Understanding Public Spaces Onderzoek 1 ‘Wat is het nut van uitingen in de publieke ruimte?’
Bonita Schrama 500602087 CIM Groep 1 V2TDI2 14-03-‘12
Inhoud Inleiding
3
Onderzoeksvraag en deelvragen
3
Afbakening
3
Aanpak
3
Bronnen
4
Beantwoorden deelvragen 1. Wat is een publieke ruimte? 2. Wat is een urban screen? 3. Geschiedenis van urban screens 4. Voorbeelden van uitingen via urban screens
5 5 6 7 8
Conclusie
14
Thesaurus
15
2
Inleiding Voor het vak Understanding Public Spaces voor de minor Content in Motion, Interactieve Media, Hogeschool van Amsterdam, moet ik onderzoek doen naar een onderwerp dat met publieke ruimtes te maken heeft, en dat onderzoek op een bepaalde manier presenteren (verslag, presentatie, essay, infographic, etc.). Ik heb gekozen voor het nut van uitingen in de publieke ruimte, met de focus op urban screens. In dit document N.B.: in dit document staat een aantal woorden blauwgedrukt. In de verklarende woordenlijst op pagina 14 van dit document worden de betreffende woorden nog een keer uitgelegd. Onderzoeksvraag en deelvragen De onderzoeksvraag die bij dit onderzoek hoort is: ‘Wat is het nut van uitingen in de publieke ruimte?’ Ik beantwoord vier deelvragen om de hoofdvraag te kunnen beantwoorden, namelijk: 1. 2. 3. 4.
Wat is een publieke ruimte? Wat is een urban screen? Geschiedenis van urban screens Voorbeelden van uitingen via urban screens
Afbakening De onderzoeksvraag ‘wat is het nut van uitingen in de publieke ruimte’ heb ik beperkt tot urban screens. Urban screens worden heel veel gebruikt in openbare ruimtes en zijn een interessant onderwerp voor mijn onderzoek. Daarnaast gebruiken we, Koen Speelman, Alex de Vente en ik, voor de eindopdracht van het vak Understanding Public Spaces het urban screen dat op het Rembrandtplein in Amsterdam hangt. Aanpak Ik ga op zoek naar verschillende bronnen die mij kunnen helpen bij het beantwoorden van de deelvragen, en uiteindelijk de hoofdvraag. Het was de bedoeling om voor het vak Understanding Public Spaces één artikel te lezen en daar een onderzoek mee te doen. Ik ben echter van mening dat je geen onderzoek kunt doen met één artikel, je moet minstens drie bronnen hebben om een beetje waardevol onderzoek te doen. Daarom gebruik ik uit verschillende artikelen stukken tekst, waarmee ik de deelvragen beantwoord.
3
Bronnen Hoofdartikel: Acht toepassingen van beeldschermen in de openbare ruimte, Mettina Veenstra http://www.frankwatching.com/archive/2011/02/10/8-toepassingen-vanbeeldschermen-in-openbare-ruimte/ Ook gebruikt: Urban Screens Reader, http://www.networkcultures.org/_uploads/US_layout_01022010.pdf Afstudeerscriptie ‘Videoprojects op gebouwen’, Marcelle Massop, http://crossmedialab.nl/files/afstudeerscriptie_marcelle_massop.pdf First Monday, Special Issue #4: Urban Screens: Discovering the potential of outdoor screens for urban society, Scott McQuire, 2006, http://firstmonday.org/htbin/cgiwrap/bin/ojs/index.php/fm/article/view/1544/1459
4
Beantwoorden deelvragen 1. Wat is een publieke ruimte? Publieke ruimtes zijn overal. Elke stad en elk dorp heeft een publieke ruimte. Maar wat is een publieke ruimte nou precies? ‘In de breedste betekenis van het begrip, de ruimte die niet privé is. Het is de ruimte buiten de privé-sfeer waar confrontatie plaatsvindt met de ‘ander’ of het ‘andere’. In enge zin betref het de openbare ruimte met geijkte typologieën zoals de straat, het plein, het park... In brede zin worden ook nieuwe types van ruimtes zoals parkeerplaatsen, transferia, winkelcentra, meubelboulevards... beschouwd als belangrijke publieke ruimtes omdat een belangrijk aspect van het publieke leven zich hier afspeelt.’1 Een publieke ruimte is dus een openbare ruimte waar iedereen mag komen zonder ‘toestemming’. Voorbeelden van publieke ruimtes zijn pleinen, stadsparken en stations. Publieke ruimtes hoeven tegenwoordig niet persé buiten te zijn volgens Encyclo. Uit de omschrijving hierboven blijkt dat ook winkelcentra en meubelboulevards beschouwd worden als publieke ruimtes.
1 2
Bron: http://www.encyclo.nl/lokaal/10654 Bron: http://crossmedialab.nl/files/afstudeerscriptie_marcelle_massop.pdf 5
2. Wat is een urban screen? Een urban screen is een scherm dat in de publieke ruimte hangt. Volgens Mettina Veenstra is de precieze definitie: ‘Een public screen of urban screen is een scherm in de publieke ruimte, dat groot genoeg is om met meerdere mensen tegelijk naar te kijken en dat gebruikt wordt om digitale content op te tonen. Het is belangrijk dat de schermen voor het publiek op de locatie relevante en mogelijk interactieve content kunnen laten zien.’ Ook op de website urbanscreens.org wordt het begrip ‘urban screen’ zo uitgelegd: ‘URBAN SCREENS defined as various kinds of dynamic digital displays and interfaces in urban space such as LED signs, plasma screens, projection boards, information terminals but also intelligent architectural surfaces being used in consideration of a well ballanced, sustainable urban society Screens that support the idea of public space as space for creation and exchange of culture, strengthening a local economy and the formation of public sphere. Its digital nature makes these screening platforms an experimental visualisation zone on the threshold of virtual and urban public space.’2 Een urban screen hoeft niet persé een groot scherm op een plein te zijn, zoals die op het Rembrandtplein of Times Square. Een urban screen kan bijvoorbeeld ook actuele vertrektijden van de trein van Amsterdam naar Alkmaar tonen, of schermen in de publieke ruimte waarop informatie over de stad getoond wordt.
2
Bron: http://crossmedialab.nl/files/afstudeerscriptie_marcelle_massop.pdf 6
3. Geschiedenis van urban screens De voorlopers van urban screens zijn advertenties die in de openbare ruimtes hingen, zoals abri’s, posters in winkels, billboards en reclamedoeken op gebouwen. De volgende stap was een reclame waarin twee of drie posters elkaar afwisselden binnen een bepaalde tijd. Vervolgens werden de digitale reclamezuilen populair. De echte geschiedenis van urban screens is begint op het moment dat de televisie net geïntroduceerd is. De televisie was in het begin van zijn bestaan een object dat men in huis gebruikte: het hoorde, in de rijke families, bij het meubilair en was een mediaplatform. Ruim twintig jaar later, ergens in de jaren ’70, begonnen er dingen te veranderen. Een van de belangrijkste veranderen was dat het kabelnetwerk op gang kwam. Daarnaast werd satelliettelevisie geïntroduceerd. Maar een andere belangrijke ontwikkeling was dat de eerste TV-schermen verplaatst werden van thuis naar de straat. Op dat moment was daar nog weinig aandacht voor, maar in de jaren ’90 waren er overal ter wereld schermen in de publieke ruimtes te vinden. De schermen werden toen al gebruikt voor reclame, informatie en liveevents, zoals concerten en sportwedstrijden.3 Ook het materiaal van de urban screens veranderde: in het begint werden urban screens gemaakt met gloeilampen, tegenwoordig zitten er vele LED-lampjes in de schermen verwerkt, waardoor de kwaliteit van het scherm veel hoger werd. De term ‘urban screen’ ontstond in 2004 tijdens het International Media Art Festival. Initiator van serie groeiende Urban Screen-evenementen, Mirjan Struppek, onderzocht wat de impact van video art screening was op voorbijgangers. Zij bedacht tijdens dit onderzoek de term ‘urban screen’.4 Urban screens staan op dit moment nog redelijk in de kinderschoenen wat interactie betreft. Een aantal mensen heeft al wat projecten gedaan met interactieve schermen in de openbare ruimte, maar nog lang niet genoeg om te kunnen zeggen dat urban screens een geweldige toevoeging zijn aan openbare ruimtes. In de loop der jaren is de functie van urban screens nog niet drastisch veranderd ten opzichte van de eerste jaren.
3
Bron: http://firstmonday.org/htbin/cgiwrap/bin/ojs/index.php/fm/article/view/1544/1459 4 Bron: http://crossmedialab.nl/files/afstudeerscriptie_marcelle_massop.pdf
7
4. Voorbeelden van uitingen via urban screens In haar artikel ‘Acht toepassingen van beeldschermen in de openbare ruimte’5 vertelt Mettina Veenstra over acht manieren om urban screens te gebruiken, namelijk: 1. Reclame Reclame is een veelvoorkomende manier bij het gebruiken van urban screens. Het voordeel van reclame op urban screens is dat ze bewegen en er reclames van meerdere bedrijven op een scherm getoond kunnen worden. Dit in tegenstelling tot een billboard langs de snelweg, waar eens in de zoveel tijd een nieuwe advertentie op wordt geplakt. Er kan onderscheid worden gemaakt tussen reclames en interactieve commercials, waarin mensen zelf een rol spelen. Een voorbeeld van zo’n interactieve commercial is die van McDonald’s op Picadilly Circus Londen, waar mensen zich laten fotograferen met de objecten die op het scherm getoond worden.
2. Informatie Urban screens worden ook wel voor het tonen van informatie gebruikt. Een populaire vorm van informatie op een scherm is het nieuws. In verschillende steden hangen urban screens die elke dag een aantal nieuwsitems vertonen. Een voorbeeld is het scherm op Schiphol, waar NU.nl dagelijks de belangrijkste nieuwsitems toont in een video en waarop Schiphol zelf informatie geeft over de dingen die op Schiphol (Plaza) te doen zijn.
5
Bron: http://www.frankwatching.com/archive/2011/02/10/8-toepassingen-vanbeeldschermen-in-openbare-ruimte/
8
Een andere manier van het tonen van informatie, is bijvoorbeeld om informatie over een bepaalde buurt te weergeven op het scherm. Zo toont een urban screen in Nijmegen-Oost informatie over de rijke Romeinse geschiedenis die in dat gebied aanwezig is. Het scherm toont foto’s en video’s over hoe de buurt er vroeger uit zag.
3. Kunst, cultuur en esthetiek Kunst op urban screens is een van de oudste toepassingen. In de jaren ’60 werden de eerste kunstvideo’s gemaakt en getoond in de openbare ruimtes. Tegenwoordig is deze toepassing nog niet veel verder ontwikkeld, maar wel overal te vinden in de wereld. Op het Zuidplein bij Station Zuid in Amsterdam wordt dagelijks videokunst getoond op het urban screen, soms onderbroken door wat reclame.
9
Een andere manier van het projecteren van kunstvideo’s in de openbare ruimte, zonder urban screens, zijn de videoprojecties op gebouwen. Ook dit is meestal een kunstproject en vaak wordt er ingegaan op de bouwstijl en architectuur van het gebouw waarop de video geprojecteerd wordt.
4. Verbeterde klantervaring Een belangrijke toepassing bij het gebruiken van urban screens, is het verbeteren van klantervaring. Twee hele slimme manieren om dat te doen, zijn de Tweet Mirror van modeketen WE en de interactieve tafel in restaurant Inamo in Londen. De Tweet Mirror laat mensen een foto maken van hun outfit en deze posten op Twitter. Zo kan hij aan zijn volgers vragen wat zij van een bepaalde outfit vinden.
10
Met de interactieve tafels in Inamo kunnen klanten hun eten bestellen via de interactieve kaart, een kijkje nemen in de keuken door de webcam die daar hangt en een eigen tafelkleed kiezen. Duurt het wachten op het eten lang? Dan speel je gewoon een spelletje op je tafel. Een innovatieve en interessante manier om urban screens in te zetten.
5. Entertainment Ook entertainment is een belangrijke toepassing van urban screens. Een aantrekkelijke, interactieve video trekt al gauw de aandacht van een menigte op bijvoorbeeld een plein, zo blijkt uit het concept The Hand From Above. Hierbij staat er een groot scherm midden op een plein. Het plein wordt live gefilmd en er wordt een video getoond van een hand die de mensen op het plein kietelt of optilt.
11
6. Communicatie Via urban screens kunnen mensen ook communiceren. Dat klinkt saai, maar kan leuk uitpakken. Zo bedacht het bedrijf LocaModa de sms-toepassing en het sociale media-systeem op schermen op festivals en in cafés. Mensen konden een sms’je sturen naar het scherm en daar hun bericht achterlaten of hun foto’s en video’s uploaden, die vervolgens op het scherm getoond werden. Ook Schiphol deed aan dit soort acties mee. Zo was er bijvoorbeeld het Meeting Point op Schiphol Plaza een groot scherm waarop reizigers en de mensen die hen ophaalden van Schiphol berichtjes naar elkaar konden verzenden. Deze berichten werden getoond op het grote scherm in de hal.
7. Participatie Participatie is een minder bekende toepassing op urban screens. Een voorbeeld was vorig jaar rond de Klimaattop in Kopenhagen te zien. Mensen konden in een speciale ruimte een video met hun klimaatbekentenissen opnemen en tonen op abri’s in de stad. Doel: mensen in de openbare ruimte moesten met elkaar in gesprek gaan over het milieu en het klimaat. Een ander voorbeeld is TexTales. Onder andere in Amsterdam en Dublin werden voor een aantal dagen installaties opgezet met interactieve projecties. Op het scherm waren drie foto’s te zien, over drie verschillende onderwerpen. Voorbijgangers konden naar het scherm sms’en en hun mening geven over het onderwerp. Hun berichten werden op het scherm getoond. In Amsterdam werd op Station Lelylaan bijvoorbeeld gediscussieerd over het meeroken en roken onder jongeren.
12
8. Beïnvloeding De laatste toepassing die wordt gebruikt op urban screens is het beïnvloeden van mensen. Een voorbeeld is de projectie op een muur in een tunneltje in de Bijlmer. Door deze kleurrijke project zou het minder eng moeten zijn om door de tunnel te fietsen. Een ander voorbeeld is een interactieve glasbak, die toont in welke gaten je wat voor soort glas moet gooien. De opdracht is om zo snel mogelijk te reageren door een fles in één van de gaten van de glasbak te gooien zodra een van de lampjes boven de gaten ging branden. Het recyclen van glas wordt voor sommige mensen op deze manier aantrekkelijker. Een laatste voorbeeld is het tonen van boodschappen op ‘emotioneel intelligente borden’, wat werd gedaan op een Aziatisch vliegveld. Mensen bij de kofferband waren vaak gehaast omdat hun trein over een paar minuten zou vertrekken. Deze schermen toonden dan de boodschap ‘Don’t worry, the train leaves every two minutes’. Een andere boodschap was te lezen bij een lange wachtrij waar mensen met haast nooit in zouden gaan staan: ‘Don’t worry, this line moves really quickly’.
13
Conclusie Uit de deelvragen blijkt dat de geschiedenis van urban screens eigenlijk al zo’n dertig jaar geleden is gestart met de komst van de televisie. Urban screens dienden toen al als reclame en informatie, iets wat nu nog steeds het geval is. Ook blijkt dat een publieke ruimte tegenwoordig een veel breder begrip is. Onder ‘publieke ruimte’ verstaan we nu naast pleinen en stadsparken ook parkeerplaatsen, winkelcentra en woonboulevards. Urban screens zijn niet alleen maar grote schermen op een plein, zoals het scherm op het Rembrandtplein of de schermen op Times Square, maar ook kleine informatieschermpjes op het station en in winkelcentra. Maar wat is nou eigenlijk het nut van uitingen in de publieke ruimtes? Laten we nog eens kijken naar de acht toepassingen van urban screens, samengesteld door Mettina Veenstra: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
Reclame Informatie Kunst, cultuur en esthetiek Verbeterde klantervaring Entertainment Communicatie Participatie Beïnvloeding (van sfeer, stemming of gedrag)
Uit de verschillende toepassingen kan ik opmaken dat een urban screen eigenlijk altijd dient om mensen een boodschap over te brengen. Dit is heel breed: het kan een reclameboodschap of culturele boodschap zijn, maar ook mensen beïnvloeden. Een urban screen trekt vaak de aandacht van een grote groep mensen en is dus een uitermate geschikt medium om een boodschap goed over te brengen. Urban screens zijn er om mensen bewust te maken van dingen die zich afspelen, dienen voor entertainment, zijn vaak informatief en sporen mensen soms aan om bepaalde dingen te doen, zoals het voorbeeld van het recyclen van flessen. Het nut van urban screens in de openbare ruimte is dus om een boodschap over te brengen aan het publiek, op gebied van reclame, informatie, kunst, cultuur, esthetiek, verbeterde klantervaring, entertainment, communicatie, participatie en beïnvloeding.
14
Thesaurus In dit document staat een aantal woorden blauwgedrukt. In deze verklarende woordenlijst worden de betreffende woorden nog een keer uitgelegd. Infographic Een infographic is een manier om data in kaart te brengen, op een visuele manier. Urban screens Een urban screen is een scherm dat in een openbare ruimte hangt. Het scherm wordt gebruikt voor het publiek dat in die openbare ruimte is. LED-lampjes LED-lampes zijn lampjes die tegenwoordig veel worden gebruikt bij bijvoorbeeld stadprojecten. LED-lampjes zitten ook verwerkt in urban screens en zorgen voor een goede kwaliteit beeld. Video art screening Video art screening is het gebruiken van videokunst op grote schermen, zoals in het voorbeeld van Station Zuid Amsterdam is beschreven. Videoprojecties Videoprojecties zijn in dit geval video’s die op gebouwen worden geprojecteerd. De video’s laten bijvoorbeeld zien hoe een gebouw er vroeger uit zag of wat er nu in het gebouw gebeurt.
15
