Uitkomsten werkgelegenheidsenquête 2010 West-Brabant Rapportage
Datum: november 2010
In opdracht van: SES West-Brabant Uitgave: Gemeente Breda Afdeling SSC Onderzoek en Informatie NEN-ISO 20252 gecertificeerd Projectnummer: 1279 Claudius Prinsenlaan 10 4811 DJ Breda Telefoon 076-5293513 E-mail:
[email protected] Bronvermelding verplicht
1.
Samenvatting ........................................................................................................... 5
2.
Inleiding .................................................................................................................... 7
2.1.
Aanleiding ............................................................................................................. 7
2.2.
Opbouw van de rapportage .................................................................................. 7
3.
Ontwikkeling West-Brabant...................................................................................... 9
4.
Sectoren ................................................................................................................. 15
4.1.
Algemeen ........................................................................................................... 15
4.2.
Speerpuntsectoren van West-Brabant ............................................................... 16
5.
Vacaturevraag ........................................................................................................ 21
Bijlage data, werkwijze en interpretatie. ........................................................................... 25 Bijlage sectordefinitie Pieken in de Delta ......................................................................... 27 Bijlage Methodiek vacaturevraag...................................................................................... 31
4
1.
Samenvatting Aantal banen gedaald In 2010 zijn er in West-Brabant 327.684 banen. In vergelijking met 2009 zijn dat er 3.591 minder, ofwel een afname van 1% van de werkgelegenheid. Deze daling betekent een duidelijke trendbreuk van de banengroei in de afgelopen jaren. Op landelijk niveau waren er in het eerste kwartaal van 2010 1,8% minder banen vergeleken met dezelfde periode in 2009. Daling openstaande vacatures minder groot De effecten van de economische crisis werden in 2009 ook duidelijk zichtbaar bij het aantal openstaande vacatures in West-Brabant. Het aantal vacatures nam met 44% (-4.140 vacatures) af. In 2010 is stabilisering zichtbaar en neemt het dalingstempo van het aantal openstaande vacatures sterk af tot -6,6% (-350 vacatures). De vacaturegraad (aantal openstaande vacatures per 1.000 banen) halveerde in 2009 in West-Brabant tot 1,6%. In 2010 neemt zij marginaal af tot 1,5%. De vacaturegraad is een indicator voor de spanning op de arbeidsmarkt. In 2009 nam de krapte op de arbeidsmarkt nog duidelijk af en werd zij ruimer. In 2010 verandert deze situatie nauwelijks. Aantal vestigingen verder toegenomen Ondanks een daling van de werkgelegenheid neemt het aantal vestigingen nog steeds toe. In 2010 zijn er in West-Brabant 49.801 vestigingen. In vergelijking met 2009 is dit een toename van 2% (965 vestigingen). De verklaring voor het nog altijd toenemend aantal vestigingen is de sterke toename van het aantal eenpersoonsbedrijven (die vooral uit zzp-ers bestaan). Banen alleen toegenomen in de zorgsector; sterke afname in marktsector In 2010 heeft alleen de sector gezondheids- en welzijnszorg een positieve ontwikkeling gekend. Deze sector is met 2.059 banen gegroeid naar 47.830 banen. Deze sterke toename wordt vooral veroorzaakt door de werkgelegenheidsgroei bij grote zorginstellingen. Ook op landelijk niveau ziet het CBS begin 2010 een verdere toename van de werkgelegenheid in de gezondheidszorg. In West-Brabant hebben vooral de sectoren handel en reparatie (-1.670 banen), de industrie (-1.405 banen) en de bouwnijverheid (-1.174 banen) zware klappen gehad. Licht stijging vacatures in marktsector; stevige afname in collectieve sector Het aantal vacatures in de marktsector is met 6% (225 vacatures) toegenomen, terwijl in de collectieve sector een forse afname zichtbaar is (-40%, -525 vacatures). Vooral in de sectoren overige zakelijke dienstverlening, vervoer en opslag en in de industrie stijgt in 2010 het aantal openstaande vacatures flink. Het aantal vacatures daalt daarentegen fors in de gezondheids- en welzijnszorg, bouwnijverheid, openbaar bestuur en overheid en bij advisering en onderzoek. De vacaturegraad is bij de gezondheids- en welzijnszorg, het openbaar bestuur en overheid en bij de overige dienstverlening vrijwel gehalveerd ten opzichte van 2009.
5
Speerpuntsectoren West-Brabant nog niet in de plus Vanuit het programma Pieken in de Delta van het Ministerie van Economische Zaken zijn voor het gebied Zuidwest Nederland (West-Brabant en Zeeland) de pieken logistiek, procesindustrie (maintenance) en toerisme geselecteerd. De logistieke sector heeft in West-Brabant een werkgelegenheidaandeel van 4,2% (13.680 banen). De procesindustrie heeft een aandeel van 7,3% (23.849 banen) en voor de toeristische sector is dit 4,4% (14.347 banen). Sinds 2008 daalt de werkgelegenheid binnen de logistieke sector en de procesindustrie. De toeristische sector heeft in 2008 een lichte daling van het aantal banen ondervonden. In de periode 2009-2010 is deze sector stabiel gebleven qua werkzame personen. Banen en vacatures alleen bij grootbedrijf licht toegenomen De werkgelegenheid stijgt bij het grootbedrijf (> 100 wp) met 1,3% (1.329 banen) in WestBrabant. Het middenbedrijf ( 10-99 wp) en het kleinbedrijf (<10 wp) kennen een werkgelegenheidsdaling van respectievelijk -2,9% (3.536 banen) en -1,5% (1.426 banen). In 2010 neemt het aantal vacatures bij het grootbedrijf iets toe. Het aantal vacatures daalt vooral bij het kleinbedrijf. In het middenbedrijf neemt het aantal vacatures licht af. Banen en vacatures gemeenten In de gemeenten Baarle-Nassau, Drimmelen, Rucphen en Woudrichem is de banenontwikkeling bovengemiddeld. Bergen op Zoom, Moerdijk, Halderberge, Etten-Leur, Werkendam en Geertruidenberg hebben in de periode 2009-2010 een ondergemiddelde ontwikkeling gehad. De meeste gemeenten in West-Brabant kennen een positieve ontwikkeling van het aantal vestigingen, behalve Baarle-Nassau. De gemeenten Drimmelen, Bergen op Zoom, Woensdrecht, Halderberge, Breda en Aalburg hebben een bovengemiddelde groei doorgemaakt van het aantal vestigingen in de periode 2009-2010. In 2010 wijkt bij 13 van de 18 gemeenten het aantal openstaande vacatures weinig af van het aantal vacatures in 2009. Het aantal openstaande vacatures is in 2010 vooral toegenomen in de gemeenten Moerdijk (55 vacatures) en Oosterhout (35 vacatures). Gemeenten waar het aantal vacatures relatief sterk is afgenomen, zijn Breda (-185 vacatures), Woensdrecht (-90 vacatures) en Werkendam (-55 vacatures).
6
2.
Inleiding 2.1. Aanleiding Er wordt jaarlijks in West-Brabant onderzoek gedaan naar de ontwikkelingen van de werkgelegenheid1. Daarvoor wordt het aantal werkzame personen per 1 april gemeten bij alle bedrijven die in de regio West-Brabant zijn gevestigd. 2.2. Opbouw van de rapportage In deze rapportage staat de werkgelegenheidsontwikkeling centraal. Hoofdstuk drie laat de ontwikkeling zien op het gebied van werkgelegenheid en aantal vestigingen voor West-Brabant en gaat daarnaast kort in op de landelijke ontwikkelingen. Hoofdstuk vier geeft de ontwikkeling in de verschillende sectoren weer, waarbij speciale aandacht uitgaat naar de drie speerpuntsectoren van “Pieken in de Delta”. Hoofdstuk vijf gaat in op de ontwikkeling van de vacaturevraag. Daarbij wordt ook een uitsplitsing gemaakt naar sectoren, grootteklasse en verschillende gemeenten.
1
Voor een uitgebreide omschrijving van het werkgelegenheidsonderzoek zie “Bijlage data, werkwijze en interpretatie”.
7
8
3.
Ontwikkeling West-Brabant Op 1 april 2010 zijn er in West-Brabant 327.684 banen. In vergelijking met 2009 zijn dat er 3.591 minder, ofwel een afname van 1% van de werkgelegenheid. Deze daling betekent een duidelijke trendbreuk met de banengroei in de afgelopen jaren. Op landelijk niveau zijn er in het eerste kwartaal van 2010 door het CBS 145.000 banen minder gemeten dan in hetzelfde kwartaal van 2009. Figuur 1 Ontwikkeling banen West-Brabant 2005-2010
335000 330000 325000 320000 315000 310000 305000 300000 295000 290000 2005
2006
2007
2008
2009
2010
Ondanks een daling van de werkgelegenheid neemt het aantal vestigingen nog steeds toe. In 2010 zijn er in West-Brabant 49.801 vestigingen, wat neerkomt op een toename van 2% in vergelijking met 2009. De groei is wel lager dan in voorgaande jaren, waar deze groei boven de 5% lag (figuur 2).
Figuur 2 Ontwikkeling en groei aantal vestigingen West-Brabant 2005-2009
Aantal vestigingen Groei tov voorgaand jaar
2005 39.571
2006 41.575
2007 43.990
2008 46.412
2009 48.836
2010 49.801
5,1%
5,8%
5,5%
5,2%
2,0%
De verklaring voor het nog altijd toenemend aantal vestigingen tegenover een afnemende werkgelegenheid is de sterke toename van het aantal eenpersoonsbedrijven (die vooral uit zzp-ers bestaan). De Kamer van Koophandel definieert een zzp-er als: ‘Een persoon, eenmansbedrijf, kleine zelfstandige welke niet in een (vast) dienstverband, maar onder eigen verantwoording/beheer (zonder personeel) werkzaamheden aanneemt’. Een zzp-er doet meestal werk dat hij/zij voorheen in een dienstbetrekking deed. Vaak gaat het om werk met een arbeidsintensief karakter, bijvoorbeeld de bouw, de transportsector, de kappersbranche, de zorgsector, interim-managers, organisatieadviseurs en automatiseringsdeskundigen. 9
Duidelijk is dat nieuwe bedrijven gemiddeld minder werknemers in dienst hebben in vergelijking met de voorgaande jaren. De ontwikkeling van de werkgelegenheid in West-Brabant is bij het grootbedrijf (>100 wp) positief. Deze groep kent in de periode 2009- 2010 een werkgelegenheidstoename van 1,3% (1.329 banen). Het middenbedrijf (10-99 wp) heeft een werkgelegenheidsdaling van 2,9% (-3.536 banen) en het kleinbedrijf van 1,5% (-1.426 banen). Figuur 3 Verdeling werkgelegenheid per grootteklasse 2010 (excl. CBS landbouwtellingen)
140000 120000 100000 80000 2009 60000
2010
40000 20000 0 < 10 wp
10
10‐99 wp
> 100 wp
In de drie grootste steden van de regio West-Brabant zijn de meeste banen en vestigingen te vinden (figuur 4). Breda neemt 31% van het aantal banen en 25,8% van het aantal vestigingen voor zijn rekening. In Roosendaal is dit 12,5% en 10,2% en in Bergen op Zoom respectievelijk 9,4% en 8,4%. In figuur 4 is duidelijk te zien dat de grotere gemeenten in West-Brabant meer grote vestigingen hebben met een hoge werkgelegenheid in vergelijking met de wat kleinere gemeenten in de regio. Dit blijkt uit het feit dat bij de kleinere gemeenten het aandeel vestigingen hoger ligt dan het aandeel werkgelegenheid.
Figuur 4 Het aantal en aandeel banen en vestigingen van West-Brabant per gemeente, 2010
Gemeente Aalburg Alphen-Chaam Baarle-Nassau Bergen op Zoom Breda Drimmelen Etten-Leur Geertruidenberg Halderberge Moerdijk Oosterhout Roosendaal Rucphen Steenbergen Werkendam Woensdrecht Woudrichem Zundert Totaal
Aantal banen 4.469 3.039 3.617 30.708 101.741 8.511 20.260 11.091 9.572 20.929 28.027 40.944 6.583 6.972 8.742 9.343 5.179 7.957 327.684
Aandeel banen 1,4% 0,9% 1,1% 9,4% 31,0% 2,6% 6,2% 3,4% 2,9% 6,4% 8,6% 12,5% 2,0% 2,1% 2,7% 2,9% 1,6% 2,4% 100%
Aantal vestigingen 1.110 949 783 4.168 12.825 1.914 2.662 1.459 2.144 2.997 3.728 5.067 1.903 1.787 2.018 1.391 1.125 1.771 49.801
Aandeel vestigingen 2,2% 1,9% 1,6% 8,4% 25,8% 3,8% 5,3% 2,9% 4,3% 6,0% 7,5% 10,2% 3,8% 3,6% 4,1% 2,8% 2,3% 3,6% 100%
11
De ontwikkeling van de werkgelegenheid en aantal vestigingen verschilt per gemeente. In figuur 5 is de ontwikkeling van het aantal banen en de vestigingen weergegeven. Ook zijn de gemeentelijke afwijkingen ten opzichte van het regionaal gemiddelde weergegeven2. Figuur 5 Ontwikkeling aantal banen en vestigingen en de afwijking van regionaal gemiddelde per gemeente, 2009-2010
Gemeente
Aalburg Alphen-Chaam Baarle-Nassau Bergen op Zoom Breda Drimmelen Etten-Leur Geertruidenberg Halderberge Moerdijk Oosterhout Roosendaal Rucphen Steenbergen Werkendam Woensdrecht Woudrichem Zundert
Ontwikkeling banen
Afwijking van regionaal gemiddelde
Ontwikkeling vestiging
Afwijking van regionaal gemiddelde
-22 2 133 -636 -712 124 -415 -503 -226 -354 -131 -529 35 -98 -220 -14 32 -57
0,15 0,46 2,57 -0,72 0,03 1,26 -0,71 -2,02 -0,88 -0,52 0,16 -0,30 0,72 -0,36 -0,96 0,34 0,77 0,02
37 12 -8 111 346 70 52 12 56 6 67 67 27 16 35 34 13 12
1,48 -0,34 -2,27 0,88 0,91 1,77 0,26 -0,72 0,84 -1,25 0,12 -0,29 -0,21 -0,66 0,07 0,69 -0,44 -0,84
In de gemeenten Baarle-Nassau, Drimmelen, Rucphen en Woudrichem is het aantal banen meer dan gemiddeld toegenomen. Vooral in Baarle-Nassau is de werkgelegenheid sterk toegenomen in vergelijking met de West-Brabantse regio. In de periode 2009-2010 heeft Baarle-Nassau er 133 banen bijgekregen. Dit komt vooral door de toename van het aantal banen in de gezondheids- en welzijnszorg. Baarle-Nassau heeft overigens een beperkt werkgelegenheidsaandeel van 1,1% in de regio. Bergen op Zoom, Moerdijk, Halderberge, Etten-Leur, Werkendam en Geertruidenberg hebben in de periode 2009-2010 een benedengemiddelde werkgelegenheidsontwikkeling gehad in vergelijking met de West-Brabantse regio. Vooral de gemeente Geertruidenberg valt in negatieve zin op wat betreft de werkgelegenheidsontwikkeling. De meeste gemeenten in West-Brabant kennen een positieve ontwikkeling van het aantal vestigingen met uitzondering van Baarle-Nassau . In absolute zin zijn er in BaarleNassau 8 vestigingen minder dan in 2009. De gemeenten Drimmelen, Bergen op Zoom, Woensdrecht, Halderberge, Breda en Aalburg hebben een bovengemiddelde groei doorgemaakt van het aantal vestigingen in de periode 2009-2010 (figuur 7). 2
De afwijking is berekend door de z-score. Bij de berekening van de z-score wordt de gemeentelijke ontwikkeling van de periode 2009-2010 afgezet tegen de gemiddelde ontwikkeling van West-Brabant in de periode 2009-2010. Hierdoor kan worden vastgesteld of een gemeente zich boven of onder het gemiddelde van West-Brabant heeft ontwikkeld.
12
Figuur 6 Werkgelegenheidsontwikkeling per gemeente afgezet tegen West-Brabant (2009-2010)
Woudrichem Werkendam Aalburg
Drimmelen
Geertruidenberg
Moerdijk
Oosterhout Steenbergen Halderberge Etten-Leur Breda
Rucphen Bergen op Zoom
Roosendaal
Alphen-Chaam Zundert
Baarle-Nassau Woensdrecht
Ruim bovengemiddeld Bovengemiddeld Gemiddeld Ondergemiddeld Ruim ondergemiddeld
SSC Onderzoek en Informatie, Oktober 2010
Figuur 7 De ontwikkeling van het aantal vestigingen per gemeente afgezet tegen West-Brabant (2009-2010)
Woudrichem Werkendam Aalburg
Drimmelen
Geertruidenberg
Moerdijk
Oosterhout Steenbergen Halderberge Etten-Leur Breda
Rucphen Bergen op Zoom
Roosendaal
Alphen-Chaam Zundert
Baarle-Nassau Woensdrecht
Ruim bovengemiddeld Bovengemiddeld Gemiddeld Ondergemiddeld Ruim ondergemiddeld
SSC Onderzoek en Informatie, Oktober 2010
13
14
4.
Sectoren 4.1. Algemeen De belangrijkste werkgevers in West-Brabant zijn de sectoren handel en reparatie (62.610 banen, 19,1%), industrie (49.367 banen, 15,1%) en de gezondheids- en welzijnszorg (47.830 banen, 14,6%). Figuur 8 Aandeel werkgelegenheid per sector in West-Brabant 2010
Overige dienstverlening Cultuur, sport en recreatie Gezondheids‐ en welzijnszorg Onderwijs Openbaar bestuur en overheid Overige zakelijke dienstverlening Advisering en onderzoek Verhuur van en handel in onroerend … Financiële instellingen Informatie en communicatie Horeca Vervoer en opslag Handel en reparatie Bouwnijverheid Industrie Landbouw 0,0
5,0
10,0
15,0
20,0
25,0
In de periode 2009-2010 heeft alleen de sector gezondheids- en welzijnszorg en onderwijs een positieve ontwikkeling gekend. De sector gezondheids- en welzijnszorg is met 2.059 banen gegroeid (14,6%). Deze sterke toename vindt vooral plaats bij grote zorginstellingen. Deze toename wordt veroorzaakt door bijvoorbeeld het aanboren van nieuwe werkterreinen,meer activiteiten en het in vaste dienst nemen van alfahulpen. Ook op landelijk niveau ziet het CBS begin 2010 een verdere toename van de werkgelegenheid in de gezondheidszorg. De vraag naar zorg neemt nog steeds toe (o.a. door de vergrijzing). Het is in de zorg moeilijk om met evenveel personeel meer zorgproductie te leveren3. Dit betekent dat dit zich al snel vertaalt in extra banen. De grootste afname van de werkgelegenheid is waarneembaar bij de sectoren handel en reparatie (-1.670 banen), de industrie (-1.405 banen) en de bouwnijverheid (-1.174 banen). Vooral de sectoren handel en reparatie en industrie, met veel banen voor WestBrabant, hebben zware klappen gehad.
3
UWV Werkbedrijf, Arbeidsmarktprognoses 2010-2011
15
Figuur 9 Ontwikkeling banen West-Brabant naar economische activiteit, 2009-2010
Overige dienstverlening Cultuur, sport en recreatie Gezondheids‐ en welzijnszorg Onderwijs Openbaar bestuur en overheid Overige zakelijke dienstverlening Advisering en onderzoek Verhuur van en handel in onroerend goed Financiële instellingen Informatie en communicatie Horeca Vervoer en opslag Handel en reparatie Bouwnijverheid Industrie Landbouw ‐2000
‐1000
0
1000
2000
4.2. Speerpuntsectoren van West-Brabant4 Vanuit het programma Pieken in de Delta van het Ministerie van Economische Zaken zijn voor het gebied Zuidwest Nederland (West-Brabant en Zeeland) de pieken logistiek, procesindustrie en toerisme geselecteerd. In dit hoofdstuk worden de drie pieken voor de regio West-Brabant verder toegelicht. Logistiek Voor de logistieke piek is gekozen vanwege de strategische ligging van de regio tussen de wereldhavens van Rotterdam en Antwerpen. Hierdoor is de regio aantrekkelijk als vestigingsplaats voor logistieke dienstverleners. Om de logistieke sector te versterken wordt vanuit de nationale overheid ingezet op professionalisering, promotie en samenhang van de logistieke opleidingen in aansluiting op de vraag van de arbeidsmarkt. Ook zet het nationale beleid in op innovatie binnen de logistieke keten. Daarbij staat uitwisseling van kennis en kunde tussen grootbedrijf en midden- en kleinbedrijf centraal. Voor versterking en stimulering van innovatie tussen bestaande logistieke ketens wordt ingezet op het bevorderen van efficiënte en gebundelde logistieke stromen. Hier wordt het gebruik van de multimodale (spoor, water, weg en buisleidingen) capaciteit bedoeld. Door het gebruik van deze multimodaliteiten ontstaan efficiëntere en gebundelde logistieke stromen.
4
16
In “Bijlage sectordefinitie Pieken in de Delta” staat een omschrijving van deze sectoren weergegeven.
Figuur 10 Ontwikkeling speerpuntsector Logistiek, 2005-2010
15000 14500 14000 13500 13000 12500 12000 11500 11000 2005
2006
2007
2008
2009
2010
Van alle werkzame personen in West-Brabant zijn in 2010 13.680 mensen (= 4,2%) werkzaam in de logistieke sector. De sector logistiek kent vanaf 2005 een stijgende trend in de werkgelegenheidsontwikkeling die in 2008 is doorbroken. Vanaf 2008 daalt de werkgelegenheid in deze sector al twee jaar op rij. Procesindustrie Het speerpunt “procesindustrie” richt zich op de positionering van Zuidwest-Nederland als internationale hotspot op het gebied van maintenance en bio-energie. De procesindustrie kent vele bedrijven die gebonden zijn aan de strategische ligging van Zuidwest-Nederland. De gunstige ligging maakt transport van grondstoffen en producten mogelijk via diep vaarwater, weg, spoor en pijpleiding. Ook het kapitaalintensieve karakter van de investeringen en de nabijheid van de agroproductiecentra maakt de binding met de regio sterk. In Moerdijk en Bergen op Zoom liggen grote concentratiegebieden van procesindustrie. Ook de chemie- en de energiebedrijven zijn vooral gevestigd in Moerdijk, Bergen op Zoom en Geertruidenberg. Daarnaast wordt de impact van ‘Maintenance Valley’ bij Woensdrecht voor de regio steeds belangrijker. In West-Brabant zijn de bedrijven in de procesindustrie vooral productiebedrijven. Het onderhoud van productie-installaties is een belangrijke bron van inkomsten voor de proces industrie. Maar er zijn ook kansen voor duurzame energie en nieuwe energiebronnen in de regio.
17
Figuur 11 Ontwikkeling speerpuntsector procesindustrie, 2005-2010
26000 25500 25000 24500 24000 23500 23000 22500 2005
2006
2007
2008
2009
2010
In 2010 zijn 23.849 mensen werkzaam in de procesindustrie, wat overeenkomt met 7,3% van de totale werkgelegenheid in West-Brabant. De werkgelegenheid in de procesindustrie laat een grillig verloop zien in de periode 20052010. In 2006 was er even sprake van een lichte dip, terwijl er tot 2008 weer een stijgende lijn te zien was. Vanaf 2008 is er een daling van de werkgelegenheid binnen de procesindustrie ingezet. In de periode 2009- 2010 is de werkgelegenheid binnen de procesindustrie met 3,0% ofwel 728 banen verder gedaald. Toerisme. Voor West-Brabant zijn niet alleen de historische steden als Bergen op Zoom en Breda belangrijke toeristische trekpleisters, maar ook bijvoorbeeld het landschap “de Brabantse Wal” en het park “De Biesbosch”. West-Brabant is gunstig gelegen als toegangspoort van Zeeland. De regio is goed bereikbaar op verschillende manieren. Door de komst van de HSL zal de bereikbaarheid van de regio alleen maar toenemen. De nadruk van het programma Pieken in de Delta is bij toerisme vooral gericht op het realiseren van een trendbreuk. Hierbij wordt ingezet op het ontwikkelen van nieuwe, aansprekende en verrassende product-marktcombinaties. Ook moet de kennisinfrastrucuur van het toerisme verder worden versterkt en ontsloten.
18
Figuur 12 Ontwikkeling speerpuntsector Toerisme 2005-2010
15000 14500 14000 13500 13000 12500 12000 2005
2006
2007
2008
2009
2010
De toeristische sector heeft tussen 2008 en 2009 een lichte daling van het aantal banen ondervonden. In de periode 2009-2010 is deze sector stabiel gebleven qua werkzame personen. In 2010 zijn 14.347 mensen werkzaam in de sector toerisme. Dit staat gelijk aan 4,4% van de totale werkgelegenheid in West-Brabant.
19
20
5.
Vacaturevraag In de werkgelegenheidsenquête 2010 is een vraag opgenomen waarin gevraagd wordt naar het aantal openstaande vacatures5 bij de bedrijven in West-Brabant op de peildatum (voor verdere toelichting zie bijlage methodiek vacaturevraag). Eind april 2010 kent West-Brabant 4.975 openstaande vacatures. Dit betekent een daling van het aantal vacatures ten opzichte van de meting in april 2009 met 6,6% (-350 vacatures). Daarmee is de daling van het aantal vacatures in 2010 duidelijk minder sterk dan in 2009 (-44%, -4.140 vacatures). Onderstaand figuur laat zien dat de sterke groei in de periode 2004-2008 twee jaar geleden omgeslagen is in een forse afname maar dat deze daling sterk vertraagt in 2010. Figuur 13 Aantal openstaande vacatures in West-Brabant 2004-2010
10000 8000 6000 4000 2000 0 2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Meeste vacatures in handel en reparatie In figuur 14 zijn de vacatures weergegeven per bedrijfssector. De meeste openstaande vacatures bevinden zich in de sectoren handel en reparatie (1.125), overige zakelijke dienstverlening (620), industrie (570) en advisering en onderzoek (530). Deze sectoren nemen in 2010 ruim 55% van het totaal aantal vacatures in West-Brabant voor hun rekening.
5
Op het terrein van de arbeidsmarkt worden over het algemeen twee begrippen m.b.t. vacatures gehanteerd: openstaande vacatures en ontstane vacatures. Het aantal ontstane vacatures heeft betrekking op het totaal aantal ontstane vacatures op jaarbasis; Het aantal openstaande vacatures heeft betrekking op het aantal ontstane vacatures die op het moment van meting nog niet zijn vervuld of nog niet zijn ingetrokken/vervallen. Het aantal openstaande vacatures is over het algemeen fors lager dan het aantal ontstane vacatures.
21
Figuur 14 Vacatures in West-Brabant naar bedrijfssector 2009-2010
Handel en reparatie Overige zakelijke dienstverlening. Industrie Advisering en onderzoek Gezondheids‐ en welzijnszorg Horeca Bouwnijverheid Vervoer en opslag Informatie en communicatie Openbaar bestuur en overheid Landbouw Onderwijs Financiële instellingen Cultuur, sport en recreatie Overige dienstverlening Verhuur en handel in onroerend goed 0
200
400
600 2010
800
1000
1200
2009
In 2009 daalde het aantal vacatures in de marktsector (-48%) nog ruim twee maal zo snel dan in de collectieve sector (-24%). In 2010 neemt het aantal vacatures in de marktsector licht toe (6%, 225 vacatures), terwijl in de collectieve sector6 het aantal vacatures fors daalt (-40%, -525 vacatures). Het aantal vacatures stijgt vooral in de sectoren overige zakelijke dienstverlening (75%, 255 vacatures), vervoer en opslag (93%, 125 vacatures) en industrie (37%, 155 vacatures). Verder neemt bij vrijwel alle andere sectoren het aantal vacatures verder af. Alleen het onderwijs (stabilisatie), horeca (5%) en handel en reparatie (3%) vormen hierop een uitzondering. Het aantal vacatures is daarentegen fors afgenomen in de gezondheids- en welzijnszorg (-47%, -335 vacatures), bouwnijverheid (-41%, -215 vacatures), openbaar bestuur en overheid (-44%, -125 vacatures) en advisering en onderzoek (-19%, -125 vacatures). Vacaturegraad hoog bij overige zakelijke dienstverlening en informatie en communicatie. De vacaturegraad is het aantal openstaande vacatures gerelateerd aan het aantal banen. Het is een indicator voor de spanning van de arbeidsmarkt. In 2009 halveerde de vacaturegraad in West-Brabant tot 1,6%. In 2009 nam de krapte op de arbeidsmarkt dan ook duidelijk af en werd zij ruimer. In 2010 neemt de vacaturegraad marginaal af tot 1,5%. Deze waarde bevestigt dan ook in 2010 de ruime arbeidsmarktsituatie in WestBrabant.
6
Tot de collectieve sector wordt in deze rapportage de sectoren openbaar bestuur en overheid, onderwijs, gezondheids- en welzijnszorg, cultuur/sport/recreatie en overige dienstverlening gerekend. Tot de marktsector worden alle resterende sectoren gerekend exclusief de landbouw.
22
De vacaturegraad in West-Brabant is bovengemiddeld bij een aantal sectoren binnen de commerciële dienstverlening, namelijk: overige zakelijke dienstverlening 4% (620 vacatures), informatie en communicatie 3,8% (180 vacatures) en advisering en onderzoek 2,2% (530 vacatures). Vooral de vacaturegraad bij de overige zakelijke dienstverlening is ten opzichte van een jaar geleden flink toegenomen. In de horeca 2,5% (340 vacatures) en handel en reparatie 1,8% (1.125 vacatures) ligt de vacaturegraad eveneens hoger dan het regionaal gemiddelde (1,5%). Deze sectoren zijn meer seizoensgevoelig en kennen ook een grote(re) vraag naar tijdelijk personeel. Sectoren met een lage vacaturegraad in 2010 zijn onderwijs (0,7%), gezondheids- en welzijnszorg (0,8%), openbaar bestuur en overheid (0,9%) en overige dienstverlening (0,9%). De vacaturegraad is bij de laatste drie genoemde sectoren vrijwel gehalveerd ten opzichte van 2009. Figuur 15 Vacaturegraad naar bedrijfssector 2010 in West-Brabant
4,0% 3,5% 3,0% 2,5% 2,0% 1,5% 1,0% 0,5%
Totaal West-Brabant
Overige dienstverlening
Cultuur, sport en recreatie
Gezondheids- en welzijnszorg
Onderwijs
Openbaar bestuur en overheid
Overige zakelijke dienstverlening.
Advisering en onderzoek
Financiële instellingen
2010
Verhuur en handel in onroerend goed
2009
Informatie en communicatie
Horeca
Vervoer en opslag
Handel en reparatie
Bouwnijverheid
Industrie
0,0%
Grote afname vacatures bij het kleinbedrijf In 2009 daalde het aantal openstaande vacatures bij zowel het midden- en kleinbedrijf als het grootbedrijf. In 2010 daalt het aantal vacatures vooral bij het kleinbedrijf (minder dan 10 werkzame personen) met -12% (-265 vacatures). In het middenbedrijf (10-99 werkzame personen) daalt het aantal vacatures met 3% (-55 vacatures), terwijl in het grootbedrijf (>=100 werkzame personen) het aantal vacatures iets toeneemt (20 vacatures). De vacaturegraad daalt in 2010 vooral bij het kleinbedrijf (van 2,3% in 2009 naar 2,1% in 2010). In het middenbedrijf en het grootbedrijf (respectievelijk 1,5% en 1,1%) wijzigt de vacaturegraad nauwelijks. In de sectoren bouwnijverheid, handel en reparatie en horeca, staan de meeste vacatures open in het midden- en kleinbedrijf. In de industrie en de gezondheids- en welzijnszorg staan meer vacatures open bij de middelgrote en grote bedrijven. 23
Bij het openbaar bestuur en overheid zijn de openstaande vacatures vooral te vinden bij de grote vestigingen. In de sector advisering en onderzoek en in de sector overige zakelijke dienstverlening zijn de vacatures meer verdeeld over de drie onderscheiden grootteklassen. Toch staat hier een substantieel deel van de vacatures open bij de kleine bedrijven. Bij meerderheid gemeenten aantal openstaande vacatures stabiel Breda telt, net als in voorgaande jaren, de meeste openstaande vacatures. Breda wordt gevolgd door Roosendaal, Oosterhout, Bergen op Zoom en Moerdijk. De gemeenten waar zich minder dan 5% van de vacatures bevinden zijn samengevoegd tot de categorie Overige gemeenten. In figuur 15 is het aantal openstaande vacatures per gemeente opgenomen. In 2010 wijkt bij 13 van de 18 gemeenten het aantal openstaande vacatures nauwelijks af van het aantal vacatures in 2009. Het aantal openstaande vacatures is met meer dan 30 vacatures toegenomen in de gemeenten Moerdijk (55 vacatures) en Oosterhout (35 vacatures). Gemeenten met een afname van 50 vacatures of meer in 2010 zijn: Breda (-185 vacatures), Woensdrecht (-90 vacatures) en Werkendam (-55 vacatures).
Figuur 15 Ontwikkeling vacatures grotere gemeenten West-Brabant 2006-2010
2800 2400 2000 1600 1200 800 400
2006
24
2007
2008
2009
2010
Overige gem.
Oosterhout
Moerdijk
Etten‐Leur
Breda
Bergen op Z.
Roosendaal
0
Bijlage data, werkwijze en interpretatie. De basis voor het werkgelegenheidsonderzoek is het vestigingenregister. In dit register zijn alle vestigingen van bedrijven en instellingen in West-Brabant opgenomen. Jaarlijks wordt in alle gemeenten in West-Brabant een werkgelegenheidsenquête gehouden onder daar gevestigde bedrijven en instellingen, waarbij de aard van hun economische activiteit en de grootte van het personeelsbestand worden geregistreerd. Op basis van deze enquête wordt de stand van de werkgelegenheid per april van het betreffende jaar vastgesteld. Door het onderzoek jaarlijks uit te voeren worden ook werkgelegenheidsontwikkelingen gedetailleerd in kaart gebracht. Per vestiging is een groot aantal gegevens opgeslagen, waarvan de belangrijkste de adresgegevens, de bedrijfsactiviteit en de werkgelegenheid zijn. Op basis van dit bestand zijn allerlei aggregaties uit te voeren, waardoor per branche, bedrijfstak of regio de ontwikkeling van de werkgelegenheid te volgen is. Het beheer en onderhoud van het register en de uitvoering van het werkgelegenheidsonderzoek is in handen van de afdeling Onderzoek en Informatie van de gemeente Breda. De werkzaamheden worden uitgevoerd in opdracht van het Sociaal Economisch Samenwerkingsverband West-Brabant (SES). De provincie Noord-Brabant en het LISA leveren ook een financiële bijdrage. Een vestiging wordt als zodanig in het register opgenomen als er betaalde arbeid wordt verricht. Dit betekent dat bedrijven waarin of van waaruit geen activiteiten plaatsvinden (lege BV’s en dergelijke) niet worden meegeteld. Ook vrijwilligerswerk wordt buiten beschouwing gelaten. Op 1 juli 2008 is de nieuwe Handelsregisterwet in werking is getreden. Daarmee zijn alle ondernemingen en rechtspersonen in Nederland wettelijk verplicht zich in te schrijven in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel. Daardoor heeft er een stijging plaatsgevonden van het aantal vestigingen, maar hierop heeft een historische correctie plaatsgevonden. Enquête De enquête is gefaseerd uitgevoerd. Alle bedrijven waarvan een e-mailadres bekend is zijn via de e-mail benaderd om de werkgelegenheidsenquête op internet in te vullen. Bedrijven met minder dan 10 werkzame personen (wp) zijn steekproefsgewijs telefonisch geënquêteerd (minder dan 5 wp 1 op 4 en tussen 5 en 10 wp 1 op 3). Starters zijn telefonisch benaderd voor zover er via de Kamer van Koophandel geen werkgelegenheidsgegevens bekend waren. Bedrijven met meer dan 10 werkzame personen zijn integraal schriftelijk benaderd, waarbij telefonisch is gerappelleerd. Meer dan de helft van de binnen het SES samenwerkende gemeenten heeft gekozen voor een hogere enquêtedichtheid. Het betreft de gemeenten Bergen op Zoom, Halderberge en Geertruidenberg (minder dan 5 wp 1 op 2, overige bedrijven en starters integraal) Alphen-Chaam, Baarle-Nassau, Roosendaal, Oosterhout, Moerdijk, Etten-Leur en Zundert (alle bedrijven en starters integraal). De enquête heeft een respons opgeleverd van 82%, gemeten in aantal banen. De werkgelegenheid bij de niet-geënquêteerde vestigingen is vastgesteld op basis van vergelijkbare wèl geënquêteerde vestigingen (Hierdoor is uiteindelijk 16% van de werkgelegenheid opgehoogd). In totaal hebben 3.488 vestigingen via internet de werkgelegenheidsenquête ingevuld. Van de 13.454 vestigingen die via email werden uitgenodigd de enquête op internet in te vullen, heeft 25,4 % (3.412 vestigingen) dit gedaan. 25
26
Bijlage sectordefinitie Pieken in de Delta Logistiek sbi-code 4941 50201 50202 50401 50402 50403 52101 52102 52109 5221 5222 5223 52241 52242 52291 52292
Procesindustrie sbi-code 1011 1012 1013 1020 1031 1032 1039 1041 1051 1052 1061 1062 1071 1072 1073 1081 10821 10822 1083 1084 1085 1086 1089 1091 1092 1101 1102 1105
omschrijving Goederenvervoer over de weg ( Zee-/kustvaart (vracht) Zee- en kustsleepvaart Binnenvaart (vrachtvaart) Binnenvaart (tankvaart) Binnenvaart (sleep-/duwvaart) Opslag in tanks Opslag in koelhuizen e.d. Opslag in distributiecentra Dienstverl.voor vervoer land Dienstverl.voor vervoer water Dienstverl.voor de luchtvaart Laad-, losactiv. zeevaart Laad-, losactiv. niet zeevaart Expediteurs, cargadoors Weging en meting
omschrijving Slachterijen (geen pluimvee) Pluimveeslachterijen Vleesverw. (niet maaltijden) Visverwerking Verv. van aardappelproducten Verv. van fruit- en groentesap Verw.v.groente/fruit Verv.v.plant.en dierlijke olie Verv.v.zuivelprod.(geen ijs) Verv. van consumptie-ijs Verv. van meel (geen zetmeel) Verv.v.zetmeel en zetmeelprod. Verv.v.brood/vers banketbakker Verv.v.beschuit/koekjes/e.d. Verv. van deegwaren Verv. van suiker Verwerking van cacao Verv.v.chocolade en suikerwerk Verwerking van koffie en thee Verv.v.specerijen, sauzen e.d. Verv.v.kant-en-klaarmaaltijden Verv.v.gehomog. voeding Verv.v.ov.voedingsmid. n.e.g. Verv. van veevoeders Verv.v.voeders voor huisdieren Verv.v.sterk alcoholi. dranken Verv. van wijn uit druiven Verv. van bier 27
1200 17121 17122 17129 17211 17212 1723 1724 1729 1811 18121 18122 18123 18125 18129 1813 1814 1820 19202 2011 2012 2013 20141 2016 2017 2020 2030 2041 2042 2052 2053 2059 2060 2110 2120 2219 2221 2222 2223 2229 2312 2313 2314 2319 2320 2332 2341 2351 2352 23611 23612 2362 2363 2364 28
Verv. van tabaksproducten Verv.v.grafisch papier/karton Verv.v.papier/karton v.verpak. Verv.v.papier/karton Verv.v.verpakkingsmid. v.pap. Verv.v. golfpapier en -karton Verv.v.kantoorben. v. papier Verv.v. behangselpapier Verv.v.ov.papier-/kartonwaren Drukkerijen van dagbladen Drukkerijen van boeken e.d. Drukkerijen van tijdschriften Drukkerijen van reclame Drukkerijen van formulieren Overige drukkerijen n.e.g. Prepress- en premedia-activ. Grafische afwerking Reproductie v. opgenomen media Aardolieverw.(geen -raffinage) Verv.v. industriële gassen Verv.v. kleur- en verfstoffen Verv.v.ov.anorganische chemic. Verv. v. petrochemische prod. Verv.v.kunststof, prim. vorm Verv.v.synth.rubber, prim vorm Verv.v.verdelgingsmid./ov.land Verv.v.verf, vernis e.d., Verv.v.zeep, wasmid., poetsmid Verv. van parfums en cosmetica Verv.v.lijm/bereide kleefmid. Verv. van etherische oliën Verv.v.ov.chem.prod.n.e.g. Verv.v.synthetische vezels Verv.v.farmaceutische grondst. Verv.v.farmaceutische prod. Verv.v.prod.v.rubber Verv.v.platen, folie, buizen Verv.v.verpakkingsmid. kunstst Verv.v.kunststofprod. bouw Verv.v.ov.prod.v.kunststof Vormen en bewerken v. vlakglas Verv.v. holglas Verv.v. glasvezels Verv. en bewerking v.ov. glas Verv.v.vuurvaste keram. prod. Verv.v.keram. prod. bouw Verv.v.huish.en sieraardewerk Verv.v. cement Verv.v. kalk en gips Verv.v.prod.v.beton v.de bouw Verv. van kalkzandsteen Verv.v.prod.v.gips v.de bouw Verv.v. stortklare beton Verv.v. mortel in droge vorm
2365 2369 2370 2391 2399 2410 2420 2433 2434 2441 2442 2445 2451 2453 2454 35111 35112 35113 3512 3513 3530 3600
Toerisme sbi-code 5030 55101 55102 55201 55202 5530 56101 56102 56103 5621 5629 5630 7911 7912 7990
Verv. v. prod. v. vezelcement Verv.v.ov.prod.v.beton, gips Natuursteenbewerking Verv.v.schuur-, slijp-/polijst Verv.v.ov.niet-metaalh. prod. Verv.v.ijzer/staal/v.ferroleg. Verv.v.stalen buizen, pijpen, Koudvervormen en koudfelsen Koudtrekken van draad Verv.v. edelmetalen Verv.v. aluminium Verv. v. ov. non-ferrometalen Gieten van ijzer Gieten van lichte metalen Gieten v. ov. non-ferrometalen Prod.v.elektriciteit warmte Prod.v.elektriciteit wind Prod.v.elektriciteit zon Exploitatie v.transp. electr. Distr.v.elektriciteit/gas Prod.en distr.v.stoom Winning en distr. v. water
omschrijving Binnenvaart (passagiersvaart) Hotel-restaurants Hotels Verh.v.vakantiehuisjes/appart. Jeugdherbergen/vakantiekampen Kampeerterreinen Restaurants Cafetaria's, lunchrooms, e.d. IJssalons Eventcatering Kantines en contractcatering Cafés Reisbemiddeling Reisorganisatie Informatie gebied toerisme
29
30
Bijlage Methodiek vacaturevraag Vraagstelling In de werkgelegenheidsenquête 2010 is een vraag opgenomen waarin gevraagd wordt naar het aantal openstaande vacatures bij de bedrijven in West-Brabant. De exacte vraag zoals opgenomen in de werkgelegenheidsenquête ziet er als volgt uit: Heeft u op dit moment vacatures? Wilt u hier het aantal vacatures (inclusief uitzendkrachten, tijdelijk personeel etc.) vermelden voor dezelfde organisatie als waarvoor u hierboven het aantal werkzame personen heeft ingevuld. Nee, er zijn geen vacatures Ja, er zijn momenteel … vacatures (aantal invullen a.u.b.) Ophoging Om het aantal vacatures te berekenen voor de regio West-Brabant zijn de volgende stappen genomen: • Eerst is de respons binnen de verschillende bedrijfssectoren en grootteklasse bepaald. • Het aantal vacatures en het aantal werkzame personen (incl. uitzendkrachten) van de respondenten is bepaald binnen de verschillende bedrijfssectoren en grootteklassen. • Vervolgens is de verhouding tussen de openstaande vacatures en de werkzame personen in 2010 van de respondenten berekend en is de non respons hiermee opgehoogd. *
**
Van de landbouw worden geen gegevens bijgehouden in het vestigingenregister en daarom zijn er geen gegevens bekend met betrekking tot werkzame personen en/ of vacatures. Het cijfer voor het aantal vacatures is afgeleid uit het CBS vacature onderzoek van september 2008 en de landelijke CBS vacaturemeting die elk kwartaal wordt gehouden. In de vacatures naar grootteklasse zijn de vacatures in de landbouw niet meegenomen omdat het CBS deze verdeling binnen de sector niet verstrekt. Deze vacatures zullen voornamelijk bij het midden- en kleinbedrijf zijn.
31
Figuur 16 Vacatures naar bedrijfssector
Bedrijfssector
Landbouw Industrie Bouwnijverheid Handel en reparatie Vervoer en opslag Horeca Informatie en communicatie Financiële instellingen Verhuur en handel in onroerend goed Advisering en onderzoek Overige zakelijke dienstverlening Openbaar bestuur en overheid Onderwijs Gezondheids- en welzijnszorg Cultuur, sport en recreatie Overige dienstverlening Totaal
0-9 werkzame personen
10-99 werkzame personen
> 100 werkzame personen
Totaal
80 115 530 50 240 90 5
235 180 495 110 80 80 20
255 5 100 100 20 10 55
150 570 300 1125 260 340 180 80
10 240 395 20 80 50 40
15 180 120 25 70 125 20 15
5 110 110 135 40 170 -
30 530 620 160 130 375 70 55
1945
1765
1115
4975
Figuur 17 Vacaturegraad naar bedrijfssector
Bedrijfssector Landbouw Industrie Bouwnijverheid Handel en reparatie Vervoer en opslag Horeca Informatie en communicatie Financiële instellingen Verhuur en handel in onroerend goed Advisering en onderzoek Overige zakelijke dienstverlening Openbaar bestuur en overheid Onderwijs Gezondheids- en welzijnszorg Cultuur, sport en recreatie Overige dienstverlening
32
Vacatures als % van totale werkgelegenheid 1,1% 1,2% 1,4% 1,8% 1,3% 2,5% 3,8% 1,3% 1,3% 2,2% 4,0% 0,9% 0,7% 0,8% 1,3% 0,9%
Figuur 18 Vacaturegraad naar grootteklasse (exclusief landbouw)
Grootteklasse
Vacatures als % van totale werkgelegenheid
0-9 werkzame personen 10-99 werkzame personen > 100 werkzame personen
2,1 1,5 1,1
Figuur 19 Vacatures naar gemeente (inclusief landbouw)
Gemeenten
Aantal vacatures
Aalburg Alphen - Chaam Baarle - Nassau Bergen op Zoom Breda Drimmelen Etten-Leur Geertruidenberg Halderberge Moerdijk Oosterhout Roosendaal Rucphen Steenbergen Werkendam Woensdrecht Woudrichem Zundert
70 45 65 370 1.685 155 305 170 140 360 445 540 95 100 125 95 75 135
Totaal
4.975
33
