Uitvoeringsprogramma klimaatbeleid

A

gemeente Eindhoven

Uitvoeringsprogramma klimaatbeleid 2009-2012 Van succesvolle projecten naar structurele uitvoering

Sector Strategie

Juni 2008

/ 08012201

Juni 2008

Uitvoeringsprogramma klimaatbeleid 2009-2012 - Van succesvolle projecten naar structurele uitvoering Sector Strategie

Colofon

Uitgave Gemeente Eindhoven Sector Strategie Datum Juni 2008

gemeente Eindhoven

gemeente Eindhoven

Inhoudsopgave

Inhoudsopgave Samenvatting 1. Inleiding 2. Beleidskader 3. Visie en doelstellingen 4. Aanpak 5. Thema: Eigen organisatie 6. Thema: Woningen 7. Thema: Utiliteitsbouw 8. Thema: Bedrijven en bedrijventerreinen 9. Thema: Verkeer en Vervoer 10. Thema: Grootschalige duurzame energieopties 11. Thema: Organisatieversterkende randvoorwaarden 12. Adaptatie, een verbreding van het klimaatbeleid 13. Samenwerking 14. Monitoring, evaluatie en verslaglegging 15. Communicatie 16. Organisatie 17. Kosten, capaciteit en financiering

3 5 9 10 12 18 23 24 26 27 28 29 30 31 32 32 36 38 39

Bijlage 1: Energieverbruik Eindhovense aansluitingen Bijlage 2: Ambitie- en projectenoverzicht 2009-2012

42 45

Juni 2008


Samenvatting Ambitieus, innovatief, breed, flexibel, realistisch, structureel, integraal en samenwerking. Dat zijn de kenmerken van het “Uitvoeringsprogramma klimaatbeleid 2009 – 2012”. De gemeente Eindhoven voert al jaren een actief klimaatbeleid. Met het nieuwe innovatieve uitvoeringsprogramma wordt de uitvoering van het klimaatbeleid voortgezet en geïntensiveerd en wordt geanticipeerd op de toenemende aandacht voor het onderwerp. Klimaatbeleid leidt steeds vaker tot (rendabele) kansen en mogelijkheden. Het uitvoeringsprogramma sluit aan bij het beleidsspeerpunt “Duurzaamheid en Klimaatbeleid”. De gemeente streeft naar energieneutraliteit1. Het bereiken ervan vraagt om een intensieve en langdurige inspanning van alle betrokken actoren. In Eindhoven zijn al grote stappen gezet en naar verwachting kan de gemeente energieneutraliteit bereiken in de periode 2035 - 2045. De intentie luidt: “De gemeente Eindhoven op weg naar energieneutraliteit in de periode 2035–2045”. Met het opgestelde uitvoeringsprogramma wordt de komende jaren invulling gegeven aan het bereiken van dit doel. Het energieverbruik van alle vaste aansluitingen in de gemeente wordt geschat op ruim 1 miljard kWh elektriciteit en 280 miljoen m3 aardgas. Om te komen tot energieneutraliteit wordt ingezet op twee belangrijke wegen: energiebesparing en het opwekken van duurzame energie. Dit zijn de eerste twee stappen van de Trias Energetica2. Naast de stappen om te komen tot energieneutraliteit beschrijft het uitvoeringsplan 2009 – 2012 een aantal noodzakelijke subdoelen en kenmerken: 1. Structurele uitvoering 2. Inbedding in de organisatie 3. Integraal onderdeel 4. Voortzetting 5. Brede aanpak 6. Realistisch en uitvoerbaar 7. Samenwerking 8. Flexibiliteit

De energievraag van de eigen organisatie, woningen, bedrijven en overige vaste aansluitingen binnen de gemeente Eindhoven wordt duurzaam opgewekt binnen de eigen gemeentegrenzen, zie paragraaf 3.1 2 Logisch model om te komen tot een duurzame energiehuishouding, zie paragraaf 3.3 1

4

gemeente Eindhoven

Juni 2008


Klimaatbeleid heeft grote raakvlakken met andere beleids(speer)punten. Door in een vroeg stadium integratie van beleidsvelden te realiseren kunnen belangrijke synergievoordelen behaald worden. In het programma wordt gestreefd naar integratie met de beleids(speer)punten: b Bouwen b Bereikbaarheid b Brainport b Licht & design b Strijp S b Groenbeleid b Duurzaam inkopen b Waterbeleid b Eindhoven leading in technology Met het uitvoeringsprogramma volgt de gemeente de opgestelde landelijke kaders en modellen van het Ministerie van VROM, dat bestaat uit de thema’s: 1. Eigen organisatie 2. Woningbouw 3. Utiliteitsgebouwen 4. Bedrijven en bedrijventerreinen 5. Verkeer en vervoer 6. Grootschalige duurzame energieopties 7. Organisatieversterkende randvoorwaarden Binnen elk thema zijn ambities geselecteerd en per ambitie zijn projecten opgenomen waarmee invulling gegeven kan worden aan de ambitie. De keuze voor een ambitie levert punten op en bij voldoende punten komt de gemeente in aanmerking voor subsidie. De gemeente Eindhoven voldoet met dit programma ruimschoots aan de eisen van het zogenaamde “Pluspakket”3. De opgenomen projecten vormen slechts voorbeelden. Indien zich andere kansrijke projecten voordoen is de gemeente vrij in de keuze voor een ander project. Hierdoor kent het programma een grote mate van flexibiliteit. De gekozen thema’s, ambities, projecten en activiteiten zijn opgenomen in het bijgevoegde ambitie- en projectenoverzicht. Voor het bereiken van de doelstellingen is samenwerking met relevante actoren van belang. De gemeente wil actief samenwerken met projectontwikkelaars en andere bouwpartijen, woningbouwcorporaties, bedrijven, kennisinstellingen, inwoners en belangengroepen en andere overheden.

3

VROM hanteert een basispakket en pluspakket, zie paragraaf 4.2

gemeente Eindhoven

5

Juni 2008


Om de voortgang van het proces te bewaken en de vaart erin te houden vindt een jaarlijkse monitoring en rapportage plaats. Indien nodig wordt er bijgestuurd. Ook van essentieel belang is een goede interne en externe communicatie. Als onderdeel van de organisatieversterkende randvoorwaarden wordt een monitoringssystematiek ontwikkeld en een communicatieplan opgesteld. De totale kosten voor de uitvoering van het vierjarige programma bedragen afgerond € 2.000.000 en bestaan uit: b Loonkosten € 500.000 b Externe kosten € 1.00.000 b Investeringskosten € 500.000 Uitvoering van het programma vraagt om inzet van de gehele gemeentelijke organisatie. De ambtelijke uren dienen als contrafinanciering voor de klimaatsubsidie van het Ministerie van VROM. Het programma wordt gefinancierd door: b Subsidie van het Ministerie van VROM b Inzet van ambtelijke capaciteit b Bijdrage vanuit de voorjaarsnota

€ 500.000 € 500.000 € 1.000.000

Met de beschikbare financiële middelen kunnen de externe kosten van het programma gefinancierd worden. Voor de uitvoering van het revolving fund voor energiebesparende maatregelen bij particulieren woningeigenaren is reeds een separaat budget van € 1.500.000 beschikbaar gesteld4.

4

Raadsvoorstel inzake kaderstelling duurzaamheid en klimaatbeleid, 8 januari 2008

6

gemeente Eindhoven

Juni 2008


1. Inleiding De gemeente Eindhoven heeft al jaren een actief klimaatbeleid. In 2003 is het traditionele energiebeleid verbreed naar klimaatbeleid en is een vierjarig uitvoeringsprogramma klimaatbeleid opgesteld. In september 2007 is dit uitvoeringsprogramma succesvol afgerond en is een jaarprogramma klimaat voor 2008 opgesteld. Gelijktijdig met de uitvoering van het jaarprogramma 2008 is gestart met het opstellen van een nieuw vierjarig klimaatprogramma voor de periode 2009 – 2012. Met de keuze voor een jaarprogramma voor 2008 en een vierjarig programma 2009 – 2012 sluit de gemeente aan bij het beleid van het Ministerie van VROM en kan zij rekenen op financiële steun. De gevolgen van de klimaatverandering worden steeds duidelijker en met de film “An Inconvenient Truth” van Al Gore is dit ook bij het grote publiek duidelijk geworden. De afgelopen jaren is de aandacht voor het klimaat wereldwijd explosief gestegen. Burgers, bedrijven en (lokale) overheden spelen een belangrijke rol bij het beperken van de klimaatverandering. Energiebesparende maatregelen en het toepassen van duurzame energie leveren een belangrijke bijdrage aan het beperken van de klimaatverandering. Klimaatbeleid biedt echter steeds vaker ook directe kansen, mogelijkheden en voordelen. Energiebesparende maatregelen in een woning zorgen niet alleen voor een lager energieverbruik, maar leiden ook tot een verhoging van de kwaliteit en het wooncomfort door bijvoorbeeld het toepassen van een warmtepomp met koelmogelijkheden en lagere lasten voor de gebruiker. Op Strijp S worden oude fabriekspanden van Philips veranderd in een hoogwaardige woon- en werkomgeving, waar gebruik wordt gemaakt van duurzame warmte en koeling in combinatie met grondwatersanering, het zogenaamde “Sanergy-concept”. Een unieke aanpak met vele voordelen. Maatregelen zijn in veel gevallen economisch rendabel en leveren daardoor financieel voordeel op. Energiebesparing en het toepassen van duurzame energie levert eveneens een positieve bijdrage aan de leefomgeving, zoals de verbetering van de luchtkwaliteit in de stad. De gemeente Eindhoven kan zich rekenen tot de landelijke koplopers ten aanzien van het gemeentelijk klimaatbeleid. Met het uitvoeringsprogramma 2009 – 2012 anticipeert de gemeente Eindhoven op de toenemende aandacht voor het onderwerp en de kansen en mogelijkheden die het klimaatbeleid voor de gemeente met zich meebrengt.

gemeente Eindhoven

7

Juni 2008


2. Beleidskader Op mondiaal niveau zijn afspraken gemaakt over het reduceren van de CO2-uitstoot. Door het ondertekenen van het Kyoto-protocol hebben veel landen zich verplicht de CO2-uitstoot te reduceren. De afspraken die voortvloeien uit het Kyoto-protocol zijn overgenomen en vaak zelfs aangescherpt in landelijke en lokale doelstellingen. 2.1 Nationaal beleid In 2020 wil de Nederlandse overheid één van de schoonste en zuinigste energievoorzieningen van Europa hebben. Een ambitieus doel. Om dit doel te bereiken is in het kader van het project “Schoon en Zuinig” het werkprogramma “Nieuwe energie voor het klimaat opgesteld”. Het werkprogramma is een gezamenlijk programma van de ministeries Ruimte en Milieu, Economische Zaken, Wonen, Wijken en Integratie, Verkeer en Waterstaat, Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, Financiën en Europese Zaken. De gezamenlijke aanpak onderstreept de noodzakelijke integrale aanpak van het klimaatbeleid, een kenmerk dat ook in het gemeentelijke uitvoeringsprogramma terugkomt. Concreet luiden de doelstellingen uit het werkprogramma als volgt: Landelijke/nationale doelstellingen: b 20% duurzame energie in 2020 b 2% energiebesparing per jaar b 30% CO2-reductie in 2020 In november 2007 hebben het kabinet en de Vereniging Nederlandse Gemeenten het Klimaatakkoord gesloten. In het Klimaatakkoord onderschrijven gemeenten de concrete doelstellingen uit het werkprogramma “Nieuwe energie voor het klimaat”. 2.2 Lokaal beleid In 2003 is de “Nota Klimaat, van energiebesparing naar klimaatbeleid” door de gemeenteraad vastgesteld. In deze nota is afgesproken dat de gemeente Eindhoven naar vermogen bijdraagt aan een duurzame energievoorziening, wat moet leiden tot een energiebalans in 2030. De “Milieuvisie 2030” van de gemeente Eindhoven geeft aan dat de gemeente “een substantiële bijdrage wil leveren aan de landelijke klimaatdoelstellingen die gesteld zijn naar aanleiding van de klimaatconferentie in Kyoto”. In de milieuvisie wordt uitgegaan van energiebesparing en het zo veel mogelijk opwekken van duurzame energie met behulp van bronnen in de stad. “De energiehuishouding in Eindhoven is daarom herkenbaar duurzaam: energie is in voldoende mate beschikbaar en de effecten van het energieverbruik zijn onschadelijk voor de natuur en de mens”.

8

gemeente Eindhoven

Juni 2008


In het coalitieakkoord 2006 – 2010 is op genomen dat energiebesparing en duurzaam bouwen goed verankerd wordt in planning en realisatie. “Duurzaamheid en klimaatbeleid” is één van de beleidsspeerpunten van het huidige college. Het programma “Duurzaamheid en klimaatbeleid” kent drie pijlers: 1. 2. 3.

Kwaliteit in bouwen en wonen Klimaatbeleid Duurzaam ondernemen

Kwaliteit in bouwen en wonen

Duurzaam ondernemen

Klimaatbeleid (Uitvoeringsprogramma klimaat 2009 2012)

In 2007 hebben bijna 20 milieuwethouders van de 100.000+ gemeenten, waaronder Eindhoven, in een brief aan de minister laten weten de ambitie van duurzame en leefbare steden gezamenlijk met het rijk te willen realiseren. Concreet hebben de deelnemende gemeenten in deze brief onder andere de ambitie uitgesproken om energieneutraal te worden. Gemeenten hebben tevens aangegeven deze doelstelling zo snel mogelijk te willen bereiken.

gemeente Eindhoven

9

Juni 2008


3. Visie en doelstellingen Het Uitvoeringsprogramma Klimaatbeleid beschrijft ambities en projecten voor de periode 2009-2012 en levert hiermee een wezenlijke bijdrage aan de realisatie van de lange termijnvisie van de gemeente Eindhoven ten aanzien van het onderwerp energie- en klimaat.

3.1 Visie De gemeente Eindhoven streeft naar energieneutraliteit! Onder energieneutraliteit wordt hier verstaan: “De (resterende) energievraag van de eigen organisatie, woningen, bedrijven en overige vaste aansluitingen binnen de gemeente Eindhoven wordt duurzaam opgewekt binnen de eigen gemeentegrenzen”. De gemeente Eindhoven draagt met het opgestelde Uitvoeringsprogramma Klimaatbeleid 2009-2012 optimaal bij aan het bereiken van energieneutraliteit. Het bereiken van energieneutraliteit is afhankelijk van een groot aantal factoren en vraagt een zeer grote en langdurige inspanning van de politiek en alle overige betrokken actoren. Uit onderzoek van SenterNovem en de gemeenten Tilburg, Apeldoorn en Heerhugowaard komt naar voren dat het doel van energieneutraliteit voor de steden Tilburg en Apeldoorn in principe te realiseren is tussen 2035 en 2045. De afgelopen jaren zijn door de gemeente Eindhoven al aanzienlijke stappen gezet. Verondersteld kan worden dat het bereiken van energieneutraliteit in de periode 2035 – 2045 ook voor de gemeente Eindhoven mogelijk moet zijn. Als onderdeel van het programma wordt een specifieke routekaart met activiteiten opgesteld die leiden tot het bereiken van energieneutraliteit van de gemeente in de periode 2035 - 2045. Op basis van de routekaart kan in de eerste helft van 2009 de visie definitief worden vastgesteld. De intentie van de gemeente Eindhoven ten aanzien van klimaatbeleid wordt als volgt gedefinieerd: “De gemeente Eindhoven op weg naar energieneutraliteit in de periode 2035–2045”. Energieneutraliteit wordt bereikt als de (resterende) energievraag van de eigen organisatie, woningen, bedrijven en overige vaste aansluitingen binnen de gemeente Eindhoven duurzaam wordt opgewekt binnen de eigen gemeentegrenzen.

10

gemeente Eindhoven

Juni 2008


3.2 Referentie Het huidige energieverbruik van de vaste aansluitingen (gemeentelijke gebouwen, woningen, bedrijven, openbare verlichting enz) binnen de gemeente Eindhoven 5 wordt geschat op 1,1 miljard kWh elektriciteit en 279 miljoen m3 aardgas . Het aandeel duurzame energie was hierin nihil. De totale CO2-uitstoot van de gemeente Eindhoven komt hiermee op 1,1 miljard ton. In onderstaande tabel wordt het energieverbruik uitgesplitst naar het verbruik van de eigen organisatie, woningen en overige aansluitingen. In bijlage 1 is een uitvoerige uitsplitsing opgenomen.

Basis/referentie 2006 Eigen organisatie Woningen Overige aansluitingen Totaal

Elektriciteitsverbruik in kWh 25.000.000 318.000.000 757.000.000 1.100.000.000

Gasverbruik in m3 aardgas 5.000.000 165.000.000 109.000.000 279.000.000

CO2-uitstoot in tonnen 23.000 473.500 623.000 1.119.500

Percentage CO2uitstoot 2,1% 42,3% 55,6% 100%

Inzicht in de referentiesituatie is nodig voor periodieke monitoring van het klimaatbeleid en het opstellen van de routekaart naar energieneutraliteit. Op basis van bovenstaande referentiesituatie kan jaarlijks de voortgang in kaart gebracht worden en indien nodig kan op basis van deze voortgang de uitvoering bijgesteld of geïntensiveerd worden.

3.3 De weg naar energieneutraliteit Er zijn twee hoofdwegen waarmee de ambitie van energieneutraliteit bereikt kan worden: 1. Energiebesparing; het reduceren van de energievraag tot 0 2. Duurzame energie; de energievraag volledig opwekken met duurzame energiebronnen Om energieneutraliteit daadwerkelijk binnen de gestelde periode te bereiken is het noodzakelijk om gelijktijdig intensief op beide trajecten in te zetten. Het lijkt vrijwel onmogelijk energieneutraliteit te bereiken door slechts op één van de twee trajecten in te zetten. Bovendien wordt door het inzetten op beide trajecten een belangrijke versnelling bereikt. De bespaarde hoeveelheid energie hoeft immers niet (duurzaam) opgewekt te worden. De grafiek op de volgende pagina geeft dit vereenvoudigd en gevisualiseerd weer.

5

Bron: NRE Netwerk

gemeente Eindhoven

11

Juni 2008


Toelichting grafiek: Het energieverbruik is de laatste jaren licht gestegen. In de grafiek is het energieverbruik in 2008 op 100 gesteld. De genoemde lichte stijging van de afgelopen jaren is in de grafiek doorgetrokken. De dalende lijn geeft een dalend energieverbruik door energiebesparing aan. De stijgende lijn geeft een toenemende hoeveelheid duurzame energie aan. Het snijpunt van deze lijnen vormt het moment waarop energieneutraliteit bereikt wordt. Wanneer alleen op energiebesparing wordt ingezet, zal de dalende lijn pas na 2070 de 0-lijn bereiken. Wordt alleen op duurzame energie ingezet, dan zal het snijpunt van de twee stijgende lijnen in dit voorbeeld in 2085 liggen.

Energiebesparing en duurzame energie vormen bovendien de eerste twee stappen in de Trias Energetica. De Trias Energetica is een breed geaccepteerd model en beschrijft drie logische en opeenvolgende stappen om te komen tot een duurzame energievoorziening:

1. Energiebesparing Het reduceren van de energievraag. Dat wat niet gevraagd wordt, hoeft ook niet opgewekt te worden. 2. Duurzame energie De resterende energiebehoefte dient zo veel mogelijk duurzaam opgewekt te worden door het gebruik van duurzame bronnen. 12

gemeente Eindhoven

Juni 2008


3. Efficiënt gebruik van fossiele brandstoffen De energievraag die niet bespaard kan worden en die niet duurzaam opgewekt kan worden, dient zo efficiënt mogelijk met behulp van fossiele brandstoffen opgewekt te worden. Dit houdt in door zo veel mogelijk energie uit 1 kilogram fossiele brandstof te halen. Hierbij kan gedacht worden aan zuinige automotoren, CVketels en moderne en efficiënte kolencentrales. Sinds enige jaren is het mogelijk de resterende CO2uittoot te compenseren door bosaanplant. Het compenseren van de CO2-uitstoot kan gezien worden als de vierde aanvullende stap in de Trias Energetica: 4. Compenseren van de CO2-uitstoot Het compenseren van de CO2-uitstoot door bosaanplant. Op de weg naar energieneutraliteit vormen energiebesparing en duurzame energie de hoofdwegen. De stappen 3 en 4 uit de Trias Energetica vormen hulpwegen waar in de aanloop naar energieneutraliteit gebruik van gemaakt kan worden. Op het moment van energieneutraliteit is maximaal energie bespaard en wordt de resterende energievraag duurzaam opgewekt. Er wordt geen gebruik gemaakt van (efficiënte) fossiele brandstoffen of compensatie van CO2.

3.4 Doelstellingen en kenmerken Het uitvoeringsprogramma 2009 – 2012 beschrijft ambities, projecten en activiteiten die in de genoemde periode een bijdrage leveren om uiteindelijk te komen tot energieneutraliteit in de periode 2035 – 2045. Het zijn stappen in de nader uit te werken routekaart naar energieneutraliteit. Naast deze ambities, projecten en activiteiten heeft het uitvoeringsprogramma 2009 – 2012 een aantal aanvullende en algemene doelstellingen en kenmerken die noodzakelijk zijn om energieneutraliteit tussen 2035 en 2045 te bereiken: 1.

Structurele uitvoering De afgelopen jaren zijn in de gemeente diverse succesvolle klimaatprojecten uitgevoerd. In veel gevallen zijn projecten echter afhankelijk van tijdelijke budgetten of één of enkele enthousiaste medewerkers. Door uitputting van budgetten of personele wisselingen ontbreekt het vaak aan een vervolg en wordt weer een stap terug gedaan. Klimaatbeleid vraagt om een structurele aanpak en uitvoering. In de komende uitvoeringsperiode wordt ingezet op een structurele

gemeente Eindhoven

13

Juni 2008


2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

6

uitvoering van het gemeentelijke klimaatbeleid. Een door het gehele bestuur en de ambtelijke organisatie gedragen visie, voldoende capaciteit en middelen en lange termijn afspraken vormen hiervoor noodzakelijke randvoorwaarden. Inbedding in de organisatie Klimaatbeleid vraagt om een goede inbedding in de gehele organisatie. Bij nieuwe activiteiten of ontwikkelingen in de stad dient energiebesparing en duurzame energie vanaf het eerste moment als vanzelfsprekend onderwerp meegenomen te worden in de planvorming. Met gerichte opleiding van medewerkers en kennisdeling wordt een bijdrage geleverd aan de inbedding in de organisatie. Integraal onderdeel Zoals verder uitgewerkt in hoofdstuk 4, heeft klimaatbeleid grote raakvlakken met andere gemeentelijke beleidsvelden. Door het klimaatbeleid te verankeren en als integraal onderdeel mee te nemen in de andere beleidsvelden kunnen belangrijke win/win-situaties gerealiseerd worden. Voortzetting De afgelopen jaren zijn diverse projecten en ontwikkelingen succesvol in gang gezet. Het uitvoeringsprogramma 2009 – 2012 heeft tot doel de reeds in gang gezette projecten en ontwikkelingen te continueren en in veel gevallen bovendien te intensiveren. Brede aanpak Energieneutraliteit vraagt om een maximale inzet van alle betrokken actoren. Alle kansen en mogelijkheden dienen benut te worden. Om die reden wordt gekozen voor een zeer breed klimaatprogramma. Realistisch en uitvoerbaar De ambitie (energieneutraal tussen 2035 en 2045) van de gemeente is hoog. Het uitvoeringsprogramma 2009 – 2012 kenmerkt zicht echter als realistisch en uitvoerbaar. Een realistisch en uitvoerbaar programma draagt in belangrijke mate bij aan structurele uitvoering op de langere termijn. Samenwerking Het bereiken van energieneutraliteit kan de gemeente niet alleen. Samenwerking met andere partijen is nodig (zie hoofdstuk 13). Flexibiliteit Het uitvoeringsprogramma beschrijft ambities, projecten en activiteiten. Externe factoren zoals technologische ontwikkelingen, te verwachte prijsdoorbraken6 en het beleid van de landelijke overheid hebben grote invloed op het programma. Het is onmogelijk om een dichtgetimmerd uitvoeringsprogramma klimaatbeleid op te stellen. De beschreven projecten en activiteiten vormen daarom slechts voorbeelden, waarvan altijd afgeweken kan worden. Het programma heeft hierdoor een grote

Prijsdalingen van innovatieve energiebesparende producten of duurzame energietoepassingen

14

gemeente Eindhoven

Juni 2008


mate van flexibiliteit. Als zich andere kansen of mogelijkheden voordoen, kan hier zondermeer op ingezet wordend (zie ook paragraaf 3.2). Binnen het thema “Organisatie versterkende randvoorwaarden” zijn ondersteunende activiteiten opgenomen die invulling geven aan de aanvullende doelstellingen.

gemeente Eindhoven

15

Juni 2008


4. Aanpak De visie en de doelstellingen ten aanzien van het gemeentelijke klimaatbeleid zijn ambitieus. Om deze ambitieuze doelstellingen ook daadwerkelijk te realiseren is een goede aanpak en een omvangrijk uitvoeringsprogramma klimaatbeleid noodzakelijk.

4.1 Synergie door koppeling van beleidsvelden Voor het bereiken van aansprekende resultaten is integratie van het klimaatbeleid in andere gemeentelijke beleidsvelden noodzakelijk. Het klimaatbeleid heeft grote raakvlakken met andere beleidsvelden en zonder integratie is het niet mogelijk de doelstellingen te realiseren. Door in projecten, ontwikkelingen en activiteiten in een vroeg stadium naar mogelijkheden van integratie te zoeken, kunnen synergievoordelen gerealiseerd worden. Raakvlakken zijn er met onderstaande beleidsspeerpunten en beleidsvelden. b Woningbouw De komende jaren is de ambitie om 1.500 nieuwbouwwoningen per jaar te realiseren. Door woningen energiezuinig te bouwen wordt een belangrijke bijdrage geleverd aan het klimaatbeleid en profiteren bewoners van lagere energielasten, een stijging van het wooncomfort en kwaliteit van de woning. Naast de nieuwbouw ligt er ook een belangrijke focus op de bestaande bouw. In deze categorie is het grootste deel van de beoogde energie/milieuwinst te behalen. Voor de realisatie van de ambities binnen beide aandachtsgebieden, heeft de gemeente Eindhoven prestatieafspraken gemaakt met de woningbouwcorporaties. b Bereikbaarheid Binnen het speerpunt bereikbaarheid wordt gewerkt aan verbetering van de luchtkwaliteit, het beheersen van de groei van het autoverkeer en het stimuleren van alternatieve vervoerswijzen. Deze maatregelen leveren niet alleen een bijdrage aan de bereikbaarheid van de stad, maar leveren ook een bijdrage aan het klimaatbeleid, een reductie van fossiele brandstoffen. Door een efficiënte keuze van maatregelen kan een bijdrage geleverd worden aan de luchtkwaliteit, de bereikbaarheid van de stad en het klimaatbeleid. b Brainport Het programma Brainport biedt de basis voor een duurzame economische ontwikkeling van de regio binnen de moderne kenniseconomie. Eén van de concrete projecten binnen het programma is “Energie in Brainport”. Doelstelling binnen dit programma is de ontwikkeling van een platform voor het stimuleren en uitbouwen van energiegerelateerde bedrijvigheid en investeringen in de kwaliteit van de leefomgeving. De speerpunten zijn Energieneutraal wonen, Licht en Groene grondstoffen. b Licht & design Eindhoven lichtstad! Doel binnen het Speerpuntprogramma Licht is het versterken van het imago van Eindhoven als lichtstad. Door het gebruik van innovatieve verlichtingstechnieken kan het energieverbruik van de 16

gemeente Eindhoven

Juni 2008


b

b

b

b

openbare verlichting sterk teruggedrongen worden, zonder dat daarbij afbreuk wordt gedaan aan het imago van Eindhoven als lichtstad. Innovatieve en energiezuinige technieken zoals LED-verlichting bieden volop nieuwe mogelijkheden om het imago te versterken. Een vermindering van het energieverbruik levert daarnaast een structurele financiële besparing van de elektriciteitskosten op. Binnen de invulling van dit programma wordt momenteel zwaar ingezet op het verduurzamen van de openbare verlichting van de traditionele lampen naar innovatieve LED’s. Ook internationaal is Eindhoven daar momenteel zeer actief mee bezig. Strijp S Strijp S, een oud Philipscomplex, wordt ontwikkeld tot een vernieuwend, hoogwaardig en dynamisch woon- werkgebied met 2.500 woningen, 90.000 m2 kantoorruimte en 30.000 m2 commerciële ruimte. Strijp S biedt volop ruimte voor het realiseren van energiemaatregelen en het toepassen van duurzame energie. De toepassing van bodemenergie voor duurzame verwarming en koeling in de bestaande bouw, in combinatie met grondwatersanering, Sanergy, is uniek voor Nederland. Daarnaast zijn er mogelijkheden voor o.a. innovatieve verlichting en duurzame mobiliteit, maatregelen die bijdrage aan het hoogwaardige en innovatieve karakter van Strijp S. Groenbeleid Eindhoven is één van de groenste steden van Nederland. Het groenbeleid zet de komende jaren in op verdere vergroening van de stad. Groene daken (vegetatie daken) hebben een uitstekende isolerende werking en meer bomen in de stad zorgen voor meer vrijkomend snoeihout. Dit snoeihout kan ingezet worden als biomassa voor het duurzaam verwarmen van woningen en het opwekken van duurzame elektriciteit. De te realiseren bioenergiecentrale in Meerhoven maakt het mogelijk een gesloten keten te realiseren: het verwarmen van Eindhovense woningen door snoeihout uit de stad. Duurzaam inkopen Jaarlijks koopt de gemeente een grote hoeveelheid producten, diensten en werken in. Bij de inkoop wordt meer en meer rekening gehouden met duurzaamheidscriteria in de gehele keten van productie-, gebruik- en eindfase. Energie is hierbij een belangrijk criterium. Waterbeleid Met een uitstekend rioleringsnet en waterbeleid van de gemeente wordt wateroverlast tot een minimum beperkt. Het is echter van belang te anticiperen op de gevolgen van de klimaatverandering voor de stad (adaptatie). Kortdurende en hevige regenbuien hebben invloed op het rioolstelsel en de grondwaterstanden.

gemeente Eindhoven

17

Juni 2008


b “Eindhoven leading in technology” Technologische- en innovatieve ontwikkelingen en Eindhoven horen bij elkaar. Het ontwikkelen en toepassen van energiezuinige concepten, zoals energie-nul-woningen, realisatie van multi-fuel tankstations, de automotive of innovatieve vormen van duurzame energieopwekking dragen bij aan het technologische karakter van de stad. In het opgestelde en bijgevoegde Ambitie- en projectenoverzicht zijn ambities, projecten en activiteiten opgenomen die een bijdrage leveren aan het gemeentelijke klimaatbeleid en in veel gevallen ook aan één of meer andere beleidsspeerpunten of beleidsvelden. Het ambitie- en projectenoverzicht is tot stand gekomen in overleg met programmamanagers, programmaleiders en sleutelfiguren.

4.2 Systematiek en vormgeving uitvoeringsplan: thema’s, ambities, projecten en activiteiten Voor het realiseren van de doelstellingen is een concreet en uitgebreid uitvoeringsplan klimaat opgesteld voor de periode 2009 – 2012. Het uitvoeringsplan beschrijft thema’s, ambities, projecten en activiteiten voor de komende vier jaar. Met de keuze voor deze aanpak sluit de gemeente aan bij de landelijke modellen van het Ministerie van VROM en SenterNovem. Door het gebruik van deze landelijke modellen komt de gemeente in aanmerking voor subsidie voor de uitvoering van het plan. Het uitvoeringsplan is ingedeeld in 7 hoofdthema’s. Binnen zes van de thema’s liggen grote kansen en mogelijkheden voor energiebesparing en/of het gebruik duurzame energie. Het zevende thema bevat overkoepelende activiteiten voor een goede borging van de uitvoering in de organisatie. Eindhoven zet de komende vier jaar in op de volgende thema’s: b Eigen gebouwen, voorzieningen, wagenpark, dienstreizen, woonwerkverkeer en inkoop b Woningbouw b Utiliteitsgebouwen b Bedrijven en bedrijventerreinen b Verkeer en vervoer b Grootschalige duurzame energieopties b Organisatieversterkende randvoorwaarden Binnen elk thema zijn één of meerdere ambities geselecteerd. Ambities zijn de doelstellingen die de gemeente binnen het thema wil realiseren. Voor de subsidieverstrekker vormen de ambities afrekenbare doelen. Voor het realiseren van de ambities zijn projecten geselecteerd en per project is een globale beschrijving van de werkzaamheden en activiteiten, inclusief tijdsbesteding en kosten opgenomen.

18

gemeente Eindhoven

Juni 2008


In onderstaande tabel wordt de verhouding tussen de thema’s, ambities, projecten en werkzaamheden weergeven.

Thema

Ambitie 1

Project 1 Project 2

Ambitie 2

Project 3 Project 4 Project 5

Doelstelling project Doelstelling project Doelstelling project Doelstelling project Doelstelling project

Globale werkzaamheden Globale werkzaamheden Globale werkzaamheden Globale werkzaamheden Globale werkzaamheden

Uren en kosten Uren en kosten Uren en kosten Uren en kosten Uren en kosten

Overeenkomstig met het raadsbesluit van 8 januari 2008 kiest de gemeente Eindhoven voor een uitvoeringsprogramma op het innovatieve niveau. Met de beschikbare middelen is een zeer brede selectie gemaakt uit de destijds voorgelegde inspiratiekaart van SenterNovem. Ambities zijn te realiseren op drie niveaus: het actieve, voorlopende of innovatieve niveau. De keuze voor een ambitie levert, afhankelijk van het thema en het niveau 1, 2 of 3 punten op. Om in aanmerking te komen voor subsidie van het Ministerie van VROM dient het uitvoeringsprogramma een minimum aantal punten bevatten. Met het opgestelde uitvoeringsprogramma kiest de gemeente Eindhoven voor een breed klimaatprogramma op het innovatieve niveau. Voor slechts enkele ambities is gekozen voor het voorlopende niveau. Daar waar afgeweken is van het innovatieve niveau, is dit gemotiveerd aangegeven. Een gemeente kan kiezen uit een “Basis- of Pluspakket”. Met de keuze voor een “Pluspakket” komt een gemeente in aanmerking voor een hoger subsidiebedrag. Met het opgestelde Ambitie- en projectenoverzicht behaalt Eindhoven ruim 40 punten en voldoet hiermee ruimschoots aan de vereisten van het Pluspakket (minimaal 12 punten). De geselecteerde projecten vormen voorbeelden waarmee de gekozen ambities behaald kunnen worden. Nieuwe technieken, ontwikkelingen, prijsdoorbraken en voortschrijdend inzicht moeten de komende jaren optimaal benut worden. Technieken die zich nu in de experimentele fase bevinden kunnen gedurende uitvoeringsperiode commercieel beschikbaar komen. Wanneer andere projecten een grotere bijdrage leveren aan het realiseren van de ambities, worden de voorbeeldprojecten in het Ambitie- en projectenoverzicht vervangen door deze nieuwe projecten. Uitgangspunt is het realiseren van de geselecteerde ambities, voor het realiseren van de ambities wordt continu gezocht naar de meest kansrijke en efficiënte projecten. Hiermee wordt gekozen voor een uitvoeringsprogramma met een grote mate van flexibiliteit.

gemeente Eindhoven

19

Juni 2008


5. Thema: Eigen organisatie Bij de keuze voor een ambitieus uitvoeringsprogramma klimaatbeleid kan het thema “Eigen gebouwen, voorzieningen, wagenpark, dienstreizen, woonwerkverkeer en inkoop”, of kortweg “De eigen organisatie” niet achterwege blijven. Om de doelstellingen uit het programma te bereiken is de inzet van kennisinstellingen, marktpartijen en overige organisaties noodzakelijk. De gemeente wil hier niet in achter blijven en wil door het uitvoeren van projecten en het treffen van maatregelen niet alleen de traditionele voorbeeldfunctie vervullen, maar ook anderen inspireren, stimuleren en faciliteren. De gemeente kiest hiermee voor een duidelijke voortrekkersrol. Met een energieverbruik van 25.000.000 kWh elektriciteit en 5.000.000 m3 aardgas, komt ruim 2% van de Eindhovense CO2-uitstoot voor rekening van de gemeentelijke organisatie (exclusief mobiliteit). Energiebesparende maatregelen leveren niet alleen een bijdrage aan de klimaatdoelstellingen, maar leiden ook tot een structurele besparing van de energiekosten. Ten aanzien van de eigen organisatie zijn de afgelopen jaren al grote stappen gezet. De realisatie van de bio-energiecentrale bij Zwemcentrum de Tongelreep vormt hiervan een uitstekend voorbeeld. Andere voorbeelden zijn het dimmen van openbare verlichting en de plaatsing van 38 zonnepanelen op het stadhuis. In de komende uitvoeringsperiode kiest de gemeente binnen het thema “De eigen organisatie” voor de volgende ambities:

b Het realiseren van een GPR-score van 7 op alle thema’s voor nieuwbouw van gemeentelijke gebouwen (innovatief)7 b Een energiebesparing van minimaal 4% per jaar voor alle bestaande gemeentelijke aansluitingen (innovatief) b 100% (in de gemeente) duurzaam opgewekte energie voor de gemeentelijke aansluitingen (innovatief) b 20% besparing op fossiele brandstoffen t.a.v. het gemeentelijke wagenpark (innovatief) b Vergroenen/verduurzamen van de (energievoorziening) van gemeentelijke evenementen8

Door de gemeente zelf geformuleerde ambitie, echter overeenkomstig met de door VROM opgestelde ambitie: Minimaliseren van de energievraag en duurzaam opwekken en/of inkopen van de resterende energievraag (energieneutraal). 8 Door de gemeente zelf geformuleerde ambitie. 7

20

gemeente Eindhoven

Juni 2008


6. Thema: Woningen Met ruim 95.000 woningen in de stad heeft de bestaande woningbouw een groot aandeel in het totale Eindhovense energieverbruik. Met een gemiddeld energieverbruik van 3.350 kWh elektriciteit en 1.740 m3 gas per woning, komt de totale CO2uitstoot op ongeveer 475.000 CO2 per jaar. Het energieverbruik binnen de bestaande bouw is groot, maar het besparingspotentieel binnen het thema is eveneens enorm groot. Daar komt bij dat energiebesparende maatregelen niet alleen een bijdrage leveren aan het milieu, maar ook leiden tot een verlaging van de energielasten voor de bewoners. Door technische ontwikkelingen en de stijgende energieprijzen zijn veel maatregelen financieel aantrekkelijk geworden. Veel maatregelen leveren bovendien ook een bijdrage aan de kwaliteit en het wooncomfort van de woning. Isolatie vermindert koudebruggen en tocht in de woning. Ondanks de voordelen van energiebesparende maatregelen voor de bewoner, is het treffen van maatregelen niet vanzelfsprekend. Bewoners hebben kennis en investeringsmiddelen nodig om de stap te zetten. De gemeente gaat dit met het uitvoeringsprogramma stimuleren. Naast de bestaande bouw faciliteert de gemeente de komende jaren een groot aantal nieuwbouwwoningen. Door te kiezen voor innovatieve energie-infrastructuren en installaties kunnen kwalitatieve en energiezuinige woningen met een hoog wooncomfort gerealiseerd worden. De levensduur van een woning is lang en om die reden verdiend de energievoorziening van de woning dan ook voldoende aandacht. Toekomst gericht bouwen! Het realiseren van energie 0-woningen is technisch al heel goed mogelijk en onderzoek t.b.v. de ontwikkeling van Blixembosch Oost geeft aan dat dit ook financieel haalbaar is. Inzet van de gemeente en redesign van het ontwikkelen bouwproces is echter noodzakelijk om daadwerkelijk te komen tot de realisatie van energiezuinige woningen. Met het programma “Energie in Brainport” wordt gezocht naar de verdere invulling van deze kansen. De afgelopen jaren zijn in meerdere herstructureringsgebieden en nieuwbouwwijken energieprestaties gerealiseerd die een stap verder gingen dan het wettelijk minimum. In de meeste gevallen is hier een uitvoerige energiestudie aan vooraf gegaan om de kansen en mogelijkheden in kaart te brengen.

gemeente Eindhoven

21

Juni 2008


Het thema “Woningen” blijft een belangrijk speerpunt binnen het Klimaatbeleid. De komende jaren wordt invulling gegeven aan de volgende ambities binnen het thema:

b Toetsing EPC-berekeningen/GPR-scores en toezicht EPC en GPR op de bouwplaats bij 90% van de vergunningen (innovatief) b Het realiseren van een GPR-score van 7 op alle thema’s voor nieuwbouwwoningen, zowel voor particuliere bouw als kleinschalige projectmatige bouw (innovatief)9 b Het realiseren van een GPR-score van 7 op alle thema’s bij grootschalige nieuwbouwprojecten (voorlopend)10 b Het verbeteren van de energetische kwaliteit van de bestaande woningvoorraad met 4% per jaar (innovatief o.a. door middel van koppeling energielabels en GPR-scores naar consumentenlabels) b Het realiseren van een duurzaam en energiezuinig Strijp S11 b Energiebesparend gedrag bij 20% van de huishoudens (innovatief)

Door de gemeente zelf geformuleerde ambitie, echter overeenkomstig met de door VROM opgestelde ambities: Realiseren van woningen met een 75% verscherpte EPC en Realiseren van energieneutrale woningen. 10 Door de gemeente zelf geformuleerde ambitie, echter overeenkomstig met de door VROM opgestelde ambitie: Realiseren van een EPL van 8,0 tot 9,0 bij woningbouwprojecten met meer dan 200 woningen. Bij de ontwikkeling van grote nieuwbouwlocaties is de gemeente sterk afhankelijk van externen. Om die reden is gekozen voor het voorlopende niveau. 11 Door de gemeente zelf geformuleerde ambitie. 9

22

gemeente Eindhoven

Juni 2008


7. Thema: Utiliteitsbouw Uitstraling en comfort zijn belangrijke items bij de ontwikkeling van nieuwe utiliteitsgebouwen12. Net als woningen hebben kantoren en utiliteitsgebouwen een lange levensduur. Duurzaam bouwen en de keuze voor innovatieve energiesystemen leiden tot gebouwen met een hoog comfort, een hoge kwaliteit, een goede uitstraling en een langere levensduur. De gemeente streeft naar een GPR-score van 7 voor alle nieuwbouw. De ambitie binnen het thema Utiliteitsbouw luiden daardoor:

b Toetsing EPC-berekeningen/GPR-scores en toezicht EPC en GPR op de bouwplaats bij 90% van de (relevante) vergunningen (innovatief) b Het realiseren van een GPR-score van 7 op alle thema’s voor nieuwbouw van kantoren en utiliteitsgebouwen 13

12

13

Alle bouwwerken, niet zijnde woningen Door de gemeente zelf geformuleerde ambitie, echter overeenkomstig met de door VROM opgestelde ambitie: Realiseren van utiliteitsgebouwen met een 25% verscherpte EPC. De gemeente is hier sterk afhankelijk van externen. Om die reden is gekozen voor het voorlopende niveau.

gemeente Eindhoven

23

Juni 2008


8. Thema: Bedrijven en bedrijventerreinen Samenwerking tussen bedrijven op bedrijventerreinen leidt in veel gevallen tot kostenefficiency voor de individuele bedrijven. Steeds vaker beheren bedrijven gezamenlijk de openbare ruimte op het bedrijventerrein of dragen gezamenlijk zorg voor de bewaking ervan. De gemeente stimuleert deze vorm van samenwerking onder de noemer “Parkmanagement”. Voor de bedrijven op Park Forum maakt deelname aan parkmanagement onderdeel uit van de afgesloten overeenkomst met de gemeente. Door de stijgende energieprijzen zijn bedrijven meer en meer op zoek naar besparingsmogelijkheden en ook in het kader van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen vormt energiebesparing een relevant onderwerp. Hier ligt een directe relatie met de pijler duurzaam ondernemen uit het programma Duurzaamheid en Klimaatbeleid. Energiebesparing en duurzame energie passen prima binnen de samenwerkingsmogelijkheden van parkmanagement. Bij de ontwikkeling van nieuwe bedrijventerreinen, zoals BEA2 kan in een vroeg stadium gekozen worden voor een innovatieve en energiezuinige energie-infrastructuur en overige duurzaamheidsaspecten en op bestaande bedrijventerreinen kunnen gezamenlijk maatregelen getroffen worden. In het kader van de Verruimde Reikwijdte zijn individuele bedrijven de afgelopen jaren intensief geïnformeerd over de mogelijkheden van energiebesparing en duurzame energie. In de komende uitvoeringsperiode wil de gemeente door middel van samenwerking tussen bedrijven op bestaande en nieuw te ontwikkelen bedrijventerreinen grote stappen zetten. Binnen het thema bedrijven en bedrijventerreinen is gekozen voor de volgende twee ambities:

b Een structurele samenwerking tussen bedrijven op bedrijventerreinen en tussen bedrijven, gericht op minimaal 3% energiebesparing op opwekking van duurzame energie (voorlopend)14 b Het realiseren van een GPR-score van 7 op alle thema’s voor nieuwbouw van bedrijven15

De gemeente is sterk afhankelijk van externe partijen en de doorontwikkeling van de nieuwe wet RO en de nieuwe wet Grondexploitatie. Om die reden is gekozen voor het voorlopende niveau. 15 Door de gemeente zelf geformuleerde ambitie. 14

24

gemeente Eindhoven

Juni 2008


9. Thema: Verkeer en vervoer Ruim 15% van het binnenlandse energieverbruik komt voor rekening van de sector verkeer en vervoer. De sector verkeer en vervoer is hiermee, na de sector industrie, de grootste energieverbruiker. Verkeer leidt niet alleen tot een uitstoot van CO2, maar ook tot de uitstoot van NOx en fijnstof. NOx en fijnstof leiden tot directe en lokale problemen met de luchtkwaliteit. Door in te zetten op het thema “Verkeer en vervoer” zijn dan ook belangrijke synergievoordelen te bereiken. Door het beperken van het verkeer, het optimaliseren van verkeerstromen en het gebruik van zuinige of schone voertuigen wordt naast een bijdrage aan het klimaatbeleid ook een bijdrage geleverd aan de lokale luchtkwaliteit en de bereikbaarheid van de stad. Het thema “Verkeer en vervoer” is nauw verbonden met het klimaatbeleid en levert een belangrijke bijdrage aan andere beleidsvelden De keuze voor het thema als onderdeel van het uitvoeringsprogramma klimaatbeleid is dan ook vanzelfsprekend. Luchtkwaliteit en bereikbaarheid vormen al jaren een speerpunt van het Eindhovense beleid. De proeven met gratis openbaar vervoer voor jongeren en ouderen en de ingestelde milieuzone vormen hiervan twee voorbeelden. Door een verdere integratie van de onderwerpen verkeer en vervoer, mobiliteit, luchtkwaliteit en klimaatbeleid worden de komende jaren win- winsituaties bereikt. Binnen het thema Verkeer en vervoer is gekozen voor de volgende ambitie:

b Een besparing en/of verduurzaming van het brandstofverbruik van 2% per jaar (voorlopend)16

16

Het Verkeers- en vervoersplan van de gemeente Eindhoven is ambities en zeer innovatief. Ten aanzien van het deelonderwerp energie is gekozen voor het voorlopende niveau, vanwege de grote afhankelijkheid van externe partijen en factoren.

gemeente Eindhoven

25

Juni 2008


10. Thema: Grootschalige duurzame energieopties Na energiebesparing is het opwekken en benutten van duurzame energie de tweede logische stap in de Trias Energetica om te komen tot energieneutraliteit. De resterende energievraag, de energie die niet bespaard kan worden, dient duurzaam opgewekt te worden. Bij het opwekken en het gebruik van duurzame energie komt geen (extra) CO2 vrij. Begin 2008 is de bio-energiecentrale bij Zwemcentrum De Tongelreep in gebruik genomen. De centrale levert duurzame warmte voor de verwarming van het zwembad en duurzame elektriciteit. In totaal wordt 20 miljoen kWh duurzame elektriciteit per jaar opgewekt. Een gelijksoortige centrale is gepland bij zwembad het Ir. Ottenbad. In Meerhoven wordt gewerkt aan de realisatie van een bioenergiecentrale die 1.400 woningen van duurzame warmte zal gaan voorzien en daarnaast een aanzienlijke hoeveelheid duurzame elektriciteit aan het net gaat leveren. Tot slot wordt in de stad op grote schaal gebruik gemaakt van bodemenergie. De installatie van de TU/e is de grootste KWO-installatie van Nederland. Vanuit het programma water komen mogelijk ook nog aardige alternatieven naar voren waaronder het hergebruik van rioolwaterzuiveringsslib voor de opwekking van duurzame energie en onderzoek naar de mogelijkheid om duurzame energie op te wekken met behulp van bestaande open waterlopen zoals De Dommel en De Gender, Eindhoven kiest de komende jaren voor grootschalige vormen van duurzame energie. De ambitie luidt:

b Minimaal 5% van de energie die binnen de gemeentegrenzen wordt gebruik, wordt duurzaam opgewekt en geleverd via grootschalige of collectieve voorzieningen binnen de eigen gemeente. (voorlopend)17

17

Vanwege de onduidelijkheid over lange termijn garanties en subsidieregelingen van de landelijke overheid is gekozen voor het voorlopende niveau.

26

gemeente Eindhoven

Juni 2008


11. Thema: Organisatieversterkende randvoorwaarden Met de geselecteerde ambities binnen de zes thema’s kiest Eindhoven voor een breed en ambitieus klimaatprogramma. Om te komen tot een structurele uitvoering van het programma zijn ondersteunende activiteiten en projecten noodzakelijk. De ondersteunende activiteiten hebben betrekking op:

b Ambitie en visie, en het opstellen van een routekaart (zie hoofdstuk 3)18 b Taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden zijn vastgelegd, zie hoofdstuk 16 (actief)19 b Een procesmatige inbedding van het klimaatbeleid in de organisatie, zie hoofdstuk 3 (innovatief) b Samenwerking, zie hoofdstuk 1320 b Structureel budget voor uitvoering klimaatbeleid (innovatief) b Monitoring en evaluatie van de resultaten, zie hoofdstuk 14(innovatief) b Communicatie, zie hoofdstuk 15 (innovatief) b Algehele coördinatie en projecten procesmanagement21

18

Door de gemeente zelf geformuleerde ambitie. In verband met de doorontwikkeling van DSOB is vooralsnog gekozen voor het actieve niveau. 20 Door de gemeente zelf geformuleerde ambitie. 21 Door de gemeente zelf geformuleerde ambitie. 19

gemeente Eindhoven

27

Juni 2008


12. Adaptatie, een verbreding van het klimaatbeleid Met de ambitie “Inzicht in de verdere mogelijkheden van adaptieve maatregelen” zet de gemeente de eerste stappen naar een duidelijke en noodzakelijke verbreding van het klimaatbeleid. In het verleden richtte klimaatbeleid zich enkel op mitigerende maatregelen: maatregelen gericht op CO2-reductie met als doel het voorkomen van een klimaatverandering. Inmiddels is duidelijk dat een klimaatverandering onafwendbaar is en zijn de eerste gevolgen hiervan al merkbaar. Mitigerende maatregelen zijn en blijven noodzakelijk om deze verandering zo veel mogelijk beperken, maar daarnaast zijn ook adaptieve maatregelen nodig. Adaptieve maatregelen richten zich op het aanpassen van de omgeving aan de klimaatverandering. Ondanks de afstand van Eindhoven tot aan de zee en de grote rivieren, zijn ook in Eindhoven adaptieve maatregelen noodzakelijk gebleken. Korte hevige neerslagperiodes als gevolg van de klimaatverandering hebben gevolgen voor het rioolstelsel en de grondwaterstanden in de stad. Adaptieve maatregelen vormen al enige jaren een belangrijk onderdeel van het programma Water van de gemeente. Voorbeelden hiervan zijn; b het afkoppelen en infiltreren van regenwater; b het toepassen van gescheiden rioolstelsels; b het bergen van water (m.n. bij piekbelastingen); b Terugbrengen van open waterlopen in de stad (b.v de Gender). Het robuuster maken van het gemeentelijk waterbeheer waardoor het minder gevoelig wordt voor incidentele hoge belastingen als gevolg van de klimaatverandering is daarbij de doelstelling. In de toekomst zullen adaptieve maatregelen een steeds grotere rol krijgen binnen de realisatie van het klimaatbeleid. In het ambitie- en projectenoverzicht is de ambitie t.a.v. adaptatie opgenomen binnen het thema de Eigen gebouwen, voorzieningen en organisatie, subthema infrastructurele voorzieningen. De ambitie luidt daarbij :

b Inzicht verkrijgen in de verdere mogelijkheden van adaptieve maatregelen22

22

Door de gemeente zelf geformuleerde ambitie. 28

gemeente Eindhoven

Juni 2008


13. Samenwerking De gemeentelijke organisatie neemt 2,1% van het energieverbruik van de vaste Eindhovense aansluitingen voor haar rekening. Hierbij gaat het om het energieverbruik van de openbare verlichting, de waterhuishouding, verkeersregelinstallaties, gemeentelijke gebouwen en overige aansluitingen. Op het energieverbruik van de eigen organisatie heeft de gemeente rechtstreeks invloed. Door het stellen van eisen aan of het stimuleren van energiezuinig bouwen heeft de gemeente indirecte invloed op nieuwbouwwoningen en utiliteitsgebouwen of bij renovatie van bestaande woningen (prestatieafspraken met woningbouwcorporaties). Daarnaast heeft de gemeente door middel van vergunningverlening en handhaving indirecte invloed op het energieverbruik van bedrijven. De gemeente is zich bewust dat samenwerking met alle betrokken actoren en relevante partijen noodzakelijk is. De gemeente Eindhoven wil dan ook actief samenwerken met alle actoren en partijen die een bijdrage kunnen leveren aan het bereiken van de doelstelling van energieneutraliteit tussen 2035 en 2045. De gemeente wil uitgangspunten en randvoorwaarden creëren en burgers en andere partijen stimuleren en faciliteren. De gemeente ziet een belangrijke rol in de samenwerking met onder andere de volgende partijen: 1. Woningbouwcorporaties De Eindhovense woningbouwcorporaties hebben een aanzienlijk deel van de bestaande woningvoorraad in beheer. Door samenwerking en goede afspraken met de bouwpartijen zoals o.a. woningbouwcorporaties worden al grote stappen gezet (o.a. prestatieafspraken). Ook op bovenlokaal niveau wordt samenwerking op het gebied van duurzaam bouwen versterkt. Voorbeelden hiervan zijn o.a. het convenant “Op naar een Duurzame Voorraad”dat in G27 verband is gesloten. Daarnaast wordt de implementatie van DUBO-nieuwe stijl met behulp van het GPR-instrument ook regionaal uitgezet. 2. Projectontwikkelaars Door samenwerking met projectontwikkelaars kunnen energiebesparende maatregelen en duurzame energietoepassingen vanaf het eerste stadium in het planproces van nieuwe ontwikkelingen meegenomen worden. 3. Architecten, installateurs en overige bouwpartijen Door samenwerking kunnen maatregelen in een vroeg stadium meegenomen worden. 4. Brainport Brainport voorziet in een platform of netwerk voor het stimuleren van energie gerelateerde werkzaamheden, bijvoorbeeld de initiatiefgroep “Energieneutraal bouwen in Brainport”.

gemeente Eindhoven

29

Juni 2008


5. Bedrijven Een groot deel van het Eindhovense energieverbruik is toe te schrijven aan de bedrijven. Maatschappelijke verantwoordelijkheid en de stijgende energieprijzen hebben tot gevolg dat veel bedrijven zoeken naar de mogelijkheden van besparingen. Andere kansrijke samenwerkingsmogelijkheden liggen bij bedrijven die innovatieve producten of concepten ontwikkelen op het gebied van energiebesparing of duurzame energie. Samenwerking tussen bedrijven en lokale overheden kan de marktintroductie van nieuwe technieken versnellen. 6. Kennisinstellingen Met de Technische Universiteit Eindhoven en Fontys Hogescholen heeft de gemeente grote kennisinstellingen in huis. Energie is onderdeel binnen de onderwijsprogramma’s van deze instellingen. Samenwerking tussen lokale overheden, bedrijven en kennisinstellingen, het Triple-Helix-concept, biedt volop mogelijkheden. 7. Inwoners en belangengroepen Ongeveer 42% van het energieverbruik komt voor rekening van de Eindhovense woningen, inclusief het huishoudelijke verbruik. Een fors deel van het huishoudelijke energieverbruik is gedragsafhankelijk. Door samenwerking met deze doelgroep wil de gemeente ook hier forse besparingen realiseren. Eindhoven kent een groot aantal belangengroepen, waarin de nodige kennis aanwezig is. Belangengroepen staan midden in de maatschappij en kunnen een belangrijke schakel vormen tussen de bevolking en de ambtelijke organisatie. 8. Gemeenten en Provincie Als het om klimaatbeleid gaat, kan Eindhoven zich tot de landelijke koplopers rekenen. Dat wil echter niet zeggen dat Eindhoven de enige gemeente is met een actief klimaatbeleid. Om te voorkomen dat het wiel iedere keer opnieuw uitgevonden wordt is samenwerking met andere gemeenten zinvol. Samenwerking met andere gemeenten of de Provincie maakt het bovendien mogelijk om grootschalige en gemeente overstijgende projecten op te zetten en aanspraak te maken op aanvullende subsidies. 9. Landelijke en Europese partners De landelijke overheid en de Europese gemeenschap stimuleren kansrijke en innovatieve projecten gericht op energiebesparing of duurzame energie. Goede projecten kunnen rekenen op steun van het Rijk of Europa (bijvoorbeeld Interreg). Daarnaast is het Rijk of Europa vaak op zoek naar gemeenten die willen deelnemen aan interessante en innovatieve projecten.

30

gemeente Eindhoven

Juni 2008


14. Monitoring, evaluatie en verslaglegging De route naar energieneutraliteit vraagt om een intensieve en langdurige inspanning van alle actoren en de gehele gemeentelijke organisatie. Gedurende de route moet “de vaart erin gehouden worden” en moet voorkomen worden dat verkeerde afslagen genomen worden. Goede bewaking en tijdige bijsturing van het proces moet voorkomen dat het bereiken van het eindpunt in gevaar komt. De cirkel Deming is een prima instrument voor de bewaking en borging van het proces. b b b b

Plan Do Check Act

Het uitvoeringsprogramma 2009 – 2012 Uitvoering van het programma 2009 – 2012 Jaarlijkse evaluatie van de uitvoering Bijsturen en aanpassen van het uitvoeringsprogramma

Door het periodiek doorlopen van de cirkel wordt het proces, de route naar energieneutraliteit geborgd. Een jaarlijkse monitoring en verslaglegging moeten zorgen voor de borging van het proces.

14.1 Monitoring In hoofdstuk 3 is de referentiesituatie voor de gemeente Eindhoven in kaart gebracht. Deze referentiesituatie is de basis voor de jaarlijkse monitoring. Inzicht in het Eindhovense energieverbruik maakt het mogelijk om jaarlijks de daadwerkelijk gerealiseerde besparingen in beeld te brengen. Onderdeel van het uitvoeringsprogramma is het nader uitwerken van deze monitoringssystematiek, zodat ook inzicht wordt verkregen in hoeveelheid opgewekte duurzame energie. De monitoringssystematiek vormt het kompas tijdens het proces naar energieneutraliteit.

gemeente Eindhoven

31

Juni 2008


14.2 Verslaglegging Naast inzicht in de daadwerkelijke besparingen en de hoeveelheid opgewekte duurzame energie wordt jaarlijks inhoudelijk gerapporteerd over de uitvoering, de realisatie van de ambities binnen de gekozen thema’s en het verloop van het proces. Voorbereidende werkzaamheden leiden niet direct tot een besparing die terug te zien is in de monitoring, maar zijn van essentieel belang voor besparing op de langere termijn. De jaarlijkse rapportage geeft ook inzicht in deze indirecte activiteiten. Een evaluatie met de betrokken medewerkers en actoren, conclusies en aanbevelingen vormen uiteraard ook onderdeel van de rapportage.

32

gemeente Eindhoven

Juni 2008


15. Communicatie Succesvolle uitvoering van het klimaatprogramma valt of staat met een goede interne en externe communicatie.

15.1 Interne communicatie De interne communicatie richt zich op de gehele gemeentelijke organisatie. Doelgroepen binnen de eigen organisatie zijn: - De gemeenteraad - Het College van B&W - Sleutelfuncties - Betrokken medewerkers - Overige medewerkers De interne communicatie richt zich op de voortgang en de resultaten van het uitvoeringsprogramma en heeft de volgende doelen: - Verantwoording afleggen - Draagvlak vergroten - Successen melden - Informeren, inspireren en activeren

15.2 Externe communicatie De externe communicatie is onder te verdelen in beleidscommunicatie en projectcommunicatie. Beleidscommunicatie heeft een algemeen karakter en richt zich op de resultaten van het beleid. Projectcommunicatie betreft specifieke communicatie over één concreet aspect, project of ambitie uit het uitvoeringsplan. De externe communicatie richt zich op: - Inwoners - Bedrijven - (kennis)Instellingen - Andere overheden - Partners - Enzovoort Het doel van de externe communicatie is het: - Informeren - Inspireren - Activeren

15.3 Middelen De uitvoering van het klimaatprogramma kent een structurele uitvoering, waarover veelvuldig gecommuniceerd zal worden. Herkenbaarheid kan een belangrijke meerwaarde hebben. In de periode 2003 – 2007 is daarom een aparte huisstijl en gemeente Eindhoven

33

Juni 2008


beeldmerk ontwikkeld, wat de komende jaren opnieuw, met eventuele aanpassingen, gebruikt kan worden. Andere middelen die ingezet kunnen worden zijn: - Internet en Intranet(klimaatbeleid.eindhoven.nl, Pino) - Weekbladen - Nieuwsbrieven - Persberichten - Posters - Folders - Overlegmomenten (workshops, bijeenkomsten, voorlichting enz) - Enzovoort Het opzetten, uitwerken en uitvoeren van een communicatieplan en communicatiestrategie is een onderdeel van de ondersteunende werkzaamheden binnen het thema “Organisatieversterkende randvoorwaarden”.

34

gemeente Eindhoven

Juni 2008


16. Organisatie Uitvoering van het klimaatbeleid valt binnen het beleidsspeerpunt “Duurzaamheid en Klimaatbeleid”. Het speerpunt “Duurzaamheid en Klimaatbeleid” kent een verantwoordelijk wethouder en een programmamanager. Het uitvoeringsprogramma klimaatbeleid is breed en heeft raakvlakken met een groot aantal beleidsspeerpunten en beleidsvelden, waardoor veel medewerkers direct of indirect betrokken zijn bij de uitvoering ervan. Uitvoering van het klimaatbeleid vraagt daarom om een goede projectorganisatie. Het opzetten van een duurzame projectorganisatie is eveneens onderdeel van de ondersteunende werkzaamheden binnen het thema “Organisatieversterkende randvoorwaarden”. De volgende aspecten kunnen onderdeel vormen van de projectorganisatie: b Eindverantwoordelijke Afspraken over de eindverantwoordelijkheid van het klimaatbeleid, bijvoorbeeld wethouder, het college of de gemeentesecretaris. b Programmamanager Ambtelijke trekker en ambtelijk verantwoordelijk voor het programma. b Energie/klimaatcoördinator Verantwoordelijk voor de dagelijkse uitvoering van het programma. b Aanvullende en ondersteunende medewerkers Een vaste medewerker communicatie en een vaste medewerker controlling/financiën. b Klimaatteam Compact team van medewerkers (+/- 6) die direct betrokken zijn bij de dagelijkse uitvoering van het klimaatprogramma. Voorzitter van het team is de programmamanager. b Werkgroep klimaatbeleid Werkgroep waarin medewerkers of sleutelfiguren van verschillende diensten, sectoren en afdelingen zitting hebben die verantwoordelijk zijn voor de uitvoering van één of meerdere ambities uit het programma. Voorzitter van de werkgroep is de eindverantwoordelijke. b Klankbordgroep Een klankbordgroep van medewerkers of externe partijen die gevraagd en ongevraagd input leveren. b Taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden Een goede projectorganisatie vraagt om een duidelijke beschrijving van taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden. Betrokken medewerkers dienen voldoende taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden te hebben voor het uitvoeren van de functie. In de projectorganisatie wordt vastgelegd met welke frequentie het klimaatteam, de werkgroep en de klankbordgroep bij elkaar komen.

gemeente Eindhoven

35

Juni 2008


17. Kosten, capaciteit en financiering Met het uitvoeringsprogramma 2009 – 2012 kiest de gemeente voor een verdere intensivering van het gemeentelijke klimaatbeleid. Ten opzichte van de uitvoeringsperiode 2003 – 2007 is er sprake van verdubbeling van de beschikbare middelen. Met het interimprogramma klimaat 2008 is geleidelijk aan de eerste stap gezet naar deze verdubbeling.

17.1 Kosten In het Ambitie- en projectenoverzicht is per project een inschatting gegeven van de benodigde interne uren en de benodigde externe kosten. Flexibiliteit is één van de belangrijkste kenmerken van het uitvoeringsprogramma. De projecten vormen slechts voorbeelden waarmee de gekozen ambities behaald kunnen worden. Dit geldt ook voor de opgenomen uren en kosten. Gedurende de uitvoeringsperiode kan geschoven worden met de opgenomen uren en externe kosten, zolang aan de gekozen ambities voldaan wordt. Een goede projectadministratie geeft inzicht in de gerealiseerde uren en kosten per ambitie. In de jaarlijkse verslaglegging worden relevante verschuivingen gerapporteerd. Onderstaande tabel geeft de interne uren en de externe kosten per thema weer over de periode 2009 – 2012 weer. Thema Eigen organisatie Woningbouw Utiliteitsgebouwen Bedrijven en bedrijventerreinen Verkeer en vervoer Grootschalige duurzame energieopties Organisatieversterkende maatregelen Totaal

Interne uren 2.710 2.220 240 490 500 780 1.300 8.240

Externe kosten € 305.000 € 282.500 € 25.000 € 65.000 € 55.000 € 85.000 €105.000 € 922.500

Met het vastgestelde ambtelijke uurtarief van €71,- bedragen de totale loonkosten €585.040,-. De kosten voor de projecten uit het programma komen hiermee op €1.507.540,-. Daadwerkelijke investeringen in fysieke maatregelen zijn niet opgenomen in het Ambitie- en projectenoverzicht. De investeringskosten worden gedurende de uitvoeringsperiode geschat op €500.000,-. Deze investeringskosten zijn buiten het programma gehouden om binnen de door het Ministerie van VROM opgestelde kaders te blijven, waardoor de gemeente een beroep kan doen op de klimaatsubsidie.

36

gemeente Eindhoven

Juni 2008


Het totaaloverzicht ziet er als volgt uit: b Loonkosten €585.040 (€500.000)23 b Externe kosten €922.500 (€1.000.000) b Investeringskosten €500.000 (€500.000) De totale uitvoeringskosten komen hiermee (afgerond) op €2.000.000,- over de periode 2009 -2012. 17.2 Capaciteit Uitvoering van het klimaatprogramma vraagt om een inzet van de gehele gemeentelijke organisatie. Inzet van verschillende diensten, sectoren en afdeling is noodzakelijk om de gekozen ambities te realiseren. Een aanzienlijk deel van de benodigde capaciteit is onder gebracht binnen de diverse gemeentelijke programma’s en meerdere projecten zijn een vervolg op reeds in gang gezette werkzaamheden. Zo zijn meerdere projecten binnen het thema “Verkeer en vervoer” ook opgenomen in het gemeentelijke luchtkwaliteitsplan en is het realiseren van een GPR-score van 7 op alle thema’s voor nieuwbouw inmiddels ook vastgesteld binnen het beleidskader “Kwaliteit in bouwen en wonen”. Met behulp van de begrote externe kosten wordt echter wel extra aandacht geschonken aan het thema energie. Op basis van ervaringen met het uitvoeringsprogramma 2003 – 2007 wordt de extra inzet geschat op 1.000 uur per jaar. Daar waar nodig kan met behulp van de externe kosten (tijdelijk) extra capaciteit door de diensten, sectoren of afdelingen worden ingehuurd. De gemeentelijke capaciteit vormt de noodzakelijke contrafinanciering voor het verkrijgen van de klimaatsubsidie van het Ministerie van VROM.

23

Door het flexibele karakter van het programma is het mogelijk te schuiven tussen interne uren en externe kosten. Tevens is het mogelijk externe kosten te benutten voor de inhuur van extra capaciteit. Tussen haakjes de vereenvoudigde kosten zoals deze in het raadsvoorstel zijn weergegeven.

gemeente Eindhoven

37

Juni 2008


17.3 Financiering De uitvoering van het programma wordt gefinancierd door middel van een subsidie van het Ministerie van VROM, inzet van ambtelijke capaciteit en middelen vanuit de Voorjaarsnota.

Subsidie Ministerie van VROM Inzet ambtelijke capaciteit Middelen vanuit Voorjaarsnota Totaal

2009 €125.000

2010 €125.000

2011 €125.000

2012 €125.000

Totaal €500.000

€125.000

€125.000

€125.000

€125.000

€500.000

€250.000

€250.000

€250.000

€250.000

€1.000.000

€500.000

€500.000

€500.000

€500.000

€2.000.000

Met de beschikbare financiële middelen (Subsidie en Voorjaarsnota) van €1.500.000 kunnen de externe kosten voor de uitvoering van het programma en de begrote investeringskosten volledig gefinancierd worden. Naast bovenstaande middelen is er budget beschikbaar gesteld voor de uitvoering van het revolving fund energiebesparende maatregelen voor particuliere woningeigenaren. Deze laagrentende rekening treedt medio 2008 in werking en heeft een structureel karakter. Voor de uitvoering van het revolving fund is €1.500.000 beschikbaar. Tot slot wordt continu gezocht naar andere financiële middelen, zoals landelijke of Europese subsidies voor het realiseren van projecten. Voorbeelden hiervan zijn de Stimuleringsregeling Duurzame Energie (SDE-regeling) voor producenten van duurzame energie en de Unieke Kansenregeling (UKR-regeling) voor zeer energiezuinige nieuwbouwwoningen. Waar mogelijk worden deze middelen benut om extra investeringen te kunnen doen.

38

gemeente Eindhoven

Juni 2008


Bijlage 1: Energieverbruik Eindhovense aansluitingen 2006 (referentie) Totaal

Hoeveelheid

CO2-uitstoot in Totale CO2kg per eenheid uitstoot in kg (Bron: SenterNovem)

Totale CO2- Percent uitstoot in age van totale tonnen CO2uitstoot 622.600 55,6%

Elektriciteitsverbruik in kWh 2006 (Bron: NRE Netwerk)

1.100.000.000

0,566

622.600.000

Schatting gasverbruik in m3 (Bron: NRE Netwerk)

279.000.000

1,780

496.620.000

496.620

44,4%

1.119.220.000

1.119.220

100,0%

Totale CO2-uitstoot Aantal woningen gemeente Eindhoven 2006 (Bron: Statline CBS)

95.000

Gemiddeld elektriciteitsverbruik per woning (Bron: SenterNovem)

3.346

Gemiddeld gasverbruik per woning (Bron: SenterNovem)

1.736

Woningen

Hoeveelheid


Totale CO2- Percent uitstoot in age van tonnen totale CO2uitstoot 179.914 16,1%

Totaal elektriciteitsverbruik Eindhovense woningen in kWh

317.870.000

0,566

179.914.420

Totaal gasverbruik Eindhovense woningen in m3 Totale CO2-uitstoot woningen

164.920.000

1,780

293.557.600

293.558

26,2%

473.472.020

473.472

42,3%

Gemeentelijke aansluitingen

Hoeveelheid


Totale CO2- Percent uitstoot in age van tonnen totale CO2uitstoot 14.150 1,3%

Totaal elektriciteitsverbruik gemeentelijke aansluitingen in kWh (Bron: gemeente Eindhoven

25.000.000

0,566

14.150.000

Totaal gasverbruik gemeentelijke aansluitingen in m3 (Bron: gemeente Eindhoven) Totale CO2-uitstoot gemeentelijke aansluitingen

5.000.000

1,780

8.900.000

8.900

0,8%

23.050.000

23.050

2,1%

gemeente Eindhoven

39

Juni 2008


Totaal elektriciteitsverbruik overige aansluitingen in kWh

757.130.000

0,566

428.535.580

428.536

Percent age van totale CO2uitstoot 38,3%

Totaal gasverbruik overige aansluitingen in m3 Totale CO2-uitstoot overige aansluitingen

109.080.000

1,780

194.162.400

194.162

17,3%

622.697.980

622.698

55,6%

Overige aansluitingen (Utiliteitsbouw, industrie, zorgsector e.d.)

40

Hoeveelheid


Totale CO2uitstoot in tonnen

gemeente Eindhoven

Juni 2008


Bijlage 2: Ambitie- en projectenoverzicht uitvoeringsprogramma klimaatbeleid 2009-2012 Thema: Eigen gebouwen, voorzieningen, wagenpark, dienstreizen, woonwerkverkeer en inkoop/Eigen organisatie

Subthema

Ambitie

Nieuwbouw

Realiseren van een GPR-

gemeentelijke

score van 7,0 op alle

gebouwen

thema's

Niveau

I (2)

NR

1

Projectnaam

Doelstelling project

Omschrijving globale werkzaamheden

Vrijmaken van budget meerinvesteringen en

Voldoende middelen beschikbaar

Inventarisatie van financieringsmogelijkheden,

maatregelen/opzetten financieringsconstructie

om (eventuele)

uitwerken van kansrijke

meerinvesteringen aan de

financieringsmogelijkheden, overzicht van

voorkant te financieren

baten (ook indirecte baten zoals een toename

Zelf geformuleerde

van het comfort) en lasten, keuze voor

ambitie, echter

financieringsconstructie, vaststellen van

overeenkomstig met:

financieringsconstructie en randvoorwaarden,

Projectpartners

Inschatting

Inschatting

intern en extern

interne

externe

per

per

uren

kosten

Ambitie

Ambitie

DAPZ, Banken

60

€0

220

€ 5.000

DAPZ Vastgoed

80

€0

80

€ 5.000

vrijmaken van de benodigde middelen, inclusief Minimaliseren van de energievraag en

een meerjarenoverzicht 2

Energie-eisen/GPR-aspecten opnemen in

Gemeentelijke

Selecteren van gemeentelijke

duurzaam opwekken

aanbesteding en contracten (o.a.

nieuwbouwprojecten hebben een

nieuwbouwprojecten, keuze voor paketten van

en/of inkopen van de

duurzaamheidscentrum)

GPR-score van minimaal 7 op elk

maatregelen om de GPR-score van 7 op elk

thema

thema te realiseren, overzicht baten en lasten

resterende energievraag (energieneutraal)

(financieel, kwaliteit), opnemen van maatregelen in PvE's en contracten, controle uitvoering 3

Opleiding en kennistraject medewerkers

Medewerkers Vastgoed hebben

Opzetten van een opleidings- en

DAPZ, extern

gemeentelijk vastgoed

voldoende kennis om

ontwikkelingstraject, selectie van relevante

bureau

energieaspecten te realiseren in

cursussen en bijeenkomsten, op peil houden

gemeentelijke nieuwbouw

kennis door periodieke bijscholing, verspreiden van kennis en ervaring met projecten, bij selectie van personeel aandacht voor het onderwerp

gemeente Eindhoven

41

Uren

Kosten

Juni 2008


Bestaande

Energiebesparing 4% per

gemeentelijke

jaar

I (2)

4

Uitbreiding, verdere ontwikkeling en opzet

Inzicht in het energieverbruik van

Evaluatie stand van zaken gemeentelijk

DSOB Strategie,

gemeentelijk energiemanagement

(individueel en totaal)

energiemanagement, analyse van historische en

Planontwikkeling

gemeentelijke aansluitingen en

actuele verbruiken, analyse van

en Realisatie, APZ

gerichte energiebesparende

besparingspotentieel per categorie

Vastgoed, Extern

activiteiten als vervolg

aansluitingen (gebouwen, OV, rioolpompen,

bureau

gebouwen

1200

€ 150.000

DAPZ Inkoop

80

€0

40

€ 15.000

60

€0

verkeersregelinstallaties), opstellen besparingsplannen per categorie, beheren van actuele verbruiken en acties nav opvallende verbruiken, inzicht in reductie nav getroffen maatregelen, interne en externe communicatie van behaalde resultaten, verspreiding van kennis en ervaring, jaarlijks opstellen van een gemeentelijk energiejaarverslag 5

Bij inkoop kantoorproducten rekening houden

Ingekochte kantoorproducten zijn

Inzicht in de inkoop van elektrische

met met energiezuinige varianten, duurzaam

energiezuinig

kantoorproducten (inkoopscan), opstellen van

inkopen

heldere, concrete en toetsbare criteria voor de inkoop van elektrische apparatuur, vaststellen van de inkoopcriteria, opnemen van de criteria in inkoopdocumenten, structurele uitvoering en controle

6

Energieonderzoeken voor nog niet onderzochte

Voor alle relevante gemeentelijke

Selectie van gebouwen, offerte/inkooptraject

DAPZ Vastgoed,

gebouwen

gebouwen is een

voor het uitvoeren van de onderzoeken,

extern

energieonderzoek uitgevoerd

opstellen van een planning, uitvoering van

adviesbureau

onderzoeken en opstellen van rapportages, analyse van opgestelde rapportages, opstellen van een actieplan/uitvoeringsplan op basis van de aanbevelingen 7

42

Vrijmaken van budget voor treffen van

Voldoende middelen beschikbaar

Zie ook nr 1, extra: het vrijmaken van middelen

(eenvoudige) maatregelen (Zie ook nr. 1)

voor het treffen van

om energiebesparende maatregelen in de

energiebesparende maatregelen

bestaande gemeentelijke gebouwen te kunnen

gemeente Eindhoven

DAPZ Vastgoed

1640

€ 182.500

Juni 2008


in gemeentelijke gebouwen

treffen, mede op basis van de uitgevoerde energieonderzoeken (zie ook nr. 6)

8

Opleiding van gebouwbeheerders

Gebouwbeheerders (semi)

Selectie van gebouwbeheerders (gemeentelijke

DAPZ Vastgoed,

gemeentelijke gebouwen hebben

gebouwen, eventueel ook scholen en

DSOB, extern

80

€ 2.500

voldoende kennis op het gebied

sporthallen), opzetten van een praktijkgericht

adviesbureau

van energie en weten hierdoor

opleidingstraject, op peil houden kennis door

energiebesparing te realiseren

periodieke bijscholing, verspreiden van kennis

40

€ 5.000

DAPZ Vastgoed

80

€0

60

€ 10.000

en ervaring, gebouwbeheerders (mede)verantwoordelijk maken voor het energieverbruik 9

Energiecertificaten voor alle gemeentelijke

Alle gemeentelijke gebouwen

Opstellen van een overzicht van gebouwen,

DAPZ Vastgoed,

gebouwen

hebben een energiecertificaat in

verzamelen van relevante gegevens van deze

extern

het kader van de EPBD-

gebouwen, offerte/inkooptraject voor selectie

adviesbureau

regelgeving

gecertificeerd bureau, opstellen van de energiecertificaten

10

Toepassen instrument GPR-bestaande bouw bij

Bij renovatie van gemeentelijke

In kaart brengen van de te renoveren

renovatie

gebouwen zijn alle

gemeentelijke gebouwen, benutten van GPR

duurzaamheidsaspecten

bestaande bouw om per gebouw de

maximaal meegenomen

mogelijkheden van duurzame renovatie in kaart te brengen, keuze voor pakketten van maatregelen, opstellen van overzicht van kosten en baten (financieel, kwaliteit), opnemen van maatregelen in PvE's en contracten, controle en uitvoering

11

gemeente Eindhoven

Onderzoek naar het vervangen van LED-

Inzicht in de technische en

Formuleren van onderzoeksvraag en opstellen

DAPZ Vastgoed,

verlichting in een van de gemeentelijke

financiele mogelijkheden van

van een businesscase/praktijkcase, deskstudie,

extern

gebouwen

energiebesparing door het

marktverkenning en markconsultatatie naar de

adviesbureau

toepassen van LED-verlichting in

mogelijkheden, verwerken verzamelde kennis

gebouwen

en informatie, opstellen rapportage met

43

Juni 2008


bevindingen, formuleren vervolgacties, verdiensten benutten voor extra maatregelen

100% opwekking en/of

I (2)

12

Realisatie bio-energiecentrale Ottenbad

inkoop duurzame energie

Realisatie van een bio-

Haalbaarheidsstudie,

DAPZ Vastgoed,

energiecentrale bij zwembad Het

offerte/aanbestedingstraject, realisatie centrale

extern

Ottenbad 13

14

Duurzame energie van centrale Tongelreep

100

€ 10.000

0

€0

220

€ 27.500

100

€ 50.000

adviesbureau

Opwekking duurzame warmte- en

Bio-energiecentrale De Tongelreep is reeds

elketriciteit bij zwembad De

gerealiseerd, wordt echter vermeld ivm het

Tongelreep

realiseren van de Ambitie

Communicatie rondom bio-energiecentrales

Bekendheid burgers en landelijke

Opstellen van een communicatieplan rondom

gemeente Eindhoven

bekendheid mbt bio-

gerealiseerde en nog te realiseren bio-

energiecentrales gemeente

energiecentrales in de gemeente Eindhoven,

Eindhoven

uitvoering van het communicatieplan,

DAPZ

(elders gedekt) DAPZ

80

€ 10.000

40

€ 7.500

0

€0

communicatie specifiek richting Eindhovense burgers en communicatie in algemene zin 15

Onderzoek naar mogelijkheden benutten en of

Inzicht in het toepassen van groen

Formuleren en opstellen onderzoeksvraag,

DSOB Strategie,

compensatie groen/duurzaam gas

gas voor gemeentelijke

deskstudie, marktverkenning en

extern

aansluitingen en/of compensatie

marktconsultatie naar de mogelijkheden van het

adviesbureau

van het gasverbruik

gebruik van groen gas door de gemeente Eindhoven en de mogelijkheden van het copenseren van het reguliere gasverbruik van de gemeente

Infrastructurele

Energiebesparing 4% per

voorzieningen

jaar

I (2)

16

Gemeentelijk energiemanagement (Zie ook nr.

Inzicht in het energieverbruik van

4)

infrastructurele voorzieningen en gerichte energiebesparende activiteiten als vervolg

44

gemeente Eindhoven

Zie ook nummer 4.

Zie nummer 4

Juni 2008


17

Verduurzamen van de openbare verlichting door

Energiebesparing binnen de

Onderzoek en haalbaarheidsstudie naar de

DSOB Strategie,

innovatieve mogelijkheden

openbare verlichting van de

mogelijkheden van grootschalige

extern

gemeente Eindhoven

verduurzaming van de openbare verlichting,

adviesbureau

100

€ 50.000

0

€0

0

€0

0

€0

0

€0

430

€ 30.000

keuze voor techniek en aanpak, opstellen van uitvoeringsplan/vervangingsplan/plan van aanpak, vaststelling plannen, vrijmaken benodigde middelen en capaciteit, inhuur deskundigen, uitvoering plannen 100% opwekking en/of

I (2)

nvt

Zie projecten 12, 13, 14 en 15

Zie projecten 12, 13, 14 en 15

Z (1)

18

inkoop duurzame energie Onderzoek naar de effecten van

Inzicht in de effecten van de

Formuleren van onderzoeksvraag en plan van

verdere mogelijkheden

klimaatverandering op grondwaterstanden en

klimaatveranderingen voor de

aanpak, uitvoeren onderzoek, rapporteren

van adaptieve

gemeentelijk waterbeheer

gemeente Eindhoven

bevindingen, formuleren vervolgacties

Onderzoek naar de effecten van extreem korte

Inzicht in de effecten van de

Formuleren van onderzoeksvraag en plan van

en hevige neerslagperiodes op de werking van

klimaatveranderingen voor de

aanpak, uitvoeren onderzoek, rapporteren

het rioolstelsel

gemeente Eindhoven

bevindingen, formuleren vervolgacties

Realisatie multifuel (zie ook nr. 59)

Realisatie van minimaal meerdere

Locatie-onderzoeken, stimuleren van

DSOB Strategie,

Inzicht verkrijgen in de

DSOB, Strategie

(gedekt programma water)

maatregelen 19

DSOB, Strategie

0

€0

(gedekt programma water)

Gemeentelijk

20% besparing fossiele

wagenpark,

brandstoffen en/of

multifuel tankstations in de

initiatiefnemers, ondersteunen van

extern

dienstreizen en

inkoop duurzame

gemeente

initiatiefnemers, faciliterend optreden,

adviesbureau

woon-

brandstoffen

werkverkeer

I (2)

20

€ 15.000

150

€0

vastleggen van (beleids)uitgangspunten 21

Uitvoeringsplan en realisatie vergroening eigen

Zeer schoon en energiezuinig

Nav uitgevoerde wagenparkscan opstellen van

wagenpark

gemeentelijk wagenpark

een uitvoeringsplan voor de vergroening van het gemeentelijke wagenpark, inzicht in vervanging gemeentelijke voertuigen van de diverse gemeentelijke wagenparken, overzicht van de baten en lasten, vrijmaken van benodigde middelen, keuze voor de aanschaf van energiezuinige voertuigen

gemeente Eindhoven

120

45

DAPZ

Juni 2008


22

Opstellen vervoersplan gemeentelijke

Toename van het aantal

Onderzoek naar alternatieve (ook innovatieve)

organisatie (Zie ook nr. 53)

medewerkers dat voor woon-

vervoersmogelijkheden, mogelijkheden

werkverkeer kiezen voor

middelen/financiele stimulansen in kaart

openbaar vervoer, fiets of andere

brengen, opstellen van een vervoersplan met

alternatieven

alternatieve reismogelijkheden, opstellen van

DSOB Strategie

80

€ 7.500

DAPZ, rijschool

80

€ 7.500

100

€ 10.000

2710

€ 305.000

een communicatieplan voor informeren medewerkers, uitvoeren nul- en effectmeting, uitvoering plannen 23

Het Nieuwe Rijden voor medewerkers die

Energiebesparing tijdens gebruik

Inventariseren en informeren gebruikers

gebruik maken van dienstvoertuigen

dienstvoertuigen

dienstvoertuigen, theoriecursus, praktijklessen,

Beperken van het energieverbruik bij

Terugdringen van het

Inventarisatie van gemeentelijke evenementen

DAPZ, extern

gemeentelijke evenementen

energieverbruik van

(markten, kermis, winterstad enz), inventarisatie

bureau

gemeentelijke evenementen

energieverbruik gemeentelijke evenementen,

effectmeting Gemeentelijke

Vergroenen/

Z (1)

evenementen

verduurzamen van de

24

(energievoor-ziening) van gemeentelijke

onderzoeken mogelijkheden reduceren

evenementen

energieverbruik gemeentelijke evenementen, rapportage, uitvoeren activiteiten

Subtotaal

46

gemeente Eindhoven

100

€ 10.000

Juni 2008


Thema: Woningbouw Subthema

Ambitie

Nivea

NR

Projectnaam



u

Handhaving EPC

Toetsing EPC-

I (3)

25

berekeningen/GPR-

Opname in werkplan VTH, vrijmaken capaciteit, fysieke

Structurele toetsing en

Opstellen uitvoeringsplan voor controles

controles, monitoring en bijstellen beleid

controle EPC/GPR door

EPC/GPR, vooraf bij vergunningaanvraag,

buieninspecteurs VTH

gedurende het bouwproces en bij oplevering,

scores en toezicht EP/GPR op de

opnemen van voldoende capaciteit voor

bouwplaats bij 90%

controles, uitvoeren van toetsen en controles,

van de (relevante)

bijhouden/monitoren van de resultaten,

bouwvergunningen

evaluatie, terugkoppeling en indien nodig

Projectpartners

Inschatting

Inschatting

Uren

Kosten

intern en extern

interne

externe

per

per

uren

kosten

Ambitie

Ambitie

DSOB VTH

150

€0

230

€ 5.000

DSOB VTH

80

€ 5.000

DSOB Realisatie

100

€0

760

€ 110.000

bijstellen van beleid 26

Aanvullende opleiding medewerkers/buiteninspecteurs

Medewerkers VTH hebben

Opzetten van een opleidings- en

BWT

voldoende kennis voor het

ontwikkelingstraject, voor medewerkers VTH,

toetsen en controleren van

selectie van relevante cursussen en

de GPR/EPC in de aanvraag

bijeenkomsten, op peil houden kennis door

en in de praktijk

periodieke bijscholing, kennisdeling, bij selectie van personeel aandacht voor het onderwerp

Nieuwbouw

Opnemen van energie- en GPR-eisen bij

Nieuwe woningen hebben

Inventarisatie grondverkopen, onderzoeken en

GPR-score van

grondverkoop/actief grondbeleid in relatie met nieuwe

een GPR-score van minimaal

benutten kansen nieuwe Wet Grondexploitatie

minimaal 7,0 op alle

Wet Grondexploitatie en nieuwe Wet Ruimtelijke

7 op elk thema

en nieuwe wet Ruimtelijke Ontwikkeling,

thema’s (bij alle

ontwikkeling (zie ook nr. 34)

Realiseren van een

I (3)

27

opstellen uitgangspunten grondverkoop ten aanzien van GPR/EPC, opnemen van eisen

nieuwbouw)

tijdens grondverkoop, privaatrechtelijke Zelf geformuleerde

afspraken, stimuleren en informeren kansen en

ambitie, echter

mogelijkheden (baten en lasten) kopers,

overeenkomstig met:

monitoren van resultaten

gemeente Eindhoven

47

Juni 2008


28

Stimuleren, communiceren en informeren van

Particuliere bouwers en

Actieve stimulering van particuliere bouwers en

DSOB

particuliere bouwers en CPO's (Zie ook nr. 35)

CPO's zijn op de hoogte van

CPO's door bijvoorbeeld foldermateriaal,

Planontwikkeling,

woningen met een

de kansen en

bijeenkomsten/workshops, een door de

VTH, extern

75% verscherpte EPC

mogelijkheden van

gemeente georganiseerde excursie met

adviesbureau

en

energiebeparende

praktijkvoorbeelden en de inzet van andere

maatregelen

effectieve communicatiemiddelen, aanwijzen

Realiseren van

Realiseren van

van medewerkers als aanspreekpunt voor

energieneutrale

vragen van bouwers, actieve ondersteuning van

woningen

CPO's met ambities door bijdrage en/of

120

€ 10.000

80

€ 50.000

60

€ 10.000

200

€ 10.000

deelname aan overleggen 29

Jaarlijkse prijsuitreiking voor de duurzaamste particuliere

Stimuleren van duurzaam

Selecteren en nomineren van goede

DSOB

bouwer en projectontwikkelaar, beschikbaar stellen van

bouwen door verspreiden

praktijkvoorbeelden, instellen van een jury,

Planontwikkeling,

een prijs (Zie ook nr, 54)

van de beste voorbeelden

opstellen van criteria en randvoorwaarden,

VTH, extern

selecteren van een winnaar, organiseren van

adviesbureau

bijeenkomst/prijsuitreiking, communicatie rondom prijswinnaars 30

Onderzoek mogelijkheden en uitvoeren publiceren GPR-

Inzicht in de gerealiseerde

Verzamelen van de gerealiseerde GPR-scores,

DSOB

scores en anticiperen hierop

GPR-scores

nagaan op welk detailniveau GPR-scores

Planontwikkeling

gepuliceerd mogen worden (Privacy wetgeving), ontwikkelen methodiek voor publicatie GPRscores, publicatie van GPR-scores, ontwikkelen/bijstellen van beleid nav de gerealiseerde GPR-scores 31

Zuinige of energieneutrale woningen

Jaarlijks realiseren van

Selecteren van bouwprojecten, overleg met

DSOB Strategie,

enkele zuinige- of

ontwikkelaar, corporatie, bouwer of architect,

extern

energieneutrale woningen

studie naar kansrijke maatregelen (technisch en

adviesbureau

financieel), keuze voor maatregelenpakket, financieringsconstructie, ondersteuning van ontwikkelaar of bouwer, realisatie

48

gemeente Eindhoven

Juni 2008


32

Realiseren financiele prikkels voor bouwers die "de nek

Middelen beschikbaar voor

Vrijmaken van middelen om een (beperkte)

DSOB

100

€ 5.000

uitsteken" (Zie ook nr. 38)

innovatieve projecten

financiele bijdrage te kunnen leveren aan zeer

DSOB Strategie

100

€ 25.000

Zie nr. 27

DSOB Realisatie

100

€0

80

€ 5.000

60

€ 40.000

60

€0

innovatieve bouwers, opstellen van criteria en uitgangspunten, selectie van bouwers 33

De slimste woning van Nederland in Eindhoven

De slimste woning van

Vrijmaken noodzakelijke middelen, locatiekeuze,

Nederland staat (tijdelijk) in

vergunningen, plaatsen van de woning,

Eindhoven

communicatie richting particulieren en bedrijven

Zelfde ambitie :

V (2)

34

GPR-score van


Nieuwbouwwoningen/wijke

grondverkoop/actief grondbeleid (zie ook nr. 27)

n hebben een GPR-score van minimaal 7 op elk thema

minimaal 7,0 op alle thema’s (bij alle

35

nieuwbouw)

Zelf geformuleerde

Goede en duidelijke

Partijen hebben kennis ten

Opzetten opleidings- en ontwikkelingstraject

DSOB Stategie,

communicatie/opleiding/voorlichting/kennistraject/acti

aanzien van duurzaam

betrokken gemeentelijke medewerkers,

DSOB

eve ondersteuning projectleiders, projectontwikkelaars,

bouwen

deelname aan cursus en/of bijeenkomsten,

Planontwikkeling,

woningbouwcorporaties en andere bouwpartijen (Zie

actieve stimulering en informering van

archicten,

ook nr. 28)

projectontwikkelaars, woningbouwcorporaties,

projectontwikkelaa

ambitie, echter

architecten en bouwpartijen, organiseren van

rs,

overeenkomstig met:

bijeenkomsten en workshops voor genoemde

woningbouwcorpo

partijen, kennisuitwisseling

raties

Realiseren van een EPL

Inzicht in de mogelijke

Uitvoeren van een energie- of

DSOB

van 8,0 tot 9,0 bij

36

Uitvoeren van energievisies of duurzaamheidsvisies

energie- en

duurzaamheidsvisie voor grotere

Planontwikkeling,

woningbouw-projecten

dubomaatregrelen voor

nieuwbouwlocaties, bepalen van ambities en

extern

met meer dan 200

grotere nieuwbouwlocaties

uitgangspunten voor de specifieke locatie, in

adviesbureau

woningen

kaart brengen kansen en mogelijke maatregelen, keuze voor maatregelenpakket, overnemen van aanbevelingen in het verdere ontwikkelingstraject 37

gemeente Eindhoven

(prestatie) Afspraken met bouwpartijen en

Gemeentelijke

Inventariserende projecten met bouwpartijen en

projectontwikkelaars

doelstellingen zijn

projectontwikkelaars, juridische mogelijkheden,

vastgelegd met

afspraken over meerinvesteringen, vastleggen

49

DSOB Strategie

380

€ 45.000

Juni 2008


bouwpartijen en

van afspraken

projectontwikkelaars

38

Realiseren financiele prikkels voor bouwers die "de nek

Innovatieve bouwers

Opstellen randvoorwaarden en criteria,

DSOB Strategie,

uitsteken" (Zie ook nr. 31)

kunnen rekenen op

vrijmaken van financiële middelen,

DSOB

80

€0

financiele steun van de

communiceren van mogelijkheden van

Planontwikkeling

gemeente

financiëlefinanciele steun, aanwijzen van

DSOB Stratagie

60

€0

DSOB Stratagie

60

€ 2.500

DSOB Strategie

200

€ 20.000

60

€ 10.000

medewerker(s) voor begeleiding en beoordeling van initiatieven/aanvragen, toetsen en beoordelen, controle Bestaande voorraad

Verbeteren van de

I (3)

39

energetische kwaliteit

Energiedoelstellingen opnemen in

De gemeentelijke energie-

Overleg met betrokken partijen, keuze voor

volkshuisvestingsbeleid

en dubodoelstellingen zijn

doelstellingen, opnemen van doelstellingen

van de

overgenomen in het

woningvoorraad,

volkshuisvestingsbeleid

uitgedrukt in het

Energie- en

Overleg met de verschillende

energielabel, met

40

dubodoelstellingen

woningbouwcorporaties, creëren van draagvlak

gemiddeld 4% per jaar

bestaande bouw zijn

bij woningbouwcorporaties, opstellen

vastgelegd in afspraken met

gezamenlijk gedragen doelstellingen,

de woningbouwcorporaties

vastleggen van afspraken

Uitvoeren revolving fund energiebesparende

Particuliere bewoners

Evaluatie regeling revolving fund

maatregelen

ontvangen subsidie voor het

energiebesparende maatregelen particulieren,

treffen van

optimaliseren (verbreding) regeling, vrijmaken

energiebesparende

noodzakelijke aanvullende financiele middelen,

maatregelen

aanpassen subsidieverordening, communicatie

41

Afspraken met woningbouwcorporaties

mbt subsidieregeling 42

Koppeling energielabels met consumentenlabels/GPR

Consumentenlabels voor

Ontwikkelen van consumentenlabels, overleg

DSOB

woningen

met wetgever over mogelijkheden en wensen

Planontwikkeling

consumentenlabels in de gemeente Eindhoven, opstellen en uitvoeren van een pilotproject, evaluatie pilot en opschaling van het project.

50

gemeente Eindhoven

460

€ 47.500

Juni 2008


43

Pilotproject monitoring gerenoveerde woningen

Inzicht in de energetische

Selecteren van enkele renovatieprojecten,

DSOB

verbetering van

opnemen van energie- en dubodoelstellingen,

Planontwikkeling,

gerenoveerde woningen

opstellen van een monitoringsplan, uitvoeren

extern

nul- en effectmeting, uitvoering renovatie,

adviesbureau

80

€ 15.000

80

€ 10.000

80

€ 20.000

80

€ 15.000

150

€ 30.000

0

€0

vergelijking met andere renovatieprojecten, beschrijven en communiceren resultaten Duurzaam en

Z (1)

44

Dynamisch verkeerssysteem Strijp S

energiezuinig Strijp S

Inzicht in de mogelijkheden

Onderzoeken van mogelijkheden om te komen

DSOB

dynamisch verkeerssysteem

tot een effectief en efficiënt verkeerssysteem op

Planontwikkeling

Strijp S

Strijp S, mogelijkheden HOV-lijn, mogelijkheden

240

€ 45.000

150

€ 30.000

(verplaatsen) treinstation, opstellen parkeerbalans, inzicht in innovatieve verkeerssystemen enz. 45

46

Communicatie rondom innovatieve openbare verlichting

Onderzoek milieubalans bestaande gebouwen

Verspreiding kennis

Communiceren resultaten innovatieve en

DSOB

innovatieve/energiezuinige

energiezuinige verlichting Strijp S,

Planontwikkeling

verlichting

bijeenkomsten, workshops, artikelen

Inzicht in de kansen en

Opstellen onderzoeksplan voor pilotproject,

DSOB Strategie,

mogelijkheden gebruik

selecteren samenwerkende partijen

DSOB BWT,

bestaande gebouwen

(kennisinstellingen vanuit E-plus, externe

kennisinstellingen,

bureau's), selecteren pilotgebouwen(en),

extern bureau

uitvoeren onderzoek/metingen, communicatie resultaten, bijeenkomsten en workshops, doorvertalen van resultaten naar andere gebouwen Bewonersgedrag

20% van de

I (3)

47

Voorlichtingscampagne richting burgers

huishoudens vertoont

Burgers verbruiken minder

Opstellen communicatieplan, actieve en

Extern

energie

reactieve communicatie richting burgers door

adviesbureau

energiezuinig gedrag

middel van workshops, communicatie, lesprogramma's mailings e.d., samenwerking met andere partijen (bouwmarken enz), nul- en effectmeting 48

gemeente Eindhoven

Actie Spaarlamp en andere vervolgacties

51

Minima worden

Evaluatie actie spaarlamp, vrijmaken financiele

DMO

Juni 2008


gecompeseerd voor de

middelen vervolgactie, opstellen en uitvoeren

(elders

stijgende energieprijzen

vervolgactie.

gedekt)

2220

Subtotaal

52

gemeente Eindhoven

€ 282.500

Juni 2008


Thema: Utiliteitsgebouwen Subthema

Ambitie

Nivea

NR

Projectnaam



u

Nieuwbouw

Toetsing van de EPC-

utiliteitsgebouwen

berekeningen en

Projectpartners

Inschatting

Inschatting

intern en extern

interne

externe

per

per

uren

kosten

Ambitie

Ambitie

0

€0

240

€ 25.000

100

€0

100

€ 25.000

40

€0

I (3)

nvt

Zie nr. 25

Zie nr. 25

Zie nr. 25

DSOB VTH

V (2)

49


Nieuwe utiliteitsgebouwen

Inventarisatie grondverkopen en nieuwbouw

DSOB Strategie,

grondverkoop/actief grondbeleid (Zie ook nr. 27 en 34)

hebben een GPR-score van 7

utiliteitsbouw, benutten kansen Wet

DSOB Economische

op elk thema

Grondexploitatie en wet Ruimtelijke Ordening,

Zaken

toezicht EPN op de bouwplaats bij 90% van de vergunningen Realiseren van een minimale GPR-score van 7 op alle thema’s

opstellen uitgangspunten grondverkoop, Zelf geformuleerde

opnemen eisen bij grondverkoop,

ambitie, echter

privaatrechtelijke afspraken, stimuleren en

overeenkomstig met:

informeren kansen en mogelijkheden (baten en lasten) bouwers/initiatiefnemers

Realiseren van

50

utiliteitsgebouwen met

Faciliterende en ondersteunende rol van de gemeente,

Initiatiefnemers kunnen een

Selecteren en aanwijzen van medewerkers als

DSOB Strategie,

inhuur van expert via de gemeente

beroep doen op de

contactpersoon, kennisontwikkeling

DSOB Economische

gemeente

medewerkers, opstellen randvoorwaarden voor

Zaken, extern

gebruik adviseur via de gemeente, actief

bureau

een 25% verscherpte EPC

communiceren ondersteuningsmogelijkheden, samenwerking met extern bureau 51

Jaarlijkse prijsuitreiking duurzaamste bedrijfsgebouw

Stimuleren van duurzaam

Selecteren en nomineren van goede

DSOB Strategie,

(Zie ook nr. 29)

bouwen door verspreiden

praktijkvoorbeelden, instellen van een jury,

DSOB Economische

van de beste voorbeelden

opstellen van criteria en randvoorwaarden,

Zaken

selecteren van een winnaar, organiseren van bijeenkomst/prijsuitreiking, communicatie

gemeente Eindhoven

53

Uren

Kosten

Juni 2008


rondom prijswinnaars

240

Subtotaal

54

gemeente Eindhoven

€ 25.000

Juni 2008


Thema: Bedrijven en bedrijventerreinen Subthema

Ambitie

Nivea

NR

Projectnaam



u

(Bedrijven)terreinen

Structurele

V (2)

52

Projectpartners

Inschatting

Inschatting

intern en extern

interne

externe

per

per

uren

kosten

Ambitie

Ambitie

100

€ 15.000

340

€ 40.000

120

€ 15.000

120

€ 10.000

Opzetten en continueren van een netwerk op het gebied

Energiebesparing bij

In kaart brengen bestaande

DSOB Strategie,

van energie- en klimaatbeleid

bedrijven/bedrijventerreine

bedrijvennetwerken, onderzoeken

DSOB Economische

bedrijven op

n door kennisverspreiding

mogelijkheden bestaande netwerken, zoeken

Zaken

bedrijventerreinen en

en kennisdeling

naar interessante praktijkvoorbeelden,

samenwerking met

bedrijven, gericht op

energiebeheer, EPA-U onderzoeken enz),

minimaal 3%

opzetten netwerk bedrijven en energie,

energiebesparing en/of

organiseren van periodieke

opwekking van

themabijeenkomsten voor bedrijven (inkoop van

duurzame energie

energie 53

Faciliterende en ondersteunende rol van de gemeente,

Energiebesparing bij

Stimuleren, faciliteren en voorlichting m.b.t.

DSOB Strategie,

inhuur van expert via de gemeente (zie ook nr. 50 en 52)

bedrijven/bedrijventerreine

energiebesparing en duurzame energie door

DSOB Economische

n door kennisverspreiding

middel van workshops, bijeenkomsten e.d.,

Zaken, extern

en kennisdeling

selecteren en aanwijzen medewerkers als

bureau

contactpersoon voor bedrijven, kennisontwikkeling medewerkers, actief communiceren ondersteuningsmogelijkheden, opstellen randvoorwaarden voor gebruik adviseur via de gemeente, samenwerken met extern bureau 54

Energiebesparing bij winkeliers

Energiebesparing bij winkels

Overleg met winkelliers(verenigingen), opstellen

DSOB Strategie,

besparingsplan (verduurzamen

extern

etalageverlichting, afdekken vrieskisten, sluiten

adviesbureau

deuren), creeeren draagvlak bij winkelliers, uitvoeren proefprojecten, communiceren van de

gemeente Eindhoven

55

Uren

Kosten

Juni 2008


resultaten, opschaling van het project

Nieuwe

Realiseren van een

Duurzame ontwikkeling van bedrijventerreinen zoals

Energie- en

Opstellen en vastleggen van ambities,

DSOB Strategie,

bedrijventerreinen

minimale GPR-score

Z (1)

55

BEA2, Parkforum, ontwikkelen volgens cradle to cradle-

dubodoelstellingen zijn

onderzoek naar de specifieke kansen en

DSOB Economische

van 7 op alle thema’s

principe

Zaken

meegenomen in de

mogelijkheden van energie- en duboaspecten,

bij de ontwikkeling van

ontwikkeling van

intensief overleg met de betrokken partijen,

nieuwe

bedrijventerreinen

keuze van maatregelenpakketten, vastleggen

€ 25.000

van keuzes, opnemen van maatregelen in PVE's.

bedrijventerreinen

150

490

Subtotaal

56

150

gemeente Eindhoven

€ 65.000

€ 25.000

Juni 2008


Thema: Verkeer en vervoer Subthema

Ambitie

Nivea

NR

Projectnaam



u

Verkeer en vervoer

Besparing en/of

bevolking en bedrijven

verduurzaming

V (3)

56

Projectpartners

Inschatting

Inschatting

intern en extern

interne

externe

per

per

uren

kosten

Ambitie

Ambitie

0

€0

500

€ 55.000

Opstellen vervoersplan gemeentelijke organisatie (Zie

Toename van medewerkers

Uitvoeren nulmeting, in kaart brengen kansrijke

ook nr. 21)

dat gebruik maakt van

alternatieven, onderzoek mogelijkheden van

DSOB Strategie

(elders

brandstoffen met 2%

milieuvriendelijke vormen

stimulering door aanpassen secundaire

gedekt)

per jaar

van woonwerkverkeer

arbeidsvoorwaarden, interne campagne voor bewustwording en draagvlak, aandragen alternatieven, communiceren, uitvoeren effectmeting, acties nav effectmeting

57

Onderzoek naar alternatieve bevoorradingssystemen,

Inzicht in mogelijkheden om

Opstellen onderzoeksplan, selecteren

transferia en parkeerverwijssysteem

het verkeer (en daarmee de

onderzoekspartners, uitvoeren onderzoek

DSOB Strategie

100

€ 15.000

DSOB Strategie

100

€ 10.000

DSOB Strategie

100

€ 10.000

DSOB Strategie

0

€0

CO2 uitstoot) in de stad te beperken 58

Promotie van fietsgebruik, inclusief park en bike

Toename fietsgebruik in de

Opstellen en uitvoeren communicatiecampagne

stad

voor gebruik van fiets en de mogelijkheden van park en bike

59

Evaluatie en onderzoek naar mogelijkheden gratis

Inzicht in de kansen en

Uitvoerig evaluaren pilotproject gratis openbaar

openbaar vervoer jongeren en ouderen

mogelijkheden voor een

vervoer voor jongeren en ouderen met alle

vervolgproject

betrokken, definieren kansen en mogelijkheden voor vervolgprojecten, opstellen vervolgplannen

60

Realisatie multifuel tankstations, ook tankmogelijkheden voor burgers en bedrijven stimuleren (Zie ook nr. 20)

gemeente Eindhoven

57

zie nr. 20

Zie nr. 20

Uren

Kosten

Juni 2008


61

Digitaal communiceren: onderzoek naar de

Inzicht in de mogelijkheden

Opstellen onderzoeksplan, selecteren

mogelijkheden van digitaal communiceren ipv reizen. In

van beperking

onderzoekspartners, uitvoeren onderzoek

samenwerking met kennisinstellingen

vervoersbewegingen door

DSOB Strategie

100

€ 10.000

DSOB Strategie

100

€ 10.000

500

€ 55.000

gebruik van digitaal communiceren 62

Voorlichten en faciliteren Het Nieuwe Rijden,

Energiebesparing tav

Selecteren van bedrijven met aanzienlijke

mobiliteitsplannen, vervoersmanagement en

transport bij bedrijven

transportvloot, voorlichten over kansen en

wagenparkscans voor bedrijven met wagenpark

mogelijkheden door middel van actieve communicatie en bijeenkomsten

Subtotaal

58

gemeente Eindhoven

Juni 2008


Thema: Grootschalige duurzame energieopties Subthema

Ambitie

Nivea

NR

Projectnaam



u

63

Inschatting

intern en extern

interne

externe

per

per

uren

kosten

Ambitie

Ambitie

100

€ 10.000

780

€ 85.000

120

€ 10.000

DAPZ

80

€ 10.000

DSOB Strategie

300

€ 30.000

5% van de energie die

Realisatie van de bio-

Realiseren van de centrale, voorlichting en

DSOB

collectieve DE-opties

binnen de

energiecentrale in

communicatie naar bewoners, actieve

Planontwikkeling

gemeentegrenzen

Meerhoven, bewoners zijn

communicatie

wordt gebruikt wordt

op de hoogte van de

duurzaam opgewekt

voordelen 64

grootschalige en/of

Bio-energiecentrale Meerhoven

Inschatting

Grootschalige en/of

en geleverd via

V (3)

Projectpartners

Eindhoven groenste stad van Nederland, biomassa voor

Eindhovens snoeihout

Opstellen ontwikkelingsplan biomassa voor de

DSOB Realisatie,

centrale

wordt benut voor het

gemeente Eindhoven, inventarisatie van de

extern

opwekken van bio-energie

biomassastromen, hoeveelheden, contracten

adviesbureau

collectieve opties

e.d., opnemen van eisen in onderhoudsbestekken, koppeling met het groenbeleid van de gemeenten Eindhoven, meer bomen levert meer biomassa 65

Realisatie en communicatie bio-energiecentrale

Realiatie bio-

Realiseren van de centrale, actieve voorlichting

Ottenbad

energiecentrale, burgers zijn

en communicatie richting burgers

op de hoogte van de centrale 66

(opzetten en) Uitvoering stimuleringsprogramma koude-

Toepassing van koude- en

Opstellen criteria en randvoorwaarden voor de

en warmteopslag

warmteopslag op grote

toepassing van warmte- en koudeopslag,

schaal

randvoorwaarden overnemen in het gemeentelijke beleid, kennisontwikkeling bij medewerkers gemeente, kansen en mogelijkheden van koude- en warmteopslage communiceren aan bouwpartijen, communiceren van praktijkvoorbeelden,

gemeente Eindhoven

59

Uren

Kosten

Juni 2008


organiseren van een themabijeenkomst voor bouwpartijen

67

Op grote schaal toepassen van Hre ketels

Energiereductie in de

Volgen ontwikkeling toepassing Hre-ketels in de

DSOB Strategie,

woningbouw door gebruik

( bestaande) woning bouw, opzetten plan van

DSOB

innovatieve ketels

aanpak voor de realisatie grootschalige

Planontwikkeling

80

€ 10.000

100

€ 15.000

780

€ 85.000

toepassing van Hre-ketels in de woningbouw, vrijmaken van financiele middelen voor toepassing Hre-ketels, overleg met woningbouwcorporaties, uitvoeren plan van aanpak 68

Onderzoek naar de mogelijkheden van innovatieve

Energiebesparing/duurzam

Selecteren van onderzoekspartners, opstellen

projecten gericht op het opwekken van duurzame

e energie door middel van

van een onderzoeksplan, uitvoeren van

energie, bijvoorbeeld door middel van

innovatieve projecten

onderzoeken

DSOB Stategie

(oppervlakte)water

Subtotaal

60

gemeente Eindhoven

Juni 2008


Thema: Organisatieversterkende randvoorwaarden Subthema

Ambitie

Nivea

NR

Projectnaam



u

Ambitie en visie

Ambitie en visie

Z (0)

69

Routekaart energieneutraliteit

Realistische visie en

Onderzoek naar de haalbaarheid van de

routekaart naar

opgestelde visie tav energieneutraliteit,

energieneutraliteit

eventueel aanpassen van de visie, opstellen van

Projectpartners

Inschatting

Inschatting

Uren

Kosten

intern en extern

interne

externe

per

per

uren

kosten

Ambitie

Ambitie

DSOB Strategie

70

€ 10.000

70

€ 10.000

70

€ 5.000

70

€ 5.000

70

€0

70

€0

een routekaart voor het bereiken van de opgestelde visie Taken en

Taken,

verantwoordelijkheden

verantwoordelijkheden

A (0)

70

Vastleggen van taken, verantwoordelijkheden en

Duidelijkheid over taken,

Omschrijven en vastleggen van de taken,

Alle betrokken

bevoegdheden op het juiste niveau in de organisatie

verantwoordelijkheden en

verantwoordelijkheden en bevoegdheden van

diensen, sectoren

bevoegdheden

betrokken diensten, sectoren, afdelingen en

en afdelingen

en bevoegdheden zijn vastgelegd in

individuele medewerkers

functieomschrijvingen en werkplannen Beleidsmatige

Doorvertalen van

inbedding

I (0)

71

Opnemen en vastleggen doelstellingen in

Energie- en dubo-aspecten

Opnemen en vastleggen doelstellingen in

Alle betrokken

energiedoelstellingen

beleidsstukken en andere beleidsvelden. Opzetten

vormen een integraal

beleidsstukken en andere beleidsvelden.

diensen, sectoren

en instrumentarium

projectbureau/team enz.

onderdeel van

Opzetten projectbureau/team enz

en afdelingen

van andere

werkprocessen

beleidsvelden (zoals Wonen, RO, VTH, EZ)

gemeente Eindhoven

61

Juni 2008


Financiering

Structureel budget

Informeren college en gemeenteraad over nut

randvoorwaarden en

beschikbaar voor uitvoering

en noodzaak financiele middelen voor succesvol

bevoegdheden

klimaatbeleid

uitvoeren klimaatbeleid, opstellen

Structureel budget,

I (0)

72

Vaststellen structureel budget uitvoering klimaatbeleid

vastgesteld m.b.t.

dossiers/stukken met verzoek structureel

investeringen in

budget vrij te maken

DSOB Strategie

40

€0

40

€0

100

€ 75.000

100

€ 75.000

DSOB Strategie

100

€ 15.000

100

€ 15.000

DSOB Strategie

50

€0

50

€0

energiebesparing en duurzame energie in de gemeentelijke gebouwen en voorzieningen Communicatie

Vernieuwde vormen

I (0)

73

van communicatie over

Opstellen en uitvoeren communicatiestrategie met

Inwoners, bedrijven en

Opstellen communicatiestrategie intern en

DSOB Strategie,

gebruik van innovatieve middelen

communicatie

andere partijen (ook

extern, algemene communicatie en

de aanpak en

landelijk) zijn op de hoogte

projectcommunicatie, ontwikkelen/aanpassen

resultaten van

van de vooruitstrevende

beeldmerk/huisstijl, inzet van

klimaatbeleid

aanpak van de gemeente

communicatiemiddelen, media, mailings,

Eindhoven

bijeenkomsten, congressen, workshops, internet enz, uitbreiden kaart duurzame energie toepassingen

Monitoring

Monitoring op

Monitoren en benchmarken

Ontwikkelen en opzetten van een monitorings-

doelstellingen

I (0)

74

Monitoring en benchmark

van de resultaten van het

en benchmarkinstrument om de resultaten van

(programmaniveau)

Eindhovense klimaatbeleid

het Eindhovense klimaatbeleid op

op Ambitieniveau

programmaniveau te kunnen monitoren en benchmarken, jaarlijkse uitvoering en rapportage

Samenwerking

Samenwerking op het

Z (0)

75

Samenwerking met andere overheden

Kennisuitwisseling, leren

Actieve deelname in bovenlokale

gebied van energie- en

van elkaars ervaringen en

projectgroepen, actieve informatie-uitwisseling

klimaatbeleid met B5

opschaling van projecten

en kennisdeling, bijeenkomsten

gemeenten, Provincie Noord-Brabant en SRE Milieudienst, Europa

62

gemeente Eindhoven

Juni 2008


Coordinatie

Coördineren en proces-

Z (0)

76

Energiecoördinator

Algehele coördinatie van

Informeren van betrokken medewerkers,

en projectmanagement

het gemeentelijke

aansturen van medewerkers,

klimaatbeleid

klimaatbeleid

projectadministratie, projectmanagement,

DSOB Strategie

800

€0

1300

€ 105.000

jaarlijkse rapportage en verantwoording, eindrapportages, informeren van college en raad, bijstellen programma enz

Subtotaal

Legenda A

Actief niveau

V

Voorlopend niveau

I

Innovatief niveau

Z

Zelfgeformuleerde ambitie

(x)

Het aantal punten dat wordt verkregen voor een Ambitie

Cursief

gemeente Eindhoven

Zelfgeformuleerde ambitie

63

800

€0

Uitvoeringsprogramma klimaatbeleid

Recommend Documents