Tussendoelen en leerlijnen Taal. Overzicht en registratie tussendoelen en leerlijnen Taal

Tussendoelen en leerlijnen Taal

Overzicht en registratie tussendoelen en leerlijnen Taal

2

Inhoudsopgave Mondeling onderwijs......................................................................................................................................................................................................................................................................5 Schriftelijk onderwijs.....................................................................................................................................................................................................................................................................14 Taalbeschouwing, waaronder strategieën................................................................................................................................................................................................................................28

3

4

datum

datum

datum

datum

datum

KERNDOEL 1 De leerlingen leren informatie te verwerven uit gesproken taal. Ze leren tevens die informatie, mondeling of schriftelijk, gestructureerd weer te geven. □ o ◊ Fase 1 Fase 2 Fase 3 Fase 4

bouw

Mondeling onderwijs

GEBRUIK - taalaanbod • Taalaanbod is afkomstig van

• Als fase 1

• Als fase 2

• Als fase 3

de leraren, van klasgenoten, van mensen buiten de school en van audiovisuele informatiebronnen zoals cd, cd-rom, (school)radio en –tv en internet

GEBRUIK - monologen • eenvoudige, korte monologen, (interactief) voorgelezen teksten

• korte monologen, (interactief) voorgelezen teksten

• dialogen

• dialogen

• gesprekken in kleine groep

• gesprekken in kleine groep

en grote groep (met leraar)

• Als fase 2 +

• Als fase 3 +

• langere monologen,

• complexere monologen

(interactief) voorgelezen

waarbij lengte er niet toe

teksten

doet, interactief voorgelezen teksten

zonder leraar • (leer)gesprekken in kleine en grote groep met leraar

GEBRUIK - teksten • verhalende en informatieve teksten • korte instructieve teksten

• Als fase 1 +

• Als fase 2 +

• Als fase 3 +

• de instructieve teksten zijn

• vooral informatieve,

• luisteren naar verhalende en

vooral (gedrags)

verhalende en instructieve

instructieve teksten komt ook

komen ook voor, in de vorm

aanwijzingen en instructies

teksten

voor

van (gedrags) aanwijzingen

(bij het leren lezen en

bijvoorbeeld

rekenen bv.)

• ook betogende teksten

5

GEBRUIK - luisteren • luisterdoelen hebben

• Als fase 1

• Als fase 2 +

betrekking op zich

• Als fase 3

• Zich op de hoogte stellen

ontspannen/amuseren, op

van mening (en) / zich een

het verwerven van

mening vormen en op

informatie of op erachter

overtuigd of overgehaald

komen hoe iets te doen of te

worden

maken (geïnstrueerd worden)

GEBRUIK - taaluitingen • De taaluitingen in de luisterteksten doen een

• Als fase 1 +

• Als fase 2 +

• Als fase 3 +

• Ze zijn redelijk

• Ze zijn niet altijd

• Ze zijn niet

beroep op het begrijpen van

contextafhankelijk: hier en

contextafhankelijk: ze


zowel eenvoudige als

nu, nabije omgeving en

kunnen ook betrekking


complexe cognitieve

nabije toekomst/verleden

hebben op omgeving,

hebben op omgeving,

taalfuncties; ze zijn

verleden en toekomst die

verleden en toekomst die ver


minder nabij is

is

nu

GEBRUIK – informatie verwerken en presenteren • Informatie verwerken en presenteren gebeurt: o mondeling: bijvoorbeeld

• Als fase 1 +

• Als fase 2 +

• schriftelijk: bijvoorbeeld een

• schriftelijk: bijvoorbeeld een

informatieposter, verslag of

werkstuk of muurkrant maken

verslag uitbrengen,

boekje van de belangrijkste

van de belangrijkste

demonstratie met

informatie

informatie

• Als fase 3

mondelinge toelichting, dramatiseren, toelichting bij een filmpje/dia’s/foto’s, vertelkast o schriftelijk: bijvoorbeeld tekening, stripverhaal, informatieposter, boekje

6

VORM • alle teksten hebben/krijgen veel visuele en auditieve ondersteuning (d.m.v.

• als fase 1 +

• bij abstracte onderwerpen

• geldt voor de meeste

• als fase 3

visuele ondersteuning

teksten

platen, voorwerpen, gebaren, mimiek, stemgebruik, intonatie) • de langere teksten hebben

• de langere teksten hebben

• de teksten hebben zowel

• Als fase 3 +

een eenvoudige structuur; ze

zowel eenvoudige als

eenvoudige als complexe

zijn voornamelijk

complexe structuren,

structuren, bijvoorbeeld

• Ook redengevende, voorwaardelijke en

chronologisch opgebouwd

bijvoorbeeld chronologische

chronologische en vraag-

concessieve tekststructuren

en bevatten herhalingen

en vraag-

antwoordstructuren,

en probleem-

antwoordstructuren

vergelijkings-tegenstellings-

oplossingsrelaties

en voorbeeldstructuren en oorzaak-gevolg- en middeldoelrelaties • zinnen zijn kort en eenvoudig

• zinnen zijn niet te lang,

• zinnen zijn langer;

eenvoudig, meestal

samengestelde zinnen

enkelvoudig

komen ook voor

• zinslengte doet er niet toe

INHOUD • de onderwerpen van de

• de onderwerpen van de

• de onderwerpen worden

• de onderwerpen zijn lang

teksten zijn dichtbij, ze gaan


minder contextgebonden: ze

niet altijd contextgebonden:

over het hier en nu, zijn

over het hier en nu of over

hebben ook betrekking op

het gaat vaak om abstracte

contextgebonden en

nabije omgeving, nabije

verleden en toekomst en op

onderwerpen: de afstand

concreet, vooral rond

toekomst/verleden: de

omgeving die minder nabij is:

tussen luisteraar en

concrete voorwerpen of

verschijnselen en concepten

er komen steeds meer

onderwerp breidt zich verder

handelingen: de afstand

worden al wat complexer en

complexe en abstracte

uit

tussen onderwerp en

abstracter: de afstand tussen

onderwerpen voor (bv. Bij de

luisteraar is klein

onderwerpen en luisteraar

zaakvakken of tijdens

wordt groter

reflectiemomenten): de afstand tussen onderwerpen en luisteraar wordt groter

7

AANPAK • onder aansturing van de leraar luisterstrategieën inzetten

• met hulp van de leraar luisterstrategieën inzetten • voorspellen is vooral op

• luisterstrategieën inzetten

• luisterstrategieën inzetten

• voorspellen is vooral op


macro- en mesoniveau. Op

meso- en microniveau. Bij

macro- en mesoniveau. Op

mesoniveau gaat het vooral

voorspellen op mesniveau

macro- en mesoniveau.

macroniveau gaat het om

om het benutten van relaties

gaat het om het benutten

Voorspellingen op

voorspellingen over de

in een tekst bij het

van inzicht in relaties in een

microniveau zijn ook mogelijk

tekstsoort en het onderwerp.

voorspellen die vrij expliciet

tekst (redengevende,

in geval van bijvoorbeeld

Op mesoniveau gaat het om

gemaakt worden (vraag-

concessieve en

zinnen, uitspraken die steeds

het benutten van inzicht in

antwoord, tegenstelling,

voorwaardelijke structuren,

terugkeren in een verhaal

tekststructuren bij het

middel-doel, oorzaak-

probleem-oplossing) die al

voorspellen, met name de

gevolg). Voorspelingen op

dan niet expliciet gemaakt

chronologische volgorde.

microniveau zijn ook

worden. Voorspellingen op

Voorspellingen op

mogelijk, bijvoorbeeld


microniveau zijn ook mogelijk

wanneer kinderen

mogelijk, bijvoorbeeld

in geval van bijvoorbeeld

onduidelijk uitgesproken

wanneer kinderen

zinnen, uitspraken die steeds

woorden, woord- of

onduidelijk uitgesproken

terugkeren in een verhaal

zinsdelen zelf aanvullen

woorden, woord- of


zinsdelen zelf aanvullen

8

datum

datum

datum

datum

datum

KERNDOEL 2 De leerlingen leren zich naar vorm en inhoud uit te drukken bij het geven en vragen van informatie, het uitbrengen van verslag, het geven van uitleg, het instrueren en bij het discussiëren. □ o ◊ Fase 1 Fase 2 Fase 3 Fase 4

bouw

Mondeling onderwijs

GEBRUIK • spreekdoelen hebben vooral

• spreekdoelen hebben vooral



betrekking op

betrekking op

betrekking op informeren en

betrekking op informeren,

ontspanning/amuseren en

ontspanning/amuseren,

instrueren en ook nog wel op

instrueren, overtuigen en

ook op informeren en

informeren en instrueren,

ontspanning/amuseren;

overhalen; in informele en

instrueren, in informele

vooral in informele situaties

spreekdoelen kunnen ook

formelere situaties

situaties

en soms in vertrouwde

betrekking hebben op

formelere situaties

overtuigen en overhalen; in informele en formele situaties

• bij het spreken worden zowel








cognitieve taalfuncties




gebruikt; ze zijn

gebruikt; ze zijn redelijk

gebruikt; ze zijn niet altijd

gebruikt; ze zijn niet





nu

nu, nabije omgeving en



nabije toekomst/verleden

hebben op omgeving,

hebben op omgeving,

verleden en toekomst die

verleden en toekomst die ver

minder nabij is

is

• gespreksregels hebben

• als fase 1+

• als fase 2 +

• als fase 3 +

vooral betrekking op niet

• bij het onderwerp blijven

• ingaan op bijdragen van

• beurtverdeling

voor de beurt spreken

• niet door elkaar praten

anderen

• voortgang bewaken

• aandacht vasthouden

VORM • monologen: vooral het vertellen van een persoonlijk verhaal • gesprekken:

• als fase 1 +

• als fase 2 +

• als fase 3 +

• gesprekken: deelnemen aan

• langere monologen:

• een groepsgesprek en

klassikale leergesprekken,

persoonlijke verhalen,

gesprekken met

presentaties

discussie leiden

9

o dialogen: korte dialoogjes

onbekenden en niet-

• gesprekken: discussies,

tussen twee leerlingen en

gesimuleerde

gesprekken met openbare

tussen leerling en leraar,

telefoongesprekken

instanties

gesimuleerde telefoongesprekken o polylogen: in kleine groep met of zonder leraar erbij en in grote groep • vooral expressief: korte,

• verhalend (persoonlijke

• vooral informatief

• vooral informatief, instructief

verhalende teksten; korte

verhalen bijvoorbeeld),

(presentaties, mondelinge

en betogend (bijvoorbeeld

instructieve teksten komen

informatief en instructief

verslagen en vragen om

een boekpresentatie waarbij

voor (aan elkaar uitleggen

informatie bijvoorbeeld) en

een onderbouwde

van spelletjes bijvoorbeeld);

instructief; verhalend en

waardering gegeven wordt,

korte informatieve teksten

betogend komt ook voor

of bij discussies)

komen ook voor (onder andere in de vorm van uitwisselingsgesprekken) • zinnen zijn kort, meestal

• zinnen worden langer, naast

• zinnen kunnen lang zijn,

enkelvoudig, grammaticaal

enkelvoudige ook

naast enkelvoudige ook

eenvoudig, kunnen vormen

samengestelde zinnen, qua

samengestelde zinnen, qua

structuur ‘fouten’ bevatten

structuur complexer, kunnen

structuur complexer

• als fase 3

vormen structuurfouten bevatten • spreektechniek heeft vooral betrekking op verstaanbare

• als fase 1 +

• als fase 2 +

• als fase 3 +

• intonatie

• dictie en articulatie

• klankkleur

uitspraak

• relatie spreektechniek en situatie



• de onderwerpen worden

• de onderwerpen zijn lang



minder contextgebonden;

niet altijd contextgebonden;



ze hebben ook betrekking

het gaat vaak om abstracte

contextgebonden en


op verleden en toekomst en

onderwerpen; de afstand

concreet, vooral rond

toekomst/verleden; de

op omgeving die minder

tussen spreker en onderwerp

concrete voorwerpen of

verschijnselen en concepten

nabij is; er komen steeds

breidt zich verder uit

handelingen; de afstand

worden al wat complexer en

meer complexe en

10

tussen onderwerp en spreker

abstracter; de afstand tussen

abstracte onderwerpen voor

is klein

onderwerp en spreker wordt

(bijvoorbeeld bij de

groter

zaakvakken of tijdens reflectiemomenten): de afstand tussen onderwerp en spreker wordt groter

AANPAK • het inzetten van

• het inzetten van


• als fase 3 +

spreekstrategieën wordt



geïnitieerd en sterk begeleid

begeleid door de leraar.

aangemoedigd door de

• accent ligt op oriënteren op inhoud, doel en publiek,

door de leraar. Accent ligt

Accent ligt op oriënteren op

leraar en waar nodig door

plannen en reflecteren (op

op verzamelen van

inhoud en doel, plannen

hem begeleid. Accent ligt

doel, inhoud, functie en

informatie, bepalen van de

(informatie verzamelen,

op het oriënteren op inhoud,

vorm)

inhoud en globaal structuur

selecteren en ordenen),

doel en publiek; plannen

aanbrengen in de tekst

reflecteren (vooral op

(informatie verzamelen,

inhoud en functie)

selecteren en ordenen), reflecteren (vooral op doel, functie en inhoud)

11

datum

datum

datum

datum

datum

KERNDOEL 3 De leerlingen leren informatie te beoordelen in discussies en in een gesprek dat informatief of opiniërend van karakter is en leren met argumenten te reageren. □ o ◊ Fase 1 Fase 2 Fase 3 Fase 4

bouw

Mondeling onderwijs

INHOUD • verschillende

• als fase 1 +

• als fase 2 +

gesprekssituaties met een gevarieerd aanbod aan onderwerpen die uitnodigen om op te reageren, dagen kinderen uit te zeggen wat

• bepalen welke informatie wel/niet belangrijk is, in

waarom ze dat vinden

• naar andermans commentaar vragen

relatie tot eigen kennis

• kritische houding ten aanzien van informatie in mondelinge teksten

Informatie beoordelen en een reactie geven

ze ergens van vinden; ze proberen ook aan te geven

• als fase 3 +

Kritisch luisteren naar informatie

• proberen aan te geven

• argumenten ter

• informatie op waarde

waarom die informatie

ondersteuning van de eigen

schatten, ondermeer in

belangrijk is (koppelen aan

mening geven

relatie tot de bron

doel) • deze opvatting verduidelijken of illustreren Kritisch luisteren naar meningen en opvattingen • meningen herkennen (vooral meningen die expliciet zo worden aangeduid, bijvoorbeeld met behulp van signaalwoorden als ‘ik vind’)

• naar andermans commentaar vragen • onderscheid tussen feiten en meningen herkennen • meningen herkennen die

• andermans standpunt in eigen woorden samenvatten • tegenover elkaar staande gezichtspunten in eigen woorden formuleren

implicieter in een

• als discussieleider optreden

en argumentatie van

mondelinge tekst voorkomen

• groepsleden vragen om

anderen

(dus niet met behulp van

• open staan voor de mening

duidelijke signaalwoorden)

verduidelijking van een standpunt • veel voorkomende trucs in reclame herkennen

12

Meningen beoordelen en een reactie geven

• • mening(en) van de spreker(s) vergelijke met eigen mening

• proberen te vertellen of je

• meningen globaal becommentariëren vanuit de eigen mening • argumenten ter

het wel of niet eens bent

ondersteuning van de eigen

met gehoorde mening(en)

mening geven

• tot een afweging van argumenten in een discussie komen • evalueren van meningen en argumentaties

• onderscheid tussen feiten en meningen zelf aanbrengen • standpunt vasthouden

13

datum

datum

datum

datum

datum

KERNDOEL 4 De leerlingen leren informatie te achterhalen in informatieve en instructieve teksten, waaronder schema’s, tabellen en digitale bronnen. □ o ◊ Fase 1 Fase 2 Fase 3 Fase 4

bouw

Schriftelijk onderwijs

GEBRUIK – aanbod van teksten • informatieve prentenboeken • informatief beeldmateriaal zoals (bouw)tekeningen, schema’s, foto’s, video’s, cdroms • instructieve teksten met

• informatieve boekjes, korte

• informatieve en instructieve

• informatieve, instructieve en

informatieve teksten in

(en betogende) teksten in

betogende teksten in

tijdschriften, kranten

boeken, tijdschriften,

boeken, tijdschriften, folders

• informatieve en instructieve teksten uit de lees- en taalmethode (en uit

kranten, folders en op internet • informatieve en instructieve

en op internet • naslagwerken, waaronder in ieder geval woordenboeken,

illustraties/foto’s, bv. in de

methode voor de

teksten uit de lees- en

encyclopedieën, reisgidsen,

vorm van

zaakvakken)

taalmethode, uit methodes

atlassen, internet

(kinder)kookboeken, knutselboeken • pictogrammen, opschriften, labels • naslagwerken, waaronder in

• ‘moeilijkere’ informatieve boeken en naslagwerken met duidelijke illustraties, foto’s • beeldmateriaal en

voor de zaakvakken, uit de rekenmethode • naslagwerken, waaronder in ieder geval een woordenboek,

ieder geval een

achtergrondinformatie op

encyclopedie, telefoonboek,

telefoonboek (voor gebruik

cd-roms, dvd of internet

internet

in de huishoek) • informatieve en instructieve teksten in tijdschriften, folders, kranten, schoolkrant; brieven, zelfgemaakte

• instructieve teksten, bijvoorbeeld recepten, gebruiksaanwijzigingen, uitleg bij opdrachten • naslagwerken, waaronder in

boeken en teksten van

ieder geval een

kinderen

woordenboek, telefoonboek, kinderatlas

14

GEBRUIK – leesdoelen • leesdoelen hebben

• als fase 1

• leesdoelen hebben

betrekking op informatie

betrekking op informatie

verwerven en geïnstrueerd

verwerven en geïnstrueerd

worden, voor de leesdoelen

worden; voor de leesdoelen

ontspanning/amuseren (die

ontspanning/amuseren (die

in deze groepen een

in deze groepen ook een rol

centrale rol spelen) zie

spelen) zie kerndoel 9; voor

kerndoel 9

de leesdoelen zich op de

• functies van geschreven taal

• als fase 3

hoogte stellen van

ervaren:

meningen/zich een mening

o geschreven teksten zoals

vormen en overtuigd worden

briefjes, brieven, boeken

(die in deze groepen vaker

en tijdschriften hebben

voor gaan komen) zie

een communicatief doel

kerndoelen 6 en 7

o symbolen zoals logo’s en pictogrammen verwijzen naar taalhandelingen o geschreven taal heeft een permanent karakter o tekenen en tekens produceren bieden mogelijkheden tot communicatie o onderscheid tussen ‘lezen’ en ‘schrijven’







teksten worden minder

teksten zijn niet altijd



contextgebonden; ze

contextgebonden; het gaat

contextgebonden en


hebben ook betrekking op

vaak om abstracte

meestal concreet

toekomst/verleden; de

verleden en toekomst en op

onderwerpen

onderwerpen zijn concreet,

de omgeving die minder

maar soms ook abstract

nabij is; er komen regelmatig abstracte onderwerpen voor

15

VORM • de teksten bevatten veel

• de teksten bevatten visuele

• als fase 2 +

• als fase 3 +

visuele ondersteuning, ze

ondersteuning, ze hebben

• vergelijkings-, tegenstellings-

• redengevende,

hebben een heldere

een eenvoudige structuur

en/of voorbeeldstructuren

voorwaardelijke (als …. dan)

structuur

(bijvoorbeeld een

en/of middeldoel- en

structuren en/of probleem-

chronologische opbouw

oorzaak-gevolgrelaties

oplossingsrelaties

en/of bevatten vraag-

• de teksten worden langer

antwoordopeenvolgingen) • zinnen zijn kort en eenvoudig

• zinnen zijn niet te lang,

• zinnen zijn langer;

• langere, samengestelde en

eenvoudig (grammaticaal

samengestelde en

grammaticaal complexer

niet complex), meestal

grammaticaal complexer

zinnen komen regelmatig

enkelvoudig

zinnen komen ook voor

voor

AANPAK • op initiatief en onder aansturing van de leraar luisterstrategieën inzetten • boekoriëntatie (samenhang

• onder begeleiding van de

• inzetten van leesstrategieën

• als fase 3 +

leraar inzetten van

wordt aangemoedigd door

leesstrategieën

de leraar en waar nodig

strategieën voor

door hem begeleid

informatieverwerving, waar


illustraties en tekst,

leraar kennismaken met

leesrichting, opbouw van het

mogelijkheden voor

leraar inzetten van

boek)

informatieverwerving;

technieken en strategieën

alfabetische volgorde,

voor informatieverwerving

functie en opzet van


• inzetten van technieken en

nodig onder begeleiding van de leraar • bij informatieverwerving ook aandacht voor; betekenis en

• bij informatieverwerving

functie van verschillende

verschillende

aandacht voor; op een

informatiebronnen zoals

informatiebronnen zoals

efficiënte wijze een boek of

grote woordenboeken,

woordenboeken (op cd-rom

ander materiaal zoeken in

encyclopedieën, week- en

of in boekvorm),

een documentatiecentrum

dagbladen, tijdschriften,

encyclopedieën (op cd-rom

of schoolbibliotheek met

reisgidsen, atlassen en

of in boekvorm),

behulp van een

internet

telefoonboeken (op internet

trefwoordenlijst of

of in boekvorm),

computer, de gewenste

jeugdtijdschriften,

informatie opzoeken in

schoolkranten en internet,

verschillende

opzet en inrichting

informatiebronnen met

documentatiecentrum of

behulp van inhoudsopgave

schoolbibliotheek

en/of (alfabetisch

16

geordende) index • (voor het ordenen en schematiseren van informatie; zie kerndoel 6) • voorspellen is vooral op macro- en mesoniveau

• bij het opbouwen van



verwachtingen gaat het

verwachtingen gaat het om

verwachtingen gaat het om

vooral om verwachtingen op

verwachtingen op

verwachtingen op

macro- en mesoniveau. Bij

macroniveau en vooral om

macroniveau en vooral om

verwachtingen op

verwachtingen op

verwachtingen op


mesoniveau. Bij

mesoniveau. Bij

om het benutten van inzicht

verwachtingen op

verwachtingen op

in de chronologische



volgorde in een tekst.



Verwachtingen op

in relaties in een tekst

in relaties in een tekst (zie

macroniveau hebben vooral

(tegenstelling, vraag-

fase 3 + redengevende en

betrekking op het thema en

antwoord, middel-doel,

voorwaardelijke structuren,

de tekstsoort

oorzaak-gevolg) die vrij

probleem-oplossing) die al

expliciet gemaakt worden.

dan niet expliciet gemaakt

Verwachtingen op

worden. Verwachtingen op



mogelijk, in geval van

mogelijk, in geval van

frequent gebruikte of

frequent gebruikte of

bekende en volgens

bekende en volgens

herkenbare patronen

hekenbare patronen

opgebouwde woorden,

opgebouwde woorden,

woordgroepen, zinnen,

woordgroepen, zinnen,

uitspraken

uitspraken

17

datum

datum

datum

datum

datum

KERNDOEL 5 De leerlingen leren naar inhoud en vorm teksten te schrijven met verschillende functies, zoals; informeren, instrueren, overtuigen of plezier verschaffen. □ o ◊ Fase 1 Fase 2 Fase 3 Fase 4

bouw


GEBRUIK – soorten teksten • verhalende teksten, vooral

• verhalende teksten

• verhalende teksten

• naast verhalende (zie

expressief (bij tekeningen

(persoonlijke) verhalen,

(bijvoorbeeld verhalen,

kerndoel 9) informatieve en

bijvoorbeeld, briefjes en

gedichtjes, briefjes en

gedichten, brieven, e-mails)

instructieve teksten

kaarten voor anderen,

kaarten voor anderen) (zie

(zie kerndoel 9)

(bijvoorbeeld een

verhalen/boekjes) (zie

kerndoel 9)

kerndoel 9)

• informatieve teksten

• eenvoudige informatieve

handleiding, een draaiboek)

(bijvoorbeeld verslagen,

ook betogende teksten

teksten (berichtjes

eenvoudige werkstukken,

(bijvoorbeeld een

teksten (bijvoorbeeld

bijvoorbeeld, of antwoorden

observaties van bijvoorbeeld

boekbespreking, een

berichtjes met eigen nieuws

op vragen)

diergedrag en proefjes)

recensie over een tv-

• af en toe informatieve

voor op het nieuwsprikbord) • af en toe instructieve teksten (recepten bijvoorbeeld) • en verder; teksten die functioneel zijn voor eigen

• af en toe ook instructieve

• instructieve teksten

programma, een

teksten (recepten of korte

(recepten, een speurtocht,

ingezonden brief, een

gebruiks- of

een routebeschrijving,

oproep, een leus op een

gedragsaanwijzingen

gebruiks- of

spandoek, reclame) (zie

gedragsaanwijzingen)

kerndoel 8)

bijvoorbeeld)

(spel)activiteiten; lijstjes

• betogende teksten

(bijvoorbeeld een

(bijvoorbeeld een

boodschappenlijstje voor de

boekverslag) (zie kerndoel 9)

winkelhoek of een bestellijst voor de ‘bakker’), menukaarten, uithangborden, reclameborden

GEBRUIK - schrijfdoelen • schrijfdoelen hebben vooral

• schrijfdoelen hebben vooral

• schrijfdoelen hebben

betrekking op plezier


betrekking op informeren,

verschaffen en op

plezier verschaffen; ook op

instrueren, overtuigen of

informeren

instrueren

plezier verschaffen

• als fase 3

18

VORM • (losse) woorden (labels, lijstjes • korte teksten met meestal

• langere teksten met diverse

• langere teksten met diverse

of bij een tekening

één inhoudselement, vaak

inhoudselementen en

inhoudselementen en

bijvoorbeeld)

met een chronologische

meerdere (+ complexere)

meerdere (+ complexere)

opbouw

tekststructuren

tekststructuren

• zinnen (bij een tekening bijvoorbeeld, of op een kaart of briefje) • schrijven is vooral;

• zinnen zijn kort, meestal



o schrijven via tekenen

enkelvoudig, grammaticaal

enkelvoudige ook

enkelvoudige ook

o schrijven via krabbelen

eenvoudig, kunnen

samengestelde zinnen,

samengestelde zinnen,

o schrijven via letterachtige

spelfouten en grammaticale

grammaticaal complexer,

grammaticaal complexer;

fouten bevatten

kunnen spelfouten en

bevatten weinig spelfouten

grammaticale fouten

en grammaticale fouten

vormen o schrijven via letter/tekenreeksen

bevatten

o schrijven via spontane spelling • schrijven is ook naschrijven en nastempelen, en typen op de computer • verzorgen is gericht op: o

tekening kleuren

o

woorden versieren

• verzorgen is gericht op: o

verdeling bladspiegel

o

• als fase 2 +

• als fase 3 +

• aandacht voor spelling en

• tekstconventies

interpunctie

illustraties bij tekst

• alinea’s, titels en kopjes

• werken met tekstverwerkingsprogramma’ s

INHOUD • de onderwerpen zijn dichtbij,

• de onderwerpen zijn dichtbij,

ze gaan over het hier en nu,

ze gaan over het hier en nu

• de onderwerpen worden minder contextgebonden.

• de onderwerpen zijn niet altijd contextgebonden. Het

zijn contextgebonden en

of over nabije omgeving,

Ze hebben ook betrekking

kan ook om abstracte

concreet

nabije toekomst/verleden.

op verleden en toekomst en

onderwerpen gaan

De onderwerpen zijn

op omgeving die minder

concreet

nabij is. Er komen ook abstracte onderwerpen voor (bijvoorbeeld bij de zaakvakken)

19

AANPAK • het inzetten van



schrijfstrategieën wordt



begeleid door de leraar en



richt zich vooral op het


leraar waar nodig door hem

verkennen van het

oriënteren op het

begeleid. Bij het oriënteren

onderwerp en het

onderwerp, het verzamelen,

komt meer aandacht voor

‘verzamelen’ van informatie

selecteren en ordenen van

het doel en publiek. Bij het

informatie en op het

plannen maken de

reflecteren (vooral op de

leerlingen ook een opzet

inhoud en in mindere mate

voor hun tekst. Het

op de vorm). Bij het

reflecteren en reviseren

verzorgen van de tekst gaat

heeft betrekking op inhoud

het vooral om de lay-out

(doel, publiek, opbouw van

• als fase 3

tekst) en vorm (opbouw van zinnen, spelling)

20

datum

datum

datum

datum

datum

KERNDOEL 6 De leerlingen leren informatie en meningen te ordenen bij het lezen van school- en studieteksten en andere instructieve teksten, en bij systematisch geordende bronnen, waaronder digitale bronnen. □ o ◊ Fase 1 Fase 2 Fase 3 Fase 4

bouw


INHOUD • rubriceerspelletjes

• tekst herlezen

• als fase 2 +

• als fase 3 +

• de volgorde van een tekst

• informatie uit de tekst

• schema’s als vendiagram

• schema’s als tabellen,

weergeven

schematiseren: bijvoorbeeld

om overeenkomsten in

woordspin/woordweb,

beeld te brengen,

tijdbalk, vraag-

pijldiagram voor oorzaak-

antwoordschema

gevolgsrelaties,

• onderstrepen

cirkeldiagrammen • samenvatting maken

boomdiagram, middeldoelschema’s, <-> voor tegenstellingen • aantekeningen maken • uittreksel maken

• signaalwoorden en –tekens bij tekststructuren benutten bij het schematiseren,

• als fase 2 +

• als fase 3 +

• bijvoorbeeld:

• bijvoorbeeld:

o voorbeelden: dubbele

bijvoorbeeld:

punt, voorbeelden in

o chronologische volgorde:

opsommingen

o redengevende structuren: woorden als want, omdat

woorden als eerst,

weergegeven met

daarna, vroeger, nu, later,

opsommingstekens,

structuren: woorden als

morgen, volgende week

woorden als

als … dan

o vraag-antwoord: vraagtekens en

(bij)voorbeeld, zoals o tegenstellingen: woorden

vraagwoorden als wie,

als maar, daarentegen,

waar, wanneer, waarom,

daartegenover

hoe, waardoor, waarmee

o voorwaardelijke

o oorzaak-gevolgrelaties: woorden als daarvoor, doordat, hoe komt het dat

21

o middel-doelrelaties: woorden als met behulp van, om … te, door … te

22

datum

datum

◊ Fase 4

datum

o Fase 3

datum

□ Fase 2

Fase 1

bouw

KERNDOEL 7 De leerlingen leren informatie en meningen te vergelijken en te beoordelen in verschillende teksten.

datum


INHOUD – aanbod van teksten • informatieve

• informatieve teksten

prentenboeken,

• informatieve en betogende teksten

• informatieve en betogende teksten

krantenknipsels (vooral foto’s met onderschrift)

INHOUD – lezen en beoordelen • informatie uit verschillende

• als fase 1

• als fase 2

• als fase 3

teksten (globaal) met elkaar vergelijken Kritisch lezen van informatie • bepalen welke informatie

• informatie uit verschillende

wel/niet belangrijk is, in

bronnen met elkaar

relatie tot eigen kennis

vergelijken Informatie beoordelen

• proberen aan te geven

• het waarheidsgehalte van

• informatie op waarde

waarom die informatie

berichten proberen te

schatten, ondermeer in

belangrijk is (koppelen aan

bepalen

relatie tot de bron

studerend leesdoel)

• informatie op internet kritisch selecteren, mede met het oog op betrouwbare en minder betrouwbare bronnen • oordelen of een website al dan niet geschikt en betrouwbaar is als bron

23

Kritisch lezen van meningen en opvattingen • meningen herkennen (vooral

• argumenten voor een

meningen die expliciet zo

mening analyseren en

worden aangeduid,

vergelijken met de eigen

bijvoorbeeld met behulp van signaalwoorden als ‘ik vind’ en later ook meningen die

mening • technieken om te overreden in reclameteksten herkennen

implicieter in een mondelinge tekst voorkomen (dus niet met behulp van duidelijke signaalwoorden) • onderscheid tussen feiten en meningen herkennen • meningen uit verschillende bronnen met elkaar vergelijken Meningen beoordelen • mening(en) uit de tekst

• als fase 3

vergelijken met eigen mening • aangeven of je het wel of niet eens bent met de mening(en) uit de tekst • argumenten ter ondersteuning van de eigen mening geven • onderscheid tussen feiten en meningen zelf aanbrengen

24

datum

datum

datum

datum

datum

KERNDOEL 8 De leerlingen leren informatie en meningen te ordenen bij het schrijven van een brief, een verslag, een formulier of een werkstuk. Zij besteden daarbij aandacht aan zinsbouw, correcte spelling, een leesbaar handschrift, bladspiegel, eventueel beeldende elementen en kleur. □ o ◊ Fase 1 Fase 2 Fase 3 Fase 4

bouw


INHOUD – soorten teksten • informatief boekje of ‘informatieposter’

• als fase 1 +

• als fase 2 +

• als fase 3 +

• verslagen

• eenvoudige formulieren

• zakelijke brieven

• verslagen, bij taalonderwijs

• formulieren

en bij andere vakken

• werkstukken, bij andere vakken (oriëntatie op jezelf en de wereld)

INHOUD - schrijfdoelen • schrijfdoelen hebben vooral betrekking op informeren

• schrijfdoelen hebben vooral betrekking op informeren





overtuigen/overreden

overtuigen/overreden

INHOUD - schrijfaanpak • het inzetten van











leraar waar nodig door hem

verkennen van het

oriënteren op het

begeleid. Bij het oriënteren

onderwerp en het

onderwerp, het verzamelen,

komt meer aandacht voor

‘verzamelen’ van informatie

selecteren en ordenen van

het doel en publiek. Bij het

informatie en op het

plannen maken de

reflecteren (vooral op de

leerlingen ook een opzet

inhoud en in minder mate op

voor hun tekst. Het

de vorm). Bij het verzorgen

reflecteren en reviseren heeft

van de tekst gaat het vooral

betrekking op inhoud (doel,

om de lay-out

publiek, opbouw van tekst)

• als fase 3

en vorm (opbouw van zinnen, spelling)

25

INHOUD – vorm en verzorging van de teksten • leesbaar handschrift

• als fase 2 +

• als fase 3 +

• enkelvoudige zinnen

• grammaticale en

• weinig tot geen fouten in

• weinig spelfouten • correcte verzorgde

samengestelde zinnen • weinig fouten in aanduiding

aanduiding van zinsgrenzen en hoofdletters

vormgeving en lay-out

van zinsgrenzen en

• weinig tot geen spelfouten

(eventueel beeldende

hoofdletters

• duidelijke structuur,

elementen en kleur)

• weinig spelfouten

weergegeven door de bladspiegel

26

datum

datum

datum

datum

datum

KERNDOEL 9 De leerlingen krijgen plezier in het lezen en schrijven van voor hen bestemde verhalen, gedichten en informatieve teksten. □ o ◊ Fase 1 Fase 2 Fase 3 Fase 4

bouw


INHOUD – aanbod van teksten • verhalende prentenboeken, voorleesboeken, boeken

• als fase 1 +

• als fase 2 +

• als fase 3 +

• informatieve boeken,

• passend bij deze leeftijd

• passend bij leeftijd

• humoristische verhalen,

• science fiction

met rijmpjes, versjes,

serieboeken, stripboeken,

dichtbundels, informatieve

verhalende boeken om zelf

verhalen over andere

te lezen

culturen

prentenboeken • genres; avonturenverhalen, realistische verhalen,

• genres; ook historische verhalen, sprookjes

detectiveverhalen, griezelverhalen, dierenverhalen

INHOUD – plezier in lezen • plezier in voorgelezen

• plezier in voorgelezen

worden zelf (digitale)

worden, zelf lezen en zelf

boeken bekijken en ‘lezen’

voorlezen

• praten over boeken

verhalende (waaronder

klasgenoot bijvoorbeeld)

poëzie) en informatieve

communicatie- en expressiemiddel waarmee je dagelijks omgaat • stempelen, ‘schrijven’

• als fase 3

• ontwikkelen van eigen literaire smaak

• belangstelling voor

• zelf ‘voorlezen’ (knuffel of • geschreven taal zien als

• als fase 2 +

teksten • gemotiveerd om zelf te kunnen lezen • geschreven taal zien als communicatie- en expressiemiddel waarmee je dagelijks omgaat • lezen en bespreken van jeugdliteratuur • zelf schrijven

27

datum

datum

datum

datum

datum

KERNDOEL 10 De leerlingen leren bij de doelen onder ‘mondelinge taalonderwijs’en ‘schriftelijk taalonderwijs’ strategieën te herkennen, te verwoorden, te gebruiken te beoordelen. □ o ◊ Fase 1 Fase 2 Fase 3 Fase 4

bouw

Taalbeschouwing, waaronder strategieën

GEBRUIK - strategieën • reflecteren op eigen werk

• als fase 1 +

• als fase 2 +

• als fase 3 +

• plannen, sturen, bewaken en

• plannen, sturen, bewaken en • zichzelf vragen stellen en

controleren van eigen

controleren van eigen

beantwoorden tijdens het

spreek-, luister-, lees- of

spreek-, luister-, lees- of

luisteren, lezen, spreken of

schrijfgedrag (onder

schrijfgedrag (zonder

schrijven

begeleiding)

begeleiding)

• reflecteren op uitgevoerde strategieën en hun resultaten

GEBRUIK – reflectie op mondelinge communicatie • bewust zijn van hoe je gesprekken voert (taalgebruiksbewustzijn)

• als fase 1 +

• als fase 2

• als fase 3

• eigen taalgebruik aanpassen aan de context

• reflectie op patronen en rollen (processen) in gesprekken: communicatieve houding, onderwerp van gesprek, manier van praten, beurtwisseling en rolverdeling (bijvoorbeeld zelf een beurt nemen, in de rede vallen, een vraag stellen, duidelijk praten, vragen om uitleg, zelf kiezen waarover je praat)

28

GEBRUIK – reflectie op geschreven taal • reflecteren op doel, inhoud

• reflecteren op doel, inhoud

en structuur van geschreven

en structuur van geschreven

taal

taal, op verschillende

• als fase 3

niveaus: teksten, zinnen, woorden, schriftcode

29

datum

datum

datum

datum

datum

KERNDOEL 11 De leerlingen leren een aantal taalkundige principes en regels. Zij kunnen in een zin het onderwerp, het werkwoordelijk gezegde en delen van dat gezegde onderscheiden. De leerlingen kennen: regels voor het spellen van werkwoorden; regels voor het spellen van andere woorden dan werkwoorden; regels voor het gebruik van leestekens. □ o ◊ Fase 1 Fase 2 Fase 3 Fase 4

bouw


TAALBEWUSTZIJN • ontwikkelen van taalbewustzijn en van het ontdekken van alfabetisch principe

REFLECTIE op systeem van taal • ontwikkeling fonologisch bewustzijn (groep 1 en 2): o opdelen van zinnen in woorden o opdelen van samengestelde woorden in afzonderlijke componenten o opdelen van woorden in klankgroepen o verbinden van klankgroepen tot woorden o opzeggen van rijmpjes samen met iemand anders o individueel opzeggen van rijmpjes o herkennen van eindrijn o toepassen van eindrijm: zelf ontdekken van rijm, produceren van rijm

30

• ontwikkeling fonemisch

• als fase 1

bewustzijn (groep 2 en 3):

• syntactisch bewustzijn:

• als fase 3

o bewustzijn van de

o herkennen van beginrijm

structuur van woorden

in langgerekte woorden

en van zinnen

o herkennen van beginrijm

o inzicht in basale

in gewoon uitgesproken

grammaticale principes,

woorden

zoals het afleiden van

o toepassen van beginrijm

de persoonsvorm en het

o klinker in een woord

onderwerp

isoleren

o de grondvorm van

o auditieve analyse op

werkwoorden bepalen

klankniveau o auditieve synthese op klankniveau o letters kunnen benoemen

SPELLING • spellen van klankzuivere woorden op basis van de elementaire spelhandeling • spelling van woorden met specifieke spellingpatronen, zoals woorden eindigend op

• als fase 2 +

• als fase 3 +

• gelijkvormigheidsregel

• spelling van leenwoorden

(hond-honden, kast-kastje) • analogieregel (hij zoekt, hij vindt) • spelling van lange, gelede

(politie, liter, computer) • spelling van woorden met apostrof (komma’s, thema’s) • spelling van woorden met

–nk, -uw, -eeuw, -ieuw, -aai, -

woorden en

deelteken (trema) en

ooi, -oei

woordsamenstellingen

koppelteken (ideeën, Noord-

• spelling van clusters van medeklinkers (bijvoorbeeld schr-, -mst, -cht) • spelling van woorden met

(geleidelijk, ademhaling, voetbalwedstrijd) • regels van de werkwoordspelling (hij

Brabant) • attitude voor correct schriftelijk taalgebruik • gebruik van hulpmiddelen bij

homofonen (ei,ij, au-ou, c-k,

verwachtte, de verwachte

het spellen zoals een

g-ch)

brief)

woordenboek,

• spelling van woorden met de • complexe interpunctie: stomme e • spelling van woorden met open en gesloten lettergrepen

komma, puntkomma,

spellingchecker of controleschema’s

dubbele punt, aanhalingstekens, haakjes • zelfstandig onderkennen en

31

• eenvoudige interpunctie: gebruik hoofdletters, punt, vraagteken en uitroepteken • onderkennen en corrigeren

corrigeren van spelling- en interpunctiefouten • gebruik van hulpmiddelen bij het spellen zoals

van spelling- en

spellingskaarten,

interpunctiefouten

controleschema’s

32

datum

datum

datum

datum

datum

KERNDOEL 12 De leerlingen verwreven een adequate woordenschat en strategieën voor het begrijpen van voor hen onbekende woorden. Onder ‘woordenschat’ vallen ook begrippen die het leerlingen mogelijk maken over taal te denken en te spreken. □ o ◊ Fase 1 Fase 2 Fase 3 Fase 4

bouw


INHOUD - woordenschat • beheersen van een basiswoordenschat • conceptuele netwerken ervaringsgericht uitbreiden • nieuwe woordbetekenissen uit verhalen afleiden • woorden actief leren gebruiken • onderscheid tussen vormen betekenisaspecten van woorden • reflectie op woordbetekenissen

• als fase 1 +

• als fase 2 +

• als fase 3 +

• eigen woordenschat

• onderscheiden van

• zelfstandig uitbreiden van

opbouwen • doelgericht in en buiten de klas nieuwe woorden afleiden • toepassen van strategieën voor het afleiden van woorden • betekenisrelaties die

woordsoorten • figuurlijk taalgebruik interpreteren • de principes van verbuiging en vervoeging van woorden • signaleren van onbekende woorden • strategieën toepassen voor

woorden kunnen hebben,

het afleiden van de

zoals onderschikking,

betekenis van woorden uit

bovenschikking,

de tekst

tegenstelling, synoniem • uitbreiden van conceptuele

• weten dat woorden onderschikkende en

woordenschat • zelf betekenisrelaties tussen woorden leggen • woorden buiten de context definiëren • toepassen van figuratief taalgebruik • zelf figuurlijk taalgebruik toepassen • zelfstandig nieuwe woordbetekenissen afleiden en onthouden • positieve houding ten

netwerken, zodat diepe

bovenschikkende

aanzien van het leren van

woordbetekenissen ontstaan

betekenisrelaties kunnen

woorden

• interpreteren van eenvoudig figuurlijk taalgebruik • strategieën toepassen voor

hebben, zoals tegenstelling en synoniem • woorden opzoeken in

het afleiden van de

naslagwerken

betekenis van woorden uit

(woordenboek,

de tekst

encyclopedie)

33

INHOUD – (meer)talige begrippen • betekenis van begrippen

• Als fase 1 +

• Als fase 2 +

• Als fase 3 +

• Lettergreep, punt, komma,

• Dubbele punt, lettertypen,

• Puntkomma, paragraaf,

geletterdheid: voor, achter,

uitroepteken, vraagteken,

trema, accenten, alinea,

articulatie, klemtoon,

boven, onder, beneden,

aanhalingsteken, bladzijde,

kopjes, spelling, enkelvoud,

intonatie, spreekpauze,

links, rechts, begin, midden,

woord, zin, hoofdletter,

meervoud, tegenwoordige

homoniem, vakjargon,

eind, letter, klank, woord,

uitspraak, titel, tekst,

tijd, verleden tijd, hele

moedertaal, tweede taal,

verhaal, lezen, schrijven

hoofdstuk, regel

werkwoord (infinitief),

vreemde taal,

voor beginnende

(voltooid) deelwoord,

standaardtaal, dialect,

Deze begrippen moeten in


standpunt, argument, feit,

meertalig, formeel en

relatie gezien worden met de


mening, tekstsoort,

informeel taalgebruik

voorgaande kerndoelen en in


aanduidingen voor

een juiste context

een juiste context

tekstsoorten en genres,


aangeboden worden aan


aanduidingen voor


leerlingen. We behandelen ze


gespreksvormen betekenis,


daarom niet als doel op


symbool, signaal, synoniem,

een juiste context

zichzelf in dit kerndoel over


context, woordvorm,


woordenschat.

woordenschat.

woorddeel, samengesteld,


voorvoegsel, achtervoegsel,


woordsoort, letterlijk en


figuurlijk taalgebruik,

woordenschat

uitdrukking, spreekwoord, gezegde Deze begrippen moeten in relatie gezien worden met de voorgaande kerndoelen en in een juiste context aangeboden worden aan leerlingen. We behandelen ze daarom niet als doel op zichzelf in dit kerndoel over woordenschat

34

INHOUD – uitbreiding woordenschat • de woordenschat van de kinderen breidt zich uit (kwantiteit) en de

• Als fase 2

• Als fase 3 + • Het accent verschuift naar het leren leren van woorden.

woordkennis wordt dieper (kwaliteit), ook van woorden die ze al eerder verworven hadden. Kinderen leren steeds meer betekenisaspecten van een woord kennen, kennen betekenisverschillen van woorden die op elkaar lijken, begrijpen én gebruiken woorden in nieuwe situaties.

35

datum

datum

datum

◊ Fase 4

datum

o Fase 3

datum

□ Fase 2

Fase 1

bouw

KERNDOEL 13 De leerlingen leren informatie te verwerven uit eenvoudige gesproken en geschreven Engelse teksten.

DOEL • De leerlingen ontwikkelen

• Consolidering van

een positieve houding t.o.v.

luistervaardigheid Engels

het leren van Engels

zoals opgebouwd in groep 1

• Geen lessen Engels maar enkele uren per week

en 2 en uitbreiding daarvan • Geen lessen Engels maar

activiteiten in het Engels,

activiteiten of lesonderdelen

vanuit de ontwikkelingsfase

die in het Engels worden

van de leerlingen

uitgevoerd, vanuit de ontwikkelingsfase van de leerlingen UITGANGSPUNTEN

• Vooraf bepaalde thema’s

• Consolidering van thema’s

en/of onderwerpen komen

en onderwerpen uit groep ½

aan bod

en uitbreiding met nieuwe

• Engels bij voorkeur gegeven door een native speaker • Luistervaardigheid is

thema’s en onderwerpen • Luistervaardigheid is gekoppeld aan

gekoppeld aan

kijkvaardigheid

kijkvaardigheid

• Zorgvuldigheid t.a.v.

• Leesvaardigheid speelt nog geen rol

geschreven Engels om verwarring met de spelling van het Nederlands te voorkomen

MATERIALEN • diverse voor kleuters

• diverse voor de

geschikte materialen zoals

leeftijdsgroep geschikte

Engelstalige prentenboeken,

materialen zoals Engelstalige

video’s en cd’s,

prentenboeken, video’s en

handpoppen, kijkplaten en

cd’s etc.

36

andere visuele materialen

• er kan een methode gebruikt worden als deze geen tekst bevat voor de kinderen BIJ CLIL DOEL • de leerlingen raken verder

• luisteren leesvaardigheid

vertrouwd met

worden uitgebouwd met

luistervaardigheid Engels

nieuwe of bekende

• er wordt een start gemaakt

onderwerpen en vakken

met leesvaardigheid (de leerlingen worden bewust gemaakt van het woordbeeld/de schrijfwijze van woorden en uitdrukkingen in het engels) UITGANGSPUNTEN • het aantal onderwerpen wordt uitgebreid • sommige vakken of

• de keuze voor de onderwerpen en vakken is afgestemd op de leeftijd, het

onderdelen van vakken

niveau, de belevingswereld

worden in het Engels

en op beschikbare bronnen

gegeven (bijvoorbeeld gymnastiek, handvaardigheid) • de leerlingen worden zich

in het Engels • lezen krijgt hier meer nadruk dan in groep 5 en 6 • leesvaardigheid wordt

bewust van de rol die Engels

opgebouwd door een

speelt in hun directe

gebalanceerd aanbod aan

omgeving en als wereldtaal

eenvoudige leesteksten

• luister-/leesvaardigheid is onderdeel van de

leesboekjes • aan het eind van groep 8

doorlopende lijn voor Engels

kunnen de leerlingen uit

in de school en bereidt de

teksten specifieke

leerlingen voor op luister-

voorspelbare informatie

/leesvaardigheid Engels in groep 7 en 8

halen • de aandacht voor lees- en

37

luistervaardigheid is een stap in de doorlopende leerlijn voor Engels van basisschool naar voortgezet onderwijs • de instap in het voortgezet onderwijs wordt voor alle leerlingen op deze onderdelen voorbereid MATERIALEN • voor de leeftijdsgroep

• het audio- en leesmateriaal

geschikte Engelstalige

is op de leeftijd en het

prentenboeken, video’s of

niveau van de leerlingen

cd’s, etc

afgestemd, zowel voor CLIL

• bij gebruik van een

als voor (versterkt) Engels

lespakket: dit is afgestemd op de leeftijdsgroep BIJ (VERVROEGD) EIBO DOEL • de leerlingen maken een

• de leerlingen kunnen

start met bewust luisteren

vertrouwde woorden en

naar Engels (ze leren

basiszinnen uit leesaanbod

informatie te halen uit korte, voor hen relevante teksten zoals berichten, liedjes en

en luisteraanbod halen • er wordt ver gewerkt met de Eibo-thema’s

gesprekjes) • er wordt een voorzichtige start gemaakt met het lezen van Engels (ze kunnen enkele eenvoudige woorden en een of meer zinnen binnen de thema’s herkennen, bijvoorbeeld welk dier wordt beschreven of hoe de kinderen heten in het gesprekje)

38

• er wordt een start gemaakt met de Eibo-thema’s UITGANGSPUNTEN • de teksten hebben

• als fase 3 +

betrekking op eenvoudige en vertrouwde onderwerpen uit het dagelijks leven

• lezen krijgt hier meer nadruk dan in groep 5 en 6 • leesvaardigheid wordt

• de leerlingen worden zich

opgebouwd door een

bewust van de rol die Engels

gebalanceerd aanbod aan

speelt in hun directe

eenvoudige leesteksten en

omgeving en als wereldtaal

leesboekjes

• luister-/leesvaardigheid is

• aan het eind van groep 8

onderdeel van de

kunnen de leerlingen uit

doorlopende lijn voor Engels

teksten specifieke

in de school en bereidt de

voorspelbare informatie

leerlingen voor op luister/leesvaardigheid Engels in groep 7 en 8

halen • de aandacht voor lees- en luistervaardigheid is een stap in de doorlopende leerlijn voor Engels van basisonderwijs naar voortgezet onderwijs • de instap in het voortgezet onderwijs wordt voor alle leerlingen op deze onderdelen voorbereid

MATERIALEN • diverse voor de

• het audio- en leesmateriaal


is op de leeftijd en het

materialen zoals Engelstalige

niveau van de leerlingen

prentenboeken, video’s,

afgestemd, zowel voor CLIL

cd’s, etc.

als voor (versterkt) Engels

• bij gebruik van een lespakket: dit is afgestemd op de leeftijdsgroep

39

datum

datum

datum

datum

datum

bouw

KERNDOEL 14 De leerlingen leren in het Engels informatie te vragen of geven over eenvoudige onderwerpen en zij ontwikkelen een attitude waarbij ze zich durven uit te drukken in die taal. □ o ◊ Fase 1 Fase 2 Fase 3 Fase 4 DOEL • de leerlingen ontwikkelen

• consolideren van de

een positieve houding t.a.v.

spreekvaardigheid en het

het spreken van Engels

bevorderen van taalproductie of speech emergence

UITGANGSPUNTEN • geen lessen Engels maar

• Spreken en luisteren zijn (nog

activiteiten in het Engels

steeds) de belangrijkste

vanuit de ontwikkelingsfase

vaardigheden (de kinderen

van de kinderen

starten in groep 3 met het

• Engels wordt enkele uren per week aangeboden

lezen en schrijven van het Nederlands. Er moet worden

• Luisteren en (na)spreken zijn de belangrijkste

voorkomen dat ze de spelling van Nederlandse en

vaardigheden in deze

Engelse woorden verwarren)

groepen

• De leerlingen gaan zich

• In de onderbouw wordt

steeds meer vertrouwd

Engels bij voorkeur gegeven door een native speaker

voelen bij het spreken van Engels • Ze reageren spontaan in het Engels zonder stil te staan bij verschillen tussen Nederlands en Engels

MATERIALEN • Diverse voor kleuters

• Diverse voor de

geschikte materialen t..b.v.


spreekvaardigheid zoals

materialen t.b.v.


spreekvaardigheid zoals

video’s en cd’s,


40

handpoppen, kijkplaten en andere visuele materialen

video’s, cd’s, etc. • Er kan een methode gebruikt worden als deze geen tekst bevat voor de kinderen BIJ CLIL DOEL • doorbouwen op

• spreekvaardigheid wordt

spreekvaardigheid uit de vorige leerjaren

verder uitgebouwd • de woordenschat uitbreiden betreffende een aantal onderwerpen en vakgebieden

UITGANGSPUNTEN • bij CLIL spreken de kinderen

• de leerlingen spreken Engels

Engels bij bepaalde vakken

in vaklessen of bij

of lesactiviteiten

onderwerpen die voor CLIL

• de kinderen zijn in staat om variatie in spreekvaardigheid aan te brengen • ze zijn in staat bij diverse

zijn • het spreektempo is redelijk hoog • de woordenschat is

activiteiten in het Engels te

uitgebreid tot woorden

communiceren

behorend bij de specifieke

• ze leren kernwoorden en

onderwerpen en

zinnen te gebruiken bij de

vakgebieden, afgestemd op

vakken die in het Engels

de leeftijd en het niveau van

worden aangeboden

de leerlingen

• door de speelse een aan de situatie aangepaste werkwijze worden alle kinderen gestimuleerd om te laten zien wat ze weten kunnen zeggen

41

MATERIALEN • lesmateriaal voor bepaalde

• als fase 3

vakken, aansluitend bij de belevingswereld en het taalniveau van de leerlingen BIJ (VERVROEGDE) EIBO DOEL • de kinderen beginnen met het spreken van Engels

• Engels spreken in alledaagse situaties

UITGANGSPUNTEN • De kinderen ontwikkelen een

• Zelfredzaamheid buiten de

positieve houding ten

school in situaties met

opzichte van het spreken

personen die zich van het

van een vreemde taal • De onderwerpen waar zij over spreken, zijn zeer eenvoudig en alledaags (bijvoorbeeld: jezelf

Engels bedienen • Het ontwikkelen van een positieve houding t.a.v. het spreken van Engels • Het spreektempo is laag, (de

voorstellen, zeggen/vragen

gesprekspartner is bereid om

hoe oud je bent,

in een langzamer

zeggen/vragen of je van

spreektempo bepaalde

een bepaalde leur houdt of

zaken te herhalen of

raden welke kleur of dier

opnieuw te formuleren en te

wordt bedoeld)

helpen bij het formuleren van

• Het gaat voornamelijk om

wat de spreker probeert te

(uit het hoof geleerde)

zeggen.

standaardzinnen en –

- De gesprekspartner spant

gesprekjes die in allerlei

zich extra in om de interactie

situaties kunnen worden gebruikt (bijvoorbeeld: Do

niet te doen stranden) • De grammaticale

you like (icecream)? Is it

correctheid en beperkt zich

(red) of (blue)? It’s a

tot een beperkt aantal

(giraffe).

eenvoudige constructies en

• Door de speelse werkwijze

uit het hoofd geleerde

42

worden alle kinderen

uitdrukkingen (het maken

gestimuleerd om te laten

van fouten door de leerling is

zien wat ze weten en kunnen

geen probleem mits de

zeggen

gesprekspartner buiten school gewend is om te spreken met mensen met een andere taalachtergrond en kan begrijpen wat wordt bedoeld) • De leerlingen maken zo nodig ook gebruik van nonverbale communicatie (bijvoorbeeld: door iets aan te wijzen waarvan ze het Engelse woord nog niet kennen) • De woordenschat is beperkt (het gaat om een klein repertoire van woorden en eenvoudige uitdrukkingen, over persoonlijke details en bepaalde concrete situaties)

43

Schrijven speelt nog geen rol

Schrijven van Engels speelt

Sommige kinderen zijn

nog geen rol van betekenis.

nieuwsgierig naar de

Het kan zelfs beter zijn om het

schrijfwijze van Engelse

schrijven van Engels nog even

woorden en gaan

uit te stellen omdat de

experimenteren

kinderen in deze groepen zich

• Er kan een start worden

intensief bezig houden met

gemaakt met her schrijven

het leren schrijven van het

van Engels door woorden

Nederlands. In combinatie

die voor leerlingen in deze

met het schrijven van Engels

groepen belangrijk zijn, op te

kan dat interferentiefouten en

laten zoeken en te laten

onzekerheid over de juiste schrijfwijze tot gevolg hebben.

datum

datum

◊ Fase 4

datum

o Fase 3

datum

□ Fase 2

datum

Fase 1

bouw

KERNDOEL 15 De leerlingen leren de schrijfwijze van enkele eenvoudige woorden over alledaagse onderwerpen.

BIJ CLIL DOEL • Het schrijven van woorden en zinnen binnen de voor CLIL gekozen vakgebieden of onderwerpen UITGANGSPUNTEN • De kinderen schrijven als middel en als doel

kopiëren • Een eerste stadium bij communiceren door schrijven kan zijn het aanklikken op internet van bepaalde opties (bijvoorbeeld bij nationality klikt leerling aan: Dutch) BIJ (VERVROEGD) EIBO DOEL • Ontdekken dat het leuk en nuttig is om in het Engels te schrijven en te communiceren UITGANGSPUNTEN • Kinderen zijn vertrouwd met het feit dat je gegevens moet invullen of aanklikken om bepaalde informatie te

44

krijgen • 100% vormcorrectheid is in vrijere opdrachten niet het criterium • schrijven is middel en doel

45

datum

datum

datum

datum

datum

bouw

KERNDOEL 16 De leerlingen leren om woordbetekenissen en schrijfwijzen van Engelse woorden op te zoeken met behulp van het woordenboek. □ o ◊ Fase 1 Fase 2 Fase 3 Fase 4 DOEL • de kinderen zoeken de

• de kinderen raken vertrouwd

spelling op of controleren de

met het gebruik van

spelling van woorden

woordenlijsten en woordenboeken als onderdeel van het leren van een vreemde taal UITGANGSPUNTEN

• gebruik van een

• regelmatig gebruik van een

woordenboek of

woordenboek (bijvoorbeeld

woordenlijst, afhankelijk van

om de spelling van woorden

de aandacht voor schrijven

te controleren, om woorden

en lezen in het Engels in deze

binnen een bepaald thema,

groepen

onderwerp of vakgebied op te zoeken) • bij CLIL is het opzoeken van woorden voor een vakgebeid of onderwerp aan de orde • bij (versterkt) Eibo is ook een (thematisch) picture dictionary aanwezig MATERIALEN

• de woordenboeken sluiten

• de woordenboeken sluiten

aan bij in de basisschool

aan bij de vakken,

gebruikte vakken bij CLIL en

onderwerpen en de leeftijd

de Eibo-thema’s bij

en het niveau van de

(versterkt) Eibo (bijvoorbeeld in een woordenlijst (in de methode Engels) of in een

kinderen • het gaat om diverse bronnen, zowel Nederlands-

46

picture dictionary of

Engels als Engels-Engels

jeugdwoordenboek Engels)

bronnen

• de kinderen kunnen op bepaalde websites of cdroms beluisteren hoe een woord moet worden uitgesproken

47

Bronvermelding De informatie die is weergegeven in het overzicht en registratie tussendoelen en leerlijnen, is afkomstig van de website www.tule.slo.nl van de organisatie SLO, nationaal expertise centrum voor leerplanontwikkeling. SLO Boulevard 1945 3 7511 AA Enschede T: 053 4840 840 [email protected] www.slo.nl

48

Tussendoelen en leerlijnen Taal. Overzicht en registratie tussendoelen en leerlijnen Taal

Recommend Documents