Uitgebreide inhoudsopgave Geowijzer
1 1.1
1.2
1.3
1.4
1.5
1.6
2 2.1
2.2
2.3
DEEL 1: KENNISBASIS INHOUD Kaart en atlas Wat is Aardrijkskunde? Aardrijkskunde of geografie KNAG Geografisch leren kijken Actueel wereldbeeld Geografische zienswijze Multiperspectiviteit: natuurlijke en menselijke factoren Meervoudig bronnengebruik Schaal Schaalniveaus Schaal op de kaart Atlas Soorten kaarten De atlas GIS Remote sensing Kaartprojecties Plaatsbepaling op de aarde Geografische breedte Geografische lengte Vakkenstelsel Tijdzones GPS en navigatiesystemen Topografie Plaatsbeschrijving Het nut van topografie De keuze van de basistopografie
Weer en klimaat Planeet Aarde Zonnestelsel Opbouw van de atmosfeer Weer Klimaat Dag en nacht Seizoenen Temperatuurfactoren Breedteligging Hoogteligging De gesteldheid van het aardoppervlak en de land-zeeverdeling Zeestromen De ligging van gebergten Neerslag Kringloop van het water Neerslagvormen
2.4
2.5
2.6
3 3.1
3.2
3.3
3.4
3.5
Neerslagtypen Wolken Moesson Luchtbewegingen Wind Grote windsysteem Orkaan Tornado Plantengroei en klimaten Tropisch regenwoudklimaat Savanneklimaat Steppeklimaat Woestijnklimaat Gematigde zone: Middellandse Zeeklimaat Gematigde zone: zeeklimaat Landklimaat Polair klimaat Klimaatverandering Klimaten vroeger en nu. Vermindering van de albedo De curve van Milankovitch. Zonneactiviteit. Vulkaanuitbarstingen. El Niño. Veranderingen in de Golfstroom. Broeikaseffect en het versterkt broeikaseffect. Gat in de ozonlaag.
Landschappen in Nederland Zandlandschap Ontstaan Bewoning Landinrichting Lösslandschap Ontstaan Bewoning Sint-Pietersberg Veenlandschap Ontstaan Bewoning Turf baggeren of steken Zeekleilandschap Ontstaan Bewoning De Beemster Duinlandschap Ontstaan Bewoning Drinkwaterwinning
3.6
Rivierkleilandschap Ontstaan Bewoning Nieuwe natuur
4 4.1
Nederland en het water Hoog en laag Neder-land Wonen op hoogte Het poldersysteem Soorten polders Nederland leeft met water Zuiderzeewerken De Zuiderzee Watersnoodramp 1916 Afsluitdijk Inpolderingen Schaalvergroting Deltawerken Watersnoodramp 1953 Het Deltaplan Oosterscheldekering Europoortkering: Maeslantkering en Hartelkering Ruimte voor de rivier Rivierwater Hoogwater in 1993 en 1995 Deltaplan Grote Rivieren Ruimte voor de Rivier Toekomstig hoogwaterbeleid Kustverdediging De kust Getijde Kustbeleid en dynamisch kustbeheer Zwakke schakels Waterproblemen wereldwijd Te veel water Te weinig water Vervuild water Toekomstig mondiaal waterbeleid
4.2
4.3
4.4
4.5
4.6
5 5.1
5.2
Actieve aarde Endogene en exogene krachten De aarde Platentektoniek Plaatbewegingen Divergentie Convergentie Transversale bewegingen
5.3
5.4
5.5
5.6
6 6.1
6.2
6.3
6.4
6.5
6.6
Vulkanisme Vulkanen Stratovulkaan Schildvulkaan Spleeterupties Vulkanische verschijnselen De aarde beeft Aardbeving Tsunami Bergen Reliëf Vegetatiezones op een berg Gletsjers Kringloop van het gesteente Gesteente Stollingsgesteente Sedimentgesteente Metamorf gesteente Verwering Erosie en sedimentatie
Bevolking en ruimtelijke inrichting Bevolkingsaantallen Demografie Geboorte en sterfte Emigratie en immigratie Demografische transitie Leeftijdsopbouw van de bevolking Bevolkingsopbouw Demografische druk Buitenlandse migratie Push – en pullfactoren Allochtoon en autochtoon Emigratie Binnenlandse migratie Urbansiatie Wederopbouw en woningnood Suburbanisatie Groeikernen Compacte stadbeleid Stad en platteland Stad en dorp De stad groeit Van sanering naar grotestedenbeleid Landelijk gebied Nota Ruimte Bundeling van verstedelijking en infrastructuur Bevorderen van krachtige steden en een vitaal platteland Waterbeleid
De EHS:investeren in de kwaliteit van de natuur Landschappen ontwikkelen met kwaliteit
7 7.1
7.2
7.3
7.4
7.5
7.6
8 8.1
8.2
8.3
7. Bestuur in Nederland en Europa 7.1 Bestuur in Nederland Gemeente Provincie Het Rijk Waterschap Ruimtelijke ordening Rijk Provincie Gemeente Ontstaan van de Europese Unie Van EGKS via EEG naar EG De Europese Unie Uitbreiding van de EU Bestuur in de Europese Unie De Europese Raad Raad van de Europese Unie Europees Parlement Europese Commissie Het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen De Europese Centrale Bank Europees beleid Gemeenschappelijke Landbouwbeleid (GLB) Regionaal beleid Innovatiebeleid De Europese Unie in de wereld Buitenlands- en veiligheidsbeleid Wereldhandel Ontwikkelingshulp Humanitaire hulp
8. Bestaansmiddelen Economische systemen Kapitalisme Het Angelsaksisch en Rijnlands model Socialisme en communisme Beroepsbevolking Primaire sector Akkerbouw Veeteelt Tuinbouw Bosbouw Visserij Mijnbouw Secundaire sector
8.4
8.5
8.6
9 9.1
9.2
9.3
9.4
9.5
9.6
Industriële revolutie Zware industrie Lichte industrie Tertiaire sector Verkeer en vervoer Mainports Mainport Schiphol Mainport Rotterdam Recreatie en toerisme Quartaire sector Globalisering Globalisering Glokalisering Multinationals Global shift Centrum en periferie Keerzijde van globalisering IMF en Wereldbank WTO en vrijhandel Andersglobalisten en antiglobalisten Fair trade Migratie
9. Arm en rijk in de wereld Wanneer ben je rijk? Indicatoren van ontwikkeling Gezondheidszorg Onderwijs BNP Steeds meer stedelingen Sterke bevolkingsgroei Migratie Overurbanisatie Natuurlijke factoren voor onderontwikkeling Het klimaat Verwoestijning Bodemerosie Economische factoren voor onderontwikkeling Kolonialisme WTO – de wereldhandelsorganisatie Ontwikkelingssamenwerking Microkrediet Sociale factoren voor onderontwikkeling Snelle bevolkingsgroei Politieke factoren Corruptie Milleniumdoelen De Verenigde Naties Acht millenniumdoelen
10 10.1
10.2
10.3
10.4
11 11.1
11.2
11.3
11.4
12 12.1 12.2
DEEL 2: KENNISBASIS DIDACTIEK 10. Aardrijkskunde op de basisschool 10.1 Kerndoelen Kerndoelen – kennisdoelen Oriëntatie op jezelf en de wereld Leerlijnen en tussendoelen Vaardigheidsdoelen Criteria van Mager Attitudedoelen 10.2 Dé Canon – Een canon De Canon van Nederland De watercanon Canon van het Nederlandse landschap Andere canons Ontwikkelingspsychologie Spelend leren Een realistisch wereldbeeld Spelen in de bovenbouw van de basisschool Aardrijkskunde en taal Taalontwikkeling Schooltaal gebruiken Taal in zaakvakken
Vernieuwers en het aardrijkskunde-onderwijs Jenaplan; een wereldoriënterende school Jenaplan:het concept Gesprek, spel, werk en viering Wereldoriëntatie Montessori: van het geheel naar delen Montessori : het concept Kosmische visie op de mens en de wereld Kosmische opvoeding en kosmisch onderwijs Montessori en aardrijkskunde De ontdekker, de verkenner en de wetenschapper Freinet: de eigen belevingswereld Technieken Freinet en wereldoriëntatie Dalton: vrijheid in gebondenheid, zelfstandigheid en samenwerking. Education: opvoeding en onderwijs Het Daltonprincipe Dalton op de basisschool
Kaartlezen Voorbereidend kaartlezen Ruimtelijke oriëntatie Aanvankelijk kaartlezen Expanding horizon
12.3
12.4
13 13.1
13.2
13.3
13.4
14 14.1
14.2
14.3
14.4
Plattegrondsbesef Lezen van kaartsymbolen Schaalbegrip Hanteren van (wind)richtingen Ontdekken van vormen van generalisaties Plaatsbepaling met behulp van coördinaten Aanvankelijk kaartlezen en de Eindtoets Basisschool Voortgezet kaartlezen Kaartvisualisatie Kaartinventarisatie Kaartanalyse Kaartinterpretatie Wandkaart en globe Wandkaarten De globe Digitaal schoolbord
Topografie Topografie leren Mental map Een standaardlijst De didactiek van de topografie Rijke leeromgeving en functionele topografie Een verantwoord eigentijds kaartbeeld aanleren Atlas Topografie spelend leren Jeugdboeken Spelen met kaarten Computer Atlasgebruik Zoekstructuren in de atlas Hulpmiddelen in de atlas
Methoden voor aardrijkskunde onderwijs Thematische of regionale opzet Van regionaal naar……….. Thematisch-concentrisch Thematisch-exemplarisch methode Regionaal-thematisch Vakkenintegratie Wereldoriëntatie Vakkenintegratie Methode kiezen en gebruiken Informatie over methodes Verschillen tussen methodes Flexibel gebruik Actualiteit Evaluatie op drie niveau's
Toetsen op school De CITO-toets Periodieke Peilingen van het Onderwijsniveau (PPON)
15 15.1
15.2
15.3
15.4
16 16.1
16.2
16.3
16.4
15 Educaties De samenleving en educaties Maatschappelijk belang Toepassen van educaties Educatiecirkel Media-educatie Natuur – en milieubeleid Natuur – en milieueducatie (NME) Duurzame ontwikkeling Mondiale educaties Ontwikkelingseducatie Vredeseducatie Mensenrechteneducatie Intercultureel onderwijs Burgerschapskunde Wereldburgerschapskunde Erfgoededucatie Erfgoedonderwijs op de basisschool Erfgoededucatie bij jonge kinderen Cultureel erfgoed Natuurlijk erfgoed Industrieel erfgoed Werelderfgoed
16 Didactische werkvormen Educatieve spellen Waarom spellen? Rollenspel Simulatiespel Leerspellen Beelddidactiek Haubrich Bordtekening Het knieboek Bewegende beelden Voorwerpen Veldwerk Kijktocht Veldinventarisatie Veldonderzoek Excursie Educatief ontwerpen Verhalend ontwerpen Projectonderwijs
Doe – en ontdekkisten Verhalen en liedjes [#rn] Zandtafel Maquette Webquest
