Treasury producten in KRM dossiers Yvonne Einig Marc Leclair
Waarom het onderwerp "Treasury producten in KRM dossiers"? Elsevier 25 juli 2015: "Banken bloeden steeds vaker om renteswaps" Onderzoek AFM: •
In periode 2005-2008 verkoop rentederivaten om risico stijgende rente te dekken
•
Grootste aanbieders (90%): ABN AMRO, Deutsche Bank en Rabobank
•
17.600 rentederivaten bij 14.316 MKB-ondernemingen die als niet-professionele belegger kwalificeren, waaronder particulieren en (semi-)publieke sector
•
In 9 van de 10 gevallen renteswaps
•
Onderliggende bedrag van de financieringen: circa € 26 miljard
•
Bijna allemaal financieringen ≥ € 250.000,-
Vanaf 2008 CRISIS… en dalende rente
Vanaf 2008 CRISIS… en dalende rente •
Waarde van de uitstaande derivaten in april 2014: € 2,7 miljard negatief - tussentijdse (extra) aflossing - vervroegde beëindiging - tussentijdse verlaging hoofdsom derivaat let op: vervroegde aflossing lening heeft geen invloed op renteswapovereenkomst - 4% van de dossiers bij bijzonder beheer
•
Individuele en massaschadeclaims
•
Instructie AFM n.a.v. onderzoek: herbeoordeling dossiers - Is product passend geweest? "overhedge" - Is dienstverlening passend en zorgvuldig geweest? - Boete ABN AMRO € 2 mln. vanwege onvoldoende dossiervorming
Rabobank • Herbeoordeling bij circa 8.000 MKB-klanten vóór eind 2015 • Herbeoordeling 1.300 "kwetsbare MKB-klanten" (lees: in bijzonder beheer) begin 2015 afgerond • 20 KIFID zaken (MKB'ers met < 50 werknemers en < 10 mln omzet/balanstotaal) • 31 civiele procedures Bron: Rabobank website, "herbeoordeling rentederivaten – tussenstand" d.d. 8 oktober 2015
Financiering
Renteswap
Lening €100.000
Rabobank
Variabele rente Euribor (3%)
Klant
Variabele rente Euribor + opslag (3%)
(1%)
Rabobank
Vaste rente: 5%
& Aflossing Onder de streep: Financiering met vaste rente + opslag
Klant
Voordelen van een renteswapovereenkomst • Renterisico's beperken / beheersen • Innemen gewenste rentepositie • Rentecontract is verhandelbaar; meer flexibiliteit
• Bedrag rentederivaat kan afwijken van bedrag lening • Contract kan toekomstige ingangsdatum hebben • Er zijn meer looptijden mogelijk dan bij een vaste rente
Nadelen van een renteswapovereenkomst • Geen profijt van rentedalingen
• Complex financieel product met extra documentatie • Risico: negatieve waarde Marginbewakingsplicht (artikel 86 Bgfo) – Kredietfaciliteit; allowancefaciliteit + zekerheden – Kredietopslag; debetstand in obligo + zekerheden
• Individuele opslag financiering kan wijzigen op basis van onderliggende kredietdocumentatie
Diverse varianten Interest Rate Swap ("Plain Vanilla"): • • •
Een vaste rente wordt met een variabele rente geruild (rente) In combinatie met een Euriborlening ontstaat een vaste rente (fixatie) Waarde van de swap is afhankelijk van de rente voor een vergelijkbare looptijd in de markt
Super Collar: • • •
Begrenzen renterisico door middel van brandbreedte Binnen de vastgestelde grenzen profiteren van de voordelen van een variabele rente Maximale en minimale rentelasten zijn bekend
Participating Cap: • • •
Renterisico volledig afdekken, maar toch (deels) profiteren bij lager Euribor tarief Voor 50% lening wordt variabele rente "geswapt" voor een vaste rente Voor de andere helft betaalt de klant een rentevergoeding gelijk aan Euribor met een vooraf bepaald rentetarief als plafond (cap)
Vorderingen • Dwaling • Wanprestatie • Onrechtmatige daad
Normen voor de bank Wet • Ken uw cliënt-beginsel (artikel 4:23 Wft) TIF-formulier • Marginbewakingsplicht (artikel 86 Bgfo) Jurisprudentie • Algemene zorgplicht • Bijzondere zorgplicht Onderzoeks-, informatie-, waarschuwings- en controleplicht zowel vóór het afsluiten van de renteswapovereenkomst als gedurende de looptijd (vgl. effectenleasezaken)
Hof Amsterdam ECLI:NL:GHAMS:2015:3842 • Beroep op dwaling gehonoreerd • Marginbewakingsverplichting allowancefaciliteit • Gevolg overeenkomst vernietigbaar
Aspecten bij beoordeling schending zorgplicht • Kwalificatie van partijen: aanbieder (execution only) en/of adviseur? - wel/geen bijzondere zorgplicht.
• Aard van het financiële product: complex? - verdeeldheid in de rechtspraak - speculatief karakter?
• Kwalificatie van klant: niet-particulier / professionele belegger? - verdeeldheid in de rechtspraak: i) professionele belegger ii) ondernemer, niet professionele belegger ("melkveehouder"/"vastgoed ontwikkelaar") iii) particulier
Risico's bij opzegging financieringsrelatie • Check aanwezigheid rentederivaat in dossier • Opzeggingsgronden aanwezig, maar: - Is rentederivaat passend? - Is aan (bijzondere) zorgplicht voldaan? • (Mede)oorzaak voor financiële problemen, dan zijn gevolgen opzegging (en uitwinning) mogelijk gevolgschade van schending zorgplicht. Dus: overleg met Rabo NL en informeer ons altijd over de aanwezigheid van rentederivaat in dossiers, ook al lijken ze op eerste gezicht los van actuele problemen te staan.
www.boelszanders.nl
15
