PAT I Ë N T E N INFORMATIE
Vallen voorkomen Wat kan je er zelf aan doen
Inhoudsopgave Tip: blijf in beweging.................................................................................4 Tip: let op je schoeisel en draag zorg voor je voeten.................................4 Tip: probeer duizeligheid te voorkomen....................................................5 Tip: let op met medicatie..........................................................................5 Tip: laat je ogen controleren.....................................................................6 Tip: kies voor een evenwichtige en gevarieerde voeding...........................6 Tip: zorg voor veiligheid in en om het huis................................................7 Vloeren..................................................................................................7 Verlichting.............................................................................................7 Trap........................................................................................................7 Badkamer..............................................................................................8 Meubilair................................................................................................8 Bed........................................................................................................8 Kasten - keuken......................................................................................9 Garage - bergruimte...............................................................................9 Tuin........................................................................................................9 Telefoon................................................................................................9 Wat als je gevallen bent.........................................................................10 Vragen...................................................................................................10
2
Mevrouw, mijnheer
Als je ouder wordt, verandert je lichamelijke toestand waardoor bewegingen en reacties vertragen en je herkent ook minder snel de risico’s om te vallen. Vallen bij ouderen is een ernstig probleem. Eén op de drie thuiswonende ouderen valt minstens één keer per jaar en dit kan ernstige gevolgen hebben. Door veilig te handelen en gevaarlijke situaties in je eigen huis aan te pakken, kan je zelf het risico op vallen beperken. Met deze folder willen we je een aantal belangrijke tips geven. Ook na het lezen van de brochure heb je ongetwijfeld vragen, aarzel zeker niet deze te stellen.
3
Tip: blijf in beweging
1
Je lichaam verandert met het ouder worden, maar toch kan je nog bewegen waardoor je je spierkracht, coördinatie en reflexen onderhoudt. Stilzitten verhoogt het risico op vallen. Om zelfstandig te blijven wonen is het van belang om fit te blijven. Hoe meer je beweegt, hoe beter, zo’n 30 minuten bewegen per dag is ideaal. Het is niet nodig om zware en moeilijke turnoefeningen te doen. Ga na wat veilig en haalbaar is: wandelen, fietsen (eventueel op een hometrainer), petanque enz. Ook klussen zoals tuinieren, de auto wassen en andere dagelijkse activiteiten zoals boodschappen doen, op bezoek gaan, houden je in beweging. Als je minder goed te been bent of onzeker stapt, maak dan gebruik van het voor jou meest geschikte hulpmiddel (wandelstok, rollator, rolstoel enz.). Hiervoor kan je terecht bij de uitleendienst van je ziekenfonds (huren of aankopen). Ook indien je een chronische ziekte hebt is het van belang om dagelijks, binnen je eigen mogelijkheden, voldoende te blijven bewegen. Wanneer het stappen minder vlot verloopt kan je met je arts het inschakelen van een kinesist bespreken.
Tip: let op je schoeisel en draag zorg voor je voeten
2
Schoenen met een rubberen zool met diepe inkepingen en een brede lage hak zijn aan te raden om te stappen. Maak je veters goed vast of kies voor schoeisel met een velcrosluiting. Bij pantoffels let je erop dat ze gesloten zijn, een goede steun bieden en voorzien zijn van een antislipzool. Laat je voeten goed verzorgen bij eelt, diabetesvoet, blaren, ingegroeide nagels enz. Je kan informatie vragen bij een pedicure of een podoloog.
4
Tip: probeer duizeligheid te voorkomen
3
Het gebeurt dat je duizelig wordt wanneer je te snel opstaat uit een bed of zetel of wanneer je je bukt. Dit komt omdat de bloeddruk zich niet snel genoeg aanpast en de hersenen hierdoor minder zuurstof krijgen. Dit vormt een belangrijk risico op vallen. Als je hier last van hebt, neem je best contact op met je huisarts die je bloeddruk zal controleren. Soms kan het nodig zijn om je schema van bepaalde geneesmiddelen aan te passen. Volgende raadgevingen kunnen ook helpen: • Kom traag recht als je neerligt in een zetel of bed. Zet je eerst recht en blijf even zitten op de bedrand. Adem rustig in en uit en wacht tot eventuele duizelingen verdwenen zijn. Intussen kan je enkele bewegingen uitvoeren: in de handen knijpen, draaien met de enkels om de bloedcirculatie op gang te brengen. Sta pas dan traag op en blijf steun behouden door bijvoorbeeld de leuning van de zetel vast te houden. • Vermijd plotse bewegingen. • Plaats het hoofdeinde van je bed iets hoger.
Tip: let op met medicatie
4
Slaap- en kalmeermiddelen verhogen het valrisico. Volg de voorschriften van je arts op en zoek naar eventuele alternatieve oplossingen voor jouw slaapklachten. Als je toch slaap- en kalmeermiddelen neemt, neem deze dan als je al in bed ligt en sta niet meer op. Vermijd alcohol, dit kan een negatief effect hebben op geneesmiddelen. Ook het aantal geneesmiddelen speelt een rol: neem deze correct in en houd je nauwgezet aan het schema. Meld ongewenste nevenwerkingen aan je arts (vb. duizeligheid) en meld eveneens eventuele valpartijen.
5
Tip: laat je ogen controleren
5
Als je minder goed ziet, loop je een groter risico om te vallen. Je merkt dan minder snel op wanneer er iets in de weg staat. Laat minstens één keer per jaar je ogen controleren bij de oogarts en zorg ervoor dat de glazen, indien je een bril draagt, proper zijn. Gebruik geen bril van iemand anders. Een goed zicht is belangrijk! Als je last hebt van een bril met dubbel zicht, kan je beter twee brillen gebruiken.
Tip: kies voor een evenwichtige en gevarieerde voeding
6
Sla geen maaltijden over, dit kan duizeligheid veroorzaken.
6
Tip: zorg voor veiligheid in en om het huis
7
Het is goed om je woning grondig te overlopen om te zien wat er veranderd kan worden om het veiliger te maken. Meestal zijn er risico’s op valpartijen die kunnen beperkt worden.
Vloeren
• Laat geen rommel slingeren op de vloer en ruim regelmatig op. • Reinig vloeren geregeld. Kruimels en groentenafval kunnen even gevaarlijk zijn als water om op uit te glijden.
• Vermijd losliggende elektrische snoeren (lampen, telefoon). • Maak losliggende verlengkabels vast met kabelklemmen. • Laat tapijten stevig aan de vloer bevestigen of laat een antisliplaag leg-
gen. Opkrullende tapijten zijn een groot risico voor vallen en ze worden best verwijderd. • Wees extra voorzichtig voor natte vloeren (na dweilen of bijvoorbeeld in de badkamer). Verlichting Veel mensen denken de weg door hun woning blindelings te kennen. Het risico om toch ergens te struikelen is groot en het belang van verlichting wordt vaak onderschat. • Zorg voor een gelijkmatige niet-verblindende verlichting in en om het huis. • Zorg zeker voor een goede verlichting van de trap en van de weg tussen de slaap- en badkamer, vermits je die vaak ’s nachts gebruikt. Voorzie een extra lichtschakelaar dicht bij je bed of een klein nachtlampje, zodat opstaan in het donker niet nodig is. Trap Valpartijen op de trap hebben vaak de meest ernstige gevolgen. • Zorg voor een goede verlichting op de volledige trap. • Voorzie een antislipklever op de traptreden. • Zorg ervoor dat de onderste en bovenste traptrede goed zichtbaar zijn, 7
vaak worden die gemist. Je kan bijvoorbeeld een fluostrook aanbrengen zodat je goed kan zien waar de trap begint en eindigt. • Laat geen rommel liggen op de trap. • Voorzie een stevige trapleuning, twee leuningen is nog beter. Badkamer
• Let op voor een gladde vloer en houd de badkamervloer zo droog • • • •
mogelijk. Zorg ervoor dat de instap in bad of douche niet te moeilijk is. Gebruik een antislipmat in de douche of in het bad. Laat stevige handgrepen plaatsen in de douche, aan het bad en bij het toilet. Ze zijn handig om recht te komen. Gebruik een zitje in bad of maak gebruik van een muurzitje in de douche.
Meubilair
• Controleer of het meubilair stabiel staat zodat het niet kan kantelen of
verschuiven als je steun zoekt. • Zorg voor een goede zithoogte in zetels en op stoelen, ook op het toilet (gebruik een toiletverhoger). • Armsteunen aan de stoelen vergemakkelijken het opstaan. • Zorg voor voldoende vrije loopruimte in huis. Bed
• Zorg voor een bed op jouw hoogte. • Plaats het hoofdeinde van je bed iets hoger. • Blijf nog even op de bedrand zitten vooraleer je rechtstaat en vermijd plotse bewegingen.
• Plaats een bed op de benedenverdieping indien traplopen niet meer
vlot gaat. Je kan een ziekenhuisbed huren dat verstelbaar is in de hoogte. Je kan hierbij ook een zelfoprichter huren, dit vergemakkelijkt het opstaan. • Maak eventueel gebruik van een nachtstoel en plaats deze dicht bij je bed.
8
Kasten - keuken
• Probeer veelgebruikte zaken (vb. suiker, borden enz.) op een bereikbare hoogte te plaatsen in je kasten zodat je er gemakkelijk bij kan.
• Vermijd het gebruik van trapjes en krukjes om op te staan. • Plaats geen voorwerpen op de grond. Garage - bergruimte
• Laat geen materiaal en gereedschap rondslingeren. • Berg alles veilig op, maak gebruik van rekken. • Zorg voor ladders en opstapjes in goede staat. Tuin
• In de tuin zijn er meer oneffenheden, wees dus extra voorzichtig. • Neem de draadloze telefoon, gsm of personenalarmsysteem mee naar buiten.
• Let op voor losliggende tegels op voetpaden. • Na sneeuwval of ijzel blijf je beter binnen. Telefoon
• Zet je telefoon op een centrale plaats in de woning, niet al te hoog. Zorg eventueel voor een tweede draagbare telefoon of gsm.
• Zorg dat de belangrijkste nummers in je telefoon of personenalarmsysteem geprogrammeerd staan.
• Een alarmzendertje dat je steeds bij je draagt is een goed hulpmiddel bij problemen. Vraag hierover informatie bij je ziekenfonds.
• Spreek eventueel af met leeftijdsgenoten of buren om elkaar dagelijks in een beurtrol te contacteren (bvb. per telefoon). Dit is een efficiënte en goedkope oplossing die ook het sociaal contact bevordert.
9
Wat als je gevallen bent Oudere mensen die gevallen zijn, raken vaak niet meer uit zichzelf recht. Hieronder volgen enkele tips om recht te komen na een val. 1 Rol je om tot je op je buik ligt. Deze beweging is essentieel om zonder hulp terug recht te geraken. Probeer dit uit. 2 Druk je omhoog en kruip op handen en knieën tot aan een stevig meubelstuk dat voldoende steun biedt om recht te komen (tafel, zetel). 3 Houd dit meubelstuk stevig vast. 4 Zet één voet plat op de grond en probeer met de steun van beide armen en één been recht te komen. 5 Een trap kan ook een plaats zijn om je langzaam op te trekken tot je in een houding komt van waaruit je opnieuw recht kan staan. Indien je bij de val een arm of pols gebroken hebt of je hebt pijnlijke knieën dan zullen bovenstaande tips niet lukken. Probeer dan toch om op het achterwerk of liggend op één zijde rond te schuifelen en zo je telefoon of personenalarmsysteem te bereiken om hulp te vragen. Blijf niet op een koude vloer liggen zonder te zoeken naar isolatie door bijvoorbeeld kussens, handdoeken, tapijtjes of kledingstukken naar je toe te trekken. Je kan anders op korte tijd veel afkoelen.
Vragen Voor meer informatie over dit onderwerp kan je contact opnemen met: Els Poppe, ergotherapeute geriatrie tel. 09 340 81 60
10
Deze folder is gebaseerd op informatie van de wetenschappelijke werkgroep ‘Uniforme Aanpak Valpreventie Vlaanderen’ in opdracht van Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin.
60500197 - © AZ Lokeren 2014
Algemeen Ziekenhuis Lokeren Partner van het UZ Gent Lepelstraat 2 9160 LOKEREN Onthaal tel. 09 340 81 11 fax 09 340 81 91 Dienst geriatrie tel. 09 340 81 60 www.azlokeren.be
[email protected]
Auteur/verantwoordelijke: Els Poppe
