 10% of 1.150 ton minder CO2 uitgestoten worden.

6

3.4

Gemeente als organisatie

De gemeente zal gedurende de planperiode (2011 tot en met 2020) investeren in haar patrimonium, gemeentelijke vloot en openbare verlichting opdat deze energiezuiniger worden. Hierdoor zal ze 158 ton CO2 besparen of 20 % ten opzichte van het BAU-scenario.

3.7

Hernieuwbare energie

Daarnaast zal de gemeente, samen met haar partners, het gebruik van hernieuwbare energie promoten (bv. het plaatsen van PV-panelen, zonneboilers, warmtepompen, windmolens, gebruik van warmte uit diepe geothermie en

duurzaamheidsteam


II Situatie en uitdagingen 4 Opvolging

biomassa) waardoor de CO2-uitstoot verder daalt. Voor het volledige grondgebied van de gemeente zou hierdoor de CO2-uitstoot verder met 8.332 ton kunnen dalen.

3.8

Totaal

Al deze maatregelen samen zullen minstens 19.842 ton CO2-reductie realiseren t.o.v. het BAU-scenario. Dit komt overeen met 20% reductie ten opzichte van het referentiejaar 2011.

4

Opvolging

Om de uitvoering van de geplande acties en maatregelen, de reductie van de CO2uitstoot en het bereiken van de vooropgestelde doelstellingen op te volgen, wordt er monitoring en rapportage voorzien. In het kader van het Burgemeestersconvenant wordt er op regelmatige basis teruggekoppeld over de voortgang van het gemeentelijk klimaatbeleid. Jaar

Soort rapport

2016

Voortgangsrapport

2018

Implementatierapport

2020

Voortgangsrapport

2022

Implementatierapport

Een voortgangsrapport bevat een kwalitatieve opvolging van acties. Een implementatierapport bevat gekwantificeerde informatie over de genomen maatregelen, de impact op het energieverbruik en de CO2-uitstoot en een analyse van de implementatie van het energieen klimaatbeleidsplan met aanvullende maatregelen die genomen moeten worden, indien nodig.


IOK

duurzaamheidsteam

7

III

LANDBOUW

3

1

Inleiding

–

De CO2-uitstoot in de sector landbouw met 20% verlagen

4

De landbouwsector is verantwoordelijk voor broeikasgasemissies: –

in de sector zijn er CO2-emissies door het energieverbruik nodig voor de landbouwactiviteiten – daarnaast zijn er ook emissies van andere broeikasgassen zoals CH4 en N2O. Deze gassen worden uitgestoten door de vertering van de veestapel, de mestopslag en de bodem. Binnen het Burgemeestersconvenant is het niet verplicht de niet-energiegebonden uitstoot van broeikasgassen van deze sector mee te nemen.

2

Doelstelling

Parameters

Om de inspanningen van de gemeente te visualiseren en evalueren, worden een aantal parameters jaarlijks opgevolgd: – –

Totaal energieverbruik sector landbouw Totale CO2-uitstoot sector landbouw

Actuele toestand

De landbouwsector was in 2011 verantwoordelijk voor 64,2% van de CO2-uitstoot in Merksplas. Voor landbouwbedrijven is de energiekost vaak een grote kost. De opportuniteiten voor emissiereductie moeten daarom gezocht worden in duurzame energieproductie. Voor de landbouw zijn WKK’s en warmtepompen kostenefficiënte maatregelen, die op termijn een winstgevende maatregel zijn door het verlagen van de energiekost. Volgens de nulmeting (referentiejaar 2011) zijn er in Merksplas 8 WKK-installaties aanwezig op basis van een interne verbrandingsmotor, aangedreven met aardgas. Deze 8 WKK-installaties hebben samen een elektriciteitsproductie van 132.836 MWh en een warmteproductie van 189.766 MWh. De geproduceerde warmte wordt gebruikt voor serreteelt in Merksplas, de geproduceerde elektriciteit wordt grotendeels op het elektriciteitsnetwerk geplaatst. De aanwezigheid van deze 8 WKK-installaties zorgt ervoor dat het aandeel energieverbruik van de landbouwsector in Merksplas opvallend groot is, nl. 61% op het totale energieverbruik in de gemeente. In Merksplas werd een zone voor WKK afgebakend, waarbinnen verdere uitbreiding mogelijk is (zie RUP glastuinbouw http://www.merksplas.info/LCP/Stedenbouw/350082_MP_RUPglastuinbouw_DV_20 13_11_met bijlagen.pdf). Gemeentelijke contactpersoon voor sector landbouw is Elke Campforts.

8

IOK

duurzaamheidsteam


III Landbouw 5 Actieplan

5

Actieplan

Energieverbruik verminderen Nr.

Acties

Verantwoordelijke

Partner

Timing

1.

Promoten van de brochure ‘Landbouw, watt brengt het op?’ – Verminderen van het brandstofverbruik van machines en tractoren; – Uitvoeren energiescans in landbouwbedrijven; – Warmteverlies opsporen door uitvoering van thermische scans; – Uitwerken van een collectief warmteverbruik op landbouwbedrijven; – Relighting uitvoeren in landbouwbedrijven

Vergunningendienst

Vlaamse overheid, Boerenbond, Hooibeekhoeve

2015

2.

Goede voorbeelden uit de sector in de kijker zetten

Vergunningendienst

Doorlopend

Hernieuwbare energie Nr.

Acties

Verantwoordelijke

Partner

Timing

3.

Promoten/faciliteren van het plaatsen van PV-panelen op landbouwbedrijven

Vergunningendienst

Boerenbond

2016

4.

Promoten/faciliteren gebruik geothermische energie (laag en hoogwaardig) in glastuinbouw; (Diepe) geothermie biedt een heel interessant potentieel voor Merksplas, aangezien dit op termijn (na afschrijving huidige WKK interne verbrandingsmotoren op aardgas) een reëel alternatief kan bieden voor de aardgasverbranding in WKK-installaties.

EBEM

Boerenbond, Dynak

2016

5.

Promoten van pocketvergisters op landbouwbedrijven.

Vergunningendienst

Boerenbond

2016

Inzet van streekproducten Nr.

Acties

Verantwoordelijke

Partner

Timing

6.

‘Ge(s)maakt in Merksplas’: promoten van streekproducten, o.a. via organisatie Boerenmarkt…;

Vergunningendienst

Boerenbond, Rurant

2-jaarlijks

7.

Gebruik van streekproducten voor gemeentelijke activiteiten.

Vergunningendienst

Boerenbond, Rurant

Doorlopend


IOK

duurzaamheidsteam

9

IV

WONEN

1

Inleiding

bebouwing opvallend: 56 % tegenover een provinciaal gemiddelde van 27 % en een Vlaams gemiddelde van 32 %. Ook is het woningbestand in de gemeente relatief oud en vele woningen zijn nog niet voldoende geïsoleerd. Het aandeel woningen gebouwd na 1981 in Merksplas bedraagt 41 %. 19 % van de woningen werd reeds voor 1945 gebouwd.

De gemeente kiest voluit voor duurzaam bouwen, niet alleen voor haar eigen patrimonium. De gemeente wenst via sensibilisatie en het faciliteren van duurzame (ver)bouwen de huishoudelijke gebouwen te verduurzamen. Duurzaam bouwen is een manier van bouwen waarbij de milieu- en gezondheidseffecten over de volledige levensduur van het bouwproject tot een minimum worden beperkt. Hierbij wordt uitgegaan van de volgende principes, met steeds het economisch optimum als norm: –

– – –

– – –

Bouwen over generaties heen. Niet alleen door duurzame materialen te gebruiken maar ook door comfortabele leefomgevingen te creëren waar mensen graag vertoeven. Efficiënt ruimtegebruik. Hoe dichter mensen bij elkaar wonen, hoe minder oppervlakte er bebouwd wordt, en hoe meer natuur behouden blijft. Een dichte bebouwing beperkt de verplaatsingsafstand en het vergemakkelijkt een efficiënte infrastructuur en openbaar vervoer. Rationeel energiegebruik. Zowel tijdens het bouwproces als tijdens de levensduur van de woning. Essentiële voorwaarden hiervoor zijn: compact en zuid georiënteerd bouwen, een luchtdichte afwerking, grondig isoleren, efficiënte verwarmingsinstallatie op hernieuwbare energie, … Het gebruik van duurzame materialen met een zo laag mogelijke milieu-impact, waarbij de volledige levenscyclus in acht wordt genomen. Een goede waterhuishouding. …

De gemeente doet nu al een aantal inspanningen in deze sector: –

Organiseren van infoavonden over diverse thema’s van duurzaam bouwen (Energie Infotoer i.s.m. IOK); de – Participeren aan het Kempens woonplatform voor 2 -lijnsondersteuning bij het vormgeven van het lokaal woonbeleid (sinds 2009), met belangrijke focus op duurzaam wonen en bouwen; – Promoten van energiescans van de Energiesnoeiers; – Doelgroepenwerking OCMW’s, o.a. rond energiearmoede; – Bekendmaken van het aanbod aan premies en belastingvoordelen voor energiebesparing verleend door de distributienetbeheerder Infrax, de Vlaamse overheid, Federale overheid…; – Promotie van het gratis Bouwadvies van Kamp C; – Samenwerking met Sociale huisvestingsmaatschappijen en sociaal verhuurkantoren; – … De gemeente zal deze bestaande, succesvolle acties ook in de toekomst verderzetten.

3 –

Doelstelling minstens 20% reductie van de CO2-uitstoot van woningen

4 2

De sector wonen (dit omvat het energieverbruik voor verwarming en elektriciteit in particuliere woningen) had in 2011 een aandeel van 14% op de totale CO2-uitstoot in de gemeente. Het besparingspotentieel in gebouwen is nog groot. Anno 2009 bestaat het woningbestand uit 90 % eengezinswoningen en uit 9 % appartementen. In vergelijking met de omgeving zijn er minder appartementen in Merksplas. Binnen de categorie van de eengezinswoningen is het hoge aandeel woningen in open

10

Parameters

Actuele toestand

IOK

Om de inspanningen van de gemeente te visualiseren en evalueren, worden een aantal parameters jaarlijks opgevolgd: – – – – –

Totaal energieverbruik sector wonen Totale CO2-uitstoot sector wonen Gemiddeld energieverbruik (per gezin) Aantal zonneboilers (per gezin) Aantal warmteboilers (per gezin)

duurzaamheidsteam


IV Wonen 4 Parameters

– – – – – –

Energiearmoede: aantal ingeschakelde budgetmeters elektriciteit Energiearmoede: aantal ingeschakelde budgetmeters aardgas Energiearmoede: aantal afgesloten huishoudelijke toegangspunten elektriciteit (LAC-dossiers) Energiearmoede: aantal afgesloten huishoudelijke toegangspunten aardgas (LAC-dossiers) Gemiddeld kengetal van EPC voor bestaande residentiële gebouwen Gemiddeld E-peil van nieuwbouwwoning


IOK

duurzaamheidsteam

11

5

Actieplan

5.1

Particuliere woningen

Particulieren stimuleren om particuliere woningen energiezuinig te maken door sensibilisatieacties Nr.

Acties

Verantwoordelijke

Partner

Timing

8.

Organisatie van Tankslag;

Milieudienst

IOK, Provincie Antwerpen

2014-2015

9.

Bestaande subsidies voor o.a. isolatie, … actief promoten (vb. aanbod Infrax i.v.m. premies, energiescans…) via bouwdienst en EBEM;

Bouwdienst

DNB, EBEM

Doorlopend

10.

Organisatie van de jaarlijkse Energie Infotoer (met thema’s als Bijna Energieneutraal (ver)bouwen) en elektriciteit besparen);

Milieudienst

IOK

Jaarlijks

11.

Promoten van warmtescans van woningen (gemeente zal eerst voor eigen gebouw een warmtescan laten uitvoeren, zodat met kennis naar bevolking gecommuniceerd kan worden);

Milieudienst

DNB

2016-2017

12.

Promoten van de goedkope energielening energieK;

Milieudienst

IOK

Doorlopend

13.

Promoten van gratis duurzaam bouwadvies en op loket in de gemeente organiseren; Merksplas zal onderzoeken of een koppeling van het gratis bouwadvies aan de bouwvergunning mogelijk is.

Bouwdienst

Kamp C

2016

14.

Promoten van de bouwteams (keuze tussen renovatie- of nieuwbouwcursus) (zie www.bouwteam.be)

Milieudienst

i.s.m. buurgemeenten

Doorlopend

Infrax, Dialoog, Provincie Antwerpen 15.

Het wooninfoloket bekendmaken;

Bouwdienst

KWP

2015

16.

Meewerken aan een woonbeurs in samenwerking met buurgemeenten en IOK

Bouwdienst

Buurgemeenten, KWP

Afhankelijk partners

12

IOK

duurzaamheidsteam


IV Wonen 5 Actieplan

Particulieren stimuleren om particuliere woningen energiezuinig te maken door investeringen

Nr.

Acties

Verantwoordelijke

Partner

Timing

17.

Onderzoeken van de mogelijkheden van introductie van warmtenetten in wijken;

EBEM

DNB, Bouwdienst, sociale huisvestingsmaatschappijen

2016

18.

Zoeken naar mogelijke wijken voor en het effectief uitvoeren van een wijkrenovatie in samenwerking met de sociale huisvestingsmaatschappij;

Bouwdienst

IOK, sociale huisvestingsmaatschappijen, Kamp C

Afhankelijk van toekenning fonds

19.

Zoeken naar mogelijke wijken voor en het effectief uitvoeren van een wijkrenovatie met privé-eigenaars;

Bouwdienst

IOK, Kamp C

Afhankelijk van toekenning fonds

Energiearmoede aanpakken Nr.

Acties

Verantwoordelijke

Partner

Timing

20.

Lanceren van een oproep naar vrijwilligers die energiemeesters willen worden (via OCMW);

OCMW

IOK, huisvestingsmaatschappijen, SVK’s, privéverhuurders, energiesnoeiers, Infrax

Afhankelijk

Afhankelijk

partners

21.

Organiseren van een opleiding voor energiemeesters (via OCMW);

OCMW

BBL, Kamp C

22.

Energiemeesters inschakelen voor renovatieprojecten (via OCMW);

OCMW

IOK, huisvestingsmaatschappijen

Afhankelijk timing 26

23.

Energiemeesters bekend maken bij het brede publiek (via OCMW);

OCMW

IOK, huisvestingsmaatschappijen, SVK’s, Infrax

Afhankelijk timing 26

24.

Kansarmen proberen toe te leiden naar samenaankopen (via OCMW);

OCMW

huisvestingsmaatschappijen

2016

25.

De V-test bekend maken bij kansarmen;

OCMW

OCMW, huisvestingsmaatschappijen

2016

26.

Kansarmen proberen toe te leiden naar de goedkope energielening energieK;

OCMW

IOK, OCMW, huisvestingsmaatschappijen

2016

27.

Organiseren van infosessies op maat van de doelgroep;

OCMW

OCMW, Samenlevingsopbouw

2016

partners


IOK

duurzaamheidsteam

13

28.

Organiseren van een vorming voor de maatschappelijk werkers om energiearmoede op te sporen en aan te pakken;

OCMW

OCMW, Kempen

Welzijnszorg

2015

29.

Sensibiliseren van eigenaars-verhuurders in verband met mogelijke premies en ingrepen aan huurwoningen;

OCMW

Kempens Woonplatform

30.

Promoten van de gratis energiescans voor de sociale doelgroep;

OCMW

DNB, WEB

2015

Afhankelijk partner

Duurzaam ruimtegebruik Nr.

Acties

Verantwoordelijke

Partner

Timing

31.

Duurzaam ruimtegebruik en duurzame milieumaatregelen onderzoeken in een RUP.

Bouwdienst

IOK

2017

5.2


Stimuleren van investeringen in hernieuwbare energie voor en door particulieren Nr.

Acties

Verantwoordelijke

Partner

Timing

32.

Organiseren van infoavonden over PV panelen;

Milieudienst

IOK

In overleg IOK

33.

Organiseren van infoavonden over warmtekrachtkoppeling;

Milieudienst

IOK

In overleg IOK

34.

Onderzoeken en bekend maken van locaties voor proefproject geothermie; Opmaken van warmtekaarten, inventarisatie mogelijkheden warmte in bepaald gebied (warmtenetten);

EBEM

VITO, IOK, DNB


35.

Organiseren van infoavonden over zonneboilers, warmtepompen, pelletkachels, …

Milieudienst

IOK

In overleg IOK

36.

Voorbeeldprojecten rond hernieuwbare energie in de kijker zetten;

Milieudienst

IOK

Doorlopend

37.

Onderzoeken op welke manier gemeente en EBEM samen kunnen werken om via een coöperatieve werking te komen tot realisatie van een concreet project inzake hernieuwbare energie-opwekking in de gemeente;

Bouwdienst

EBEM

2016

38.

Samen met IOK Energieconversiepark (ECP) oprichten;

Bouwdienst

IOK/IOKA, EBEM

Lopend

39.

Optimaliseren van houtwinning uit openbare bossen en stimuleren van optimalisatie van houtwinning in particuliere bossen. Alle openbare bossen worden duurzaam beheerd.

Milieudienst

IOK, Bosgroepen

Doorlopend

14

IOK

duurzaamheidsteam


V Mobiliteit 1 Inleiding

V

MOBILITEIT

1

Inleiding

– Organiseren van de actie Met Belgerinkel naar de Winkel; – … De gemeente zal deze bestaande, succesvolle acties ook in de toekomst verderzetten.

Duurzame mobiliteit zoekt het evenwicht tussen bereikbaarheid, economie, leefmilieu en klimaat. Duurzame mobiliteit draagt naast de verminderde CO2-uitstoot ook bij aan betere luchtkwaliteit (fijn stof, NO2,…), verkeersveiligheid, minder geluidsoverlast, meer beschikbare open ruimte en economische winst. Als strategie wordt het STOP-principe toegepast. Hierbij wordt voorrang gegeven aan voetgangers (stappen), fietsers (trappen) en openbaar vervoer en wordt het autoverkeer (privé-vervoer) verminderd. Zowel woon-werkverkeer, vrijetijdsverkeer als logistiek verkeer zijn aandachtspunten.

2

Actuele toestand

In 2011 droeg verkeer voor 12% bij aan de totale gemeentelijke CO2-uitstoot. Deze uitstoot wordt voornamelijk veroorzaakt door het gebruik van personenwagens. Gekend probleem is het talrijke doorgangsverkeer in Merksplas: de gemeente ligt tussen 2 snelwegen en heeft daardoor een verbindingsfunctie. Noord-zuid-verkeer passeert door Merksplas (vb. op weg van en naar het ziekenhuis Turnhout…). Merksplas heeft geen carpoolparkings. De gemeente doet nu al een aantal inspanningen in deze sector: –

– –

Onderhouden en nieuw aanleggen van fietspaden; – Steenweg op Hoogstraten 2002 – Steenweg op Rijkevorsel 2006 – fietsverbinding Steenweg op Weelde/Carons Hofke 2011 – fietsverbinding Berkelaar/Zwart Goor 2011 – fietsverbinding Horst/Langstraat 2011 – Koekhoven 2014 – suggestiestrook Lipseinde 2014 – Steenweg op Beerse 2014-2016 – Steenweg op Weelde 2014-2016 Merksplas heeft al geïnvesteerd in installatie van moderne bushaltes, vaak gekoppeld aan fietsenstalling. Fietsknopennetwerk uitwerken;


IOK

3 –

Doelstelling 20% CO2-reductie binnen sector mobiliteit

4

Parameters

Om de inspanningen van de gemeente te visualiseren en evalueren, worden een aantal parameters jaarlijks opgevolgd: – – – – – – – – – –

Totaal energieverbruik sector mobiliteit Totale CO2-uitstoot sector mobiliteit Aantal voertuigkilometers (per km openbare weg) Aantal kilometers personenwagens (per km openbare weg) Aantal kilometers zware vrachtwagens (per km openbare weg) Aantal kilometers personenwagens op niet-genummerde wegen Aantal kilometers zware vrachtwagens op niet-genummerde wegen Gereden buskilometers per gezin Aantal verkeersongevallen Aantal verkeersongevallen met fietsers

duurzaamheidsteam

15

5

Actieplan

Mobiliteit wordt als topprioriteit aangeduid in het gemeentelijk meerjarenplan 2014-2019, met volgende beleidsdoelstelling 2.4: ‘De gemeente optimaliseert de mobiliteit volgens het STOP-principe’. Op basis van een geactualiseerd mobiliteitsplan zal op een doordachte en toekomstgerichte manier verder gewerkt worden aan een verkeersveilig in Merksplas. De hoofdlijnen van het mobiliteitsplan zijn: – – – – – – –

1. Eerst en vooral aandacht voor de voetgangers en fietsers. Zij zijn immers het meest kwetsbaar. 2. Een verdere uitbouw van een kwaliteitsvol fietsroutenet. Stap voor stap proberen we overal veilige fietspaden te krijgen. 3. Doorgaand vrachtverkeer door het centrum vermijden. 4. Een duidelijk en uniform snelheidsbeleid. 5. Veilige woonwijken. 6. Openbaar vervoer stimuleren door een beter aanbod en toegankelijke haltes. 7. De verkeersveiligheid verbeteren door slimme flankerende maatregelen.

5.1

Particulier vervoer

Infrastructuur voor fietsers en voetgangers uitbreiden en gebruiksvriendelijker maken Door dergelijke veilige en comfortabele fietsinfrastructuur en voetpaden te voorzien wordt het fietsgebruik aantrekkelijker voor bewoners en bezoekers, zeker voor korte verplaatsingen (uitbouw functioneel en recreatief fietsroute-netwerk, voorzien fietsenstallingen, bewegwijzering, fietsdoorsteken (‘short-cuts’)…). Een belangrijke maatregel met impact gezien het grote aandeel van korte verplaatsingen. Nr.

Acties

Verantwoordelijke

Partner

Timing

40.

Veilige fietspaden aanleggen langs Steenweg op Beerse, Steenweg op Weelde en Koekhoven + Lipseinde (suggestiestrook) (cf. MJP Actieplan 2.4.1)

Technische dienst

Vlaams Gewest, provincie Antwerpen

2014-2016

41.

Mogelijkheid om met fiets naar grote evenementen te gaan voorzien en communiceren over bewaakte fietsenstallingen. Er worden afspraken gemaakt met organisatoren van grotere evenementen;

Cultuurdienst

2015

42.

Voorzien van voldoende, overdekte, kwalitatieve fietsenstallingen op oordeelkundig gekozen plaatsen (bv. Ter hoogte van lokale economie).

Technische dienst

2015

Merksplas zal nagaan of ter hoogte van ingang Kolonie een kwalitatieve fietsenstalling in functie van de noden ingericht kan worden. 43.

Een minimum aantal fietsparkeerplaatsen als aandachtspunt meenemen bij ontwikkelingsprojecten (niet als verordening woonkwaliteit);

Bouwdienst

2015

44.

Aanleggen van voetgangersdoorsteken en fietsdoorsteken die de ‘doorwaadbaarheid’ van kernen en woonwijken vergroot. Ook potentiële fietsdoorsteken van woonwijken naar het centrum worden gedetecteerd en aangelegd;

Bouwdienst

Doorlopend

16

IOK

duurzaamheidsteam


V Mobiliteit 5 Actieplan

45.

Herwaarderen van Trage wegen;

Bouwdienst

Trage wegen vzw, Werkgroep (Toerisme, Heemkring, gidsenwerking, schepen toerisme en stedenbouwkundig ambtenaar)

2013 – vergaderingen plan van aanpak 2014 inventarisatie op terrein 2015 – voorstel naar bestuur

46.

Voorzien van kwalitatieve bewegwijzering van fietsroutes;

Technische dienst

Doorlopend

47.

Selecteren en uitwerken van een functioneel en recreatief fietsen wandelroutenetwerk. Missing links die verbinding maken met lokale en bovenlokale fietsnetwerken worden opgespoord en aangelegd (cf. MJP)

Dienst Toerisme

Doorlopend

48.

Tijdelijk autovrij maken van straten/wijken op basis van wijk- of straat initiatieven

Technische dienst

2015

49.

Door de toename van o.a. fietsen wandelpaden zal de gemeente blijven investeren in het onderhoud ervan (cf. MJP)

Technische dienst

Vlaams Gewest

2015

50.

Snel en gepast sneeuw ruimen zodat ook de fietsers in de winter op een veilige manier op hun bestemming geraken (cf. MJP)

Technische dienst

Vlaams Gewest

Jaarlijks

51.

Fietsdiefstalpreventie is een aandachtspunt in Merksplas. Door het promoten van het graveren van fietsen pakt de gemeente dit probleem aan;

Technische dienst

Doorlopend

Stimuleren van duurzaam verplaatsingsgedrag door sensibilisatie Nr.

Acties

Verantwoordelijke

52.

Promoten en stimuleren van fietspoolen waar dit nog nodig is (opm: voorbije inspanningen rond fietspoolen naar school werden afgebouwd, omdat door aanleg fietspaden vraag ernaar sterk is afgenomen)

Technische dienst

Partner

Timing

53.

Duurzame mobiliteit in het woon-school-verkeer promoten: – Promoten van een autoluwe schooldag bij de scholen;

Politie

Mobiel Octopusplan

Bond Beter Leefmilieu

Op vraag 21,

Doorlopend

– – – –

Een project rond duurzaam naar school uitvoeren (blijvend stimuleren van fietsen naar school); Scholen op educatief vlak ondersteunen: strapdag, Sam de verkeersslang; De hinder door auto’s aan scholen beperken, evt. door inzet wijkagent; Voor bepaalde fietsoversteken, waarvoor nog geen structurele oplossing gerealiseerd is, wordt waar mogelijk een team van gemachtigde opzichters ingezet, die dagelijks de schoolgaande jeugd helpt oversteken (cf. MJP). – In samenwerking met politie, technische dienst en scholen fietsbeleid vorm geven (cf. MJP) 54.

De actie Met Belgerinkel naar winkel organiseren in samenwerking met UNIZO. Hierdoor wordt zowel het fietsen als het plaatselijk winkelen gestimuleerd

Milieudienst

55.

Bij bezoekers van het Sportcentrum ’t Hofeind het gebruik van de fiets promoten

Sportdienst

56.

Fietsgebruik bij seizoenarbeiders in gemeente faciliteren;

Milieudienst

57.

Samenwerken met het duurzaamheidsteam van de SIM (grote werkgevers in Merksplas);

Milieudienst


IOK

duurzaamheidsteam

Jaarlijks Doorlopend 2015

Carpoolplaza

Doorlopend

17

Elektrische voertuigen Nr.

Acties

Verantwoordelijke

Partner

Timing

58.

Communiceren over elektrische voertuigen in samenwerking met Infrax.

Communicatiedienst

Infrax

2015

Acties

Verantwoordelijke

Partner

Timing

Organiseren van een actie rond bandenspanning, met een gratis meting;

Milieudienst

Energiesnoeiers

2016

Klimaatvriendelijk rijden stimuleren Nr.

59.

Kwalitatief aanbod en efficiëntie openbaar vervoer versterken Nr.

Acties

Verantwoordelijke

Partner

Timing

60.

De infrastructuur rond bushaltes verbeteren (bv. fietsenstalling). Merksplas heeft een overeenkomst met De Lijn (sinds 2001): beoogt leveren en plaatsen van gesubsidieerde halteaccommodatie en regelt regelmatig onderhoud, reiniging, noodzakelijke herstelling, verlichting en exploitatie van de accommodatie.

Technische dienst

De Lijn

Doorlopend

61.

Het aanbod, frequentie, doorstroming en comfort van het openbaar vervoer verbeteren. Bijzondere aandacht gaat naar het treinstation Turnhout:

Schepencollege

De Lijn, NMBS

Doorlopend

Schepencollege

De Lijn

Doorlopend

Partner

Timing

– Optimaliseren aansluiting Zuiderkempen richting Brussel – Verbeteren reizigersinfrastructuur station Turnhout – Opvolgen parkeerproblematiek station Turnhout voor pendelaars 62.

Uitbouw van snelle en hoogfrequente regionale openbaar vervoerlijnen

CO2-uitstoot van particulier verlagen door bij planning rekening te houden met mobiliteit. Nr.

Acties

Verantwoordelijke

63.

Autoluwe straten en wijken, of beperkt autotoegankelijkheid ten voordele van fietstoegankelijkheid;

Technische dienst

Doorlopend

64.

Bij inplanning van grotere projecten moet ook het mobiliteitsaspect in rekening gebracht worden, hetzij door een mobiliteitstoets, hetzij door een mobiliteitseffectenrapport. Er wordt uitgegaan van het STOP-principe;

Technische dienst

Bij grotere projecten

65.

Realiseren van wegencategorisering;

Technische dienst

Indien nodig

66.

Inrichten van één of meerdere zone 30, vb. bij nieuwe projectontwikkelingen van wijken.

Technische dienst

67.

Zone 30/50/70 inrichten

Technische dienst

18

IOK

duurzaamheidsteam

Lopend proces Vlaanderen (initiatiefnemer)

Indien nodig


V Mobiliteit 5 Actieplan

5.2

Andere mobiliteitsmaatregelen

Ruimtelijk-ordeningsbeleid dat uitgaat van nabijheid Nr.

68.

Acties

Verantwoordelijke

Het STOP-principe wordt steeds toegepast binnen projecten ruimtelijke ordening. (cf. MJP)

Bouwdienst

Partner

Timing

Doorlopend

Uitbouw parkeerbeleid dat uit gaat van het STOP-principe Voorzien van parkings mag geen aanzuigeffect creëren voor nog meer auto’s. Nr.

Acties

Verantwoordelijke

Partner

Timing

69.

Toepassing van een parkeermanagement: suggesties lang en kort parkeren (niet verplichtend);

Technische dienst

Doorlopend

70.

Parkeerplaatsen in gemeente worden goed herkenbaar gemaakt;

Technische dienst

Doorlopend

Technische en planmatige ingrepen die het milieu en de veiligheid ten goede komen Nr.

Acties

Verantwoordelijke

Partner

Timing

71.

Congestie- en ongeval gevoelige punten wegwerken, binnen de ruilverkaveling Zondereigen zullen kruispunten aangepakt worden; – Strikkeweg / Oude Baan

Technische dienst

AWV

2015

IOK

Doorlopend

– Egelspad / Heikant / Eindepoel – Wortelbaan/ Heikant / Strikkeweg / Hoekeinde 72.

Ruimtelijke planning en mobiliteitsplanning afstemmen.

Bouwdienst

73.

Voorzien van minder hinder bij wegenwerken.

Technische dienst

74.

Ophaalwagens van IOK komen niet in het centrum tijdens de ochtendspits, zodat verkeersopstopping wordt vermeden

Milieudienst

75.

Handhaving naar foutparkeren en snelheid hanteren

Politie

Doorlopend IOK

Doorlopend Doorlopend

Regelgeving en handhaving: integreren van STOP-principes in het aanvullend verkeersreglement Nr.

Acties

Verantwoordelijke

Partner

Timing

76.

Invoeren van een trajectcontrole voor doorgaand verkeer.

Technische dienst

Provincie Antwerpen (initiatiefnemer)

Na initiatief provincie


IOK

duurzaamheidsteam

19

5.3

Intergemeentelijke acties

Onderlinge afspraken maken bij grotere evenementen Nr.

Acties

Verantwoordelijke

Partner

Timing

77.

Bereikbaarheid van (boven)lokale evenementen die veel publiek trekken bespreken met betrokken gemeente(n).

Technische dienst

IOK

Indien nodig

78.

Provincie neemt initiatief op vlak van het organiseren van gemeenteoverkoepelend overleg rond mobiliteit. Voor de Noorderkempen werd samen met vijftien gemeenten een toekomstvisie voor de Noorderkempen opgemaakt. Deze visie wordt nu uitgerold op het terrein, onder programmacoördinatie van de provincie.

Technische dienst

Provincie (initiatiefnemer) gemeenten Noorderkempen

Door een samenwerking tussen de provincie en 14 gemeenten, gelegen tussen de E34 en de E19, zal het probleem van het doorgaand vrachtverkeer aangepakt worden. Hierdoor zal de verkeersleefbaarheid van ons centrum sterk verbeteren. (cf MJP)

Technische dienst

Provincie (initiatiefnemer) 14 gemeenten, gelegen tussen de E34 en de E19

Lopend

79.

Lopend 15 uit

Andere regionaal uit te werken actie-ideeën Nr.

Acties

Verantwoordelijke

Partner

Timing

80.

Grensoverschrijdende koppeling fietsroutenetwerken realiseren

Dienst Toerisme

Provincie

2016

20

IOK

duurzaamheidsteam


VI Tertiaire sector 1 Inleiding

VI

TERTIAIRE SECTOR

1

Inleiding

De tertiaire sector is een zeer brede en diverse sector. Hierin zitten onder andere volgende deelsectoren vervat: – Lokale handelaars – Horeca – Kantoorgebouwen – Scholen – … Naast de specifieke acties op vlak van de verbetering van de gebouwschil zijn er verschillende acties uit te voeren typisch voor een bepaalde deelsector: – – – –

2

Duurzaam woon-werk of woon-school verkeer Promoten van met de fiets/te voet naar de winkel Verlagen van elektriciteitsfactuur door relighting …

Enkele grote werkgevers in de gemeente (Strafinrichting Merksplas SIM, Centrum voor illegalen in Merksplas CIM) verdienen bijzondere aandacht: ze zijn gehuisvest in oude, slecht geïsoleerde gebouwen waarbij de beschermde status van de gebouwen het energiezuinig maken sterk bemoeilijkt. Bovendien stellen beide instellingen veel personeel tewerk, wat ook op vlak van duurzame mobiliteit aandacht vereist.

3 –

Doelstelling minstens 20% reductie van de CO2-uitstoot van tertiaire gebouwen

4

Parameters


Totaal energieverbruik tertiaire sector Totale CO2-uitstoot tertiaire sector

Actuele toestand

In 2011 stond de tertiaire sector in Merksplas in voor 8,1% van de CO2-uitstoot in de gemeente. Energieleverancier Ebem maakt van Merksplas op het vlak van energie een unieke gemeente. Via Ebem investeert de gemeente in duurzame groene energie. De stortgasmotor op de IOK site, waar stortgas wordt omgezet in elektriciteit en toekomstige investeringen op de site van de Kolonie garanderen ook een duurzaam energiebeleid voor de volgende generaties. Een groot gedeelte van het energieverbruik van de tertiaire sector is gerelateerd aan gebouwen: kantoren, handelszaken, horeca, scholen, … Het gebouwenbestand in de gemeente is relatief oud en vele kantoren zijn nog niet voldoende geïsoleerd. Het besparingspotentieel in gebouwen is nog groot. Het meeste woon-werk/school verkeer wordt afgelegd met de auto. Hiervoor zijn tal van alternatieven aan te bieden. Inzetten op duurzame mobiliteit in deze sector resulteert niet alleen in een CO2-reductie, maar zorgt bovendien voor een leefbaarder (handels)centrum.


IOK

duurzaamheidsteam

21

5

Actieplan

5.1

Tertiaire (niet gemeentelijke) gebouwen

Lokale handelaars en verenigingen stimuleren om te kiezen voor energiebesparing en –efficiëntie via sensibilisatieacties Nr.

Acties

Verantwoordelijke

Partner

Timing

81.

Promoten van het ondertekenen van de engagementsverklaring Kempen2020 (vb. bij SIM, CIM en EBEM)

Milieudienst

82.

Communiceren over besparingsmogelijkheden en subsidies;

Bouwdienst

83.

Promotie zelfscan energie voor KMO's (Agentschap Ondernemen);

Milieudienst

UNIZO

2016

84.

Acties van partners rond verlaging elektriciteitsverbruik bekend maken bij lokale handelaars, vb. door de jaarlijkse ledenuitstap van UNIZO te organiseren rond het thema energiebesparing, met een bezoek aan een realisatie met getuigenis;

Communicatiedienst

Ag. Ondernemen, VOKA, UNIZO

2016

85.

Scholen energiezuiniger maken door scholen aan te moedigen om deel te nemen aan actie Klimaatscholen.

Milieudienst

IOK

Klimaatschool Qworzo 2011: a.d.h.v. een inventaris slecht sluitende ramen/deuren en vochtproblemen, liet de gemeente gericht onderhoud uitvoeren

86.

Goede voorbeelden uit de sector in de verf zetten

Communicatiedienst

2015-2019 Doorlopend

Doorlopend

Containerpark Beerse/Merksplas, in beheer van IOK Afvalbeheer Naast de realisatie van de energiezuinige nieuwbouw op het containerpark, hebben ook IOK en IOK Afvalbeheer zich geëngageerd binnen Kempen2020. Beide organisaties werken een eigen, intern energieen klimaatactieplan uit, met als doelstelling het realiseren van minstens 20% CO2-reductie tegen 2020 en evolueren naar een klimaatneutrale werking op lange termijn.

22

IOK

duurzaamheidsteam


VI Tertiaire sector 5 Actieplan

5.2


Sensibilisatie rond hernieuwbare energie naar handelaars en verenigingen Nr.

Acties

Verantwoordelijke

Partner

Timing

87.

Bekendmaking van geothermie;

EBEM

VITO, IOK


88.

Voorbeeldprojecten in de kijker zetten.

Milieudienst

IOK

Doorlopend

Timing

Onderzoek naar en investeringen in hernieuwbare energie Nr.

Acties

Verantwoordelijke

Partner

89.

Faciliteren van mogelijke inplanting nieuwe windturbines: er zijn nog geen plannen, maar toekomstige ontwikkeling is niet uitgesloten.

Bouwdienst

Ruimte IOK

90.

Faciliteren proefproject geothermie;

EBEM

VITO, IOK


91.

Onderzoek naar nieuwe locaties geothermie;

EBEM

VITO, IOK


92.

Inventarisatie mogelijkheden warmte in bepaald gebied (warmtenetten);

EBEM

DNB, IOK


93.

Via EBEM (een BVBA met gemeente als enige eigenaar) in de regio initiatieven nemen/ondersteunen op vlak van ontwikkeling van duurzame energievoorziening/burgerparticipatie…

EBEM

EBEM

2015-2019

5.3

Klimaatvriendelijk rijden Partner

Timing

Vlaanderen,

2015-2019

Stimuleren van duurzaam vervoer door sensibilisatie Nr.

Acties

Verantwoordelijke

94.

Promotie autoluw woon-werkverkeer (in samenwerking met het duurzaamheidsteam van SIM);

Milieudienst

95.

Betere samenwerking en dialoog over de globale problematiek rond goederenvervoer in steden en gemeenten

Technische dienst


IOK

duurzaamheidsteam

2017 LITC, VIM, VIL

Op initiatief partners

23

VII

INDUSTRIE

3

1

Inleiding

–

Sectoren die niet onder het beleid van een gemeente vallen, moeten niet in rekening worden gebracht. Een voorbeeld zijn de EU ETS bedrijven. Deze bedrijven krijgen via een Europees emissiehandelssysteem emissierechten toegewezen. Via Europa worden deze emissierechten opgevolgd. In de Kempen gaat dit over 20 bedrijven. In de gemeente Merksplas zijn er geen ETS-bedrijven aanwezig. De Vlaamse Regering ontwikkelde in het verleden reeds een aantal instrumenten ter verbetering van het rationeel energiegebruik binnen de Vlaamse industrie: de artikelen 6.5.1-6.5.8 van het Energiebesluit (het vroegere besluit Energieplanning), de energieconsulenten voor bedrijven, het audit- en het benchmarkingconvenant, de ecologiepremie, groene waarborg, REG-premies, energiescan voor bedrijven, ...

Doelstelling 20% CO2-reductie binnen sector industrie

4

Parameters


Totaal energieverbruik sector industrie Totale CO2-uitstoot sector industrie

Vanaf 1 januari 2015 kunnen bedrijven intekenen op de energiebeleidsovereenkomsten. De energiebeleidsovereenkomsten zijn de belangrijkste beleidsinstrumenten om de energie-efficiëntie van de energieintensieve industrie te verbeteren in Vlaanderen, zonder de groeikansen ervan te ondermijnen. Deze energiebeleidsovereenkomsten zijn bedoeld voor bedrijven met een primair verbruik groter dan 0,1 PJ (zowel voor ETS- als niet-ETS-bedrijven). De overeenkomsten lopen van 2015-2020. Door de overeenkomst te ondertekenen engageert het bedrijf zich o.a. om een energie-audit te laten uitvoeren en op basis hiervan een energieplan uit te werken, om jaarlijks verslag uit te brengen aan het Verificatiebureau, ... In ruil legt de Vlaamse overheid aan deze bedrijven geen bijkomende maatregelen op naar energie-efficiëntie of CO2-reductie (bv. geen energie- of CO2-taks betalen). Voor bedrijven met primair verbruik < 0.1 PJ wordt geen overeenkomst in Vlaanderen opgezet. Voor deze bedrijven (industrie, KMO’s, handelaars,…) zal de gemeente acties opzetten. Zij kunnen hen aanmoedigen om de engagementsverklaring van Kempen2020 te ondertekenen.

2

Actuele toestand

De industriële sector in Merksplas veroorzaakte in 2011 slechts 0,8% van de CO2uitstoot op het gemeentelijk grondgebied.

24

IOK

duurzaamheidsteam


VII Industrie 5 Actieplan

5

Actieplan

5.1

Gebouwen

Bedrijven stimuleren om te kiezen voor duurzame bedrijfsvoeren en energiebesparing via sensibilisatieacties Nr.

Acties

Lokaal aanspreekpunt

Partner

Timing

96.

Opmaak energiecharter voor bedrijven en oproep naar bedrijven om dit te ondertekenen;

Milieudienst

IOK BTM, UNIZO

VOKA,


97.

Communicatie rond besparingsmogelijkheden en subsidies voor energiezuinige industriegebouwen;

Milieudienst

IOK BTM, UNIZO

VOKA,


98.

Promotie zelfscan energie voor KMO’s (Ag. Ondernemen);

Milieudienst

IOK BTM, UNIZO

VOKA,


99.

Bedrijven stimuleren om energiebesparende maatregelen met korte terugverdientijden uit te voeren;

Milieudienst

IOK, BTM, UNIZO

VOKA,


100.

Communicatie over best practice voorbeelden van energiezuinige bedrijfsvoering (productieprocessen);

Milieudienst

IOK, BTM, UNIZO

VOKA,


101.

Promotie werking bedrijventerreinmanagers

Milieudienst

BTM IOK, VOKA


102.

Promotie duurzame oplossingen op bedrijventerreinen door samenwerking tussen bedrijven (SAFE ICE project).

Milieudienst

IOK, Kamp C, VOKA, UNIZO, VITO


Ruimtelijke planning van en investeringen in duurzame bedrijventerreinen Nr.

Acties

Verantwoordelijke

Partner

Timing

103.

Ontwikkeling van duurzame bedrijventerreinen;

Bouwdienst

IOK

2018

104.

Toestaan gekoppeld en meerlagig bouwen in bestaande bedrijventerreinen;

Bouwdienst

IOK

2015

105.

Stimuleren van gekoppeld en meerlagig bouwen in nieuwe ontwikkelingen van bedrijventerreinen;

Bouwdienst

IOK

2018

106.

Stimuleren van bedrijven om dakoppervlakte nuttig aan te wenden voor zonnepanelen of groendaken (afkoeling).

Bouwdienst

IOK

2015


IOK

duurzaamheidsteam

25

5.2


Sensibilisatie rond hernieuwbare energie naar bedrijven Nr.

Acties

Verantwoordelijke

Partner

Timing

107.

Organisatie infoavonden rond de plaatsing van zonnepanelen voor bedrijven;

Milieudienst

IOK BTM


108.

Bedrijven stimuleren om 100% groene stroom aan te kopen;

EBEM

IOK BTM, UNIZO

109.

Organisatie infoavonden rond het gebruik van warmtekrachtkoppeling voor bedrijven;

Milieudienst

IOK BTM


110.

Bekendmaking van geothermie bij bedrijfsleiders;

EBEM

VITO, IOK, VOKA


111.

Voorbeeldprojecten van bedrijven in de kijker zetten.

Communicatiedienst

IOK

Doorlopend

VOKA,

Doorlopend

Onderzoek naar en investeringen in hernieuwbare energie Nr.

Acties

Verantwoordelijke

Partner

112.

Faciliteren van mogelijke inplanting nieuwe windturbines;

Schepencollege

Ruimte IOK

Timing

113.

Faciliteren proefproject geothermie;

Schepencollege

VITO, IOK, VOKA


114.

Onderzoek naar nieuwe locaties geothermie;

Schepencollege

VITO, IOK, VOKA


115.

In samenwerking met EBEM en de sector mogelijke initiatieven onderzoeken en tot uitvoering brengen

Schepencollege

EBEM, geïnteres-

Doorlopend

Vlaanderen,

2018

seerde bedrijven

5.3

Klimaatvriendelijk rijden

Stimuleren van duurzaam vervoer door sensibilisatie Nr.

Acties

Verantwoordelijke

Partner

Timing

116.

Promotie autoluw woon-werk verkeer;

Milieudienst

Provincie Antwerpen, VOKA

2015-2019

Investeringen in duurzame mobiliteit Nr.

Acties

Verantwoordelijke

Partner

Timing

117.

Voorzien van veilige fietsen voetgangersverbindingen in (nieuwe) bedrijventerreinen.

Bouwdienst

IOK

Bij aanleg terrein

118.

Verbeteren van bereikbaarheid van bedrijventerreinen (uniforme bewegwijzering);

Communicatiedienst

26

IOK

duurzaamheidsteam

2015


VIII Gemeente als organisatie 1 Inleiding

VIII

GEMEENTE ALS ORGANISATIE

4

1

Inleiding

Om de inspanningen van de gemeente te visualiseren en evalueren, worden een aantal parameters jaarlijks opgevolgd:

De gemeentelijke werking vertegenwoordigt 0,8 % in de totale CO2-uitstoot. Het gaat om de uitstoot verbonden aan de verwarming en werking van het gemeentelijk patrimonium en gemeentelijk wagenpark, alsook gemeentelijke openbare verlichting. Bij elk van deze energieverbruikers bevindt zich nog besparingspotentieel.

2

– – – –

Parameters

Elektriciteitsverbruik gemeentelijke gebouwen (per gezin) Elektriciteitsverbruik OV (per km openbare weg) Aardgasverbruik (+stookolie) gemeentelijk patrimonium (per gezin) Brandstofverbruik eigen vloot (per gezin)

Actuele toestand

De gemeente doet nu al een aantal inspanningen in deze sector: –

In de periode voor 2011 werden al verschillende nieuwbouwprojecten gerealiseerd, waardoor het gemeentebestuur al veel energiebesparing heeft gerealiseerd die helaas niet in rekening worden gebracht met 2011 als referentiejaar. – Het brandregime werd gerationaliseerd, waardoor een verdere vermindering niet mogelijk is. (Opm: flexibele regeling van openbare verlichting is niet mogelijk omdat verlichtingspalen één voor één afgesteld moeten worden. Daarom kan Merksplas vb. niet deelnemen aan Earth Hour). – Er wordt al gebruik gemaakt van LED-verlichting op enkele locaties. – Energie-efficiënte maatregelen uitvoeren in het eigen gebouwenpatrimonium; – Energieboekhouding bijhouden van de eigen gemeentelijke gebouwen; – De gemeente heeft een intern milieuzorgsysteem; – Dienstfietsen ter beschikking stellen van het personeel; – Energie-efficiëntie opnemen in de bestekken bij aankoop van elektronica; – … De gemeente zal deze bestaande, succesvolle acties ook in de toekomst verderzetten.

3 – – –

Doelstelling minstens 20% reductie van de CO2-uitstoot bij gemeentelijke gebouwen; minstens 20% reductie bij het gemeentelijk wagenpark; minstens 20 % reductie van de CO2-uitstoot bij openbare verlichting.


IOK

duurzaamheidsteam

27

5

Actieplan

5.1

Gemeentelijke en OCMW gebouwen

Verlagen van energieverbruik in gemeentelijke gebouwen Nr.

Acties

Verantwoordelijke

Partner

Timing

119.

Gemeente laat door DNB een warmtescan uitvoeren van een gemeentegebouw

Technische dienst

DNB

2017

120.

Introductie van een proefproject rond slimme meters in een gemeentelijk gebouw;

Technische dienst

DNB

2017

121.

Als gemeente inschrijven op ESCO-aanbod Infrax en samen het ambitieniveau bepalen als eerste stap in het energiezuiniger maken van het gemeentelijk patrimonium.

Technische dienst

122.

Opmaak van energiezorgplannen voor het gemeentelijke patrimonium op basis van gekende verbruiken en audits in samenwerking met Infrax;

Technische dienst

DNB

Tegen 2016

123.

Uitvoering van energiezorgplannen, beginnend met de meest kostenefficiënte ingrepen. Ingrepen gebeuren steeds maximaal in functie van het stapsgewijs bereiken van BEN-norm voor het gebouw;

Technische dienst

DNB

2016

124.

Waardevolle strategisch gelegen panden verwerven en duurzaam renoveren voor de invulling van gemeentelijke diensten;

Technische dienst

125.

Streven naar BEN nieuwe gemeentelijke gebouwen om zo in te spelen op het Europese energiebeleid;

Technische dienst

126.

Het energieverbruik verlagen door aanpassing van verlichting (relighting) (actie is onderdeel van ESCOaanbod DNB);

Technische dienst

DNB

2016

127.

Het energieverbruik verlagen door vervanging van energievreters;

Technische dienst

DNB

Doorlopend

128.

Telemetrie in alle gemeentegebouwen in functie van automatische energiemonitoring

Technische dienst

Infrax

Lopend

Infrax

Technische dienst

Jaarlijks

2015

Wanneer gelegenheid zich voordoet 2015

Opm.: In afwachting van telemetrie zou maandelijks manuele meteropname moeten gebeuren door gemeente 129.

Jaarlijkse opmaak en rapportage met toelichting energieboekhouding en benchmarking gebouwen (op basis van energiejaarrapport, met overzicht van verbruiken elektriciteit, brandstof en water; overzicht kosten en EPC-score, benchmarking met gelijkaardige gebouwen in Vlaanderen)

Milieudienst als lokaal aanspreekpunt

Opm: Registratie watermeters moet manueel door gemeente gebeuren 130.

Renovatie stookinstallatie gemeentehuis

Technische dienst

Infrax

131.

Renovatie bestaande kinderopvang zal gebeuren op basis van duurzaam bouwadvies

Technische dienst

Infrax en Kamp C

2015

132.

Inzet ‘fonds openbare verlichting’ om andere ESCO-projecten te financieren in samenwerking met IVEG

Infrax

Technische IVEG

2018

133.

Opstart werkgroep digitalisering interne papierstroom.

OCMW

28

IOK

duurzaamheidsteam

2014

dienst,

2014


VIII Gemeente als organisatie 5 Actieplan

Nadien kunnen ervaringen gedeeld worden met gemeentelijke administratie.

5.2

Gemeentelijke vloot en mobiliteit

Duurzaam woon-werkverkeer aanmoedigen door sensibilisatie en financiële compensatie Nr.

Acties

Verantwoordelijke

Partner

Timing

134.

Organisatie van een jaarlijkse fietspromotieactie onder het personeel, inclusief prijzen voor de fietsers

Milieudienst

Vanaf 2011 jaarlijks

135.

Fietsvergoedingen aan personeelsleden;

Financiële dienst

Vanaf 1998

136.

Aanmoediging van carpoolen van en naar het werk;

Milieudienst

2015-2019

Duurzame dienstverplaatsingen aanmoedigen door sensibilisatie Nr.

Acties

Verantwoordelijke

Partner

137.

Stimuleren van het gebruik van de fiets voor korte dienstverplaatsingen;

Milieudienst

Lopend

138.

Stimuleren van carpoolen naar vergaderingen, …;

Milieudienst

Lopend

139.

Stimuleren van het gebruik van het openbaar vervoer voor verre verplaatsingen (vergaderingen, congres, studiedag,…);

Milieudienst

Lopend

140.

Aanbieden van (opfris)cursus ecodriving aan chauffeurs-personeelsleden;

Milieudienst

2017

141.

Monitoring van rijgedrag van chauffeurs-personeelsleden om daarna rijgedrag aan te passen.

Technische dienst

142.

Uitvoeren van periodieke bandenspanningscontrole.

Technische dienst

VITO

Timing

2015 Lopend

Duurzame dienstverplaatsingen door investeringen in alternatieve vervoerswijzen en de vloot Nr.

Acties

Verantwoordelijke

Partner

143.

Aankoop van dienstfietsen voor dienstverplaatsingen;

Milieudienst

(2013)

144.

Onderzoek naar de mogelijkheid van het gebruik van milieuvriendelijke alternatieven in de gemeentelijke vloot;

Technische dienst

2016

145.

Oude voertuigen vervangen door nieuwe, energiezuinige exemplaren;

Technische dienst

Lopend

146.

Deelnemen aan proefproject elektrische wagens;

Technische dienst

147.

Milieuvriendelijke wagens herkenbaar maken.

Technische dienst

2015-2019

148.

Bij vervanging voertuig wordt kostprijs voertuig op 5 jaar verrekend, zodat besparing in verbruik deel uitmaakt bij keuze aankoop.

Technische dienst

2015

5.3


DNB

Timing

2014

De gemeente investeert in hernieuwbare energiebronnen voor het eigen patrimonium Nr.

Acties


Verantwoordelijke

IOK

duurzaamheidsteam

Partner

Timing

29

149.

Aankoop van 100% groene stroom voor de gemeentelijke gebouwen;

EBEM

DNB

Sinds 2011

150.

Investering in zonnepanelen en zonneboiler op de eigen gebouwen: – Photovoltaïsche installatie plaatsen op gemeenteschool

EBEM

DNB

2014

– Photovoltaïsche installatie plaatsen op sporthal (is mee opgenomen in ESCO-aanbod van de DNB) 151.

Investering in systemen die werken op biomassa;

EBEM

Lopend

152.

Onderzoeken naar mogelijk gebruik van warmte van diepe geothermie in gemeentelijke gebouwen;

EBEM

Lopend

153.

Investering in een WKK;

EBEM

Lopend

154.

Onderzoek naar de mogelijkheid om als gemeente te investeren in windenergie.

EBEM

Lopend

155.

Installatie warmtenet bij renovatie site ‘Merksplas Kolonie’: 11 gebouwen krijgen nieuwe functie

EBEM

Lopend

5.4

Openbare verlichting lokale overheid

Invoeren van energiezuinige openbare verlichting Nr.

Acties

Verantwoordelijke

Partner

Timing

156.

Onderzoek mogelijkheden IVEG, vb.: – Uitvoeren van quickscan

Technische dienst

DNB, IVEG

Quickscan: juni 2014 Masterplan Noorderkemp en: 2014-2015

– Opmaak van een masterplan openbare verlichting; – Investering in energiezuinige openbare verlichting: plaatsen van LED bij vervangingen;

5.5

Energiezuinige overheidsaankopen

Creëren van draagvlak voor energiezuinige overheidsaankopen Nr.

Acties

Verantwoordelijke

157.

Overleg met betrokken diensten organiseren en communicatie naar personeel over energiezuinige overheidsaankopen;

Milieudienst

158.

Organiseren van opleiding voor personeel rond bepaalde energiezuinigheid, …

Technische dienst

159.

Communicatie van goede voorbeelden naar bevolking;

Communicatiedienst

Partner

Timing

2016 IOK, Infrax

2016 Doorlopend

Aankoop van energiezuinige toestellen Nr.

Acties

Verantwoordelijke

160.

Mogelijkheden energiezuinige aankopen steeds mee opnemen in aanbestedingsdossiers als optie

Technische dienst Aankoopdienst OCMW

/

Lopend

161.

Aankoop van energiezuinige elektrische apparaten voor gemeentelijke (kantoor)gebouwen

Aankoopdiensten gemeente en OCMW

Lopend

30

IOK

duurzaamheidsteam

Partner

Timing


VIII Gemeente als organisatie 5 Actieplan

162.

Aankoop van energiezuinige IT voor gemeentelijke gebouwen

ICT

163.

Aankoop van energiezuinige feestverlichting.

Technische dienst

164.

Energieverbruikskost als criterium in bestek opnemen bij aankoop van toestellen

Technische dienst Aankoopdienst OCMW

Lopend DNB /

Lopend Lopend

Organiseren van klimaatvriendelijke activiteiten Nr.

165.

Acties

Verantwoordelijke

Opmaak van actieplan om bij gemeentelijke evenementen en activiteiten aandacht te hebben voor klimaataspecten (mobiliteit, catering, …)

Milieudienst


IOK

duurzaamheidsteam

Partner

Timing

2016

31

IX

PARTICIPATIE

1

Inleiding

Alleen door op elk van de 4 E’s in te zetten kan structurele gedragswijziging bereikt worden.

2

Onder dit thema komen acties die mogelijk al aan bod zijn gekomen bij de inhoudelijke thema’s. Hier wordt een globaal overzicht gegeven van de wijze waarop burgers en belanghebbenden betrokken worden. Om de doelstelling van het Burgemeestersconvenant te behalen, hebben we meer nodig dan enkel technologische oplossingen. Bepaalde gewoonten en technologieën zijn diep ingebed in maatschappelijke structuren. De visie en strategie van het gemeentelijk klimaatbeleid moet bijgevolg gedragen worden door de maatschappij als zodanig en moet ook voldoen aan het verwachtingspatroon van de maatschappelijke actoren. Participatie in de ruimste zin is hiervoor essentieel. De gemeente zal hier actief rond werken. De 4E-strategie (‘examplify, enable, engage, encourage’) wordt als strategie gehanteerd om als overheid een succesvolle promotie in functie van gedragsverandering richting meer duurzame levensstijl te kunnen realiseren: –

–

–

–

32

‘Enable’: het vergemakkelijken door barrières weg te nemen, informatie aan te reiken, faciliteiten en volwaardige alternatieven te voorzien, vaardigheden aan te leren, te trainen en aan te bieden. Hiermee begint alles: het heeft geen zin de bevolking te vragen om te veranderen als ze niet weet hoe, of, als ze weet hoe, dat wat nodig is niet beschikbaar is. ‘Exemplify’: de overhead neemt de leiding door naar goede voorbeelden te zoeken en die toe te passen binnen de eigen werking en in de aandacht te brengen van de bevolking; door consequente vertaling van de doelstelling naar het eigen dagelijks beleid (zowel op vlak van besluitvorming als uitvoering) ‘Engage’: realiseer betrokkenheid bij de doelgroepen Informatie en korte, eenmalige campagnes leiden niet tot blijvende gedragswijziging. Het moet steeds een onderdeel zijn van een breder initiatief met burgerbetrokkenheid en -actie, samenwerking en overleg, persoonlijke contacten en enthousiasme, media campagnes/opiniemakers, netwerken ‘Encourage’: geef de juiste signalen De overheid beschikt over verschillende instrumenten om gedragswijziging te stimuleren (of op te leggen): prijssignalen (premies, taxen), beloningen, erkenning en sociale druk, reglementering, geldboetes, straffen en handhaving

IOK

Actuele toestand

De gemeente betrekt nu al verschillende stakeholders in haar beleid: –

Adviesraden: milieuraad, gemeentelijke commissie voor ruimtelijke ordening, verkeersraad, jeugdraad, landbouwraad, cultuurraad, wereldraad, trekkersgroep fairtrade gemeente, sportraad, adviesraad bibliotheek lokaal overleg kinderopvang; – onderwijssector; – werkgevers en werknemers; – bouwers en verbouwers; – ondernemers; – landbouwers; – verenigingen (sport, jeugd, natuur,…); – … De gemeente zal deze bestaande, succesvolle samenwerkingen ook in de toekomst verderzetten. De gemeente communiceert op dit moment via verschillende gemeentelijke media: gemeentelijk infoblad, digitale nieuwsbrief, website, sociale media en elektronische infoborden. De aanpak en communicatie wordt aangepast aan de doelgroep en het thema.

3 – – –

Doelstelling Zorgen voor een zo breed mogelijk draagvlak voor het gemeentelijk klimaatbeleid; Een zo groot mogelijk publiek binnen de verschillende doelgroepen trachten te bereiken; (actieve) betrokkenheid bij de verschillende doelgroepen aanwakkeren.

duurzaamheidsteam


IX Participatie 4 Actieplan

4

Actieplan

Voor acties waarin de gemeente een voorbeeldrol opneemt wordt verwezen naar hoofdstuk VIII. Instrumenten die het gemeentebestuur inzet om rationeel energiegebruik bij de doelgroepen mogelijk te maken en te belonen of te sturen, werden opgenomen in voorgaande thematische actietabellen. Regionale participatie Opbouwen van een brede, regionale participatie aan Kempen2020, waarbij maximale, actieve betrokkenheid van stakeholders wordt beoogd via samenwerking en partnerschap. Nr.

Acties

Verantwoordelijke

166.

Ideeënbus lanceren op www.kempen2020.be en bekendmaken via gemeentelijke kanalen

IOK

Partners

Timing

167.

Engagementsverklaring voor bedrijven/organisaties: een actieve betrokkenheid van regionale stakeholders realiseren door het lanceren en promoten van een engagementsverklaring Kempen2020 en publieke bekendmaking ervan via www.kempen2020.be

IOK

Gemeentebesturen, DNB’s, provincie Antwerpen, VITO

Vanaf 2014

168.

Lanceren, bekendmaken en up-to-date houden van een regionale projectwebsite www.kempen2020.be

IOK

Hoofdpartners streekproject

Vanaf 2014

169.

Brochure over streekproject verspreiden onder potentiële stakeholders

IOK

2016

170.

Organisatie van een startevent, gevolgd door een jaarlijks regio-event voor partners en potentiële stakeholders rond het streekproject Kempen2020

IOK

21 maart 2014, daarna jaarlijks

2015

Interne participatie Nr.

Acties

Verantwoordelijke

171.

Aanstellen van een lokaal aanspreekpunt voor het energieen klimaatbeleid. In die functie werkt het aanspreekpunt boven de lokale diensten en coördineert hij/zij de uitvoering van het klimaatbeleid op het terrein.

Milieudienst

172.

Samenstelling van een kernwerkgroep die jaarlijks vergadert in november met de aangeduide actieverantwoordelijken om de implementatie van het plan te overlopen en nieuwe acties te bespreken, onder coördinatie van IOK

Milieudienst

173.

Gemeentebestuur neemt de leiding door goede voorbeelden te zoeken en die toe te passen binnen de eigen werking en in de aandacht te brengen van de bevolking; door consequente vertaling van de doelstelling naar het eigen dagelijks beleid (zowel op vlak van besluitvorming als uitvoering)

Schepencollege

Doorlopend

174.

Communicatie (via gemeentelijke kanalen en www.kempen2020.be) van goede voorbeelden in de gemeente (vb. energiebesparing als gevolg van een renovatieproject wordt opgevolgd en gecommuniceerd)

Comminicatiedienst

Doorlopend


IOK

duurzaamheidsteam

Partners

Timing

Vanaf 2014

IOK, LNE en VITO, DNB

Jaarlijks 2014

vanaf

33

Externe participatie Nr.

Acties

Verantwoordelijke

Partners

Timing

175.

Onderzoeken op welke manier gemeente en EBEM samen kunnen werken om via een coöperatieve werking te komen tot realisatie van een concreet project inzake hernieuwbare energie-opwekking in de gemeente;

EBEM

VITO, IOK


176.

De gemeente optimaliseert de communicatie naar de verschillende doelgroepen, vb. door een vaste rubriek in het gemeentelijk infoblad en andere gemeentelijke communicatiekanalen, …

Communicatiedienst

IOK, DNB

2015

177.

Betrekken van belanghebbenden bij gemeentelijk beleid De gemeente betrekt de lokale adviesraden (milieuraad, landbouwraad, GECORO, verkeersraad, Sportraad, Cultuurraad…), en andere belanghebbenden, de milieuraad wordt gevraagd in het bijzonder oog te hebben voor kansen op vlak van CO2-reductie in haar adviesverlening aan gemeentebestuur.

Milieudienst

2015-2019

178.

Promoten van nieuwe (bottom-up) initiatieven De gemeente faciliteert en promoot nieuwe initiatieven die vanuit burgers of verenigingen ontstaan (bv. Samenwerking met Duurzaamheidsteam strafinrichting Merksplas, …)

Milieudienst

2015-2019

179.

Energiemeesternetwerk oprichten en blijvend ondersteunen

OCMW

Afhankelijk van verloop pilootproject

180.

Vraag om op Vlaams niveau een sensibiliserende energietool te lanceren, waarmee ieder gezin haar energieverbruik kan positioneren t.o.v. alle andere gezinnen.

DNB

34

IOK

duurzaamheidsteam

IOK, gemeenten

2016


X Lijst afkortingen 4 Actieplan

X

LIJST AFKORTINGEN

AWV Agentschap Wegen en Verkeer BBL Bond Beter Leefmilieu BEN Bijna Energie Neutraal BTM Bedrijventerreinmanagement CH4 Methaan CO2 Koolstofdioxide DNB Distributienetbeheerder DYNAK Dynamisch Actieplan Kempen energieK Goedkope energielening Kempen EPC Energie Prestatiecertificaat ETS Emissions trading system EU Europese Unie HE-project Hernieuwbaar energieproject

IOK

RMO

Intercommunale Ontwikkelingsmaatschappij voor de Kempen

Rijdende melk ontvangst

KMO kleine of middelgrote onderneming

Platform voor rurale ontwikkeling in de provincie Antwerpen

KWP

STOP

Kempens Woonplatform

Stappen, Trappen, Openbaar en collectief vervoer, Personenwagen

LAC Lokale Adviescommissie

RURANT

STRAP Stappen en trappen

LiTC Logistiek Innovatie Trainingscentrum

SVK Sociaal verhuurkantoor

MJP Gemeentelijk Meerjarenplan (2014-2019)

UNIZO Unie van Zelfstandige Ondernemers

N2O

VIL

Lachgas

Vlaams Instituut voor de Logistiek

OV

VIM

Openbaar vervoer

Vlaams Instituut voor Mobiliteit

OVAM Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij

VITO Vlaamse Instelling Voor Technologisch Onderzoek

PJ

VOKA

Pico Joule

Vlaams netwerk van ondernemingen

POM Provinciale Ontwikkelingsmaatschappij

V-test Vergelijkende test voor elektriciteit en aardgas

PV-panelen Fotovoltaïsche zonnepanelen

WKK Warmtekrachtkoppeling

REG Rationeel Energiegebruik RESOC Regionaal Sociaaleconomisch Overlegcomité


IOK

duurzaamheidsteam

35

MERKSPLAS. Energie- en klimaatactieplan

Recommend Documents