UITREIKING PRIJZEN VICTORINE VAN SCHAICKFONDS 2013 KNVI-congres Nieuwegein 14 november 2013
Juryrapport
Dames en heren, beste collega’s, Het Victorine van Schaickfonds werd in 1977 opgericht ter herinnering aan Victorine van Schaick (1917-1977). Zij was vanaf 1941 werkzaam in verschillende bibliotheken, waaronder de Bibliotheek van het Koninklijk Huisarchief en de Openbare Bibliotheek Amsterdam. In 1972 werd ze docent aan de bibliotheekopleiding te Den Haag, de toenmalige Dr. P.A. Tiele Academie, waar ze vele studenten enthousiast maakte voor een loopbaan in het bibliotheek- en informatievak. Na haar overlijden stelde de familie een bedrag uit de nalatenschap beschikbaar om het vak te blijven stimuleren, en zo de herinnering aan Victorine levend te houden. Dat doen we door een aantal prijzen uit te reiken aan mensen die de vernieuwing van het vak een impuls hebben gegeven. Het zijn er drie: - de Victorine van Schaickprijs 2013 voor de beste publicatie op het gebied van bibliotheken en informatie. De prijs bestaat uit een penning en een bedrag van 1500 euro; - de Victorine van Schaick-scriptieprijs 2013 voor een scriptie op het gebied van bibliotheken en informatie. De prijs is een geldbedrag van 750 euro; - en de Victorine van Schaick-bibliotheekinitiatiefprijs 2013 voor een persoonlijk initiatief om het bibliotheek- en informatievak te vernieuwen. Hiervoor ontvangt de winnaar een bedrag van 1000 euro. We beginnen met de Bibliotheekinitiatiefprijs.
-1-
1
BIBLIOTHEEKINITIATIEFPRIJS: HANS VAN DUIJNHOVEN Bij het woord ‘bibliotheekinnovatie’ denk je bijna vanzelf aan digitale innovatie, omdat er de afgelopen jaren zoveel projecten zijn gestart en gesubsidieerd op het gebied van catalogisering, ontsluiting, vraagbemiddeling en wat dies meer zij via het web. Ook het VvSF heeft deze ontwikkeling gestimuleerd door prijzen aan dergelijke projecten en initiatieven toe te kennen. Het mag echter niet worden vergeten dat ook in de fysieke dienstverlening innovatie soms hard nodig is. Veel bibliotheken in het land, zowel openbare als universiteits- en hogeschoolbibliotheken, maken een omslag van uitleenbibliotheek – zoveel mogelijk materialen in open opstelling – naar verblijf- en beleefbibliotheek: meer ruimte voor leestafels, studieplekken, activiteiten, cursussen, een gamehoek. Om burgers sterker bij de bibliotheek te betrekken, komt het steeds meer in zwang om met hen de interactie op te zoeken door met hen in dialoog te gaan en van hen te leren. De Victorine van Schaick-initiatiefprijs gaat dit jaar naar iemand die aan de traditionele vakbekwaamheid van de bibliothecaris een nieuwe verrijking heeft gegeven. Het project Lezers van Stavast daagde leden van de bibliotheek Maasland (Oss en omgeving) uit om veertig weken lang elke week een non-fictieboek te lezen om al lezende beter te begrijpen hoe de complexe samenleving van vandaag-de-dag in elkaar zit. Geen traditionele leeskring, omdat de keuze van de boeken per week voor een ieder vrij was. Elke maand was er een bijeenkomst onder leiding van de prijswinnaar om het gelezene te bespreken en in de context van andere boeken en bronnen te plaatsen. Ook werden er gezamenlijk bijeenkomsten bezocht. Dit seizoen 2013-2014 maakt een cursus rond het werk van de filosoof Peter Sloterdijk (Du mußt dein Leben ändern, jawel) deel uit van het programma. Kortom: geen programma voor doetjes, maar voor echte Lezers van Stavast. Deze lezers waren zeer te spreken over dit initiatief. Het bestuur van het Victorine van Schaickfonds, tevens jury, heeft daarom besloten de Initiatiefprijs 2013 toe te kennen aan Hans van Duijnhoven van de Bibliotheek Maasland voor zijn initiatief Lezers van Stavast.
-2-
2
SCRIPTIEPRIJS: SOPHIE BOISVERT-HEARN De scriptieprijs van het VvSF beoogt de productie van goede scripties op het gebied van de bibliotheek- en informatiewetenschap en verwante gebieden als de boekwetenschap te bevorderen. Dit jaar bereikten ons maar liefst acht scripties die door begeleiders als zeer goed waren beoordeeld. Ze waren mooi verdeeld over universiteiten, hogescholen en de Library School. Hoewel de opleidingen te kampen hebben met lage studentenaantallen – wat in het geval van de Library School leidde tot het stilleggen van de activiteiten – was de scriptieproductie dus heel behoorlijk. De voorkeur van de jury ging na rijp beraad uit naar een scriptie in de boekwetenschap van de Universiteit Leiden. De masterstudent in kwestie dook in een lastig en uiterst relevant onderwerp, namelijk de toekomst van de monografie – het boek – als wetenschappelijke publicatievorm. In vele wetenschapsvelden heeft de monografie het zwaar omdat artikelen in double-blind peer-reviewed international journals hoger worden gewaardeerd. Daarnaast zijn de verrijkende mogelijkheden van digitale publicatievormen grotendeels aan de monografie voorbijgegaan. De prijswinnende scriptie verkent twee van deze mogelijkheden: het publiceren in open access van academische monografieën en het digitaal verrijken ervan, bijvoorbeeld door aanvullende materialen, databestanden, commentaren, kritieken en dergelijke op het web te publiceren. Van beide varianten worden in de scriptie meerdere subvarianten, en de voor- en nadelen daarvan, bediscussieerd. Zo komt de onlangs veelgeciteerde bevinding aan de orde dat in een duaal publicatiemodel – het boek wordt gratis in open access aangeboden, maar ook als fysiek boek met een prijskaartje – de verkoop van het fysieke boek eerder groter dan kleiner wordt vanwege de grotere online vindbaarheid van het boek. Tel je de fysieke en digitale verspreiding bij elkaar op, dan bereikt het boek een substantieel groter aantal lezers, en dat komt de reputatie van de auteur en de wetenschap ten goede. Alles overziend, zo luidt de conclusie, is er nog veel onduidelijk over welke route de vernieuwing van de scholarly monograph zal gaan nemen. Duidelijk is wel dat open access en verrijkingen kansen bieden om de long-form argument in de
-3-
3
monografie te versterken. Er lijkt dus toekomst te zijn voor het boek als wetenschappelijke publicatievorm. Voor de gebalanceerde en zeer goed geschreven studie The future of the scholarly monograph in the Humanities: Open and enhanced, ontvangt Sophie Boisvert-Hearn de VvSF-scriptieprijs 2013.
-4-
4
VICTORINE VAN SCHAICKPRIJS 2013: RAYMOND SNIJDERS Wie het lijstje van prijswinnaars van de Victorine van Schaickprijs op de website van het fonds bekijkt, ziet dat het meestal degelijke boekpublicaties, niet zelden proefschriften, waren die met de hoogste eer gingen strijken. Dit jaar is dat niet het geval. Enkele jaren geleden ontspon zich binnen het bestuur van het fonds een discussie over de vraag of we niet ook nieuwe publicatievormen een kans zouden moeten geven. Net als in de journalistiek de vraag actueel werd of bloggers niet ook als journalisten zouden moeten worden gezien, vroegen wij ons af of niet ook digitale publicaties voor de prijs in aanmerking zouden moeten komen. Vandaag is het zover. Voor het eerst wint een blog de Victorine van Schaickprijs. En wel een blog van iemand die al sinds eind 2006 bijna dagelijks een bijdrage post over wat hem is opgevallen op het terrein van informatie, bibliotheken en ict. Vaak enthousiast over een nieuwe gadget, stuk software of app, soms ook behoorlijk kritisch over uitblijvende vernieuwing op bepaalde terreinen van zijn vakgebied. Maar altijd vanuit een brede en deskundige blik op het veld, met name op het gebied van e-books en auteursrecht. Het archief van de blog laat zien dat het niet altijd van een leien dakje ging. Tweeduizendelf was een beetje een mager jaar waarin, tussen aanhalingstekens, ‘slechts’ 47 posts het digitale licht zagen. Na wat goede voornemens schoot het in 2012 omhoog naar bijna 400 posts. Dat aantal zal dit jaar waarschijnlijk niet worden gehaald maar tot en met afgelopen zondag waren het er toch alweer 221. En denk niet dat dit zo’n blog is dat vooral de schrijver zelf behaagt als narcistische uitlaatklep. In februari 2012 telde een post over het e-book-conversieprogramma Calibre maar liefst 118 reacties, waarvan ettelijke van de blogger zelf waarin hij reageerders uitlegde hoe ze bepaalde trucjes in het programma konden uithalen. Door zijn volhardend- en deskundigheid is hij in het veld iemand geworden op wie velen vertrouwen voor advies. In het dagelijks leven is de blogger – we noemen hem gewoon auteur – senior informatiebemiddelaar bij het Mediacentrum van de Hogeschool Windesheim. Die werkgever mag trots zijn op een werknemer die ook in zijn vrije tijd zo enthousiast bezig is met zijn vakgebied en anderen laat profiteren van zijn kennis.
-5-
5
Voor zijn vakblog Werken met informatie ontvangt Raymond Snijders de Victorine van Schaickprijs 2013.
De jury: Anneke Dirkx Theo Huibers (vz.) Frank Huysmans Willy van der Kwaak Perry Moree Michel Wesseling Erna Winters Ans ter Woerds
-6-
6
