Uitdaging versus veiligheid

Hét Kennis- en Praktijkcentrum voor natuureducatie

Kind van Nature 5 jaar: lustrumeditie!

Uitdaging versus veiligheid

Ga voor de laatste info en inschrijfformulier naar: www.kindvannature.nl Volg ons op twitter @kindvannature


Uitgebreid dagprogramma lustrumeditie 20 september 2013, kasteel Groeneveld, Baarn Kind van Nature viert haar eerste lustrum! Dit jaar organiseren we de landelijke conferentie Kind van Nature voor de vijfde keer. Na het daverende succes in 2009, Zwolle, is Kind van Nature uitgegroeid tot een volwassen speler rond natuur in de kinderopvang. Uiteraard staan we bij dit heugelijke feit stil. Tijdens deze lustrumeditie van Kind van Nature staat het zoeken naar balans tussen uitdaging en veiligheid centraal. De locatie is dit jaar een kasteel, het programma als vanouds aansprekend, gevarieerd en actueel.

Uitdaging versus veiligheid Het spanningsveld tussen uitdaging en veiligheid bij natuurbeleving in de kinderopvang is al jaren een hot item. Vanuit visie en beleid zijn we wel overtuigd van de potentie van een rijke, natuurrijke omgeving voor de kinderen. Maar de praktijk is weerbarstig. Angst voor valpartijen, insectenbeten en risico’s bij het spelen met water, maar ook het weer, vieze kleding, het vier-ogen principe en beperkte budgetten staan een optimale natuurbeleving wel eens in de weg. Direct betrokkenen als ouders, medewerkers en managers maar ook inspecteurs, de schooldirectie en toevallige passanten stellen lastige vragen of staan op de rem. Maar we willen zo graag…. Zowel plenair als in workshops gaan we op zoek naar de balans tussen uitdaging en veiligheid. We belichten we tal van aspecten van het thema. Plenair laat u zich inspireren en in de workshops gaat u dieper in op één van de subthema’s. Marc Veekamp (Veldwerk Nederland) start de conferentie met een korte impressie van de ontwikkelingen rond natuur in de kinderopvang en Kind van Nature. Monique Dongelmans verricht de inhoudelijke aftrap. Als directeur van Kinderopvang Mundo heeft zij aan de wieg gestaan van de Kindercaravan. Binnen Mundo wordt al jaren hard gewerkt aan verdieping van de natuurbeleving. Op smakelijke wijze vertelt Monique over de hobbels onderweg en de successen die je kunt behalen.


Natuurmarkt en flitspresentaties Voor het begin van het ochtendprogramma en in de pauzes kan iedereen de natuurmarkt bezoeken. U kunt ook kiezen voor een uitgebreid bezoek aan de natuurmarkt met flitspresentaties tijdens workshopronde 2. De flitspresentaties worden aangeboden door de standhouders en geven een unieke kans in korte tijd veel informatie op te doen. Natuurbelevingsactiviteit In kleinere groepen gaan we na de lunch naar buiten om het thema van de dag aan den lijve te ervaren. Kleedt u op het weer en wees voorbereid op onverharde paden.


Programma 09.00 10.00

11.15 11.45

ontvangst inschrijfbalie ontvangst, Natuurmarkt opening door dagvoorzitter (Bowine Wijffels ) plenaire bijdrages: • 5 jaar Kind van Nature: van marginaal naar mainstream? (Marc Veekamp, Veldwerk Nederland) • Knokken voor natuurbeleving(Monique Dongelmans, Kinderopvang Mundo) pauze, Natuurmarkt workshopronde 1 • • •

13.00 14.00 15.00

W 2: Stokken en messen (Bart de Koning) W 3: Voor uitdaging met veiligheid (Marianne de Valck) W 5: Keurmerk Groen Gescoord (Eline Kramer)

lunch, Natuurmarkt natuurbelevingsactiviteiten (In2Nature en Veldwerk Nederland) workshopronde 2 • • •

W 1: Wijs in de wildernis (Petra Wilbrink) W 4: Speelwater en gezondheid (Josine van den Bogaard) W 6: Veiligheid: het nieuwe gevaar (Koen de Martelaere)

Allleen in de middag • N: lang bezoek Natuurmarkt met flitspresentaties standhouders 16.15 16.30 17.30

plenaire afronding met uitslag fotowedstrijd ModderDag 2013 borrel einde

Nb de Salon en Directeur van Nature zijn vervallen


Locatie Kind van Nature 2013 vindt plaats in kasteel Groeneveld te Baarn. Kasteel Groeneveld ligt aan de rand van de Utrechtse heuvelrug en wordt omgeven door een prachtig landschapspark in Engelse stijl. Door het smeedijzeren hekwerk betreedt u het voorplein van het statige hoofdgebouw en de bijgebouwen van het kasteel, waaronder het koetshuis. In het Koetshuis wordt u ontvangen, serveren we de lunch en de borrel. Het plenaire programma speelt zich af in het auditorium, de grote zaal van het hoofdgebouw. Daar bevinden zich ook de diverse zalen waarin de workshops, de salons, de natuurmarkt en Directeur van Nature plaatsvinden. Kasteel Groeneveld bevindt zich net buiten de bebouwde kom van Baarn, op ca 30 minuten loopafstand van station Baarn. Op het station zijn fietsen te huur. Pendelbus: aan het begin en eind van de conferentie rijdt er speciaal voor de deelnemers een pendelbus heen en weer tussen station Baarn en kasteel Groeneveld. Met het busje rijdt u in vijf minuten van station naar kasteel vv. De pendeldienst bieden we aan tussen: 8.45-9.45 en 16.30-17.30 uur. Met de auto is kasteel Groeneveld goed bereikbaar. De locatie ligt vlakbij afrit Soest aan de A-1. Bij het kasteel kunt u gratis parkeren. Het adres is: Groeneveld 2 3744 ML Baarn In de omgeving van kasteel Groeneveld kunt u o.a. overnachten bij: . Hotel de Witte Bergen (5 minuten per auto, gelegen aan de A-1) www.hoteldewittebergen.nl Hotel Promenade (Baarn) www.hotelpromenade.nl


Toelichting programma Plenaire lezingen 1

Vijf jaar Kind van Nature: van marginaal naar mainstream? Door: Marc Veekamp (Veldwerk Nederland)

Kind van Nature bestaat vijf jaar. Een mooi moment om de balans op te maken. Wat heeft vijf jaar aandacht voor natuur in de kinderopvang opgeleverd? Is natuurbeleving mainstream geworden? Wat staat ons te doen de komende jaren? Waar we voorzichtig begonnen met natuuractiviteiten door enthousiastelingen is natuur inmiddels een niet weg te denken thema in de kinderopvang. Het succes van de eerste ModderDag is enorm. Natuurcoaches, ontdektuinen, thematische bso’s: op tal uiteenlopende wijze pakt de sector de mogelijkheden van natuurbeleving op. Hebben we ons doel bereikt? Of kunnen we nog slagen slaan? In zijn plenaire bijdrage zal Marc Veekamp ons meenemen langs recente ontwikkelingen en ons uitdagen een volgende stap te zetten. Marc Veekamp is accountmanager kinderopvang bij Veldwerk Nederland, landelijk kenniscentrum voor natuureducatie. Marc is initiatiefnemer van tal van vernieuwende projecten en ideeën t.a.v. natuur in de kinderopvang. Vanuit Veldwerk Nederland stond hij samen met partnerorganisaties aan de wieg van Kind van Nature. Marc is o.a. lid van het wereldwijde Nature Action Collaborative for Children. Vanuit dit netwerk heeft hij ModderDag naar Nederland gehaald. Marc heeft na zijn studie landschapsarchitectuur in Wageningen als ontwerper gewerkt. Later heeft hij de Pabo gedaan en een aantal jaren als leerkracht op een basisschool gewerkt. Sinds 2002 werkt hij bij Veldwerk Nederland. Daarnaast is hij twee maal per jaar actief als reisleider voor SNP, avontuurlijke reizen in zomer en winter. www.veldwerknederland.nl www.kindvannature.nl 2

Knokken voor natuurbeleving Door: Monique Dongelmans (Kinderopvang Mundo)

Wie A zegt moet ook B zeggen. Dat geldt zeker voor natuurbeleving in de kinderopvang. Want of je keus nu voorkomt uit je pedagogische visie of uit marketingoverwegingen, een makkelijke route bestaat niet. Weerstanden bij medewerkers, ouders, gemeente, omwonenden. Telkens ziet er wel iemand beren op de weg: onverantwoord, gevaarlijk, past niet binnen wettelijk kader. Weerstanden ook vanwege de benodigde investeringen. Terwijl de baten ruimschoots opwegen tegen de kosten. De natuurlijke speelomgeving vergroot de woordenschat van kinderen en resulteert in minder ruzies. De medewerkers worden actiever en hun creativiteit komt tot bloei.


Vanuit ruim tien jaar ervaring met natuur in de kinderopvang neemt Monique Dongelmans ons mee langs de beren op de weg. Ze laat ons zien wat je kunt bereiken vanuit een pedagogische visie op natuurbeleving als je bereidt bent te knokken. Monique Dongelmans is directeur/bestuurder van Kinderopvang Mundo B.V. Zij heeft door de jaren heen haar sporen in de kinderopvang ruimschoots verdiend. Begonnen als Produktgroepmanager bij de Stichting Welzijn Westerpark staat zij inmiddels 10 jaar aan het hoofd van Mundo. In deze functie is ze initiator in steeds weer nieuwe projecten, met name gericht op het zoeken van uitdaging in de natuur en buiten spelen in de kinderopvang. Zo heeft zij de Kindercaravan in het leven geroepen. Voor haar entree in de kinderopvang heeft Monique diverse functies bekleed bij Stichting Ons Tweede Huis, variërend van interim tot het opstarten van een nieuwe woonvorm voor mensen/kinderen met een verstandelijke beperking. Ook is zij een aantal jaren aan de slag geweest als Manager Creatieve Activiteiten bij het Activiteitencentrum Aalsmeer. In de politiek is Monique geen onbekende: jarenlang heeft zij in haar woonplaats als Raadslid gewerkt met als portefeuille: gezondheidszorg, veiligheid, sport en jongerenbeleid. In haar vrije tijd is Monique Dongelmans beeldend kunstenaar. www.kinderopvangmundo.nl www.kindercaravan.nl

De dagvoorzitter Bowine Wijffels heeft een onderwijs achtergrond (docente Biologie) en werkt zo’n 15 jaar als zelfstandig adviseur voor Cailin Partners in het veld NME en Leren voor Duurzame Ontwikkeling. Haar opdrachtgevers zijn vooral overheden (gemeenten, provincie, rijk), waterschappen en maatschappelijke organisaties. Bowine adviseert, faciliteert, evalueert en organiseert. Ze is meer een strateeg dan een uitvoerder en kan scherp analyseren. Van 2008 -2012 was Bowine betrokken bij het landelijk programma NME (Agentschap NL) waar ze zich o.a. bezig hield met trainingen en opleidingen voor het NME veld. Sinds 2012 is ze weer meer bij processen in de praktijk betrokken zoals het organiseren van samenwerking in het programma STROOM en in de begeleiding van meer groen in de kinderopvang. Bowine richt zich steeds meer op de natuur als inspiratiebron voor (leer) processen (biomimicry). www.cailinpartners.nl


Natuurbelevingsactiviteit De natuurbelevingactiviteiten worden uitgevoerd door In2Nature (Johan en Sandra van der Wielen). In2Nature richt zich vooral op jongeren en op training van pedagogisch medewerkers en begeleiders. Samen met Veldwerk Nederland voert In2Nature de NME makelaar uit. Johan van der Wielen is ook natuurfotograaf en geeft daarbij veel workshops over alle facetten van de natuurfotografie. Hij probeert middels de fotografie mensen enthousiast te maken voor de natuur. www.in2nature.nl www.schoffiesnature.nl

Workshops


W1

Wijs in de Wildernis (Petra Wilbrink, Alma Terra)

Buiten spelen in de natuur biedt voor kinderen vele voordelen. Maar soms lijken deze voordelen niet op te wegen tegen de risico’s en gevaren in de natuur: stekende insecten, teken, giftige en gevaarlijke planten, om er een paar te noemen. Maar hoe reëel zijn deze risico’s? En hoe kun je ermee omgaan, zodat kinderen toch een natuurervaring opdoen en de vele voordelen ervan ervaren? In deze workshop bespreken we een aantal veelgenoemde risico’s en bekijken ze met een frisse blik. We kijken hoe je zo veilig mogelijk gebruik kunt maken van de natuur. Naast een deel kennisvergroting over natuur (eetbare planten en EHBO met kruiden) komt het uitwisselen van ervaringen over het omgaan met bovenstaande risico’s aan bod. Petra Wilbrink is bioloog en kindercoach en heeft jarenlange ervaring in de natuureducatie. Ze combineert haar kennis en ervaring in de natuur met haar wens om kinderen meer te verbinden met de natuur en hun eigen natuur. Want zij zijn onlosmakelijk verbonden, al zijn we dat soms vergeten. In haar kindercoachpraktijk maakt zij zoveel mogelijk gebruik van natuur en natuurlijke materialen. Daarnaast verzorgt zij trainingen en opleidingen over natuurbeleving voor pedagogisch medewerkers in de kinderopvang. www.almaterra.nl www.petrawilbrink.nl

W2

Stokken en messen (Bart de Koning, Natuur is een Feest)

Stokken en messen! Dat klinkt eng en gevaarlijk. Terwijl het voor veel kinderen in de basisschoolleeftijd leuk en uitdagend is (ook voor meisjes!). Want als je mag werken met een zakmes... dan ben je best wel groot! En laat je kinderen los in het bos, dan sjouwen ze meteen met stokken. Ze bouwen ermee, breken ze in stukken en gaan er mee vechten als ridders. Hoe kun je als pedagogisch medewerker de kinderen en jezelf een plezier doen, door verantwoord (en toch leuk) met stokken en messen te werken? In deze workshop leer je hoe je met kinderen een speer kunt snijden, hoe je een stok kunt versieren en hoe je met stokken kunt vechten zonder een ander pijn te doen. Je leert hoe kleuters stokken als werpstok kunnen gebruiken, en hoe je een eenvoudige katapult maakt.


Bart de Koning is coördinator van de netwerkorganisatie 'Natuur is een Feest'. Natuur is een Feest verzorgt voor bso, dagopvang en kinderfeestjes stoere tochten in park en bos. Verder verzorgt Bart de Koning praktische workshops over natuur in de kinderopvang. www.natuureducatie.com www.natuuriseenfeest.nl

W3

Voor uitdaging met veiligheid (Marianne de Valck, adviesbureau Spelen en Speelgoed)

De waarde van spelen in een natuurlijke omgeving vraagt om uitdaging. Onze zorg trekt grenzen. Daarbinnen is de letterlijke en figuurlijke speelruimte voor kinderen. Zeker in een natuurlijk omgeving roept dit vragen op. Waar houdt spelen in de natuur voor jou op leuk te zijn? Welke risico’s horen erbij? Wat mogen kinderen wel? Wat niet? En wat zijn de gevolgen daarvan voor ontwikkeling? Hoe gaan we om met risico’s voor vallen, pijn, vies worden, dood en leven, aansprakelijkheid? Wat doe je met giftige en eetbare planten, stekelige planten, klimmen in bomen? In deze workshop leidt discussie naar eyeopeners van wat kan en mag, met de bedoeling letterlijk en figuurlijke speelruimte in de natuur te herkennen. Neem vragen en voorbeelden mee. Marianne de Valck geeft onafhankelijke informatie over spelen en speelgoed. Zonder voor te schrijven geeft ze informatie voor discussie waaruit persoonlijke visie ontstaat bij deelnemers met handvatten voor praktijk. Ze schreef o.a. “Aandacht voor spelen, jij maakt het verschil” , Reed Business 2012 en “Wat mag? wat kan!…dilemma’s rond spelen”(Reed Business 2010). Dit laatste boek geeft prachtige eye-openers voor iedereen die aanloopt tegen dilemma’s rond natuurlijk spelen in de kinderopvang. Marianne de Valck verzorgt verder tal van workshops en ouderavonden over o.a. dit onderwerp. www.speelgoedadvies.nl


W4

Speelwater en gezondheid (Josine van den Bogaard)

De iPad schijnt een concurrent te worden, maar nog steeds heeft weinig speelmateriaal zo'n grote aantrekkingskracht op kinderen als ... water. Waterdruppels die geluid maken of uiteen spetteren, een pan water waarvan heksensoep wordt gemaakt, een fontein, handpomp, buitendouche, een afgekoppelde regenpijp, stroompje vol stenen, een verstillende natuurvijver, een speelwaterplas. De mogelijkheden met water zijn onuitputtelijk. En altijd is water fascinerend en rijk aan speel- en ervaringsmogelijkheden. Toch is er veel huiver om speelwater toe te passen in de kinderopvang, of bestaand water te benutten. Dat is een gezonde intuitie die ons degenen die niet meteen afhaken - helpt tot doordachte toepassingen te komen. In deze workshop wisselen we ervaringen met en vragen over speelwater uit. Welke regels zijn er (en gaan er gelden) voor speelwater? Wie ziet eigenlijk toe op de waterkwaliteit in speelnatuur? Josine van den Bogaard legt uit op welke manieren de gezondheid van kinderen aan de orde is bij verschillende vormen van speelwater. Zij geeft aan hoe gezondheid zo goed mogelijk tot zijn recht kan komen binnen veranderende regelgeving. Josine van den Bogaard is senior beleidsmedewerker Leefomgeving en gezondheid bij de GGD Rotterdam-Rijnmond, met aandachtsgebied ‘leefomgeving en gezondheid’. Sinds 2012 werkt zij ook deels voor de GGD-en in Brabant. Haar werk richt zich op het bevorderen van een vitale stad door kennis over gezondheid te betrekken bij het ontwikkelen, inrichten en beheren van woonomgeving. Speciale aandacht geeft zij aan kinderen, aan groen en aan water. Zo is zij betrokken bij kindvriendelijk Rotterdam en de Rotterdamse norm voor buitenspeelruimte en waterspeelplekken. Josine is voorzitter van de landelijke werkgroep ‘Groen en gezondheid’ van GGD Nederland en lid van het Adviescomité ‘Kind van Nature’. Zij was lange tijd voorzitter van het landelijk platform Ruimte voor de Jeugd. Josine werkte mee aan publicaties als Pleidooi voor gezonde risico’s (Helen Tovey), Speelnatuur in de stad. Hoe maak je dat?, Speelwater en gezondheid (kwaliteit, veiligheid, speelwaarde en regelgeving) ; Buitenspelen is ook bewegen, en is warm pleitbezorger van klimbomen in de stad. www.ggdrotterdamrijnmond.nl W5

Groen Gescoord met natuurlocaties (Eline Kramer, SKSG Kinderopvang)

Een natuurlocatie worden, hoe doe je dat? In 2012 heeft SKSG met tien locaties meegedaan aan het project Groen Gescoord van Veldwerk Nederland. Vijf BSO’s en vijf KDV’s gingen aan de slag om een natuurlocatie te worden. Wat is er voor nodig om een natuurlocatie te worden? En kan dat eigenlijk wel, in één jaar een natuurlocatie worden? Wat is er op organisatie niveau nodig? Hoe kom je tot een gezamenlijke visie? En nog belangrijker: hoe zorg je dat deze visie wordt omgezet in bruisende natuurlocaties en natuuractiviteiten? In deze workshop krijg je antwoord op deze vragen. We laten zien hoe we van visie naar uitvoering zijn gekomen. Als voorbeeld zoomen we in op het proces van een jaar bezig zijn met natuur op locatie Hummelhuis, een locatie midden in de binnenstad van Groningen.


Eline Kramer is pedagoog bij SKSG in Groningen en houdt zich voornamelijk bezig met de pedagogische kwaliteit op de werkvloer. Zij begeleidt, coacht en traint pedagogisch medewerkers en ondersteunt de locatiemanagers. Ze is 6 jaar lid geweest van het Landelijk Pedagogen platform Kinderopvang, waar buiten spelen (n de natuur) één van de onderwerpen is geweest waar veel aandacht aan besteed. Ze was o.a. betrokken bij de totstandkoming van het Pedagogisch Kader Kindercentra 0 tot 4 jaar. Eline heeft vanuit SKSG deelgenomen aan het project “Groen Gescoord”, in het kader waarvan een visie op natuur is ontwikkeld. Momenteel ondersteunt zij de kindercentra om de visie te vertalen naar de daadwerkelijke praktijk met als doel dat deze kindercentra zich ook echt gaan onderscheiden van de reguliere kindercentra. www.sksg.nl Nb Eline Kramer vervangt Maaike Luttik W6

Veiligheid: het nieuwe gevaar (Koen de Martelaere, Kinderspel)

Dagelijks worden we geconfronteerd met de steeds maar hogere veiligheidseisen in onze leefwereld. Het streefdoel lijkt wel absolute veiligheid, ook voor onze kinderen. De kinderopvang staart zich blind op alle regeltjes, wetten en normen en denkt hiermee dat alles getackeld en opgelost is. Alleen bestaat absolute veiligheid niet, het is zelfs gevaarlijk om absolute veiligheid na te streven. Het is uitermate noodzakelijk dat ieder individu voor zichzelf nog grenzen kan stellen, zelf op zoek kan naar wat hijzelf veilig acht. Want iedere persoon is verschillend en kan niet in éénzelfde keurslijf gegoten worden. Samen maken we een zoektocht naar wat veiligheid nu eigenlijk is, we putten daaruit uit onze eigen kindertijd, gaan op zoek naar de uitdagingen die ons gemaakt hebben tot de persoon die we zijn, de levenslessen die onze ouders ons door vrijheid en zelfontdekking hebben gegeven. Met vallen en opstaan. Koen de Maertelaere is gespecialiseerd in gedetailleerde risico analyses en certificatie van speeltoestellen, hoog touwen parcours, skate toestellen, opblaasbare speelstructuren, indoor speelterreinen. Hij is voorzitter van de Vlaamse beroepsvereniging voor controle organen voor speelterreinen en speeltoestellen. Ook is hij lid van het AKI overleg in Nederland (Aangewezen Keurings Instellingen) en actief in de Europese werkgroep 15 Ropes Courses. Koen is lesgever Risico analyse basisopleiding VZW Speelom “veiligheid van Speelterreinen” en lid van de Raad van Beheer VZW Speelom. Als gastspreker heeft Koen tijdens diverse internationale vakbeurzen een bijdrage geleverd. www.kinderspel.be


Alleen in de middag: flitsprestentaties Natuurmarkt Tijdens de tweede workshopronde kunt u kiezen voor een lang bezoek aan de Natuurmarkt. U heeft dan ruim tijd om in alle rust met de standhouders van gedachten te wisselen. Ook kunt u deelnemen aan de flitspresentaties van max 10 minuten, die de op de markt worden aangeboden. Deze worden in elk geval aangeboden door:

Natuurlijk in Beweging www.natuurlijk-in-beweging.nl Natuurkids, stichting Natuurleuk www.natuurkids.nl Milieu educatief centrum De Witte Schuur www.mec-dewitteschuur.nl Buro Blad www.buro-blad.nl Groen Gelinkt www.groengelinkt.nl Earth Games www.earthgames.nl Natuur is een Feest www.natuuriseenfeest.nl

Standhouders Natuurmarkt Hét Kennis- en Praktijkcentrum voor natuureducatie

(stand per 11 september 2013) Veldwerk Nederland/Veldwerkwinkel/Kind van Nature www.veldwerknederland.nl contactpersoon: Erwin Groeneneberg [email protected] Natuurlijk in Beweging www.natuurlijk-in-beweging.nl contactpersoon: Elizabeth Binsbergen [email protected] Natuurkids, stichting Natuurleuk www.natuurkids.nl contactpersonen: Catrien Kuijpers [email protected] Milieu Educatief Centrum De Witte Schuur www.mec-dewitteschuur.nl contactpersoon: Ofra Carmi [email protected] Buro Blad www.buro-blad.nl contactpersonen: Marieke Dekker en Peter Doornenbal [email protected] Groen Gelinkt www.groengelinkt.nl contactpersoon: Linda IJmker [email protected] Earh Games www.earthgames.nl contactpersoon: Anne Mijke van Harten [email protected] Bart de Koning Natuureducatie/Natuur is een feest www.natuuriseenfeest.nl contactpersoon: Bart de Koning [email protected]


ToolKid BV www.toolkid.nl contactpersoon: Lise Geers [email protected]

Uitdaging versus veiligheid

Recommend Documents