Valpreventie Wat kan je er zelf aan doen? Informatie voor patiënten
2↕Valpreventie
Voorkomen van vallen bij senioren Naarmate je ouder wordt, verandert je lichamelijke conditie. Bewegingen en reacties worden trager. Je herkent risico’s minder snel en je reageert er ook trager op. Vallen bij oudere mensen is een ernstig probleem. Ongeveer een op drie van de oudere mensen die nog thuis wonen, valt minstens een keer per jaar. Dit kan ernstige gevolgen hebben. In dit boekje gaan we dieper in op een aantal factoren die het risico op vallen kunnen verhogen. Deze factoren hangen onderling samen en kunnen elkaar versterken. Dit boekje kan je helpen na te gaan welke factoren bij je aanwezig zijn. Bekijk daarom de volgende stellingen en tracht de tips die worden aangeraden toe te passen in je dagdagelijks leven.
Valpreventie↕3
Stelling
Juist
Lees meer
Ik ben slecht te been.
p. 4
Ik voel mij soms draaierig wanneer ik opsta.
p. 5
Ik neem meer dan vier verschillende geneesmiddelen.
p. 5
Ik ben de afgelopen zes maanden al eens gevallen of gestruikeld.
p. 6
Ik ben bang om te vallen.
p. 6
Ik zie niet goed meer.
p. 11
Ik draag loszittend schoeisel (bv. slippers) of schoenen met hoge hakken.
p. 11
Ik haast mij soms om de telefoon op te nemen, als de bel gaat, als ik naar het toilet moet.
p. 11
In mijn huis zijn er: opstapjes, losliggende draden, opkrullende tapijten, gladde vloeren…
p. 12
4↕Valpreventie
Niet meer zo vinnig of te weinig beweging? Door lichamelijk actief te blijven kun je je reflexen, spierkracht en coördinatie onderhouden. Stilzitten vergroot de kans op vallen. Door minder te bewegen, verlies je immers sneller je soepelheid en je spierkracht. Je gaat na een tijdje ook trager reageren zodat zelfs een kleine misstap erge gevolgen kan hebben. Volgens een algemene richtlijn zou je driemaal per week een half uur aan lichaamsbeweging moeten doen. Hoe meer je beweegt hoe beter! Elke vorm van beweging is goed. Ook wandelen, tuinieren, enz. Lichaamsbeweging kan ook samenvallen met je dagelijkse activiteiten, zoals boodschappen doen, op bezoek gaan… Er zijn echter ook aangepaste lessen voor senioren in de sportclubs. Als je niet meer goed te been bent of onzeker, kan je gebruik maken van een hulpmiddel. Bijvoorbeeld een looprekje of een wandelstok. Vraag hiervoor raad aan je ergotherapeut of je kinesist. Vermijd risicoactiviteiten: >> Je voeten wassen in stand. >> Iets hoog uit de kast nemen. >> Iets oprapen van de grond of laag uit de kast nemen. >> Snel naar de deur of de telefoon lopen.
Valpreventie↕5
Ik ben duizelig of draaierig bij het opstaan of bukken? Sommige mensen worden duizelig of draaierig wanneer ze snel opstaan uit een bed of een zetel, zich bukken, enz. Dit komt omdat hun bloeddruk zich niet snel genoeg aanpast en de hersenen even wat minder zuurstof krijgen. Dit verhoogt het risico op vallen! Het is dus zeer belangrijk dat je dit meldt aan je behandelende arts. Volgende raadgevingen kunnen ook helpen: >> Plaats het hoofdeinde van je bed een beetje hoger. >> Als je ligt, buig en strek de benen dan eerst enkele malen alvorens recht te gaan zitten. >> Kom traag recht vanuit lig. Ga eerst recht zitten op de rand van je bed en zorg dat je voeten op de grond steunen. >> Adem rustig in en uit en wacht tot alle duizelingen verdwenen zijn. >> Sta pas dan traag recht en houd je goed vast. >> Vermijd plotse bewegingen.
Medicatie Medicatie is een beïnvloedende factor die een val kan veroorzaken. Dit hangt af van de soort en het aantal medicatie en ook het tijdstip dat je deze inneemt. Volgens de literatuur blijkt dat een te hoge dosering van kalmeer- en slaapmiddelen het valrisico kan verhogen. Bespreek samen met je (huis)arts het aantal en soort medicatie dat je inneemt, ook medicatie die niet werd voorgeschreven vb. alternatieve geneesmiddelen. Bijwerkingen of ongewenste effecten ten gevolge van medicatie kan je best vroegtijdig melden. Neem je medicatie stipt in zoals voorgeschreven.
6↕Valpreventie
Angst om nog eens te vallen? Mensen die reeds gevallen zijn, lopen een groter risico om opnieuw te vallen. Vaak zijn mensen bang om te vallen en blijven ze minder in beweging, komen ze minder buiten en geraken ze geïsoleerd van de buitenwereld. Hoe minder beweging, hoe minder fit ze zijn en hoe minder snel ze kunnen reageren bij een onverwacht manoeuvre. Hier volgen enkele tips die je kunnen helpen: >> Tracht er voor te zorgen dat je elke dag voldoende beweging neemt. Start met kleine dagelijkse handelingen en zet niet alles binnen handbereik. >> Een ‘valalarm’ dat men steeds bij zich draagt, is een uitstekend hulpmiddel. >> Ga na of er in jouw gemeente een alarmcentrale bestaat en onder welke voorwaarden men kan aansluiten. Spreek af met enkele buren of familie om een oogje in het zeil te houden. Bijvoorbeeld: brandt het licht ’s avonds, is het rolluik ’s morgens naar boven, is de post uit de brievenbus… Eventueel kan iemand je dagelijks opbellen om te horen of alles in orde is.
Valpreventie↕7
Rechtstaan na val. Rol om tot je op je buik ligt.
8↕Valpreventie
Steun op beide handen en knieën.
Valpreventie↕9
Kruip naar een stoel of zetel. Steun met je handen op het voorwerp en zoek je evenwicht.
Hef je knie zodat één been gebogen is. Plaats je voet plat op de grond.
10↕Valpreventie
Steun met je handen op de zitting van de stoel en sta recht.
Valpreventie↕11
Laat je zicht controleren Mensen die minder goed zien lopen een groter risico om te vallen omdat ze minder snel opmerken dat er iets in de weg staat. Ga daarom jaarlijks naar de oogarts. Hij kan je niet enkel een aangepaste bril voorschrijven, maar door het tijdig vaststellen van sommige oogproblemen kan het zicht langer behouden blijven. Draag enkel je eigen bril.
Schoeisel Zorg dat je steeds stevig schoeisel draagt als je je moet verplaatsen. Comfortabele dichte schoenen, met lage hak en antislipzolen zijn het meest aangewezen. Schoenen zonder veters zijn gemakkelijk aan/uit te doen. Heb je veters, knoop ze dan goed vast.
Gedrag en incontinentie Soms is het moeilijk om je gedrag aan te passen aan de verminderde mogelijkheden die gepaard gaan met het ouder worden. Niet alleen de lichaamskracht neemt af maar ook de reflexen. Mogelijk haast je je ook nog steeds naar de telefoon als deze rinkelt of naar de voordeur als er iemand aanbelt. Of trek je je broek of schoenen aan terwijl je nog rechtstaat. Dit zijn maar enkele oude gewoontes die het risico op vallen aanzienlijk kunnen verhogen. Ook blijkt dat personen die last hebben van urineverlies vaak vallen als ze zich naar het toilet haasten. Bespreek dit met je arts en laat je tijdig informeren over incontinentiemateriaal.
12↕Valpreventie
De woning In en rond de meeste woningen zijn er vaak valkuilen waar je je mogelijk niet bewust van bent. Door het overlopen van de volgende stellingen kan je ontdekken of dit ook voor jouw woning zo is. Je ergotherapeut kan je verder helpen met het zoeken naar een geschikte oplossing.
Algemeen Voorwaarden waaraan de woning moet voldoen >> In de kamers of de hal staan de meubels niet te dicht op elkaar, zodat er voldoende loopruimte is. >> In de kamers of de trap staan er geen spullen in de weg, zodat er voldoende loopruimte is. >> De vloer is voldoende stroef zodat uitglijden niet kan (ook in de badkamer en de keuken als de vloer nat is). >> De ramen kunnen makkelijk geopend worden om de kamers te verluchten. Dit zonder klimpartijen. Alle ruimtes zijn voldoende verlicht, ook de gang en de trap. Ook ’s nachts wordt het licht aangestoken als je naar het toilet gaat.
Huiskamer Voorwaarden >> Alle meubels staan stabiel; je kan steun nemen zonder dat ze verschuiven of kantelen. >> De zetels zijn niet te diep zodat opstaan weinig moeite kost. >> Er liggen geen losse tapijten op de grond waarover je kunt struikelen of uitglijden. >> Op de grond liggen geen losse snoeren waarover je kunt struikelen of uitglijden.
Valpreventie↕13
Keuken Voorwaarden >> De dingen die je vaak nodig heeft staan op grijphoogte. >> De spullen in de provisiekast zijn zonder rekken en bukken te pakken. >> De keukenkastjes sluiten goed zodat je je er niet aan stoot. Deze worden ook systematisch terug toe gedaan.
Trap Voorwaarden >> De vloerbedekking op de trap zit goed vast. De eventuele traproede ook. >> Ik heb een solide trapleuning. >> Ik kom achterwaarts van de trap.
Slaapkamer Voorwaarden >> Het bed is voldoende hoog zodat opstaan geen problemen geeft. >> Er liggen geen losse tapijten. >> Er is een lichtknopje bij het bed zodat opstaan in het donker niet nodig is.
Badkamer en toilet Voorwaarden >> Er is voldoende ruimte om te wenden en te keren. >> Er zijn handgrepen aangebracht als dit nodig is (steun bij het bad, de douche en het toilet). >> De matjes zijn voorzien van een antisliplaag of er zijn geen matjes. >> De deur zwaait open in de richting van de gang. Ik vergrendel de deur niet. >> De douche of het bad zijn voorzien van antislipmateriaal om uitglijden te voorkomen. >> Er is toezicht aanwezig tijdens het baden of douchen. >> De hoge rand van het bad of de douche vormt voor jou geen probleem.
14↕Valpreventie
Rond het huis Voorwaarden >> De stoep en het pad naar de voordeur zijn vlak. Er liggen geen losse tegels en er steken geen tegels uit. >> Er is een goede verlichting. >> De stoep en het pad naar de voordeur zijn niet begroeid met mos of overwoekerd met onkruid.
In geval van nood Voorwaarden >> Voor het geval er iets misgaat zijn er afspraken gemaakt met buren, kinderen of huisgenoten. >> In geval van nood is er hulp via de telefoon of een valalarm.
Diensten Ben je ouder dan 65 jaar en woonachtig in Antwerpen dan kan je thuis advies over valpreventie en/of hulpmiddelen op maat krijgen. 03 338 26 11 Ergowoonadvies >> Je mutualiteit biedt ook gratis advies aan.
Valpreventie↕15
www.zna.be
SAP 15997 - versie 1408
