update nr. 25 juni 2009 •
Padel op TenCate Tapeslide™ XP
bierbrouwer in het nieuw
innovatieve geluidswal
serrestallen met geosynthetics
voetbal op water Stel u voor: u bent een van de ruim 27.000 toeschouwers die kijken naar een voetbalwedstrijd die wordt gespeeld op een drijvend platform met als coulissen de imposante skyline van Singapore. Sinds enige tijd kan dat. Limonta Sport in China heeft dit kunstgrasproject gerealiseerd in Marina Bay, de haven van Singapore. Het kunstgrasveld is gemaakt van TenCate Tapeslide™ XT kunstgrasvezels. Die staan bekend om hun uitzonderlijke slijtvastheid en duurzaamheid. Het drijvend platform is het grootste in zijn soort ter wereld.
De nieuwe kunstgrasmat is 116 m lang en 71 m breed. Dit
Het meet 120 bij 83 meter. Tot voor kort was dit het toneel van
is overeenkomstig de voorschriften van de FIFA. Dat maakt het
evenementen als de National Day Parade. Limonta kon de over-
platform eveneens geschikt voor wedstrijden op internationaal
heid van Singapore ervan overtuigen het terrein te bekleden
niveau. Op de vaste wal zijn tribunes ingericht, die uitzicht geven
met kunstgras in plaats van een andere kunststof bekleding.
op het veld.
bescherming kustlijn TenCate Geosynthetics is in zowel Nigeria als de Verenigde Staten (New Orleans) als leverancier betrokken bij een project waarbij de duurzame TenCate Geotube®-technologie wordt gebruikt. In Nigeria (zie elders in deze editie) wordt TenCate Geotube toegepast bij de versterking en bescherming van oevers in de Niger-delta. In de VS werkt TenCate Geosynthetics met het US Corps of Engineers aan het herstel en de bescherming van de kuststrook van Grand Isle in New Orleans (Louisiana).
De containers krijgen in Commerce een PU-coating
TenCate Geosynthetics North America werkt in het Amerikaanse
afkalving en afbraak van het systeem ten gevolge van uv-straling.
Louisiana met het US Corps of Engineers aan een project op Grand
TenCate Geotube is een door TenCate ontwikkeld systeem waarbij
Isle nabij New Orleans. Voor het herstel van de schade die de
een zeer grote buisvormige textiele container wordt volgespoten
orkanen Gustav en Ike in 2008 hebben aangericht en ter
met lokaal aanwezige bouwstoffen. Doordat dit systeem plaatselijk
bescherming van de kustlijn wordt hier een 9600 m lange rij
zand of slib benut, is dit een meer duurzame oplossing dan
TenCate Geotube-containers geplaatst. De textiele containers
traditionele materialen voor oeverbescherming als (gewapend)
vormen de kern van wat uiteindelijk – door zandverstuiving – een
beton en rotsblokken of stenen, die vaak over grote afstanden
rij duinen gaat worden. Het systeem stimuleert natuurlijke
moeten worden aangevoerd. Het systeem is tevens effectiever en
duinvorming zonder dat grote hoeveelheden zand hoeven te worden
duurzamer dan het opspuiten van zand, dat gedeeltelijk weer door
opgezogen, wat verstorend kan zijn voor het leven op de zeebodem.
het stromende water wordt meegenomen. Bovendien kan TenCate
Een speciale coating zorgt ervoor dat duinzand tijdens een orkaan
Geotube goed in het landschap worden geïntegreerd en is het
niet wordt weggespoeld en biedt extra bescherming tegen
daardoor ook van ecologische waarde.
Gerard Lohuis in de nieuwe kleding
bierbrouwer in nieuw jasje
Tweehonderd medewerkers van bierbrouwerij Grolsch dragen kleding waarvan de broeken en jacks zijn gemaakt van een katoen/polyesterweefsel uit de TenCate Tecawork™-collectie. Het materiaal voldoet aan de eisen die door Grolsch werden gesteld. De kleding moest representatief zijn, een goede kwaliteit hebben en uitgevoerd worden in de huisstijlkleuren van de brouwer: Grolsch-groen.
De dragers van de nieuwe kleding zijn werkzaam bij Grolsch in
van Grolsch), ‘die was oubollig en van een mindere kwaliteit.’
Enschede en bij vestigingen van ‘volle dochter’ De Klok Dranken. In
Eisen die aan de nieuwe kleding gesteld werden, betroffen het
Enschede betreft het afdelingen die zowel ondersteunend zijn als
draagcomfort (gedurende alle vier seizoenen), slijtvastheid, veilig-
een externe uitstraling hebben. Het betreft de (kelderbierchauf-
heid en representatie. Wie jaarlijks 40- tot 50.000 bezoekers ont-
feurs), de horeca-taptechnische service (HTTS), de afdeling evene-
vangt, wil wel graag dat de verschillende afdelingen qua kleding
menten en het magazijn. Het volledige kledingtraject werd in het
een goede en eenduidige uitstraling hebben. De kleding moest qua
najaar van 2006 ingezet. ‘We waren niet tevreden met de bestaan-
ontwerp dus voor de verschillende afdelingen gelijk zijn, met inbe-
de kleding’, vertelt Erik Bakker (manager Personeel & Organisatie
grip van het aantal zakken en andere handigheden.
‘We wilden terug in het aantal stuks, dus een universeler kledingpakket met minder specificaties. Het duurt even voordat iedereen dan op dezelfde lijn zit.’ Grolsch wenste bovendien kleding die eenvoudig afroepbaar en gestandaardiseerd is. Wil je kleding nabestellen voor nieuwe medewerkers of kleding vervangen, dan is dat eenvoudig te regelen. Uitstraling
Erik Bakker, Jan Dijkstra, Dick Gesthuizen, Gerard Lohuis en Rob Wijnhoven
De tender werd uitgezet, een drietal kledingleveranciers ge-
verwachting twee tot drie jaar mee. De overhemden, polo’s en
selecteerd, stylistes ingehuurd, moodboards gemaakt en een
sweaters minder lang, omdat deze vaker gewisseld worden.
kledingpakket samengesteld. Stoffen werden bekeken en draag-
De nieuwe kleding wordt al enige tijd gedragen en heeft zich in
proeven gehouden. Om er zeker van te zijn dat de kleding de
de praktijk bewezen. Door de kleurstelling ziet het er mooi en fris
gewenste uitstraling zou hebben, keek de raad van bestuur van
uit, stelt Erik Bakker. ‘We zijn er heel tevreden over en de
Grolsch over de schouder van Erik Bakker en zijn projectteam
medewerkers dragen de kleding met plezier. Dat is een goed
mee. Kledingleverancier Crown East – dat medewerkers van De
teken. Zij zijn trots op het product en het bedrijf. Wij zijn allemaal
Klok Dranken al eens in het nieuw had gestoken - kwam als beste
Grolsch-ambassadeurs. Daarom is zowel het comfort als het
uit de bus en won de tender. Het bedrijf is een goede klant van
uiterlijk van de kleding zo belangrijk.’
TenCate Protective Fabrics. Referentie Katoen/polyester
Voor Crown East en TenCate is de levering aan Grolsch en De Klok
De kleding bestaat voor elke medewerker uit drie broeken, een
Dranken niet alleen ‘leuk om te doen’. Het is ook een plezierige
multifunctioneel jack, drie sweaters, vijf polo’s en vijf overhemden,
referentie. Grolsch staat voor ‘Vakmanschap is Meesterschap’ en
alles te leveren via Crown East. Voor het jack en de broek werd
is dan ook heel zorgvuldig in het selecteren van haar leveranciers.
contact opgenomen met Jan Dijkstra (accountmanager TenCate)
‘Je beoordeelt de vakkennis en of ze adequaat handelen’, aldus
en gekozen voor een 310 g/m2 katoen/polyesterweefsel uit de
Erik Bakker. ‘Met deze partners hebben we korte lijnen, ze kunnen
TenCate Tecawork™-collectie in Grolsch-groen Er is onderscheid
snel reageren.’
gemaakt tussen de kleding van De Klok Dranken (zeven vesti-
Crown East en TenCate Protective Fabrics zitten vaker aan tafel bij
gingen) en kleding van Grolsch qua accentkleuren. Van oudsher
de eindgebruiker. ‘Als je een dergelijke order bij Grolsch goed
wordt in de brouwerijbranche groen gebruikt, naast wit vanwege
hebt kunnen managen en nazorg leveren, praat dat makkelijker.’
het hygiënische aspect. Als contrastkleur kreeg Grolsch lime en De Klok rood. ‘De kleur lime wordt veel verkocht’, weet Jan Dijkstra. ‘Je ziet deze trendkleur steeds meer verschijnen
Grolsch is net als TenCate een koninklijke onderneming met een imposante historie.
in werkkleding.’
De bierbrouwerij dateert van 1615 en vindt haar oorsprong in Groenlo. Sinds 2004 is Grolsch gevestigd in een modern brouwerijcomplex in Enschede. Grolsch is actief op
Minimumvoorraad
zowel de Nederlandse als een groot aantal internationale dranken-markten. Het
Crown East heeft een eigen fabriek in Tunesië, vertellen Dick
zwaartepunt van de commerciële activiteiten ligt in Nederland. Grolsch brouwt uit-
Gesthuizen (salesmanager) en Rob Wijnhoven (sales & marketing
sluitend bier en richt zich op het premiumsegment van de markt. De onderneming is
director). Als men daar een minimumvoorraad constateert, wordt
bekend om de slogan ‘Vakmanschap is Meesterschap' en uiteraard om de unieke
er meteen geproduceerd. Eens per week worden de kledingstukken
beugelfles. Grolsch is een dochter-onderneming van SABMiller plc.
naar Nederland verzonden. De broeken en jacks gaan naar
100 aandeelhouders
vaste voet
Exact honderd aandeelhouders meldden zich 9 april in Enschede voor de jaarlijkse algemene vergadering van aandeelhouders (AVvA). Ze waren goed voor 5.779.345 aandelen oftewel 24,1% van het geplaatste aandelenkapitaal.
TenCate Advanced Armour heeft voet gezet op Britse bodem. Op 3 april werd TenCate Advanced Armour uitgebreid met TenCate Advanced Armour UK. Het ‘nieuwe’ bedrijf is gevestigd in Bristol. Dat is dus in de nabijheid van enkele van de grootste klanten in Groot-Brittannië, zoals BAE Systems en AgustaWestland.
Bestuursvoorzitter Loek de Vries gaf een uitgebreide toelichting op de resultaten, financiële gang van zaken en ontwikke-
De Britse markt is voor TenCate Advanced Armour van wezenlijk
lingen. Meer terughoudendheid legde hij om begrijpelijke
belang. Het Verenigd Koninkrijk geeft na de VS het meeste uit aan
redenen aan de dag bij de bespreking van de vooruitzichten.
defensie en verstrekt de orders steeds meer aan bedrijven in eigen
President-commissaris Jan Hovers leidde de vergadering.
land. Met een vestiging in de UK kan de marktgroep de beschikking krijgen over geclassificeerde documenten; niet onbelangrijk als je
Vragen waren er onder meer van particuliere beleggers en ver-
contacten hebt met Defensie.
tegenwoordigers van beleggersverenigingen: de Vereniging
Op basis van deze Britse footprint is het lidmaatschap aangevraagd
van Effectenbezitters, de Vereniging van Beleggers voor Duur-
van de Defence Manufactures Association (DMA). ‘Dat biedt ver-
zame Ontwikkeling, het Orange Fund en het Add Value Fonds.
schillende mogelijkheden in de markt, zoals toegang tot de Britse
Die vragen betroffen bijvoorbeeld onze ambities in Azië, de
defensieattachés. Die kunnen ons behulpzaam zijn bij de verkoop-
vertrekregeling van voormalig CFO Jan Wegstapel, aanvulling
bevordering wereldwijd van onze beschermingsoplossingen.’
van de raad van bestuur en de raad van commissarissen,
TenCate Advanced Armour UK valt qua verkoop en marketing
een meer op de afzonderlijke segmenten toegespitste presen-
binnen het TenCate Roshield-segment. Het kantoor wordt bemand
tatie van cijfers en het CO2-handelssysteem. Na tweeënhalf
door Ian Dunbavand. Zijn collega Matt Minshall, consultant voor
uur waren alle agendapunten behandeld en kon de AVvA
het ministerie van defensie, opereert vanuit zijn huis in Norfolk.
worden gesloten. Raad van bestuur en commissarissen van de vennootschap
Ian Dunbavand, Sarah Simonson (Denemarken) en Matt Minshall voor het kantoor in Bristol
JEC
herne
Eind maart toog TenCate Advanced Composites naar de JEC 2009 in Parijs. De JEC Composites Show geldt als de grootste beurs in Europa op composietengebied. Er komen gemiddeld 27.700 bezoekers. Ruim 1000 exposanten heten hen een warm welkom. Eenzelfde JECbeurs in Azië mag zich inmiddels verheugen in een groeiende belangstelling.
Herne is verlost van zijn stankprobleem. Het Duitse plaatsje in het noorden van het Roergebied tobt er al jaren mee. De oorzaak is gelegen in de slotgracht en de vijver nabij Schloss Strunckede in het centrum van Herne. TenCate Geotube® brengt uitkomst. De stank ter plaatse wordt veroorzaakt door het slib, afkomstig uit de watergangen rondom het kasteel. Doordat hieraan jaren-
TenCate Advanced Composites North America lanceerde op de
lang geen onderhoud is gepleegd, is het water op sommige
JEC een aantal nieuwe en verbeterde producten. De RS-36 epoxy
plaatsen slechts enkele centimeters diep. Vooral bij het warme
prepreg voor de ruimtevaart en met name structuurdelen van
weer van de afgelopen jaren een bron van ernstige stankover-
satellieten. Het materiaal kent een uitstekende vochtbestendig-
last. De firma Van Boekel in Zeeland kwam na een verkenning
heid en lage uitgassing. Het is een kosteneffectief alternatief
en een bezoek aan het werk in Zutphen op het idee om het slib
voor cyanaatester prepregs. TC550 is een epoxy hybride prepreg
te ontwateren en blijvend op te slaan in TenCate Geotube.
voor vliegtuiginterieurdelen en bijvoorbeeld buizen van het air-
Hiervoor is in het bestaande park een 1,50 meter diep stuk
conditioningssysteem. TenCate Cetex Thermo-Lite unidirectionele
grond afgegraven en een werkveld gecreëerd. Op het veld zijn
tapes zijn bestemd voor nieuwe vliegtuigtoepassingen. Nieuw is
in totaal 22 TenCate Geotube-units naast elkaar uitgerold en
ook de Aerospace Selector Guide. Een handzame en overzichte-
met slib gevuld. Na ontwatering zijn de tubes met het eerder
lijke gids die in 21 pagina’s laat zien welke materialen worden
uitgegraven materiaal afgedekt. Het park is in de loop van mei
ontwikkeld en geproduceerd voor toepassing in satellieten,
ingezaaid en ziet er eerdaags weer natuurlijk uit – zonder
radarkoepels (radomes), vliegtuigen, vliegtuiginterieurs et cetera.
stankoverlast.
Foto’s, technische tabellen en illustraties maken duidelijk welke mogelijkheden er bij welke toepassing en wensen geboden worden. De Selector Guide is binnen te halen via www.tencate.com .
Rob Wortelboer (marketmanager TenCate Geotube marine sludge dewatering, rechts) en Paul van Boekel
padelveld Technograss heeft bij Real Club de Tenis López Maeso in Madrid onlangs een totaal nieuw padelveld geïnstalleerd. Het systeem is ontwikkeld door TenCate Grass en Technograss. De mat is getuft met de hoogst mogelijke dichtheid. Door voor TenCate Tapeslide™ XP-grasvezels te kiezen, zijn de levensduur en speelbaarheid van kunstgras aanmerkelijk vergroot. TenCate Tapeslide™ XP is gebaseerd op een geheel eigen procédé. De ‘grassprieten’ splijten niet. Een uitstekende keuze dus voor intensief bespeelde velden.
Veranderingen Naar verwachting worden dit jaar in Spanje meer dan 1.500 padelvelden aangelegd. Daarvan komen er 500 voor rekening van Technograss. In tegenstelling tot andere sporten hebben zich de afgelopen tientallen jaren geen ontwikkelingen van betekenis voorgedaan in de kwaliteit of speeleigenschappen van Padel (of padeltennis) is vooralsnog met name populair in Spanje
het padelsysteem. Om die reden besloten TenCate Grass en
en Latijns-Amerika. Net als squash wordt het gespeeld in een
Technograss dat het tijd was voor de introductie van een nieuw
hal. De muren mogen in het spel betrokken worden. In het midden
systeem dat nog vaker bespeelbaar is, een langere levensduur en
van het veld (court) hangt net als bij tennis een net. Als racket
een fraaier uiterlijk heeft. TenCate heeft het systeem grondig
wordt een groot formaat tafeltennisbatje gebruikt. Het is van
getest. Technograss vond een in het oog springende locatie om
rubber en heeft gaten om de luchtweerstand te verkleinen.
het eerste veld te installeren.
Madrid, Spanje
het veld voelt zacht aan en het is makkelijk te onderhouden.’
Technograss is een van de toonaangevende kunstgrasprodu-
De installateurs van Technograss waren ook in hun nopjes: het
centen in Spanje. Het beschikt nabij Madrid over een modern
veld laat zich veel eenvoudiger aanleggen.
productiebedrijf met geavanceerde procestechnieken. Het bedrijf is al ruim tien jaar partner van TenCate en voert kwaliteit en
Spartvloerenconferentie
service hoog in het vaandel. Kernmarkten zijn tennis, padel, golf,
Manuel J. Pérez (managing director Technograss) presenteerde
landscaping en recreatie.
het nieuwe systeem onlangs tijdens een sportvloerenconfe-
Real Club de Tenis López Maeso is een exclusieve tennis- en
rentie aan de Technische Universiteit van Madrid. Onder de
padelclub in Madrid. Misschien kent u López Maeso nog als
aanwezigen bevond zich menig padelclublid en installateur. Zijn
voormalig Spaanse tennisprof. Tegenwoordig is hij tv-verslaggever
presentatie maakte bij hen veel belangstelling los. Volgens
van tenniswedstrijden. Volgens hem en andere clubleden is het
Manuel Pérez zal het nieuwe systeem net zo veel commercieel
veld uitstekend bespeelbaar. ‘Het balstuitgedrag is voortreffelijk,
als sportief succes hebben.
niger-delta
De technologie van TenCate Geosynthetics EMEA bleek hiervoor de meest passende oplossing. Om de stromings- en golfbelasting tegen te gaan, worden op de bodem van de rivier zogeheten stortebedden aangebracht om het uitslijten van de
TenCate Geosynthetics is in zowel Nigeria als de Verenigde Staten (New Orleans) betrokken bij een project waarbij de duurzame TenCate Geotube®technologie wordt gebruikt. In Nigeria wordt TenCate Geotube toegepast bij de versterking en bescherming van oevers in de Niger-delta.
bodem ten gevolge van de stroming tegen te gaan. Hierop worden TenCate Geotube-units geïnstalleerd. Na installatie worden deze afgedekt met TenCate Polyfelt ® -non-wovens. Totaal wordt voor 1 juli 4.000 m TenCate Geotube (diameter 5 m), 100.000 m² Ten Cate Polyfelt ® non-woven en 100.000 m² TenCate Polyfelt scheidingsdoek geleverd. TenCate is als leverancier van geotextielen van oudsher betrokken bij toonaangevende weg- en waterbouw projecten
De Niger Delta Development Commission is een aantal jaren
over de gehele wereld. Deze in het oog springende projecten zijn
geleden gestart met de ontwikkeling van de Niger-delta. De
van belang om in de wereld meer aandacht te vragen voor
oevers van de Niger zijn hier sterk onderhevig aan erosie.
duurzame bouwmethoden die het milieu sparen en transport
Daardoor dreigen huizen te verzakken en dorpen te verdwijnen.
van bouwmaterialen minimaliseren.
Beelden van de Niger-delta
De marktgroep Space & Aerospace Composites ontwikkelt een scala aan geavanceerde composietmaterialen in zowel thermoplast- als thermoset-versies. Door de unieke eigenschappen van deze technologisch hoogwaardige materialen zijn ze bij uitstek geschikt voor toepassing in de lucht- en ruimtevaart. Space & Aerospace Composites heeft een leidende positie als het gaat om de ontwikkeling en productie van composietmaterialen voor deze veeleisende toepassingen. TenCate Cetex® is een reeks continu vezelversterkte thermoplastische composietmaterialen (op basis van koolstof-, aramide- en glasvezels), zoals prepregs, tapes, laminaten en sandwichpanelen. TenCate Thermo-Lite® is een reeks geavanceerde composietmaterialen (prepregs, tapes, lijmen enz.).
De eisen die de luchtvaartindustrie stelt veranderen snel. Het ge-
van composietgebruik zijn de vaste vleugelvoorrand, trolleys, toe-
bruik van composieten in deze tak van nijverheid neemt zienderogen
gangspanelen, draagbalken, bagagebakken en vloerdelen van vlieg-
toe. Nieuwe commerciële vliegtuigen die in 2010 en eropvolgende
tuigen. En niet te vergeten de Cirrus: een populair privévliegtuigje,
jaren worden uitgeleverd, krijgen rompen en vleugels waarin weer
dat geheel uit TenCate-composieten is opgebouwd. Toepassingen
meer aluminium is vervangen door (koolstofvezel-)composieten.
in de ruimtevaart zijn satellieten en wat betreft de drie Marslanders
De nieuwe Boeing 787 en Airbus A380 XWB zullen voor 50% uit
onder meer delen van de huid en de draagconstructie voor de zon-
composieten bestaan en nog maar voor 20% uit aluminium. Dat is
necellen, antennes, communicatieschotels en hitteschilden.
een goede ontwikkeling. Bij nieuwe generaties vliegtuigen gaat het er immers om, meer passagiers over grotere afstanden te kunnen
Positie
vervoeren en zulks met een lager brandstofverbruik en tegen lagere
TenCate Advanced Composites heeft een leidinggevende positie in
productie- en onderhoudskosten.
de Amerikaanse ruimtevaartindustrie en is dominant in de commerciële en militaire satellietindustrie. Die positie dankt ze aan jaren-
Levensduur
lange ervaring in de ontwikkeling en levering van materialen.
Gebruik van composieten vergroot de levensduur van het vliegtuig
De groeiende positie van TenCate in de aerospace-markt is begin
en het comfort van de passagiers, omdat tevens een betere rege-
vorig jaar verder versterkt door de overname van de Amerikaanse
ling van de luchtdruk en luchtvochtigheid mogelijk is. Voorbeelden
bedrijven Composix, YLA en CCS Composites. Composix produceert
interplanetaire grenzen verleggen
geavanceerde armour-oplossingen van composiet- of keramische
hitte en koude. Daarbij zijn deze materialen enorm sterk, laag in
materialen voor de bescherming van personen, voertuigen, vaartui-
gewicht en duurzaam. Cruciaal als je sondes de ruimte in stuurt
gen en vliegtuigen. Onder de afnemers van Composix vallen toele-
en ze jaren achtereen in een ‘vijandige’ kosmische omgeving
veranciers van het Amerikaanse leger die bijdragen leveren aan
operationeel wilt houden. Gezien de klimatologische omstan-
bijzondere militaire programma’s. Composix is marktleider op de
digheden op Mars en de aanzienlijke kosten van een missie naar
groeiende armourmarkt in de Verenigde Staten. YLA maakt geavan-
deze planeet is elk compromis bij de materiaalkeuze uit den boze.
ceerde thermoset composietmaterialen en is toonaangevend leve-
Alle materialen van welke Explorer of Mars Lander ook moeten
rancier aan producenten van onder meer communicatiesatellieten.
onder de meest extreme condities volledig betrouwbaar zijn
CCS Composites is producent van composietcomponenten die wor-
en blijven.
den gebruikt in de commerciële en militaire luchtvaart, satellieten, de olie- en gaswinning en industriële toepassingen.
De Mars-missies dienen drie hoofddoelen: onderzoek naar de aanwezigheid van water (in alle fasen), het ontdekken van
De acquisitie in 2007 van het Amerikaanse Phoenixx TPC (thermo-
levensvormen en het uitvoeren van meteorologisch onderzoek
plastische unidirectionele composieten) was eerder al een belang-
onder polaire omstandigheden. De Phoenix Mars Lander heeft
rijke versterking van onze markt- en vooral technologische positie.
inmiddels de aanwezigheid van ondergronds ijs bevestigd en
De temperaturen op Mars liggen tussen de -80º en +20º C.
sneeuw in de atmosfeer waargenomen. Een goed uitgangspunt als
Thermoset composietmaterialen bieden weerstand tegen dergelijke
we ooit op deze planeet een permanente basis willen vestigen.
innovatieve ontwerpen realiseren
TenCate Aerospace Composites werkt met zowel klanten als leve-
Begin 2009 nam TenCate Advanced Composites North America in
ranciers samen in de ontwikkeling en productie van geavanceerde
Morgan Hill (VS) de nieuwe productielijn voor thermoplastische
composietmaterialen. Op die manier kunnen concepten en produc-
prepregs in gebruik. Met name thermoplast uni-tapes leveren klan-
ten op maat worden geboden.
ten vanwege automatisering extra besparingen op in de productie. TenCate zit momenteel in een kwalificatieprogramma dat is gericht
TenCate Cetex heeft een imposante staat van dienst als materiaal
op vervanging van een metalen laadklep in helikopters door
voor menig vliegtuigonderdeel. Vanwege de superieure eigen-
TenCate Cetex thermoplast composiet. Dat zal resulteren in een
schappen van TenCate Cetex RTL (reinforced thermoplastic lami-
gewichtsbesparing van 40% en tegelijk meer sterkte en verlenging
nate) en het hiervan afgeleide sandwichpaneel TenCate Cetex
van de levensduur. TenCate Thermo-Lite bestaat uit geïmpregneer-
System3 maakt men voor de bouw van privé-, commerciële en mi-
de thermoset vezelmaterialen (prepregs) van zeer hoge kwaliteit,
litaire vliegtuigen graag en in toenemende mate gebruik van deze
speciaal ontworpen voor de veeleisende lucht- en ruimtevaart en
materialen. Ze zijn snel te verwerken, licht, buitengewoon sterk en
elektronicabranche. Ze worden eveneens toegepast in industriële
eenvoudig vervormbaar tot eindproducten. Daarnaast is de uitste-
applicaties en sportartikelen.
kende brandbestendigheid, lage rookgasemissie bij calamiteiten en chemische resistentie tegen vloeistoffen als hydraulische olie,
Bij de samenstelling van dit artikel is dankbaar gebruikgemaakt
kerosine en antivriesmiddelen nog steeds een belangrijk argument
van bijdragen van onze collega’s Winand Kok, Harm Albers, Sean
om voor TenCate Cetex te kiezen.
Johnson, Son Tran, Michael Cichon en Scott Unger.
Het deel van Groenland dat het meest kwetsbaar is (smeltend ijs) en dat Jason Box wil afdekken
hoop voor gletsjers
Weet u nog? Eind 2007 berichtten wij in txtures over TenCate Toptex® GLS (Gletscherschutzmatte). TenCate Toptex is ontwikkeld door TenCate Geosynthetics Austria en bedoeld om sneeuw en ijs te beschermen tegen zonnestralen. Het materiaal reflecteert zonnestralen, zodat de warmte niet door het doek dringt. De textuur zorgt ervoor dat sneeuw niet wegglijdt. Hiermee wordt de kans op lawines geminimaliseerd.
Onderzoek door de universiteit van Innsbruck laat zien dat TenCate Toptex de beste oplossing is om het smelten van gletsjers tegen te gaan. Een vermindering van 60% is gerealiseerd, zonder dat de flora en fauna op de gletsjer wordt aangetast. In het licht van de opwarming van de aarde dus een ‘hot’ item.
TenCate Toptex® reflecteert zonnestralen, zodat de warmte niet door het doek dringt
De Amerikaanse glacioloog (gletsjerkundige) en Nobelprijswinnaar dr. Jason Box heeft als missie gletsjers te beschermen. Hij en deskundigen van het Byrd Polar Research Center waarschuwen dat twee van de grootste gletsjers van Groenland op het punt staan uiteen te vallen. Een stuk van 29 km² van de Petermann-gletsjer (gelijk aan de oppervlakte van Manhattan) kwam tussen 10 en 24 juli los. Andere grote ijsschotsen van dezelfde gletsjer ter grootte van 86 km² kwamen al los tussen 2000 en 2001. Jason Box en het team deskundigen constateerden op basis van satellietbeelden van de NASA bovendien een gat aan de rand van de gletsjer. Dit kan wijzen op een volgende en nog veel grotere breuk. Als de barst zich voortzet, kan een stuk tot 160 km² loskomen - een derde van de gletsjermassa.De onderzoekers wijzen er ook op dat de
TenCate Toptex®
Jakobshavn-gletsjer blijft krimpen. Tussen 2001 en 2005 is deze gletsjer al 10 km² kwijtgeraakt.
kuststrook van Groenland – met de oppervlakte van GrootBrittannië - met dit materiaal bedekken. TenCate Toptex zou daar
Samen met een team van Discovery en deskundigen van het Byrd
bij uitstek voor geschikt zijn. Op het internet staan filmpjes waar-
Polar Research Center heeft Jason Box een gebied van 8.000 m²
op het team van Jason Box aan het werk is en de beschermende
in Groenland bedekt met 31 rollen polypropyleen weefsel. Ook is
weefsels worden uitgerold:
registratieapparatuur geïnstalleerd. Een van de wetenschappers
• http://dsc.discovery.com/videos/discovery-project-earth-
blijft achter om de gegevens bij te houden en de bedekking te onderhouden. Het team keert 25 augustus terug om de resultaten te verzamelen. Als de resultaten positief zijn, wil Jason Box de
wrapping-glaciers-in-a-nutshell.html • http://www.discoverychannel.co.uk/video/ways-to-save-the-
planet-wrapping-greenland/
ecoscherm Luchthaven Schiphol wil de geluidshinder in Hoofddorp als gevolg van grondgeluid bestrijden met een innovatie: de Ecobarrier. De opvallende tentconstructie vangt het geluid van vliegtuigen die starten vanaf de Polderbaan op en fungeert als energie-opwekker. Schiphol is enthousiast over het ontwerp. Wanneer de bouw begint, hangt af van goedkeuring van het bestemmingsplan en van een toetsing door Luchtverkeersleiding Nederland.
Het idee voor een tent parallel aan de landingsbaan komt van
De Ecobarrier bleek de beste en meest innovatieve inzending voor
stedebouwkundige Toine van Goethem. Met zijn ontwerp won de
een geluidscherm dat het grondlawaai voor de bewoners van
medewerker van de dienst ruimtelijke ordening van Amsterdam
Hoofddorp zou beperken.
de ontwerpwedstrijd die door Schiphol was uitgeschreven. Amsterdam Airport Schiphol schreef in april vorig jaar een
Betrokken
internationale ontwerpwedstrijd uit, voor het ontwerp van een
De tent is ca 14 meter hoog en 1850 meter lang. TenCate is bij de
geluidwerende voorziening bij de Polderbaan. Met deze wedstrijd
ontwikkeling van het prijswinnende concept betrokken geweest.
riep Schiphol onderwijsinstellingen, particulieren, ontwerpbureaus
De constructie kan worden opgebold en bestaat uit gecoat
en bedrijfs-leven op, om een duurzame oplossing te bedenken
tentdoek en stokken van glasvezel. Berekeningen wijzen uit dat de
voor het com-plexe probleem van het grondgeluid van startende
geluidsoverlast met 7 decibel zal afnemen. Een reductie van nog
vliegtuigen vanaf de Polderbaan in Hoofddorp-Noord.
eens 3 decibel is mogelijk door een gebied van zestig ha ten westen van de Polderbaan ‘slim’ in te richten. Omdat de constructie
De opdracht luidde: ‘Create a barrier of Silence’. Schiphol ontving
zo licht is, is het gevaar bij een eventuele botsing minimaal.
in totaal 97 inzendingen uit 17 landen, waaronder China, Japan, Nieuw-Zeeland, de Verenigde Staten en tal van Europese landen.
Schiphol is bezig met de verdere ontwikkeling van de Ecobarrier
De ontwerpen zijn beoordeeld door een jury. Hierin zaten onder
met als doel in het eerste kwartaal van 2010 met de bouw te
anderen de architecten Hubert-Jan Henket (tevens supervisor
starten. Het ontwerp wordt opgesteld door een bouwteam met
luchthaven Schiphol) en Mels Crouwel (vaste architect van de
Royal Haskoning en de combinatie Dura Vermeer - Imtech als
luchthaven).
ontwerp- en bouwspecialisten.
interlink M74 Een consortium van vier bouwbedrijven heeft in 2008 de schouders gezet onder de realisatie in Glasgow (Schotland) van de Interlink M74. Dit is de ontbrekende schakel tussen de M74 bij Fullarton Road Junction in Carmyle en de M8 even ten westen van Kingston Bridge. Bij de realisatie worden grote hoeveelheden TenCate Polyfelt Geolon® PET toegepast. Verwachte oplevering: eind 2011.
De voltooiing van de M74 is onderdeel van een omvangrijk inves-
een paalfundering aangebracht die overspannen wordt met
teringsproject in het wegennet in dit gebied. Daarvan maakt ook
diverse types TenCate Geolon, waaronder Geolon PET 1600. Dit is
de aanleg van twaalf bruggen en een spoorverbinding naar de
het sterkste materiaal dat TenCate Geosynthetics ooit voor een
luchthaven van Glasgow deel uit. Een van de bruggen is een 700
dergelijk project heeft gemaakt: meer dan 160 ton trekkracht.
meter lange stalen overspanning over de West Coast Main Line: de 542 km lange treinverbinding met London. David Shercliff (na-
Op locatie
tional salesmanager UK en Ierland) werkt met collega’s ter plaatse
Onze collega’s boden op de bouwlocatie ondersteuning en over-
samen met de ontwerpers aan de grondwapening. Die is nodig
legden – tot volle tevredenheid van de ontwerpers – regelmatig
omdat de draagkracht van de ondergrond onvoldoende is om het
over het gebruik van het materiaal. Dat vergt namelijk het nodige
gewicht van de op- en afritten te kunnen dragen. Daartoe wordt
installatiewerk en expertise. Daarbij moet het project worden uit-
De paalfundering wordt overspannen met diverse types TenCate Geolon, waaronder Geolon PET 1600, en vervolgens afgedekt
gevoerd in stedelijk gebied. Het bleek met name moeilijk de ver-
met in dit geval een treksterkte tot 1600 kN/m. Het is speciaal
eiste hellingshoek te bepalen. De afmetingen van de wal zijn
ontworpen voor langdurige grondwapening, in de meeste toe-
namelijk gewijzigd en door het heiwerk is de onderlinge afstand
passingen meer dan 100 jaar. TenCate Geosynthetics kan klant-
van de pijlers veranderd. TenCate Geosynthetics UK legde al haar
specifieke producten ontwikkelen, nauwkeurig afgestemd op
veelzijdigheid en service aan de dag. Dat leverde een flinke kos-
de projecteisen.
tenbesparing op.
TenCate Geolon PET wordt vooral toegepast voor grondwapening van zeer slecht draagkrachtige bodems onder aarden banen, al of
Grondwapening
niet ondersteund door paalfunderingen. Een andere toepassing
TenCate Polyfelt Geolon PET is een geweven geotextiel voor
voor TenCate Geolon PET is in onderwatertoepassingen, omdat
grondwapening. Basis zijn 100% hoge sterkte polyester garens,
het textiel zinkt en een eenvoudige installatie mogelijk maakt.
In februari van dit jaar kondigde de Synthetic Turf Council (STC) in de VS de eerste ‘Zoektocht naar het Echte Veld van je Dromen’ aan. In de VS worden jaarlijks meer dan duizend kunstgras sportvelden aangelegd. De STC wilde het verhaal achter een aantal van deze velden horen en het grote verschil laten zien dat dergelijke velden maken voor studenten, waar ook in de VS. TenCate kon trots zijn: de de meeste ‘droomvelden’zijn gemaakt van TenCate-materialen.
De eerste prijs ging naar de SalesianHigh School in Richmond, California
Drie onafhankelijke en terzake kundige rechters beoordeelden de inzending van 37 scholen en selecteerden tien genomineerden. Voor zeven van de tien velden leverde TenCate het kunstgras. Daaronder ook de eerste prijs- (Grand Champion) en de tweedeprijswinnaar. ‘Deze verhalen maken duidelijk hoe TenCatematerialen in het leven van mensen een wezenlijk verschil maken.’ De eerste prijs ging naar de Salesian High School in Richmond (California). Van de studenten hier doet 70% aan sport. De speelvelden waren echter zo bedroevend dat de voetbalteams verteld was dat ze over drie jaar konden stoppen. Dat veranderde toen er geld werd ingezameld om een kunstgrasveld aan te kunnen schaffen. Het Salesiaanse team speelde zijn eerste wedstrijd op het gloednieuwe veld tegen een team dat ‘onerslaanbaar’ werd geacht. Aangemoedigd door 1000 supporters waren de Salesianen hun tegenstander met 40-37 de baas. ‘David verslaat Goliath’, kopte de plaatselijke krant daags erna. De tweede prijs viel ten deel aan de Junction City High School in de gelijknamige stad in Kansas.
MVO
beperking uitstoot CO2
Beperking van de uitstoot van kooldioxide (CO2) staat hoog op de
Een aantal grote bedrijfsonderdelen van TenCate doet mee met
agenda’s. De concentratie van dit kleur- en reukloze gas in de
de meerjarenafspraken om structureel energie te reduceren.
atmosfeer neemt jaarlijks toe. Die toename wordt voornamelijk
De afgelopen vier jaar betrof het de MJA2 (Meer Jaren
veroorzaakt door het grootschalige gebruik van fossiele brand-
Afspraken). TenCate heeft ingetekend op MJA3. De energie-
stoffen, al is ook ontbossing een factor. De toename speelt een
besparingprogramma’s voor de komende vier jaar worden nu op-
belangrijke rol bij de opwarming van de Aarde (broeikaseffect).
gesteld. Daarnaast kunnen bepaalde productieprocessen in de
Daar zijn vrijwel alle deskundigen het inmiddels wel over eens.
nabije toekomst structureel duurzamer worden gemaakt dankzij
Emissie van CO2 door menselijke activiteiten moet drastisch
de in ontwikkeling zijnde inkjettechnologie. Hierbij springt met
worden beperkt.
name waterbesparing naar voren.
TenCate heeft doelstellingen geformuleerd ten aanzien van ener-
Om de uitstoot van het broeikasgas te reguleren is de CO2-
giebesparing en CO2-reductie. Een belangrijk voorbeeld is de
emissiehandel opgezet. Deelnemers aan de emissiehandel krij-
doorlevering van koelwater tussen de fabriekshallen op de vesti-
gen aan het begin van het jaar een bepaalde hoeveelheid rechten.
ging Nijverdal-Noord. Op jaarbasis is dat een besparing van 800
Deze hoeveelheid is door de Nederlandse ministeries van
ton CO2. Daar waar het kabinet een doelstelling heeft van 2%
Economische Zaken en VROM vastgesteld op basis van het nati-
per jaar, wordt in Nijverdal-Noord liefst 4% per jaar bereikt.
onale allocatieplan.
Daarnaast bestaat het voornemen om biogas dat vrijkomt uit
Een bedrijfslocatie waar emissie plaatsvindt (in de wet spreekt
de waterzuiveringsinstallatie in Nijverdal-Noord bij te stoken
men van een 'inrichting') beschikt over deze rechten als zij een
op deze locatie. Gebruik van dit biogas bespaart gebruik van ton-
geldige emissievergunning heeft. De registratie en de controle in
nen aardgas.
ons land wordt uitgevoerd door de Nederlandse Emissieautoriteit
Wat betreft de Verenigde Staten wordt verwacht dat de regering-
(NEA). TenCate blijft op dit moment binnen de grenzen van de
Obama na een eventuele ondertekening van het Kyoto-verdrag
allocatie van het CO2-handelssysteem. In 2008 kreeg TenCate
zich meer zal inspannen op milieugebied. Dan kan TenCate in de
gereduceerde hoeveelheden toegewezen. Beide locaties in
VS ook zelf meer betekenen.
Nijverdal-Noord blijven binnen de grenzen van de allocaties.
serrestallen
Twee Nederlandse bedrijfskundigen, afgestudeerd aan de Landbouw Universiteit Wageningen, ontwikkelden enkele jaren geleden een innovatie in huisvestingssystemen voor melkvee: de Serrestal®. Belangrijk onderdeel van dit modulaire systeem is de afdekking met een weefselversterkte, (aan weerszijden) gecoate en transparante folie van TenCate Industrial Fabrics.
Basis voor de bovenbouw van de Serrestal is het stalen frame, waarvan staanders en dwarsliggers thermisch verzinkt zijn. Duurzaam dus: de constructie kan wel dertig jaar mee. Vanwege de open en lichte constructie is minder fundering en dus staal nodig. De investering in een Serrestal is aanzienlijk lager dan in traditionele stallenbouw. Door de modulaire opzet zijn de serrestallen eenvoudig te schakelen. Ze laten zich bovendien goed in het landschap inpassen. Dakbedekking
Het basisidee kwam begin deze eeuw overwaaien uit de VS en
De dakbedekking bestaat uit een weefselversterkte, (aan weerszij-
Canada. Erik Lindeboom en Marco Noordman zagen de mogelijk-
den) gecoate en transparante folie van TenCate met daaroverheen
heden ervan voor Nederland. Ons klimaat is immers bij uitstek ge-
een schaduwdoek. Dat betekent een optimale lichtopbrengst. De
schikt voor melkveehouderij. Zij ontwierpen de Serrestal en besloten
TenCate-folies staan borg voor een lange levensduur. Onze collega’s
tot de oprichting van ID Agro. ID staat voor Innovation Development:
zijn vanaf het begin betrokken geweest bij de ontwikkeling van de
het bedrijf richt zich sinds 2001 op de ontwikkeling en verkoop van
dakbedekkking van serrestallen. Dankzij de weefselversterkte folies
innovatieve huisvestingssystemen voor de veehouderijsector.
kon de afstand tussen de stalen spanten vergroot worden. De ongekende hoeveelheid daglicht, die de dakbedekking doorlaat in de
Licht en open
Serrestal, draagt bij tot een verhoogde voeropname en verbeterde
Meest opvallend aan de serrestallen: de systeembouw, vorm en de
vruchtbaarheid van de dieren. Indirect heeft dit bijvoorbeeld positie-
lichte en open constructie. Geen zware spanten of beplating dus.
ve effecten op veeartskosten.
colofon nr. april 24
2009
•
Vleesvarkens ID Agro heeft inmiddels circa negentig serrestallen gebouwd, waarvan 95% voor rundvee. De resterende 5% betreft stallen voor geiten, varkens en pluimvee. Uiteraard lenen de overkappingen zich ook voor opslag. Een fraai voorbeeld is de Serrestal die in 2008 nabij Lemelerveld (Overijssel) is neergezet voor 5000 vleesvarkens. De verkoopaandacht gaat in eerste instantie uit naar Nederland. Daarnaast is ID Agro voorzichtig actief op de Europese markt. Emissiearm De Serrestal wordt ondertussen doorontwikkeld. Dat gebeurt mede samen met partners als TenCate. Zo wordt onder meer gekeken naar emissiearme vloeren, die waterdoorlatend zijn en waarbij de vaste fractie van de mest eenvoudig verwerkt kan worden. Of naar het plaatsen van groen in de stallen, die CO2 omzetten in zuurstof. TenCate werkt inmiddels aan een nieuw membraan, waarin folie en schaduwdoek geïntegreerd zijn. De koematrassen die TenCate Industrial Fabrics vervaardigt, zijn in elk geval een waardevolle aanvulling bij de inrichting. ‘Het comfort van de koe wordt optimaal gehouden, dat gaat steeds verder.’
Door de publicatie van TenCate Update wil Koninklijke Ten Cate haar relaties periodiek informeren over recente ontwikkelingen, projecten, productinnovaties, inspanningen op het gebied van duurzaamheid en veranderingen in de portfolio. redactie Koninklijke Ten Cate/IR & corporate communicatie Postbus 58 7600 GD Almelo telefoon 0546 544 305 e-mail
[email protected] internet www.tencate.nl investor relations drs F.R. Spaan e-mail telefoon
[email protected] 0546 544 338
drukwerk Lulof Druktechniek, Almelo vormgeving DeNK•creatieve vrijdenkers, Almelo
