van
‘KAN NIE’ naar PASSIE
‘Kan nie’ ‘Kan nie, werkt nie, doen we nie.’ Herkenbaar? Maar al te vaak zeggen we dat iets niet kan. Nieuwe ideeën worden weggewuifd met een ‘is al eens geprobeerd’, ‘hebben we geen tijd voor’ of ‘maar we doen het al jaren zo.’ Het is makkelijk om te zeggen dat iets niet kan. Om te blijven denken vanuit hetgeen je kent, in plaats van (goed voorbereid) een nieuw avontuur aan te gaan. Maar uiteindelijk heb je daar jezelf mee. Een goed gevulde orderportefeuille is namelijk geen vanzelfsprekendheid meer. Organisaties moeten tegenwoordig aantoonbaar meer bieden dan een ander. Dat betekent dat we het heft weer in eigen hand nemen. Niet denken in onmogelijkheden, maar in kansen. Want successen komen je niet aanwaaien, die creëer je zelf. En ja, dat betekent dat je risico’s moet nemen, maar zijn die risico’s groter dan het risico van niets doen?
Passie De traditioneel gebaande paden maken plaats voor een andere invulling. Passie is de brandstof voor creativiteit en nieuwe ideeën. Zonder passie geen geloof en zonder geloof geen succes. ‘Veranderen omdat het moet’ mag als een leuke slogan klinken, het gaat niet werken als het ook zo wordt ervaren. Het is tijd voor inspirerend leiderschap. Leiderschap dat mensen in de organisatie enthousiast krijgt om nieuwe, onbekende wegen in te slaan. Om weer het maximale uit hun vakmanschap te halen en creativiteit weer volop in te zetten om echt onderscheidend vermogen te realiseren voor de organisatie. Want zonder medewerkers met passie is een organisatie ten dode opgeschreven.
De cartoon Je kunt bij de pakken neer gaan zitten als je denkt dat iets niet lukt. Je kunt ook, al dan niet samen met anderen, naar oplossingen zoeken om de kansen die er zijn, te grijpen. Neem het lot en je toekomst in eigen hand. Wees creatief en ga ervoor!
van
‘KAN NIE’ naar PASSIE succesvol vernieuwen in de bouw-, installatie- en vastgoedsector
Marjet Rutten
Verbeter de branche, begin bij jezelf Sinds enkele jaren houd ik mij bezig met vernieuwing in de bouw-, installatie- en vastgoedsector. Omdat ik ervan overtuigd ben dat vernieuwing noodzakelijk is om te overleven, niet in de laatste plaats omdat de wereld om ons heen in een razend tempo verandert. Maar ook omdat ik geloof dat wij als sector nog veel meer kunnen dan we tot op heden hebben laten zien. Maar vernieuwen is makkelijker gezegd dan gedaan. De praktijk is immers weerbarstig. Je tovert een organisatie qua cultuur, mensen, producten, diensten en werkwijzen niet van de ene op de andere dag om. De vraag is dan ook: hoe pak je vernieuwing zo op, dat het werkt. Het antwoord is niet eenduidig. Er is niet één weg die naar Rome leidt. Dat bleek ook wel tijdens de vele gesprekken die ik voerde voor dit boek. Elke organisatie pakt vernieuwing op zijn eigen manier op. En gelukkig maar. Doordat iedereen het op zijn eigen wijze aanvliegt krijgen we een diversiteit aan organisaties. En dat komt de sector uiteindelijk ten goede. Met dit boek wil ik de mensen die, vooral intern, met veranderingstrajecten te maken hebben dan ook ondersteunen en inspireren om het op hún manier te doen. Ik claim niet dé specialist te zijn op het gebied van veranderingsmanagement. Maar in de jaren dat ik ermee bezig ben, heb ik ervaren dat er ontzettend veel literatuur beschikbaar is die veelal erg theoretisch is. Met dit boek wil ik de belangrijkste onderwerpen op een leuke, begrijpelijke en praktische manier naar voren brengen. Als concreet hulpmiddel met allerlei leerzame en inspirerende voorbeelden uit de branche. Daarnaast wil ik organisaties stimuleren om niet te makkelijk naar anderen te wijzen, maar eerst bij zichzelf te rade te gaan. Wat kun jij verbeteren? Pas als we zelf een slag hebben gemaakt, kunnen we ook anderen ervan overtuigen met ons een nieuwe weg in te slaan. Veel leesplezier, Marjet Rutten
5
Inleiding Hoeveel er ook verandert in de markt, en er verandert momenteel ongelofelijk veel, er blijft altijd werk in de gebouwde omgeving. De wereld is nooit af. Ongeacht of het om woningen, utiliteitsgebouwen of wegen gaat. Er ligt nog een ontzettend grote opgave op ons te wachten. Kijk alleen al in eigen land naar het duurzaam en comfortabeler maken van bestaande gebouwen. Accenten verschuiven en markten bewegen, maar dat betekent zeker niet dat er geen werk meer is. Desondanks lijken wij als sector niet in staat om ons snel te herstellen en uit de crisis te komen. Dat zet je toch aan het denken. Als we kritisch in de spiegel kijken, moeten we dan niet constateren dat we gezamenlijk niet in staat zijn om het roer om te gooien? Dat alleen ‘wat aan de knoppen draaien’ niet genoeg is? Want de realiteit van de afgelopen jaren slaat diepe wonden. Per dag gaan zeven bedrijven failliet in onze branche. Maar in plaats van het helemaal anders te doen blijven we fanatiek pleisters plakken. Maar als je nu nog verlangt naar het warme bad van het verleden, dan krijg je een koude douche in de nabije toekomst. Want hoe je het ook wendt of keert, restauratie van het verleden lukt niet. En gelukkig maar, de toekomst biedt zoveel mooie kansen. Wat we nodig hebben om die kansen te benutten, zijn flexibele organisaties die in staat zijn om echte vernieuwing te realiseren. Niet op één vlak, maar op heel veel verschillende vlakken tegelijk. Niet alleen, maar in samenwerking met anderen. En niet eenmalig, maar continu. Dat is geen eenvoudige opgave. Vernieuwen vraagt veel van mensen, niet in het minst van de mensen die de vernieuwing leiden. Veel organisaties hebben er nauwelijks ervaring mee. Dat het moeilijk is en zonder twijfel gepaard gaat met weerstand is voor velen misschien een reden om het dan maar niet te doen. Zeker als je bedrijf nog goed draait. Maar in de huidige omstandigheden is dat onhoudbaar. Niet vernieuwen is geen optie meer. Daarom in dit boek het waarom, wat en hoe van vernieuwing. Doe er je voordeel mee.
7
Inhoud 1
Vroeger was alles beter! Toch? .......... 11
1.1
Enkel verbeteren voldoet niet meer .......18
1.2
Waarom is vernieuwen zo moeilijk? ....... 21
1.3
Vernieuwen is een continu proces ........ 28
3
Stap voor stap aan de slag met
3.1
Zorg voor een gefundeerde analyse
vernieuwing......................................... 111 en onderbouwing ................................. 117 3.2
de loep ................................................. 118
Welke ontwikkelingen hebben invloed op je organisatie? ....................................33
Neem je organisatiecultuur onder
3.3
Creëer bewustwording van de noodzaak ............................................. 122
1
Een tijd van radicale veranderingen ...... 34
2
Altijd maar meer is niet meer ................ 36
3.4
Stel een groep koplopers samen ..........126
3
Bezit maakt plaats voor gebruik ........... 40
3.5
Ontwikkel een visie ..............................128
4
Het onmogelijke wordt mogelijk.............45
3.6
Bepaal de strategie .............................. 133
5
Nieuwe technieken, nieuwe processen.. 49
3.7
Stel een veranderplan op ..................... 136
6
De maatschappij, dat zijn wij..................53
3.8
Besteed continu aandacht aan
7
Power to the people ............................. 58
8
De ‘war on talent’ barst los................... 64
communicatie ....................................... 145 3.9
Creëer breed draagvlak en toon doorzettingsvermogen .........................150
2
Wat kenmerkt een innovatieve
2.1
Open blik op de wereld ..........................74
3.10
vernieuwing in de cultuur ..................... 153
organisatie met passie? ....................... 71 2.2
Een kritische blik op de eigen
Vier successen en veranker de
4
Hoe ga je om met weerstand, met ‘kan nie’? ..................................... 159
organisatie .............................................77 2.3
Lef om te kiezen ....................................83
4.1
Accepteer de weerstand ......................164
2.4
Leiderschap ........................................... 90
4.2
Stuur mensen individueel aan ..............170
2.5
Creativiteit ............................................. 94
4.3
2.6
Middelen om ideeën, kennis en ervaring te delen ................................. 100
4.4
Communiceer ....................................... 183
2.7
Teams met diversiteit ...........................104
4.5
Verwacht niet te veel ineens ............... 190
Betrek de organisatie en geef het goede voorbeeld .................................. 176
Samenvatting .................................................196 Geïnterviewden ..............................................203 Inspirerende voorbeelden ............................. 209 Aan dit boek werkten mee ............................210 Sponsors ........................................................214 Colofon ..........................................................216
9
1 Vroeger was alles beter! Toch? Zonder meer leven we in een spannende, razendsnel veranderende tijd. Met weemoed denk je soms misschien terug aan vroeger, toen alles overzichtelijker was. Maar vroeger is niet meer. De toekomst is er wel. Tenminste, als je in staat bent om in te spelen op de veranderingen in je omgeving. Want het vermogen om te vernieuwen is een kritische succesfactor geworden. Een vereiste om te overleven. Dat staat vast.
11
Inleiding Je opa of oudtante heeft het ongetwijfeld meer dan eens gezegd: vroeger was alles beter. ‘Vroeger speelden we ’s avonds nog gezellig samen een spelletje.’ ‘Vroeger kostte een brood nog 50 cent.’ ‘Vroeger hoefden we niet zo nodig met de hele familie naar Thailand met het vliegtuig.’ Misschien heb je die woorden zelf onlangs ook wel gebruikt. ‘Vroeger was er volop werk.’ ‘Vroeger waren er niet zoveel regels.’ In moeilijke tijden, zoals nu in tijden van crisis, denken we graag aan vroeger. Toen alles beter was. Simpel, overzichtelijk en voorspelbaar. Maar, vroeger is voorbij. Alles ís anders. Sterker nog, alles blijft veranderen. Technologische ontwikkelingen gaan razendsnel, producten en diensten hebben een steeds kortere levenscyclus, klanten stellen hogere eisen en wisselen makkelijk van leverancier, de concurrentie is hevig, geleerde kennis veroudert snel en het gevecht om talent wordt groter. Ook onze sector ontkomt daar niet aan. B IA NC A SE E KL E S:
Verandering is hard nodig in de bouw. En dan niet alleen verandering
in de marge, maar radicale verandering. Het is onvoorstelbaar dat er geen wezenlijke veranderingen zijn in een maatschappij die zo verandert.
Het leven is minder voorspelbaar Wij hebben anno 2013 te maken met een oneindig veel complexere situatie dan waar onze voorouders mee te maken hadden. De snelheid waarmee de dingen veranderen was destijds lang niet zo groot. Wie aan het begin van de 19de eeuw in een westers land woonde, had niet zo’n ander leven dan dat van zijn ouders, grootouders en zelfs overgrootouders. Het paard en het zeilschip waren in die tijd de belangrijkste vervoermiddelen. Communicatie over lange afstanden was afhankelijk van brieven en postdiensten en handgemaakte producten werden van huis uit geproduceerd.
Ene innovatie na de andere Een eeuw later waren veel zaken radicaal anders. De spoorwegen, de stoomboot en de auto veranderden de manier waarop we ons verplaatsten. Massaproductie bracht een revolutie teweeg in de industrie. Een revolutie in communicatie bracht de telegraaf, gevolgd door de telefoon en later internet, met alle mogelijkheden van dien.
12
v roeger was a lle s bet er! toch ?
Veranderingen gaan steeds sneller Aan het einde van de 20ste eeuw veranderden de dingen nog veel sneller toen de ene innovatie de andere opvolgde. Vliegtuigen, ruimtereizen. Tegenwoordig kunnen we het zo gek niet bedenken. SE RE NA SCH OLTE :
De snelheid van veranderingen is iets wat mensen al eeuwen
bezighoudt. Hoe kunnen we het bijhouden allemaal? We lijken te vergeten dat wij de motor achter de veranderingen zijn. H Veranderingen gaan steeds sneller
ruimtereizen computers
atoomenergie radar plastic telegraaf spinmachine elektriciteit buskruit vuur, stenen hulpmiddelen
vliegtuigen
telefoon
stoomboot
stoommachine
magnetisme
ijzer vandaag
1700 1750 1800
1600
1281
3500 BC
8000 BC
1.000.000 BC
brons
Steeds snellere acceptatie door de markt Veranderingen worden ook steeds sneller overgenomen door de massa. Had de video er nog tien jaar voor nodig om een beetje marktaandeel te krijgen, bij de dvd duurde dit slechts enkele jaren. We leven inmiddels in een wegwerpmaatschappij. Een maatschappij waarin we steeds slimmere en snellere oplossingen verwachten én bedenken, en met steeds meer gemak het oude daarvoor inruilen. ROG E R KNUB BE N:
Ontwikkelingen gaan zo snel tegenwoordig. Op de dag dat we iets
opleveren is het bijna alweer verouderd.
13
H Nieuwe producten: snel, sneller, snelst
heftigheid verandering
nieuw ontwikkelde technologie
huidige technologie
oude technologie
tijd
Out of the box denken MVRDV oprichter Winy Maas heeft, samen met de TU Delft, The Why Factory opgezet. Daarin onderzoekt hij onder meer de mogelijkheden van een nieuw, betonachtig en compleet vervormbaar materiaal, als het ware ‘Programmeerbaar zand’. Als dit materiaal voor gebouwen wordt toegepast, dan worden wanden, vloeren en daken continu aan het gebruik van het gebouw aangepast. Voor datacommunicatie en zelfs voor elektriciteit heb je nu eigenlijk al geen leidingen meer nodig. Met dit materiaal zou dat ook voor water- en afwaterleidingen gelden. Het water kan door tijdelijke kanaaltjes stromen, die alleen ontstaan als ze nodig zijn. Volgens Maas hebben ruimten of gebouwdelen op den duur zelfs geen vaste functie meer nodig. Met dit materiaal zou een trap uit een wand of vloer kunnen vouwen als, en waar deze nodig is. Zo kan het gebeuren dat je bovenbuurman even door jouw huiskamer zoeft als hij met zijn tijdelijke lift naar beneden wil. Het is gemakkelijk om dergelijke voorspellingen weg te wuiven als zijnde onrealistisch. Veel interessanter is om in gedachtenexperimenten mee te gaan en te kijken welke mogelijkheden
opdoemen.
(www.thewhyfactory.com)
14
