Tuinderij De Waardering Projectplan
Projectleider Bram Derckx 06-40775911
[email protected] www.bramderckx.com
18 mei 2015 Stichting Circulating Green Geschreven door: Bram Derckx & Tosca Peschier
Inhoudsopgave
pagina
Inleiding
2
Stichting Circulating Green
2
Tuinderij de Waardering
3
Locatie Minckelersweg
4
Partners
6
Gedetailleerde uitwerkingen
6 t/m 23
1
Inleiding We leven in een snel veranderende wereld. Innovaties volgen elkaar in een rap tempo op en uitvindingen die onze grootouders nooit voor mogelijk hadden gehouden zijn nu onderdeel van onze dagelijks realiteit. Helaas zit er ook een keerzijde aan deze ontwikkelingen. Onze olieverslaafde industrieën, kapitalistische economie en globalisering zonder internationale spelregels hebben een ecologische crisis ontketend die zijn weerga niet kent. Inmiddels is bij veel mensen het besef van de ernst van deze ecologische problemen en het inzicht in haar structurele oorzaken doorgedrongen. Om als mensheid op deze planeet te kunnen blijven voortbestaan moeten we onze manier van leven drastisch veranderen en binnen enkele decennia een duurzame samenleving die binnen de resources van de aarde leeft, opbouwen. De wereldschaal van ecologische problemen roept bij veel mensen een totale shock of juist een ‘ver van mijn bed’ reactie op. Toch vindt de transitie naar een echt duurzame samenleving juist plaats middenin ons dagelijks leven en zijn wij degenen die in beweging moeten komen om deze te realiseren. Binnen de resources van de aarde gaan leven houdt in dat we een groot aantal zaken weer lokaal moeten gaan regelen. Hierdoor krijgen we weer zicht op en verbinding met de plekken waar ons eten vandaan komt, hoe onze energie wordt opgewekt en van welke materialen onze spullen zijn gemaakt. Het is natuurlijk niet zo dat we terugvallen in het pre-industriële tijdperk. We groeien juist door naar een hoger niveau van menselijke samenleving waarin we lokaal handelen met oog op het grotere geheel. Daarbij maken we slim gebruik van technologie en stellen we deze in dienst van de mensheid en de planeet. Stichting Circulating Green wil met Tuinderij de Waardering bijdragen aan de transitie naar een duurzame samenleving in Haarlem. Er zijn veel Haarlemmers die behoefte hebben aan lokale vormen van voedselvoorziening en energieopwekking. Tuinderij de Waardering is een stadslandbouwtuin waar deelnemers groenten af kunnen nemen. Het is ook een proefpark waar zichtbaar wordt gemaakt wat er allemaal mogelijk is op het gebied van groene daken, duurzame energieopwekking en upcycling (het verwerken van afval tot nieuwe producten). Bij al deze activiteiten wordt actief samengewerkt met bewoners, bedrijven, groene organisaties en GGZ instellingen. Hopelijk kunnen we de gemeente Haarlem binnenkort ook aan deze lijst toevoegen!
Stichting Circulating Green Stichting Circulating Green is een initiatief van Bram Derckx. Zoals een Stichting betaamt heeft Circulating Green niet tot doel het maken van winst. De Stichting wil het mogelijk maken om in Haarlem plekken te creëren waar een kruisbestuiving plaatsvindt tussen stadslandbouw en innovaties op het gebied van duurzame energieopwekking. Hierbij worden omliggende bedrijven, bewoners en zorginstellingen actief betrokken. De Stichting is op zoek naar een stuk grond dat de gemeente beschikbaar wil stellen voor dit project. Een kavel aan de Minckelersweg in de Waarderpolder, door de gemeente aangewezen als tijdelijke stadslandbouwlocatie, lijkt momenteel het meest geschikt. Op deze locatie zou Stichting Circulating Green dan ook graag Tuinderij de Waardering vestigen. Aangezien het project een duidelijke meerwaarde voor de stad creëert en een opstartkans zonder vaste lasten nodig heeft, streven we naar een gebruiksovereenkomst met gesloten beurzen. Mocht er een punt komen waarop bedrijven die meewerken aan het project er duidelijk monetair aan gaan verdienen, dan zal er overeenkomstig huur aan de gemeente betaald gaan worden voor het gebruik van de locatie.
2
Tuinderij de Waardering Projectleider Bram Derckx heeft een duidelijke visie en concreet plan voor Tuinderij de Waardering. Het wordt een tuin met internationale allure die lokale groenteteelt combineert met innovaties op het gebied van duurzame energieopwekking. De tuin laat zien hoe we op een holistische manier met de natuur om kunnen gaan en en hoe we de intelligentie van de natuur kunnen gebruiken om als mens veerkrachtige duurzame systemen te ontwikkelen. Op Tuinderij de Waardering worden verschillende vormen van stadslandbouw gecombineerd. Het doel hiervan is het creëren van veerkracht door diversiteit en mensen laten zien wat er allemaal mogelijk is op het gebied van stadslandbouw. Zo komen er de bekende moestuinbakken van pallethout waarin groenten worden geteeld maar ook vernieuwende constructies als verticale groentetorens. Uniek aan de tuin zijn de geodomes, dat zijn ronde houten kassen, met geïntegreerde aquaponics systemen die worden aangedreven door windmolens. Deze prachtige constructies gebaseerd op geometrische vormen en de gulden snede zijn echte blikvangers en kunnen via internet en social media ook internationale belangstelling naar het project toetrekken. Op de tuinderij wordt efficiënt met water omgegaan door te werken met druppelsystemen en olla’s. Alle tuin elementen worden zo veel mogelijk gemaakt van bestaande materialen in samenwerking met Spaarnelanden & MAAK. Er worden absoluut geen pesticiden gebruikt en het zaaigoed is biologisch. Inzichten uit de permacultuur, een vernieuwende vorm van ecologische landbouw, worden toegepast om de bodem te verbeteren. Composteer methodes met wormen worden gebruikt om hoogwaardige compost te verkrijgen en lokale gft-compost wordt afgenomen van Spaarnelanden. Op basis van vergelijkbare projecten is de verwachting is dat de tuin meer opbrengst per m2 krijgt dan de conservatieve (bio)landbouwindustrie. De tuin moet bijdragen aan de natuur en biodiversiteit in de Waarderpolder. Er komen bijenkasten en er wordt geïmkerd op biologisch dynamische wijze. We doen ook onderzoek naar de meest gunstige vormen en bouwwijzen van bijenkasten. Er worden insectenhotels geplaatst en er zijn altijd voldoende bijen en vlinderplanten ingezaaid op de tuin. De bodem wordt goed verzorgd want een gezond bodemleven is de basis van al het leven. Op de Minckelersweg is waarschijnlijk sprake van bodemvervuiling dus als de tuinderij daar gerealiseerd wordt, kunnen er voorlopig geen eetbare gewassen in de volle grond geteeld worden. Wel gaan we dan onderzoek doen naar natuurlijke wijzen van bodemreiniging. Tuinderij de Waardering streeft ernaar om het hele jaar door groenten te kweken door het gebruik van geodomes en inzichten uit de permacultuur. De tuinderij werkt met een systeem van deelnemers en vrijwilligers. Deelnemers betalen een jaarlijkse contributie, afhankelijk van de hoeveelheid oogst, en kunnen wekelijks hun oogstaandeel op komen halen. De contributie wordt verhoogd of verlaagd aan de hand van de hoeveelheid ruimte en/of deelnemers. Bedrijven, scholen, vrijwilligers en inwoners van de desbetreffende omgeving kunnen deelnemer worden en een oogstaandeel kopen. Op de tuin wordt gewerkt met vrijwilligers die zo ervaring kunnen opdoen met groenten teelt en duurzaamheidsprojecten. In samenwerking met de GGZ en het UWV worden ook vrijwilligerstrajecten georganiseerd voor mensen uit de psychiatrie en in reintegratietrajecten. Er komt een terras op de tuin waar deelnemers elkaar kunnen ontmoeten en kunnen genieten van de tuin. Het is ook een mogelijkheid dat een cateringbedrijf zich vestigt in een pipowagen naast het terras en met oogst uit de tuin lunches verzorgd. Ook medewerkers van omliggende bedrijven kunnen hier van meegenieten en hebben zo een gezonde pauze in een groene omgeving waardoor hun productiviteit aantoonbaar hoger wordt. Naast een stadslandbouwtuin is Tuinderij de Waardering ook een proeftuin voor ontwikkelingen op het gebied van duurzame energie. Op de geodomes komen zelfgemaakte windmolens waardoor zichtbaar wordt hoe makkelijk het kan zijn om zelf op kleine schaal windenergie op te vangen. We gaan experimenteren met Plant-E technologie, ontwikkeld op de Universiteit van Wageningen, die op simpele wijze energie opwekken uit de natuurlijke wisselwerking tussen levende plantenwortels en bodembacteriën.
3
Bedrijven krijgen ook ruimte op de tuin om hun prototypen op het gebied van duurzame ontwikkeling te demonstreren. In samenwerking met de DakDokters bouwen we een voorbeeld van een groendak met zonnecollectoren en magnetisch aangedreven windmolens. Deze milieu adaptieve vegetatie kan het groen in de Waarderpolder een grote boost geven en het is dan ook waardevol om aan bedrijven en burgers te demonstreren hoe zo’n dak eruit ziet en werkt. Als er genoeg bedrijven geïnteresseerd zijn is het zelfs mogelijk om een Europese subsidie binnen te halen om op grote schaal bedrijfsdaken in de Waarderpolder te vergroenen. Zo kan de Waarderpolder een plek in de metropool worden waar de CO2 uitstoot van Schiphol geneutraliseerd wordt. Op de Tuinderij werken we zoveel mogelijk met lokale hergebruikte materialen. Van bakstenen en pallethout, behandeld met duurzame lijnzaadolie, maken we verhoogde bedden voor de groenteteelt. We maken ook geraamtes voor kassen, tuinmeubels en windmolen onderdelen van pallethout. Het voorbeeldmodel van het Groene Dak wordt ook grotendeels gemaakt van hergebruikte materialen. Van gebruikt plastic kunnen we met een 3D printer filamenten (3D-draad) maken voor de afwateringsmatten. Het substraat voor het groene dak kan met een grinder worden gemaakt van baksteen, gemengd met zand of lava-as en kurk. De bevloeiingsmatten, de onderste laag van het groene dak waarin water wordt opgeslagen, kunnen worden gemaakt van oude kleding. Zo laten we op Tuinderij de Waardering zien hoe duurzame producten op een low-tech manier gemaakt kunnen worden van materialen die normaal worden gezien als afval. De tuinderij is dus een praktijkvoorbeeld van het idee van upcycling en de circulaire economie. Voor geen van de bouwwerken hoeft een fundament in de grond te worden gezet. Op de Minckelersweg is een groot stuk betonnen fundering aanwezig, daarop kan met bakstenen een ondergrond gemaakt worden voor de geodomes. Locatie Minckelersweg In december 2013 heeft de gemeente Haarlem zeven locaties aangewezen als plekken waar tijdelijke stadslandbouw kan plaatsvinden. Wegens vertragingen in het gemeentelijke apparaat ligt er helaas nog voor geen van deze locaties een gebruiksovereenkomst. Een van de locaties is een gemeenteperceel aan de Minckelersweg in de Waarderpolder. Bram Derckx heeft in februari 2015 bij de gemeente aangegeven een goed stadslandbouw plan te hebben voor deze locatie en dit werd met enthousiasme begroet. Door de gemeentelijke vertragingen in het opstellen van een gebruiksovereenkomst, besloot Bram eind april alvast een begin te maken met het bewerken van de grond op de Minckelersweg. De werkzaamheden bestonden uit afval rapen, riet seizen en het maken van bedden met bakstenen. Bram zijn aanwezigheid op de Minckelersweg zorgde voor veel enthousiaste reacties van omwonenden, langsfietsende bewakingsdiensten en omliggende bedrijven. Op 9 mei verscheen in het Haarlems Dagblad een artikel over Bram zijn stadslandbouwactie aan de Minckelersweg. Ook hier kwamen veel enthousiaste reacties op. Helaas was voor de gemeente deze actie van burgerlijke ongehoorzaamheid een brug te ver en staan ze het niet toe dat het perceel aan de Minckelersweg alvast wordt klaargemaakt voor een stadslandbouwproject. In het kader van een goede samenwerking is Bram zijn werkzaamheden toen uiteraard direct gestaakt. We zijn nu in afwachting van een gesprek met de gemeente over een tijdelijk stadslandbouw contract voor de Minckelersweg. Helaas zijn de voorwaarden die de gemeente momenteel stelt aan tijdelijke stadslandbouwlocaties nauwelijks levensvatbaar voor succesvolle projecten. De beoogde gebruiksovereenkomst is voor een jaar, juli 2015 tot juli 2016, en geeft geen toestemming voor tijdelijke bouwwerken zonder fundering. Stadslandbouwprojecten hebben nu eenmaal een bepaalde opbouwperiode en midden in de zomer valt er weinig te zaaien. In de visie van Tuinderij de Waardering is stadslandbouw bovendien intrinsiek verbonden met duurzame energie om voldoende realistische mogelijkheden voor een duurzame toekomst te schetsen. Hiervoor is het nodig dat er tijdelijke bouwwerken toegestaan worden op het project. Het is daarnaast bijna onmogelijk om fondsen aan te trekken voor projecten die maar een jaar duren.
4
Het gemeentekavel aan de Minckelersweg staat al jaren te koop en er is weinig uitzicht op een projectontwikkelaar die daar de komende jaren met een commercieel project aan de slag wil gaan. Bovendien heeft de gemeente voor dergelijke projecten ook nog andere lege kavels in de Waarderpolder beschikbaar. Het zou voor de gemeente dus ook de moeite waard zijn om een succesvol stadslandbouwproject op de Minckelersweg te faciliteren. Het kost de gemeente geen geld en levert de stad en de Waarderpolder een grote toegevoegde waarde op. Tuinderij de Waardering past perfect in de circulaire economie die de gemeente in de Waarderpolder wil realiseren en de doelstellingen van de Groene Mug om voor 2030 de hele stad Haarlem klimaatneutraal te maken. In onze ogen is het dan ook in het belang van de stad dat de gemeente soepeler wordt in haar stadslandbouw beleid zodat stadslandbouw in Haarlem ook daadwerkelijk een vitale functie in de stad kan gaan vervullen. Er zijn twee opties om een succesvol stadslandbouwproject aan de Minckelersweg mogelijk te maken. Er kan een tijdelijk stadslandbouw gebruiksovereenkomst gemaakt worden met gunstige voorwaarden: een tijdsduur van 3 tot 5 jaar, het toestaan van bouwwerken zonder fundering en een goede aansprakelijkheidsregeling waardoor de verantwoordelijkheid bij Stichting Circulating Green ligt. Een andere optie is dat de Minckelersweg door de gemeente benoemd wordt tot regelluwe zone. Dit is een legale vorm die in Amsterdam op meerdere plekken wordt gehanteerd om vooruitstrevende stadslandbouw en duurzaamheid projecten mogelijk te maken. Voor het begrip regelluwe zone wordt de volgende definitie gehanteerd:
Met een regelluwe zone wordt een aanpak beoogd om een ander innovatief ruimtegebruik te faciliteren door middel van versoepeling van regels en procedures met het beoogd effect economische groei van de (regionale) economie te bevorderen. In een regelluwe zone kan men experimenteren met het anders toepassen van bestaande wetten en regels. De rol van de gemeente is daarbij cruciaal. Die kan initiërend, verbindend, stimulerend, faciliterend zijn, of een combinatie van dit allemaal.
Een goed voorbeeld van een regelluwe zone is sociaal-creatieve broedplaats De Ceuvel in Amsterdam. Hier vinden innovatieve duurzame projecten van uiteenlopende aard plaats. De Ceuvel is gevestigd op een verlaten en vervuilde scheepswerf in de havens van Buiksloterham. In een economisch betere tijd zou deze plek gesaneerd worden op de traditionele manier en vervolgens volgebouwd worden. De huidige tijd waarin de geplande stedelijke ontwikkeling stil komen te liggen en het terrein wacht op ontwikkeling, biedt het kansen voor een alternatieve ontwikkelingen. De gemeente Amsterdam heeft de grond dan ook voor 10 jaar beschikbaar gesteld aan De Ceuvel. De locatie en omstandigheden van De Ceuvel zijn goed te vergelijken met die van de Minckelersweg in de Waarderpolder. Een regelluwe zone biedt de mogelijkheid om ook hier innovatieve duurzame experimenten te doen die anders door ingewikkelde regelgeving niet mogelijk zouden zijn. Wij zouden dan ook graag zien dat de gemeente Haarlem op de Minckelersweg met een regelluwe zone ruimte biedt aan de plannen van Tuinderij de Waardering.
5
Partners De volgende instellingen, bedrijven, groene organisaties en politieke partijen hebben hun steun aan Stichting Circulating Green en het projectplan voor Tuinderij de Waardering toegezegd.
Connexxion MAAK Wille Coaching BUUV GGZ ADO acute dagopvang Imker vereniging Haarlem A3GM BV Platform Haarlem Groener Permacultuurcentrum Haarlem ActiePartij Haarlem Groenlinks Graag realiseren we in de komende maanden ook de steun van de Gemeente Haarlem en Spaarnelanden voor dit project. Gedetailleerde uitwerkingen Op de volgende pagina’s zijn inspirerende collages en tekeningen te vinden die illustreren hoe bepaalde elementen van Tuinderij de Waardering eruit komen te zien.
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
