Q
22
uadraad Jaargang 1 - Juni 2004
Quadraad is een informatieblad voor EWI-personeel en -studenten
In dit nummer
Bioinformatics on track
/8
“Hoe zorg ik ervoor dat iedereen zich als een mier gaat gedragen?” / 10 “Voortschrijdende technologie werkt averechts voor traditionele patroonherkenning.” / 16 Centrale hal krijgt nieuwe look
Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica
/ 18
1
2
Q
orte Berichten
Internationale bekroning algoritmiek Delft
olofon
Tini van Baar, onze studievoorlichter, vertrok op Koninginnedag samen met 11
Quadraad is het nieuwsmaga-
andere wandelaars richting Sierra Nevada,
zine van de Faculteit
voor een weekje bergwandelen. Op 5 mei
Elektrotechniek, Wiskunde en
vertrokken ze vanuit Trevélez richting
Informatica en verschijnt onge-
berghut Poqueira (2600 m). De barre
veer 5 keer per jaar. Het blad
Marijn Heule en Hans van Maaren hebben
weersomstandigheden doen Tini en een
is bestemd voor EWI-medewer-
in Vancouver een paar prijzen in de wacht
collega-wandelaar besluiten de tocht
kers en –studenten.
gesleept. Jaarlijks is er een internationale
vroegtijdig af te breken en terug te keren.
competitie voor “Computational
Een wijze – levensreddende – beslissing.
Deduction” software. Computational
Tini hoort de dag erna dat 3 wandelaars
Wij zijn blij dat “onze” Tini ongedeerd
van kopij:
Deduction houdt zich bezig met het
het leven lieten op weg naar de Refugio…
teruggekomen is.
Editie oktober: 13 september
Deadlines voor het inleveren
oplossen van combinatorische problemen
Editie december: 15 november
die zich laten vertalen naar problemen binnen de zogenaamde Propositie Logika,
Aaaai Bo…
Oplage:
talrijk: planning en roostering, hardware-
Ik wil hem wel aaien, als hij daar zo zit met z’n koppie scheef, maar hij heeft
Ontwerp en vormgeving:
en protocolverificatie, circuit-testing en
geen pels. Hij is een “het”; een ding dat niks kan, tenzij je het hem aanleert.
MultiMedia Services (TU Delft)
de zogeheten “Satisfiability”-problemen.
3000 exemplaren
Gerelateerde toepassingsgebieden zijn
model-checking zijn voorbeelden van disci-
Zo gaat dat met robots. Geprogrammeerd om uit te voeren en die van het Dutch
plines die steeds meer gebruik maken van
AIBO™ Team zijn gedoemd om te voetballen.
Bestuurlijke Ondersteuning/
schreven 55 teams zich in voor de compe-
Robots kunnen handelingen
te laten samenwerken dat zij
Communicatie
titie, waaronder zeer gerenommeerde uit
verrichten die ook door
een bal kunnen doorspelen,
Eric van Houten
Princeton, ETH Zurich, St. Petersburg
mensen gedaan worden.
onderscheppen en in een doel
(Steklov), Stanford, Cornell, Seattle, Yale
Dit wordt al jaren toege-
schieten. Geen makkelijke
Druk:
en Jerusalem. Heule en van Maaren
past in de industrie. Maar
taak, het komt er op neer dat
DeltaHage (Den Haag)
eindigden op de eerste plaats in twee
je hebt er nu ook die intel-
de hondjes met elkaar
categorieën en behielden een tweede
ligent zijn. Met een
moeten kunnen communi-
Redactie:
plaats in een derde categorie die zij al in
“verstandelijk vermogen”
ceren en elkaar gaan infor-
Jacqueline Dekker
2002 in Cincinnati veroverden, met onder-
dus. Men zou haast denken dat ze voor
meren, los van een “centrale” beslissing.
Cheryl Francken
steuning van de informatica studenten
zichzelf gaan denken. Wel, bijna…
Tip voor het Dutch AIBO™ Team: voorzie
Jan Gerbrands
extra trainingen op strafschoppen…
Dena Ghaemmaghami
Joris van Zwieten en Mark Dufour. Heule is sinds kort aangesteld als promovendus bij
Artificial Intelligent roBOt
van Maaren binnen de afdeling Software
De AIBO™ is een robo-hond. Een speel-
Technology (voormalig ISA ). Mocht u
goedje op niveau, want het is kunstmatig
Van 25 juni tot 3 juli 2004 wordt de
Bas Molenaar
meer willen weten dan is de link
intelligent. Het kan van alles: reageren op
RoboCup 2004 gehouden in Lissabon,
Pieter Schavemaker
http://www.satlive.org/SATCompetition/20
een stem, foto’s maken, pootjes geven,
Portugal.
Marlouke Schuengel
04/ een aanrader.
balletje apporteren, boos zijn, blij zijn… H. VAN MAAREN
nhoud
4 BSIK en de projecten 5 Games are the future 6 Bachelorproject 7 The Dutch Trip 7 EWIe ? UHD 8 Interview Dr.ir. M.J.T. Marcel Reinders, Bioinformatics on “track” 9 Afronding reorganisatie EWI 11 Interview Drs.dr. L.J.M.Leon Rothkrantz Hoe zorg ik ervoor dat iedereen zich als een mier gaat gedragen?
12 13 Voorlichting 14 Alumni In ConTact 15 QuaDecaan P.W. Duin Bob 16 Interview Dr.ir. Robert Voortschrijdende technologie werkt Huisvesting EWI
Fotografie:
deze “Satisfiability Solvers”. Dit jaar
2 I 2
Q
Cor Kraaikamp Koen Langendoen
averechts voor traditionele patroonherkenning
17 Column 18 Centrale hal krijgt nieuwe look 19 English Digest
Laura Zondervan
maar “blackie” kan het alleen als hij
Vanuit EWI zijn Leon Rothkrantz en
daartoe geprogrammeerd wordt.
9 TI-studenten betrokken bij dit
Eindredactie:
project. Uiteindelijk zullen
Bestuurlijke
RoboCup2004
7 studenten en 4 hondjes Nederland
Ondersteuning/Communicatie
Het kan dus ook voetballen. En dan is het
vertegenwoordigen in Portugal.
N.v.d.r.
Per 1 mei 2004 is Inald Lagendijk
aan een aantal onderzoekers en studenten
Redactie adres:
benoemd tot lid van de raad van hoog-
van de universiteiten van Amsterdam,
Kijk voor meer informatie op deze
Postbus 5031
Qua reacties op ons eerste nummer mogen we
naam blad. Niet meer en niet minder. Een
leraren van de TU Delft. Vanuit onze
Delft, Utrecht, Twente en het DECIS-lab
websites:
2600 GA Delft
- gezien de complimenten hier en daar - niet
mogelijke andere optie is natuurlijk deze: het
faculteit hebben we nu twee leden
om de puppies voor te bereiden op de
www.decis.nl/projects/aibo/
[email protected]
klagen. Of wel? Waar zitten de criticasters, de
blad wordt niet gelezen. Classement vertical.
(Paddy French was al lid).
RoboCup2004. The Dutch AIBO™ Team
http://www.robocup2004.pt/
niets ontziende muggenzifters? Bestaan ze niet
Het antwoord blijft ons schuldig. A vous de
staat voor de uitdaging om
http://www.aibo-europe.com
bij EWI of vinden ze de weg naar de scherpe
jouer.
pen (lees: hard tikken op een keyboard) niet?
een team van vier robohondjes zodanig met elkaar
2
2
CF
Misschien is Quadraad wel gewoon een aange-
DE REDACTIE
3
2
BSIK is de noemer waaronder 34 Nederlandse projecten vallen die moeten bijdragen aan de versterking van de Nederlandse kenniseconomie – goed voor een overheidsinvestering van 800 miljoen Euro. Van de 34 goedgekeurde projecten zijn er 9 ICT- en 3 Nano/ Microtechnologie projecten. Twaalf projecten waarbij met andere woorden onze faculteit
BSIK en de projecten
betrokken is. Even kijken waarover we praten:
1. Thema ICT
Games are the future Bij een nieuwe studierichting hoort uiteraard
engine OGRE. Hierbij hoort ook het
een aangepast curriculum, dus toen bij
ontwerpen van grafische modellen, het
Technische Informatica de richting Media– en
bepalen van een spelverloop en het
Kennistechnologie (MKT) werd ingevoerd, werd
creëren van een reële 3D-wereld
er een aanzienlijk aantal colleges geschrapt en
waarin objecten zich kunnen bewegen.
ruimte gemaakt voor nieuwe vakken. Eén van
De ontwerpen van de modellen en het
de belangrijkste veranderingen in het curri-
landschap worden meestal eerst gete-
tieve Internettechnologie. Dit versterkt de
over een gebied met een diameter van 350
culum is de invoering van de zogenaamde MKT-
kend en vervolgens in programma’s als
positie van Nederland in de nieuwe ICT-
kilometer en gekoppeld aan een supercom-
projecten (vijf projecten verdeeld over de
MilkShape en Maya ontworpen.
MultimediaN (16 M¤)
gedreven economie. GigaPort-Netwerk kan
puter via een uitgestrekt glasvezelnetwerk.
bachelorfase).
De studenten die op dit moment met
Multimedia betekent gebruik makend van
zich meten met de beste onderzoeksnet-
LOFAR bestaat uit ruim 25.000 kleine
Het doel van deze projecten is onder andere
meer dan een medium, dus een combinatie
werken in de wereld en biedt bedrijven en
antennes. Lees meer op http://www.lofar.nl
dat de MKT-studenten leren samen te werken, creatief bezig te
fantasie geheel op de loop; eindelijk kunnen ze hun grafische
van bijvoorbeeld geluid en beeld. De
instellingen een state-of-the-art testomge-
zijn en tegelijkertijd hun kennis van verschillende programmeer-
talenten benutten. Er zijn maar weinig opleidingen in Nederland
stroom van digitale data vandaag bestaat
ving voor nieuwe (netwerk)diensten. Lees
talen vergroten. Dankzij de
waar men zich bezig houdt met de game-industrie, dit is jammer,
vooral uit multimediale items. We willen
verder op: http://www.gigaport.nl
projecten komt de creativiteit
want er is grote vraag naar studenten uit deze richting. Met dit
van de informaticastudenten tot
project doet MKT in ieder geval een stap in de goede richting.
leven en daarmee onderscheidt
De spellen van vorig jaar en straks van dit jaar kunt u vinden op
2. Thema Nano/
niet alleen een bericht lezen op onze
Microtechnologie
het project bezig zijn laten hun
mobiele telefoon, maar liefst ook een foto
Freeband (30 M¤)
erbij zien of waarom niet het favoriete
Freeband is een onderzoeksprogramma dat
deuntje van de zender erbij horen.
als doel heeft de kennis over moderne tele-
MicroNed (28 M¤)
Multimedia is the message. Lees meer op
communicatie bij Nederlandse kennisinstel-
Het MicroNed programma heeft tot doel de
http://www.multimedian.nl
lingen (universiteiten en instituten) op
kennis op het gebied van Microsysteem-
De meest opvallende van deze
spel waarin gladiators tegen elkaar
internationaal topniveau te brengen. Meer
technologie (MST) en MEMS verder te
projecten is toch wel het MKT 4
vechten, een schietspel, een sprook-
info: http://www.freeband.nl
ontwikkelen en te verspreiden. Hierbij zal
project onder leiding van dr.ir.R.
jesdoolhof waarin gezocht moet
in het bijzonder aandacht worden besteed
Bidarra, in het vierde kwartaal van het tweede studie-
worden naar een elfje en zelfs een
aan de problemen die verdere toepassing
jaar. De opdracht is een computerspel ontwikkelen in
studentenhuis-bier-zoek-spel!
van MST in de industrie in de weg staan.
de programmeertaal C++, met behulp van de 3D-
Meer informatie is te vinden op:
Basic research in informatics for creating the knowledge society (BRICKS) (12 M¤)
http://www.vl-e.nl
Dit project beoogt een gerichte en lang-
nagestreefd door nieuw onderzoek, bun-
durige versterking van de kennisinfrastruc-
deling van kennis en infrastructuur, een
Smart surroundings (6.5 M¤)
tuur op ICT-gebied in Nederland te
nauwe samenwerking tussen onderzoeks-
(het ontwerpen, sythetiseren en modifi-
MultimediaN
Doel van het project is het onderzoeken,
bewerkstelligen. Het programma verbindt
instellingen en de industrie, verspreiding
ceren van materialen op moleculair /
VL-E
definiëren, ontwikkelen en demonstreren
fundamenteel wetenschappelijk en
van de opgedane kennis en uitbreiding en
atomaire schaal zal de komende decennia
Smart Surroundings
van de architectuur en het framewerk van
toe-gepast onderzoek in de informatica.
coördinatie van onderwijs op het gebied
zeer belangrijk worden, met toepassingen
ICIS
toekomstige ambient systems (systemen
http://homepages.cwi.nl/~dgcb/bricks/-
van MST. http://www.microned.nl
op diverse gebieden, zoals farmacie, infor-
Gigaport
matica, energievoorziening, etc. Actuele
Freeband
VL-E (20 M¤) Het Virtueel Laboratorium voor e-science zal de nodige kennis voor de e-science infrastructuur in Nederland ontwikkelen.
MKT zich van de oorspronkelijke
graphics.tudelft.nl/~mkt4. De games
informatica studie.
variëren van racespellen tot avonturistische spellen, onder andere een
DG
Dit wordt in het MicroNed programma
die ons omgeven, vandaar surrounding).
Embedded Systems Institute (ESI) (25 M¤)
NanoNed (95 M¤)
informatie is te vinden op
Basic Research…
NANONED is er op gericht de sterktes van
http://www.biomade.nl
ESI
ICIS (13.7 M¤)
ESI is een publiek-private samenwerking,
Nederland op het gebied van nanotechno-
Besluitvormingsprocessen worden steeds
officieel opgericht in 2002 en heeft als doel
logie en de daarbij behorende ‘enabling
complexer omdat ze geconfronteerd
de kennis over embedded systems uit te
technologies’ te bundelen in een nationaal
Tenslotte is er nog een project waar onze
worden met chaotische en complexe omge-
breiden en openbaar te maken.
netwerk. Het NanoNed netwerk, een natio-
faculteit bij betrokken is binnen het thema
vingen. Het ontwikkelen van Collaborative
http://www.embeddedsystems.nl
naal programma voor nanotechnologie,
duurzame systeem innovatie: Next
leidt ertoe dat de dreigende achterstand
Generation Infrastructures (20 M¤)
http://www.smart-surroundings.nl
Decision Support Systems, een combinatie
LOFAR
van innovatieve intelligente actoren, zelf-
LOFAR (52 M¤)
wordt voorkomen en dat het toekomst-
Het consortium heeft als doel om met een
MicroNed
lerendheid en mens-machine interface
LOFAR ( LOw Frenquency ARray) is de
potentieel van nanotechnologie als bron
systematische intersectorale aanpak struc-
NanoNed
technologie kunnen vermijden dat de
grootste radiotelescoop ter wereld, die
van economische groei in een hoogpro-
turele, technische, organisatorische en
BioMaDe
chaos in de omgeving tot chaos in de
waarnemingen doet in de lage frequenties
ductieve, duurzame kenniseconomie voor
bestuurlijke innovaties voor infrastructuren
besluitvorming leidt. Deze analyse is de
(10 tot 250 MHz). LOFAR is een uniek ICT-
Nederland wordt behouden. Meer info op
te vinden, waardoor infrastructuurnet-
aanleiding voor het ICIS (Interactive
project dat is ontstaan uit de ambitie van
http://www.nanoned.nl
werken beter op elkaar aansluiten en beter
Collaborative Information Systems) project.
Nederlandse sterrenkundigen om het prille
aansluiten op de wensen van de huidige
begin van ons heelal waar te nemen.
BioMaDe (7 M¤)
kennisgeoriënteerde diensteneconomie.
Gigaport next generation network (40 M¤)
Daarvoor is een radiotelescoop nodig die
De algemene doelstelling van het BioMaDe
Daarbij wordt onder meer gekeken naar
honderd maal gevoeliger is dan de huidige
(Bio-Organic Materials and Devices) project
systeemeisen als flexibiliteit, betrouwbaar-
GigaPort biedt Nederland de kans een
telescopen. LOFAR ontwikkelt deze radiote-
is het opzetten van een kenniscentrum in
heid, kwaliteit en intelligentie.
voorsprong te nemen in de ontwikkeling en
lescoop als een netwerk van tienduizenden
Nederland op het gebied van de mole-
http://www.infrastructures.tudelft.nl/next-
het gebruik van geavanceerde en innova-
sensoren. Die kleine antennes zijn verdeeld
culaire nanotechnologie. Deze technologie
generationinfrastructures/ CF EN LZ
4
2
5
2
Totaal vijftig derdejaarsstudenten
Bachelorproject
The Dutch Trip
informatica werken momenteel aan hun bachelorproject. De coör-
On the 1st of May, the ETV and the IEEE
the pictures at 5 EUR each!!
dinatie is in handen van Bernard Sodoyer
Student Branch Delft organized “the
The Zaanse Schans is known by its high
(Software Technologie) en Matthijs Sepers
Dutch Trip” consisting of a visit to the
concentration of windmills in the same
(Media & Kennistechnologie). Tijdens het
“Keukenhof” and to the “Zaanse Schans”
place. There were also some shops selling
bachelorproject werken de studenten in
with a lunch at a “Pannenkoekenhuis”.
Gouda “kaas” as well as the famous
groepjes samen aan een opdracht, bij een
This trip was mainly intended for
“klompen”.
externe opdrachtgever. Dit project is de
international students, like me, so that we
We had lunch at a “Pannenkoekenhuis”
afsluiting van de bacheloropleiding en stelt
could visit two of the most popular places
which was one of the best moments...
de student in staat om opgedane kennis en
in Holland for tourists. Nevertheless some
“pannenkoeken” with “siroop”, sugar or
vaardigheden in de praktijk te brengen.
Dutch students came along with us. We
raw are always welcome when one’s
shouldn’t forget the fact the trip had a
Enthousiast
hungry.
very affordable price, thanks to the EEMCS
details are not left behind, such as the
Everyone also got a free entrance to the
faculty.
grass next to the walkways being changed
Zaans Museum which “houses a treasure
every season. Since the Keukenhof is a
chest of valuable local artifacts”. They
Ludo Maat is MKT-student en bouwt met zijn groepje
We first visited the Keukenhof, a place well
place opened only 2 months per year the
“portray the history of life in the
een facedatabase.
known for its large amount of flowers
organization must be very careful so that
Zaanstreek, one of the oldest industrial
Wereldwijd wordt onder-
(mainly tulips). We had the chance to
during that period “everything” is perfect.
areas of Europe”.
zoek gedaan naar gezichtsexpressie, waarbij weten-
werkt aan de Demo Kit. Ook hij heeft het naar zijn zin:
admire the beautiful garden the Keukenhof
The weather was great which also helped
In my opinion (and I think everybody’s
schappers gebruik maken van verschillende databases
“Ik vind het erg leuk om een volwaardig project te
is, with its millions of tulips and other bulb
creating a great ambience.
opinion) the trip was well planned:
met foto’s. De taak van de studenten is om een geïn-
doen, omdat ik het gevoel heb dat de onderwijs-
flowers blossoming. It was beautiful to see
After the Keukenhof we hopped on the bus
congratulations to ETV and IEEE. Since I
tegreerde database te bouwen waarbij wetenschap-
projecten voorspelbaar zijn en gemaakt zijn om te
such a well maintained place where small
again to go to the Zaanse Schans.
belong to the Foreign Affairs of AEGEE and
pers kunnen aangeven welke gezichtsexpressie of
oefenen. De samenwerking gaat goed en binnen het
Unfortunately the weather was
we also organize trips to foreign students
-emotie ze nodig hebben, welke positie (en face, en
bedrijf zijn altijd mensen om ons te helpen. Nu leer ik
a bit cloudy when we arrived
I’m aware of all the logistics involved. In
profil etc.) en wat voor persoon (geslacht, leeftijd,
over nieuwe onderwerpen en krijg ik een goed beeld
there. One detail which drew
this trip the schedules were met, nobody
Europees of juist Aziatisch etc). Ludo is enthousiast:
van de praktijk met goede en slechte dingen, dat moti-
my attention when entering
got lost and even the bus driver was in a
”Ik vind dit het leukste onderdeel van de eerste drie
veert!”. Begeleidend docent Peter van Nieuwenhuizen
the Zaanse Schans complex
good mood!
jaar, omdat je een groot deel van je kennis en crea-
begeleidt hen: “Ik heb geregeld contact, ben hun
was the presence of a
As for the places we visited I have to say I
tiviteit kan integreren. Onze begeleider Maja Pantic
aanspreekpunt en ik let op de voortgang. Omdat het
photographer taking pictures
enjoyed the Keukenhof more than the
denkt erg met ons mee en wie weet mogen we ons
project in korte tijd gedaan wordt, is het van belang
of everyone who entered.
Zaanse Schans.
werk presenteren op een conferentie. Het is leuk dat
dat de groep snel op de juiste weg zit”.
Since we were such a big
Well, we had a great time and great fun.
group there was another
Last words to ETV and IEEE: “Tot volgende keer”!
je werk in de praktijk gebruikt gaat worden!”. Maja vindt deze projecten een goede manier om de student
Waardevolle ervaring
employee “regulating the flux
te laten zien hoe leuk werken kan zijn.
Alper Çugun zit samen met zijn MKT-groepsgenoten in
of persons” entering. They
Portugal aan de universiteit in Lissabon. Hij werkt aan
photographed everyone so
Voorspelbaar
de ontwikkeling van een zoekmachine voor afbeel-
that afterwards we could buy
Een van de ST-groepen werkt bij LogicaCMG aan de
dingen, gebaseerd op vector-afbeeldingen. Volgens
opdracht om een Demo Kit te ontwikkelen, waarmee
Alper heeft de opdracht veel raakvlakken met bijvoor-
het bedrijf aan potentiële klanten mogelijkheden kan
beeld beeldverwerking, datamining en communicatie
laten zien van draadloze communicatie via onder meer
waardoor de studie naadloos aansluit op het project.
GSM-data, GPRS, WLAN, GPS of PDA. Menno Lodder
Alper: “Het is een ontzettend waardevolle ervaring voor ons om in teamverband aan een groot project te werken, in een realistische omgeving. Daarbij is het interessant om in een ander land met andere cultuur
EWIe
?
PEDRO FAUSTINO ERASMUS STUDENT FROM PORTUGAL
Instroom/uitstroom sinds 9 maart 2004
(update tot 1 mei 2004)
te werken. Communiceren is lastig als mensen niet goed Engels spreken, of als je te snel praat voor hen”.
Instroom
De begeleiding van deze groep wordt in Lissabon
Bajdechi, O.
overig WP
afd. 3
Uitstroom Al-Ars, Z.E.B.
promovendus
afd. 3
gedaan, door twee Portugese wetenschappelijk
Bremer, F.O.J
projectleider
afd. 8
Bauman, L.M.
secretarieel medewerker
afd. 3
medewerkers.
Heule, M.J.H.
promovendus
afd. 2
Hu, C.
research-fellow
afd. 3
Vroubel, M.
post doc
afd. 3
Knegt, H. de
ontwikkelingstechnicus
In juli sluiten de ST- en MKT-studenten het project
Pandey, M.D.,
hoogleraar
afd. 7
Kok, M. de
hoofd hoogfrequent meetlaborat
af met een presentatie voor hun opdrachtgever, bege-
Wolf, D.A. de
senior research medewerker
afd. 1
Roth, F.
promovendus
afd. 8
Vlugt, F.R. van der
toegevoegd docent
afd. 2
Overleden
Wolf, D.A. de
senior research medewerker
afd. 1
9 mei 2004: prof.dr. C. (Cor) de Vroedt, 78 jaar
Zacher, R.
post doc
afd. 6
leider en coördinator vanuit de TU Delft. Studenten kunnen ieder kwartaal met het project starten. MS
6
2
ODEWI afd. 3
13 mei 2004: ìr. W.W. (Walter) Schongs, 66 jaar
7
2
Bioinformatics on “track”
Afronding reorganisatie EWI Met de vaststelling van het personeelsplan,
het Lokaal Overleg (de vakbonden).
Een en ander heeft voor de meeste mede-
op 14 april jl., is de laatste stap gezet in
Hierna kon op 5 maart 2004 het definitieve
werkers in de betrokken groepen nogal wat
het reorganisatieproces als gevolg van de
reorganisatieplan worden vastgesteld.
betekend: een vrij lange periode waarin
in 2002 vastgestelde onderzoeksportfolio.
In deze reorganisatie zijn de basiseen-
niet voor iedereen duidelijkheid over zijn of
Leeftijd: 38 jaar
In deze onderzoeksportfolio is onder
heden Algebra en Meetkunde, Data- en
haar toekomstige positie bestond.
Opleiding: Technische Natuurkunde – TU Delft
andere aangegeven op welk onderzoek de
Kennissystemen en Ontwerpen van
Inmiddels zijn alle betrokken medewerkers
faculteit zich de komende tijd wil richten
Informatiesystemen opgeheven; er is een
persoonlijk geïnformeerd over de gevolgen
In het vorige nummer van Quadraad kondigden we de voorbereiding van twee nieuwe masters
en welk onderzoek ze niet wil voortzetten.
nieuwe basiseenheid Mens-Machine
van de reorganisatie. Met een beperkt
aan: Information Architecture en Bioinformatics. Biologie en Informatica? Hoe combineer je dat?
De reorganisatie is in april 2003 gestart,
Interactie ingericht. Daarnaast zijn binnen
aantal mensen wordt nog naar oplossingen
En waarom? Ik vroeg Marcel Reinders om uitleg en het blijkt om heel wat anders te gaan dan
toen het College van Bestuur een besluit
Micro-elektronica een aantal keuzes
gezocht.
virussen scannen op je computer!
nam over de facultaire plannen; het
gemaakt m.b.t. het voortzetten van
Meer informatie kunt u vinden op de
College constateerde dat de veranderingen
onderzoeksprogramma’s en is de groep
website van de faculteit, waar onder
binnen onze faculteit dusdanig waren dat
technische ondersteuning van de basis-
http://www.ewi.tudelft.nl/nieuws/besluiten.htm
Dr.ir. M.J.T. (Marcel) Reinders, UHD Basiseenheid ICT
Bioinformatica houdt zich bezig met onderzoek, ontwikkeling en toepassing
and Technology” en de aandacht voor Genomics vanuit
een reorganisatie nodig was en verzocht
eenheid Electrical Power Processing
het vastgestelde organisatieplan is te
van algoritmen om het verzamelen, bewaren, organiseren, analyseren en
de overheid en industrie zijn de voornaamste aanlei-
de decaan met een voornemen tot reorga-
ingekrompen.
vinden.
visualiseren van grote hoeveelheden (moleculaire) data. Dit met betrekking
dingen voor het tot stand komen van deze master.
nisatie te komen. Vervolgens zijn de
Verder heeft de samenvoeging van afde-
tot verschillende biologische, medische, en industriële vraagstellingen.
verschillende formele stappen gezet: na
ling 6 en 7 tot de afdeling Toegepaste
Bioinformatica is een combinatie van wiskunde, statistiek en informatica om
ICT en DNA
uitwerking van de veranderingen zijn de
Wiskunde in deze reorganisatie zijn beslag
op basis van de data betekenisvolle relaties te ontdekken. Bioinformatica
Ongeveer zes jaar geleden kwamen de DIOC’s (Delftse
plannen op 18 december 2003 gemeld aan
gekregen.
integreert concepten en methoden van zowel wiskunde en informatica met
Interfacultaire Onderzoekscentra) tot stand. Groepen
die van (moleculaire) biologie en biochemie.
werden bij elkaar gebracht en revolutionaire dingen
NELLIE V.D. GRIEND
gingen gebeuren. Het onderzoekscentra “Molecular Diagnostic Systems” hield zich bezig met het meten
Systeembiologie
In 1999 werd door de TU Delft en de Universiteit van
De masteropleiding Bioinformatics is een gezamenlijk
van eiwitten en eiwitinteracties in cellen. Men onder-
Klassiek hanteren de biologen een sterk reductionisti-
Leiden de opleiding “Life Science and Technology”
initiatief van de TU Delft en de Universiteit van Leiden
zocht de mogelijkheid van een chip die dit voor alle
sche aanpak om meer informatie over genen te verza-
opgericht. Daarnaast is er al geruime tijd veel
en wordt bij ons ondergebracht bij de master Media-
mogelijke eiwitten kan. De informatie die daaruit
melen. Dat wil zeggen men weet heel veel over één
aandacht voor Genomics onderzoek vanuit de over-
en Kennistechnologie. Studenten kunnen vanaf
voortkwam, moest geanalyseerd worden en dat was
gen maar veel minder over het samenspel van genen.
heid. Voor de komst van de BSIK-projecten, werden al
september kiezen voor de track Bioinformatics. Zij
het vakgebied van de Informatie- en Communicatie-
De nieuw verkregen kennis over de DNA opbouw en
vier landelijke genomics centra (zwaartepunten) opge-
zullen pendelen tussen beide universiteiten. De
theorie groep waartoe Reinders behoort. Tegelijkertijd
de nieuwe (mRNA) meetmethode hebben het echter
richt. Van eentje is de TU Delft penvoerder en staat
ontwikkelingen in het Genomics onderzoek (het groot-
werd er wereldwijd getracht om het menselijk DNA in
mogelijk gemaakt om alle genen tegelijkertijd te
hier nu bekend als het Kluyver Centre. Dit centrum
schalig onderzoek naar de functie van genen,
kaart te brengen (het humaan genoom project).
bestuderen en daarmee ook hun samenspel. De
richt haar aandacht vooral op industriële processen.
proteinen en metabolieten), de opleiding “Life Science
Stukjes DNA bevatten genen waarvan de eiwitten
Bioinformatica maakt deze analyse mogelijk en heeft
Een voorbeeld hiervan is het manipuleren van gist-
afgelezen kunnen worden. Op dit moment is het
dus een geheel nieuwe manier van
cellen (voor een betere productie van brood of bier).
echter nog niet mogelijk om alle aanwezige eiwitten in
denken binnen de biologie geintro-
Leiden is penvoeder van het onderzoekscentrum dat
een cel te meten, maar biologen zijn er wel in
duceert: de systeembiologie. Deze
zich richt op medische systeembiologie en daarnaast
geslaagd om alle aanwezige mRNA moleculen (kopiën
systeembenadering genereert
participeren TU Delft en Leiden ook nog in het Cancer
van stukjes DNA overeenkomend met een gen) simul-
nieuwe (alternatieve) hypothesen
Genomics onderzoekscentrum. Binnen deze beide
taan te meten. Dit levert ongekende mogelijkheden
die aanvullend zijn op de huidige
centra staan het verbeteren van de diagnostiek en het
voor de bioloog om de activiteiten binnen een cel te
biologische kennis.
vergroten van medische inzichten centraal.
bestuderen. Tegelijkertijd wordt hij geconfronteerd
Om deze analyses mogelijk te
met enorme hoeveelheden data die hij moet inter-
maken moeten er binnen de
Praktisch
preteren (de menselijke cel bestaat bijvoorbeeld uit
Bioinformatica geheel nieuwe
De voorbereiding voor de track is in volle gang.
ongeveer 30 duizend genen). De noodzaak voor
algoritmen ontwikkelt worden. Dit
Docenten worden aangesteld, curricula gevormd.
automatische technieken om de bioloog daarin te
is een grote uitdaging aangezien
Een aantal minor vakken bestaat al, anderen worden
ondersteunen zijn dus hard nodig: de geboorte van
de cel een enorm complex systeem is. De ontwikke-
aangepast of speciaal gecreëerd. Zowel studenten
een nieuw vakgebied, de Bioinformatica.
lingen binnen de Bioinformatica leiden daardoor ook
Biologie, Informatica, Life Science, Elektrotechniek,
tot nieuwe inzichten op het gebied van de wiskunde,
Wiskunde, Biotechnologie als Hogere Laboratoium
statistiek en informatica.
School vormen de doelgroep van de nieuwe track.
Desoxyribonucleïnezuur gegist In 1996 werd het DNA van een gistcel in kaart
Aandacht
krijgen, is de vraag naar Bio-informatica studenten
er aanwezig waren, dus hoe het RNA eruit zag.
Naast het grootschalig Genomics onderzoek, zijn er
groot. Zowel de medische-, farmaceutische- als voed-
Op chipniveau meten welke mRNA aanwezig was,
nog twee andere belangrijke ontwikkelingen die een
selindustrie hebben nood aan goede bioinformatici.
gen-specifiek, werd dus mogelijk. Toen men er in 2002
steentje bijgedragen hebben aan de totstandkoming
Daarnaast is het onderzoeksveld nog in volle bloei en
in slaagde het menselijk DNA in kaart te brengen,
van de track “Bioinformatica”.
is een goede data-analist overal welkom…
was de cirkel rond.
8
2
Omdat de ontwikkelingen wereldwijd veel aandacht
gebracht. Men wist met andere woorden welke genen
CF
9
2
Drs.dr. L.J.M. (Leon)
Het “Ant Based Control Algorithm” (ABC)
Rothkrantz, 57 jaar,
“Hoe zorg ik ervoor dat iedereen zich als een mier gaat gedragen?”
studeerde Wiskunde aan
Mieren zijn in hun eentje kleine onbenullige insecten,
andere boom en terug. De ene persoon maakt een
de Universiteit van
maar samen kunnen ze veel bereiken. Zodra mieren
grote omweg en de andere gaat in een korte rechte
Utrecht, werd AIO aan de
samenwerken, kunnen ze grote en ingewikkelde
lijn van de ene naar de andere boom. Ze gaan hierbij
universiteit van
dingen doen. Zo zijn mieren verbazend goed in het
steeds dezelfde weg terug. Als dit een tijdje zo door-
Amsterdam, waar hij ook
vinden van de snelste route van het nest naar een
gaat dan ontstaat er meer zand bij de kortste route,
promoveerde. In 1980
voedselbron. Dit kunnen ze zelfs blind doen! Ze
omdat je bij deze route meer keer heen en weer bent
kwam hij als studenten-
vervoeren voedsel over allerlei obstakels zonder dat
geweest. Het zand in de lange route zal bovendien
decaan naar de TU Delft
ze hun ogen nodig hebben om de kortste route te
sneller verdwijnen, omdat het maken van dit spoor
Mieren. Als we ze niet verdelgen of dood-
en startte toen ook zijn
vinden. Als de route wordt geblokkeerd, bijvoorbeeld
langer duurt. Dit komt omdat de wind tussen het heen
trappen, kijken we ook wel eens bedenkelijk
studie Psychologie aan de
door een omgevallen boom, zijn ze zelfs in staat om
en weer lopen meer tijd heeft gehad om het zand weg
naar de uitslovers die zich (te) netjes in een
universiteit van Leiden.
een nieuwe snelle route te plannen.
te waaien. Hetzelfde gebeurt met de feromonen. Het
rij verplaatsen. Gek ongedierte. Maar ze dragen wel bij
Hij ontwikkelde een voor-
Hoe doen ze dit? Het antwoord is: met geuren. Als de
kortste pad dat de mieren hebben gekozen heeft hier-
aan de wetenschap. Ze gaan hun gang, vervullen een
liefde voor Kunstmatige
mieren heen en weer lopen scheiden ze stoffen af,
door meer geur dan langere paden. De volgende
taak en ze slagen erin om op een goed georganiseerde
Intelligentie en kwam zo
die de mieren achter hen kunnen ruiken. Deze stoffen
mieren die een pad moeten kiezen, zullen door de
manier samen te werken. Los van enig centraal aanstu-
bij prof.dr. H. Koppelaar
heten feromonen en zijn voor een mier onweerstaan-
sterkere geur altijd het kortste pad kiezen. Op deze
ringspunt, komen ze tot een optimale route voor de weg
terecht, wat hem de kans
baar. Zodra ze het ruiken, gaan ze direct het geur-
manier nemen mieren altijd de snelste route.
die ze bewandelen, met of zonder obstakels. De psycholoog in Leon Rothkrantz kon zijn
gaf zich te verdiepen in
spoor achterna. De mieren lopen dan in de richting
Wetenschappers van de TU Delft zijn nu bezig om een
fascinatie niet verbergen en liet de wiskundige in hem een algoritme bedenken op basis
het onderzoek naar AI
waar de geur het sterkst is, dat is achter een andere
nieuwe routeplanner te maken voor files in de stad.
van het gedrag van mieren: het Ant Based Control algoritme. Mieren in het verkeer, ofwel
(Artificial Intelligence).
mier aan. Hierdoor volgen de mieren elkaar.
Deze maakt gebruik van zogenaamde ‘dynamische
de bestrijding van files, easy as ABC?
Maar hoe vinden ze nu de kortste route en hoe
route-informatie’. Kort gezegd is dit een routeplanner
kunnen ze een nieuwe route plannen als de oude niet
die zich steeds aanpast aan de verkeersdrukte. De
meer voldoet? Je kunt dit zien als er plotseling een
methode maakt gebruik van een satelliet die de
Leon, zit je zelf vaak in de file?
kunnen we daar fundamentele
grote steen op de looproute valt. De mieren kunnen
verkeersdeelnemers opspoort. Het systeem ziet zo
“Ik rij vaak met de auto naar onder
principes uithalen, zodat we ze
in dit geval het oude geurspoor niet meer volgen.
waar de meeste verkeersdeelnemers zijn en dus ook
andere Kerkrade en Maastricht en
ook in de samenleving kunnen
Ze moeten dan om de steen heen lopen en kunnen
waar files zijn, en berekent de route die het snelste is,
dan sta ik inderdaad heel vaak in de
toepassen? Hoe zorg ik er met
kiezen of ze linksom of rechtsom gaan. De mieren
in plaats van de route die het kortste is. Deze bereke-
file.”
andere woorden voor dat
weten niet welke route het kortst is. Er zullen daarom
ning is gebaseerd op het gedrag van mieren.
ongeveer evenveel mieren linksom als rechtsom gaan.
Het systeem werkt als volgt. De verkeersdeelnemers
Gebruik je een routeplanner?
gedragen? Ieder moet er
Het mooie is nu dat het geurspoor van feromonen als
geven via de satelliet aan een centraal computer-
“Ik heb een statische routeplanner en
keihard voor gaan, eigen
een spoor van fijn zand werkt. Stel je voor dat twee
systeem door waar ze zijn. Dit doen ze automatisch
die stuurt me altijd rechtstreeks de
doelen stellen, maar toch
mensen zandsporen maken van de ene naar de
op regelmatige tijdstippen via een handcomputer. Het
file in.”
komt er een efficiënte,
iedereen zich als een mier gaat
centrale systeem berekent voor elke weggebruiker de
effectieve organisatie
actuele drukte op een bepaalde route. Vervolgens
Is het fileprobleem de grootste ergernis van
bepaalt het systeem de snelste route. Dit wordt bere-
Nederlanders?
kend met een methode die is gebaseerd op het
“Voor autorijdend Nederland is het een grote ergernis,
Waarom nu juist het algoritme toepassen in het
gedrag van mieren, het zogenaamde Ant Based
ja. Vooral het onvoorspelbare karakter van files. Als je
fileprobleem?
Control-algoritme. Kortweg het ABC-algoritme. Het
op voorhand weet dat je in een file gaat terecht-
“De eerste succesvolle toepassing van het ABC algo-
unieke aan deze berekening is dat verkeersdeelne-
komen, kan je besluiten eerder weg te gaan, of
ritme was in een telecommunicatie project, met name
mers worden beschouwd als mieren die tijdens hun rit
gewoon aan te sluiten. Maar als je onverwacht in een
het routeren van telefoonverkeer. De inspiratie voor
geursporen achterlaten. Routes die de minste tijd
file komt, kan dit behoorlijk veel ergernis opwekken.
het filegedrag kwam onder andere door onze partici-
kosten krijgen de meeste geur en omgekeerd. Als je in
Als je eenmaal in die file zit, weet je vaak niet waarom
patie in de onderzoeksschool TRAIL.”
de auto zit en doorgeeft waar je moet zijn, dan krijg
en hoe lang het nog kan duren. Het onbeheersbare,
je de route met de meeste geur. Net zoals bij mieren
oncontroleerbare is het ergst.”
kom je met deze route het snelst op je bestemming aan. Tekst: Robin van Riel voor “copyright nature” een tentoonstelling in Museon, Den Haag
naar boven drijven.”
Wat is de stand van zaken van het project? “We zijn nu bezig met een computersimulatie die
Wie was er eerst? De mieren of de file?
gevoed wordt met echte verkeersdata. Deze data
“Mijn eerste gedachte was eigenlijk het “emergente
komen van de Vrije Universiteit van Berlijn. Daar
gedrag” 1. De meeste modellen maken gebruik van
hebben ze een jaar lang taxi’s en bussen gevolgd, die
een top-down benadering; iemand schrijft wat voor op
iedere drie minuten doorgaven waar ze zich
centraal niveau. Neem bijvoorbeeld de TUD: een
bevonden.”
decaan maakt plannen, maar een medewerker heeft
10
2
een eigen gedrag en eigen doelen. Het is toch ver-
Er is uiteraard in het verleden al gedacht aan
bazingwekkend dat individuen met eigen doelen
mogelijke oplossingen voor files. Ik denk bv. aan
gezamenlijk toch iets moois kunnen emergeren. Wat
carpooling. Wat zijn mogelijke alternatieven?
fascinerend is bij mieren - heb ik ondervonden tijdens
“Aan carpooling zitten vele aspecten en de meeste
mijn studie psychologie: ze worden niet gestuurd van
mensen willen gewoon niet uit die auto. De verplich-
bovenaf, ze voeren allerlei taken uit, maar zijn
tingen, afhankelijkheid, beknotting van vrijheid…Een
geweldig goed georganiseerd. Wat mij interesseert is:
auto kan heel persoonlijk zijn, waar je je eigen muziek
1
Van het Engelse “to emerge”; naar boven komen, te voorschijn komen
11
2
kan spelen, telefoontje plegen, het is voor velen zelfs
“In een ander project waar ik samen met collega
een moment om tot zichzelf te komen. In de trein is er
Patrick Dewilde binnen Decis aan werk, proberen we
soms geen plaats, het is er te koud of te warm, je
niet alleen de auto, maar ook de weg slim te maken.
krijgt een krant in het gezicht, iedereen luistert mee,
Door middel van sensoren in de weg (vermalen met
je kan je spullen niet kwijt…”
het asfalt), krijg je een intelligente laag in de weg.
Voor lichtingsdagen 1 en 2 april 2004
Op die manier kan informatie via de weg naar een auto gestuurd worden en omgekeerd. Denk bijvoorbeeld aan het doorgeven van informatie over gevaar voor aquaplaning.” Wat is het vervolg op dit verhaal? Een auto die het stuur uit je handen neemt? “Ja, zoiets. Nu is men ook al bezig met een model waar de auto kan “inhaken” in een soort trein op de weg. We moeten oplossingen zoeken om de weg optimaal te benutten.”
CF
Huisvesting EWI verhuur. Voor ME&CE betekent dit een
Werkplaatsen
kleine interne verhuizing. Binnen de afd.
Dit jaar willen wij samen met Vastgoed en
Omdat de basiseenheid Regeltechniek naar
Mediamatica zullen er ook enkele verhui-
DTO beginnen met de verbouwing van de
OCP verhuisd is, heeft de decaan besloten
zingen plaats vinden evenals binnen de
Werkplaatsen. Ongeveer anderhalf jaar
om één verdieping van de hoogbouw af te
nieuwe afdeling Toegepaste Wiskunde. De
geleden zijn DTO en EWI gestart met voor-
stoten en dus terug te geven aan
verwachting is dat deze totale verhuisoper-
bereidingen voor de samenvoeging van de
Vastgoed. Regeltechniek was gehuisvest
atie in september 2004 achter de rug is.
Mechanische Ondersteuning van EWI en
De voorlichtingsdagen in april waren zonnig, kleurig en interessant!
< Aandacht voor het mini-college bij Technische Informatica
DTO. Dit heeft geresulteerd in een rapport
dienst F&A de gelegenheid afdelingen en
Renovaties
met kostenraming welke onder voor-
diensten gunstiger te huisvesten, en
De bouwvergunning voor de nieuwe
waarden is goedgekeurd door de college-
tevens rekening te houden met de conse-
entreedeuren is sinds kort afgegeven. De
voorzitter Hans van Luijk. Op het ogenblik
quenties van de sinds enkele weken goed-
gehele verouderde entree met de tourni-
zijn de drie partijen weer volop aan het
gekeurde reorganisatie.
quetdeuren zal vervangen worden door
werk ter voorbereiding van het programma
De verhuisbewegingen zien er als volgt uit:
een sluissysteem met elektrische schuif-
van eisen en het bestek. Indien alles
de nu leegstaande 5e verdieping wordt
deuren (zie artikel centrale hal).
meezit zou de verbouwing in september
bezet door het deel van afd. Toegepaste
>
op de 5e verdieping. Dit besluit gaf de
>
Herhuisvesting van enkele basiseenheden
Media & Kennistechnologie had hun hondje ingezet als attractie.
moeten aanvangen.
Wiskunde dat zich nu op de 3e verdieping bevindt. De 3e verdieping zal eerst in zijn totaliteit een nieuwe vloerbedekking
Gemeenschappelijke Inkoop voor Computer Supplies
krijgen en een schilderbeurt. Tevens wordt de sanitaire groep gerenoveerd en wordt
Op 24 mei jl. is de gunning voor de leve-
ingekocht mogen worden! Let wel, het
er een pantry gebouwd zoals op de overige
rancier van computer supplies definitief
gaat hier om TU-breed beleid. Onze
gerenoveerde verdiepingen van de hoog-
verleend aan Ahrend Office Products.
bekende Verkoop- en Reprobalie kan u
bouw. Daarna zullen FEPz en BOSz naar de
Computer supplies zijn o.a. toners, inkjet
hierbij van dienst zijn. De medewerkers
3e verdieping verhuizen.
cartridges, opslagmedia, muismatten,
achter de balie verzorgen reeds sinds lange
Er is, in nauw overleg met afd. Micro-
muizen, kabels, etc.
tijd de verkoop van (ook Ahrend) kantoor-
elektronica & Computer Engineering
Vanaf 1 juli zal het contract ingaan. Dit
artikelen.
(ME&CE), besloten om de 16e verdieping
betekent dat er vanaf die datum, voor-
te ontruimen zodat deze ter beschikking
noemde artikelen alleen nog maar bij
kan komen van Vastgoed voor eventuele
Ahrend Office Products besteld en
F&A
Joost de Groot legt uit waarom ze voor Technische Wiskunde moeten gaan kiezen!
12
2
>
HOOFD
>
JOHN VELTEMA Een beetje persoonlijke aandacht werkt het beste, ook bij Elektrotechniek.
13
2
Alumni In ConTact
2
Q
uaDecaan
In de afgelopen maanden heeft het Comité Alumni in Contact, door middel van
Sinds de vorige Quadraad is er toch
een elektronische vragenlijst, een onderzoek uitgezet bij afgestudeerde of
weer veel gebeurd in en rond de facul-
gepromoveerde alumni van de TU Delft. Het aantal afgestudeerden in de
teit. De onderzoeksvisitatie Informatica en de rapportage over de wiskunde
technische informatica bedraagt in totaal ongeveer 1600. Er waren circa
onderzoeksvisitatie heeft plaatsgevonden, we beginnen langzaam maar zeker
800 adres- en/of e-mail gegevens aanwezig. Van deze 800 bleken uiteindelijk
met de voorbereiding van de onderzoeksvisitatie Elektrotechniek van volgend
541 e-mail adressen juist (nog actueel) te zijn.
jaar en we bereiden ons voor op het nieuwe cursusjaar.
Een aantal vaststellingen uit dit
De sitevisit van de onderzoeksvisitatie Informatica
eerste nummer van Quadraad had ik al aangegeven
onderzoek:
vond plaats op 10 mei j.l. De commissie had intensieve
wat een aantal verbeterpunten voor de opleiding
De meeste alumni:
gesprekken met de programmaleiders, en ook met de
Elektrotechniek zijn, bij de accreditatie moeten we
- studeerden af in de periode
betrokken afdelingsvoorzitters en de decaan.
tenminste een goed beeld hebben over hoe we deze
De discussies waren zeer open en intens, de vragen
punten wegwerken.
1990 tot en met 1994 - hebben voor hun studie gekozen
van de commissie to the point en zeker ook gericht op
vanuit een eigen interesse in de
de ontwikkeling van de informaticaprogramma’s in
Afgezien van een aantal, op zich vrij makkelijk weg te
inhoud van de studie
onze faculteit. In een zeer korte rapportage op de
werken punten, zijn er wat mij betreft minstens drie
tweede dag waar ook onze collegevoorzitter was, in
belangrijke punten die al onze opleidingen aangaan:
Leiden, gaf de commissie aan onder de indruk te zijn
de doorstroom, de kwaliteit en effectiviteit van de
- gaan direct na de studie aan het werk.
van het meeste onderzoek, en ze gaf aan dat ze de
evaluaties en de invoering van de basiskwalificatie in
Het belangrijkste motief voor de
richting die de faculteit had gekozen voor het
het personeelsbeleid bij al onze medewerkers die met
keuze van de eerste baan is de
versterken van het informaticaonderzoek onder-
onderwijs belast zijn.
inhoud van de functie. Inkomen
steunde. We wachten, gematigd optimistisch, de
speelde voor de alumni van voor
schriftelijke rapportage van de commissie af.
De eerste twee punten zijn nog volop in discussie. Ten aanzien van het derde punt ligt er momenteel een zg
1985 nog een beperkte rol en lijkt voor de groep vanaf 2000 weer
De rapportage van de visitatiecommissie wiskunde
voorgenomen besluit om voor de zomer van 2005 voor
terug te komen als motief.
vond ik enigszins teleurstellend, weliswaar scoorden
elk van onze docenten vast te stellen in hoeverre zij,
een flink aantal programma’s gemiddeld een ‘4’, maar
mede in het licht van hun specifieke onderwijstaak,
Veel alumni begonnen in de prak-
onze verwachtingen waren bij sommige programma’s
voldoen aan de eisen die door de TU brede basiskwali-
tijk het vak uit te oefenen als
wat hoger. Het landelijke beeld was toch wel dat de
ficatie zijn gesteld. Uiteraard willen we dat zorgvuldig,
programmeur of systeemontwerper. In de
De loopbaan van de alumnus
dienstverlening blijken een steeds aantrek-
meer technische en toegepaste programma’s wat lager
maar ook met een minimale belasting van de docenten
loop van de jaren is een verschuiving
De branche waar de alumnus werkt, is
kelijker werkgever voor de alumnus te zijn.
scoorden dan de programma’s bij de algemene univer-
zelf, doen. Momenteel ligt het voorgenomen besluit bij
opgetreden naar consultancy, met een piek
voornamelijk de automatiseringsbranche.
siteiten.
de onderdeelcommissie van de faculteit, ik verwacht
in de periode 1995-1999. Hierna neemt het
Dit gold zeker voor de periode tussen 1985
De helft van de alumni heeft een leiding-
aandeel van de systeemontwerper weer
en 1999. Er is een duidelijke wijziging
gevende functie of heeft een leiding-
Alhoewel de onderzoeksvisitatie Elektrotechniek pas
toe. Het aantal alumni dat als program-
zichtbaar na 2000, waar de overheid als
gevende functie gehad. Meestal (80%)
volgend jaar zal plaats vinden, waarschijnlijk in het
meur begint neemt af vanaf de periode
werkgever opkomt en de automatiserings-
wordt leiding gegeven aan circa 10 mede-
vroege najaar, wordt het tijd de voorbereidingen
Dat brengt me vanzelf op de zomervacantie. De
1990-1994.
branche als werkgever voor de alumnus
werkers. Slechts 2% geeft leiding aan
daarvoor op te pakken. Begin juni is er overleg in de
ervaring leert dat in de periode half juli tot half
sterk terugloopt. De categorie overige
meer dan 100 medewerkers.
E-kamer van de VSNU, onder andere over deze
augustus veel van u op vakantie zijn. Ik wens u
dienstverlening loopt gestaag terug van
De meeste alumni (80%) hadden direct
visitatie. Jos Weber heeft zich bereid verklaard, in
allemaal een prettige vakantie, we hebben allemaal
circa 25% voor 1985 tot minder dan 10%
werk na het afstuderen. 15% was meer
nauwe samenspraak met de VCWb, een coördinerende
hard gewerkt en dus ook gewoon vakantie verdiend
voor de alumni uit de periode na 2000.
dan 3 maanden werkeloos na de studie.
rol te spelen bij de voorbereidingen hiervan. De voor-
en ik hoop u allemaal uitgerust en gezond weer terug
Bedrijven uit de branche van de financiële
72 % heeft nooit te maken gehad met
bereidingen zelf zullen in het najaar starten.
te hebben in onze faculteit, klaar voor het nieuwe
dat we voor de zomervakantie de eerste stappen
seizoen.
werkeloosheid, terwijl bijna 20% langer 40
dan 3 maanden werkeloos was.
Ook op het gebied van onderwijs zijn er de gebruike-
Overigens heeft 88% van de alumni er
lijke ontwikkelingen. Voor de opleiding Wiskunde zal
35
vertrouwen in dat ICT een vakgebied is
het vernieuwde tweede jaar starten, samen met
30
dat recht van bestaan zal blijven houden.
Leiden, voor de opleiding Elektrotechniek zal het
systeemontwerper 20
consultant
15
onderzoeker (WO)
10
CF
voor de opleiding Technische Informatica is gepland voor 2005.
anders
Naast de onderwijsvisitatie voor Elektrotechniek loopt
systeembeheerder
er nu een (enigszins verkorte) procedure voor de
5
leidinggevende
accreditie van de opleiding. Zoals bekend wordt er een
0
universitair docent
systeem van accreditatie ingevoerd in plaats van het
tot 1985
14
2
1985 1989
1990 1994
1995 -1999
na 2000
totaal
JAN VAN KATWIJK
nieuwe eerste jaar starten. Het nieuwe curriculum
grogrammeur
25
kunnen zetten.
klassieke systeem van visitaties. In mijn column in het
15
2
“Voortschrijdende technologie werkt averechts voor traditionele patroonherkenning.”
Dr.ir. Robert P.W. Duin (Bob), 57 jaar, is een die-hard van de TU Delft; hij studeerde Natuurkunde aan de TU Delft, promoveerde in 1978 bij Prof. Verhagen en heeft sindsdien de campus niet meer verlaten, op een kleine uitzondering na. Zijn onderzoek naar Patroonherkenning sloot na een tijdje niet meer aan bij de faculteit Technische Natuurwetenschappen, dus werd hij met open armen, 5 PhD’s en 4 post-
vibraties. Als er niets aan de hand is, heeft een
de manier waarop we het tot nu toe gedaan hebben,
machine een bepaald vibratiepatroon, dat gemeten
werkt niet meer. De representatie (datgene wat ik
kan worden met sensoren. Waneer de machine een
meet en in de computer opsla) moet een nieuwe vorm
vreemd geluid maakt weten we dat er iets mis kan
krijgen, een vorm die wel geschikt is voor patroonher-
zijn. In plaats daarvan kunnen we nu automatisch de
kenning en die profiteert van betere meettechnieken.
trillingen meten en kijken of en op welke manier hun
Als je dat zou kunnen oplossen, heb je echt iets
patronen afwijken. Dat levert veel nuttige informatie
gedaan.”
op voor het preventief onderhoud aan machines.” Waar bent u nu mee bezig? “Een belangrijke vraag voor mij, die ik misschien niet meer kan oplossen voor ik met pensioen ga, is de volgende: als je naar een beeld kijkt, dan is een van de manieren om het patroon te beschrijven puntje voor puntje (pixel voor pixel). Meetsystemen worden steeds mooier,
doc’s ontvangen bij onze
beter, verfijnder… er wordt steeds
ICT groep. Een gesprek
beter gemeten. In het standpunt van
met een van de pioniers
de patroonherkenning werkt dit
in het vakgebied patroon-
Zowel bij Google als Yahoo krijg ik jullie site
Ergens anders in deze kamer staat nog een kopje, dat
echter averechts. Het beeld wordt
herkenning.
(http://www.ph.tn.tudelft.nl/prinfo) op nummer 1
patroon herkennen we. Het patroon is de herhaling,
steeds meer in detail beschreven.
als ik Pattern Recognition intik in het zoek-
een soort van wetmatigheid. Je kunt patroonherken-
Hoe zorg je nu dat je niet verdrinkt in
schermpje. Wat vindt u hiervan of hoe verklaart
ning ook heel abstract zien in natuurwetten, zoals de
al die details, maar ze weet samen te
u dit?
zwaartekracht bijvoorbeeld: dingen vallen altijd
voegen tot een globaal zinvol
“Deze pagina heb ik zelf zo’n jaar of acht geleden
omlaag. Wetmatigheden zijn ook patronen.”
patroon?”
vakgebied en er wordt heel vaak naar verwezen.
Waar wordt patroonherkenning toegepast en wie
Je krijgt steeds meer data?
Bob Duin organiseert twee keer per jaar een
Omdat de site internationaal georiënteerd is, is ze
heeft er het meeste aan?
“Juist. En het wordt dus niet alleen fundamenteel
internationale cursus Patroonherkenning voor de
wereldwijd bekend.”
“Eigenlijk is het een onderdeel van alle natuurweten-
maar ook technisch moeilijker om een patroon te
industrie. Een verhaal met een staartje, getuige
schappen. Natuurwetenschappers die onderzoek doen
herkennen. Als ik naar een grof beeld kijk van een
een mijnbouwproject in samenwerking met De
U onderzoekt de werking en het ontwerp van
en nog geen modellen hebben, kunnen er gebruik van
persoon (bv. een foto), dan herken ik het gezicht,
Beers uit Zuid-Afrika; het herkennen en sorteren
systemen die patronen in data herkennen, volgens
maken. Op het moment dat zij een model hebben
maar als ik de foto detail voor detail bekijk niet.
van mineralen moet automatisch kunnen en
deze site. Kunt u kort uitleggen wat patroonher-
gaan zij natuurlijk verder met de eigen kennis.
Omdat patronen beter beschreven worden, worden ze
spectraalanalyse laat toe patronen te herkennen…
kenning inhoudt?
Daarnaast hebben wij in de samenleving behoefte aan
als het ware unieker en kan je het gemeenschappe-
“Mensen doen het voortdurend… dit is bijvoorbeeld
systemen die patroonherkenning automatisch kunnen
lijke niet meer herkennen. De voortschrijdende tech-
een kopje, we zien een kans om dingen te benoemen,
uitvoeren. Een tekst inscannen bijvoorbeeld: de karak-
nologie werkt dus averechts. Dit is een paradox. Dus
te isoleren van de rest want we zien een patroon.
ters worden als letters herkend. Ook in de pathologie
opgezet. Het is geen site van de groep, wel van het
CF
- voor het herkennen van weefselstructuren - maakt men er gebruik van. Biometrie is een ander voorbeeld van een toepassing die er gebruik van maakt; op
C
basis van een aantal persoonlijke kenmerken (patronen die herkend worden in een irisscan of vingerafdruk), wordt de identiteit geverifieerd.” Wat is er aan concrete resultaten opgeleverd naar aanleiding van onderzoek naar patroonherkenning? “Mijn onderzoek is vooral methodologisch, ik zoek
Uitgevist: de hal wordt vernieuwd. Mooi. Iemand
De vijver moet weg, de vissen dus ook. De actie-
naar procedures om het te doen. Ik geef daar
moet een visje hebben uitgegooid. Verheug me
groep “red de vissen” vist achter het net. En meteen
cursussen over, leg het uit aan mensen en schrijf er
vooral op het horecaplein. Gezelligheid altijd troef.
is ook een risicofactor voor legionella besmetting
artikelen over. Ik heb projecten die door NWO
De hal doet me nu persoonlijk een beetje koud aan.
verdwenen. Soms is het goed vissen in troebel
(Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk
Daar is het water in de vijver misschien debet aan.
water.
Onderzoek), STW (Stichting Technische
Niet dat ik er vaak kom, in de centrale hal. Ik ga in
Het is absoluut iets om naar uit te kijken en wat ons
Wetenschappen) en af en toe ook de industrie – zoals
en uit via de achterdeur. Nee, voel me er niet echt
bezig zal houden de komende drie jaar. De vorm is
Shell en Unilever – gefinancierd worden. Zo was er
als een vis in het water.
voornaam, maar in mooie vijvers zwemmen ook
een STW project, wat ook een promotie onderzoek
De plannen beloven veel. Hopelijk ook boter bij de
lelijke vissen…
was, met betrekking tot het luisteren naar de werking
vis.
van een machine, gebaseerd op het herkennen van
16
2
2
olumn
uitgevist...
CF
17
2
Centrale hal krijgt nieuwe look
English Digest
TU Delft Vastgoed heeft in samenwerking met
On this page you will find abstracts in English of the articles in this issue.
onze faculteit het architectenbureau Bleeker
ingeschakeld om de versleten entree een meer
hedendaags gezicht te geven. De hal wordt in de nieuwe gedaante ook voorzien van een aantal centrale functies.
Trap(ped)
Dit project bestaat uit verschillende fasen
Uit de klankbordgroep
en zal over 3 jaar afgerond zijn.
kwam een aantal wensen
Who needs a brain to score in soccer?
The year of the ant:
The AIBO™ dinky toys do. Little dog-like robots, subject to their programmers who play
Leon Rothkrantz
some artificial intelligence tricks on them. The dogs can bark, lie down, be happy, be
finds a way
naar voren. De entree
Eerste fase
mad, make pictures… but can they form a team, communicate and score a goal? That is
moet bijvoorbeeld toe-
(start 7 juni, gereed 13 augustus):
the challenge for the Dutch AIBO™ Team, the Dutch representant in the RoboCup 2004
gankelijk zijn voor minder-
• Realiseren van een nieuwe hoofdentree
in Portugal, starting June 25th.
validen. Dit betekent dat
• Aanpassen van de trap naar de kelder en
individuals with our own goals and driven
daardoor het verwijderen van de vijver
by personal preferences, but we can make
de nieuwe entree moet
About emergent behaviour (we are all
bestaan uit schuifdeuren,
• Renoveren van de toiletgroep
an organization work), traffic jams (we
dat er een sluis nodig is en
• Vervangen van het plafond in het
share a nightmare!) and a beautiful story
dat er dus een groter
Tweede fase:
genomen wordt. Met het
• Renoveren van de entree vanaf de
oog op deze plannen blijkt
Algoritms in biology, Marcel Reinders talks
bedrijfsrestaurant
vloeroppervlak in beslag
Leon watched and learned and came up
parkeerplaats
Marcel Reinders talks about the new master track “Bioinformatics”, the need for this
with the Ant Based Control algortim, or
specialized master, the projects that have led to the formation of the master. Three
“how can I make everybody behave like an ant?”.
de trap naar de kelder een
Derde fase:
important factors gave rise to this new track: the research in Genomics, the (in 1999
probleem. Het verplaatsen
• Maken van een frontdesk voor de
founded) master “Life Science and Technology” and the attention and support from
van de trap is noodzakelijk, alsook het verwijderen van de vijver. Er wordt gezocht naar een alter-
about them little annoying insects: ants.
studenten en het renoveren van de loge
the government.
• Wachten op het restaurant bij CITG voor de rest
Bob Duin brought
Vervolg fase:
Teamwork
natief voor het vissenkijkend volk.
Voor dit veel omvattende project zijn drie
Daarnaast komen er een frontdesk en een
studieverenigingen CH en ETV naar de
teams in het leven geroepen die het proces
aantal werkplekken voor studenten en
eerste etage
voeden, begeleiden en controleren; een
wordt de loge vernieuwd. Ook de toilet-
klankbordgroep (bestaande uit belang-
groep op de begane grond wordt gereno-
hebbenden die inspraak hebben over de
veerd en een invalidentoilet wordt
ruimtelijke indeling van de hal en het
toegevoegd.
bijhorende buitenterrein aan de voorzijde),
Er is misschien sprake van een bedrijfs-
een projectteam (verantwoordelijk voor het
restaurant op de parking van CiTG. Indien
treffen van bouwvoorbereidingen naar
dit doorgaat, is het wachten op de
aanleiding van de uitkomsten van de klank-
concrete invulling van deze plannen, voor
bordgroep) en een bouwteam (dat de
de inrichting van een “horecaplein” in onze
Meer info bij Hoofd Beheer Gebouwen:
to counter the traditional pattern
bouw begeleidt en uitvoert).
hal. Het bedrijfsrestaurant op de eerste
Jan van der Pol
recognition.
verdieping verdwijnt en er komt daar dus
[email protected]
ruimte vrij voor andere faciliteiten zoals
Tel.: 015-278 18 66
• Verplaatsen van de ruimtes van de
• Creëren van onderwijszalen op de eerste etage
Reorganisation EEMCS
Pattern Recognition
On April 14th, a personnel plan has been approved. This was the final step in the
to ICT
reorganization. Departments 6 and 7 are merged into the department Applied
• Realiseren van studieplekken in de hal begane grond • Maken van een horecaplein in de hal begane grond collegezalencomplex
Mathematics, the units Algebra and Geometry, Data and Knowledge Systems and
He explains what Pattern Recognition is
Information Systems Design have been dissolved and a new unit has been created:
and how science benefits from it. Looking
Man-Machine Interaction. Furthermore, some choices have been made concerning the
back on many years of research, he is now
continuation of research programmes in the Micro-electronics department and the
facing a paradox; better measuring
technical support group of the unit Electrical Power Processing has been reduced.
techniques make it harder to find common features. The advancing technology seems
The Dean’s column
studieverenigingen (die ook verdwijnen van de begane grond) en kleine onderwijszalen.
CF
The research assessment of Computer Science, has led to intensive conversations and open discussions. The commission was impressed. The report on the assessment of
If looks could thrill…
Mathematics was slightly disappointing. The average score on programmes was a “4”,
18
2
but expectations were sometimes higher than that. It is time to start preparations for the
Entering the EEMCS building will never be
assessment on Electrical Engineering, which is planned in the fall of next year. There is
the same… the central hall is undergoing
also an accreditation procedure for the Electrical Engineering programme going on in
an extensive renovation. A new entrance, a
which we would like to focus on the quality and effectiveness of evaluations, the flow of
new frontdesk, student corners… but no
students and the effectuation of the basis qualification for all employees engaged in
more pond. Starting in June 2004, the final
education. Last but not least, enjoy the holidays and come back healthy and in good form
phase of this project will be completed in
for the next semester.
3 years.
19
2
Q-tip
Klantvriendelijkheid: zorg ervoor dat onder
handtekening maken en zo aangeven van
elk uitgaand E-mailbericht je handtekening
wie het bericht is, maar ook waar en hoe
staat! Via de optie "invoegen" kun je een
de afzender bereikbaar is!
U kunt Quadraad in digitale vorm downloaden via onze website www.ewi.tudelft.nl Quadraad can be downloaded from our website www.ewi.tudelft.nl
