Transitie management in de langdurende zorg Conferentie Jeugdgezondheidszorg de Horst Driebergen , 5 maart 2010
Jord Neuteboom Viatore
0
Programma van de bijeenkomst 1: Theorie en achtergrond van transitiemanagement 2 : Methode en tools: transitie programma en experimenten 3: Richting en focus: transitie agenda
Met voeding van de praktijk (o.a. TPLZ) en wetenschap (Drift/EUR)
1
1: Theorie en achtergrond van transitiemanagement Basis noties transitiemanagement die we vandaag zullen behandelen… Waarom transities? Persistente problemen in de zorg
Wat zijn transities? Fundamentele omwenteling in structuur, cultuur, werkwijze
(Hoe) kun je transities sturen? Het opzetten van Transitieprogramma’s en - experimenten
Hoe ziet een transitie-agenda eruit? Mobiliseren koplopers op visie ontwikkeling en praktijkexperimenten
2
Persistente problemen in maatschappelijke systemen complex verankerd in onze maatschappelijke structuren onzeker: geen pasklare oplossingen moeilijk stuurbaar: veel actoren betrokken bestaan reeds decennia mobiliteit, energie, zorg 3
Persistente problemen in maatschappelijke systemen huidig beleid alleen is niet voldoende marktdenken geen oplossing voor hardnekkige problemen poldermodel ongeschikt voor aanpakken van hardnekkige problemen pseudo-oplossingen worden snel onderdeel van het probleem
wat dan wel? systeeminnovatie / transitie 4
Symptomen van persistente problemen in de zorg medificatie van niet-medische problemen
kosten stijgen, tevredenheid daalt
verstarde zorgaanbieders
professional als productiemachine
beheerszieke structuren
over-gespecialiseerde, gefragmenteerde zorg
standaardisatie vs individualisering
gesloten sector
‘afvalputje’ van de maatschappij 5
6
Persistente problemen in de zorg essentie relatie tussen zorgverlener en zorgvrager vertrouwen, intimiteit, passie, aandacht, bezieling is verworden tot relatie tussen leverancier en cliënt kosten, doelmatigheid, budget, efficiency, afrekening
7
Persistente problemen in de zorg
systeem is belangrijker geworden dan mens vandaag is belangrijker dan morgen cijfers belangrijker dan mensen Huidig systeem verdrukt de mens… 8
Waarom nú? Maatschappij volop in beweging [ individualisering, vergrijzing, verkleuring, liberalisering, moderne gezinnen, flexibilisering arbeid, veranderde levensbeschouwing ]
Zorg is verstard kan nauwelijks meebewegen Spanningen op de Zorg bouwen al sinds 70-er jaren op
Care kan sleutelrol vervullen in de Zorg (maatschappij) van 21ste eeuw Maar niet met een 19de eeuws paradigma en organisatiemodel!
Fundamentele omslag, oftewel een transitie, nodig 9
Hoe werken transities? regime:
dominante structuur, cultuur en werkwijzen met macht en gevestigde belangen
niche:
opkomende, afwijkende structuur, cultuur en werkwijzen op klein schaalniveau
niche wil macht ontwikkelen en het bestaande regime overnemen; regime beschermt zich daartegen door de niche onschadelijk te maken of op te nemen transitie = regime-wisseling = machtswisseling 10
Hoe werken transities? een transitie mislukt als de structurele verandering vanuit het regime plaatsvindt met alleen regime-partijen ‘een kalkoen zal zichzelf niet slachten’
een transitie mislukt als de structurele veranderingen vanuit niches plaatsvinden met alleen niche-partijen ‘muis en olifant stampen samen op de brug’
een transitie kan lukken als niche-partijen en veranderingsgezinde regime-spelers elkaar vinden en gaan samenwerken 11
Transitiemanagement inrichting en ontwikkeling van transitie-arena
ontwikkeling van visie en transitieagenda
monitoring, evalueren en leren
opzetten en uitvoeren van transitie-experimenten 12
Sturingsprincipes Transitiemanagement richt je op de koplopers en niet op het peloton creëer ruimte voor een schaduwproces met een lange termijn orientatie regelluwe experimenteerruimte mentale ruimte
probeer gezamenlijk richting te geven aan de zoektocht naar duurzame zorg maak verbindingen tussen koplopers veranderingsgezinde regime spelers en niche spelers verbind de onderstroom met de bovenstroom tot een beweging 13
2. Transitieprogramma’s in de Zorg richten op koplopers
steun voor koplopers in plaats van brede ‘subsidie-distributie’
hou opties open, begin kleinschalig
experimenten ondersteunen die diverse paden verkennen.
gezamenlijk richting vinden, gezamenlijke bijeenkomsten verbinden van verschillende koplopers experimenten en andere actoren verbinden met bovenstroom verbinden met onderstroom
connectie naar regime spelers verbinden met maatschappij
14
Transitie management vraagt om het maken van verbindingen
Voor transitie projectleiders/managers gaat het om het maken van verbindingen tussen:
- Zelf doen en anderen mobiliseren - Groot denken en klein doen - Ver vooruit kijken (lange termijn), maar nu handelen
15
Transitie management vergroot de speelruimte Transitie management stimuleert tot andere manier van kijken, anders denken, ander gedrag:
- anders kijken (nieuwe perspectieven, contexten en speelvelden) - anders denken (langere termijn, lerende houding, ontwikkelingsgericht) - ander gedrag (andere opstelling, nieuwe methoden &activiteiten, andere partners)
16
Maatschappelijke opgaven Een andere manier van kijken naar de opgave voor de experimenten: -macro-ontwikkelingen -de maatschappelijke bijdrage -de waarde voor verschillende partijen (actoren/personen)
17
3: Richting en focus: transitie agenda
gevoel van urgentie door een gezamenlijke probleemperceptie
een wenkend perspectief door transitie-visie en streefbeelden.
ontwikkelen van transitiepaden naar de streefbeelden
commitment van partijen voor transitie-experimenten
18
Een transitie-agenda: (bijv. mensgerichte, economisch volhoudbare en maatschappelijk ingebedde zorg) bijv. rijke anders bijv. profesbijv. denken zorgende ondersional
over zorg
wijk
2
transitie-visie & ‘mandje’ van streefbeelden
nemende zorg
3 transitiepaden
4 korte termijn acties en
experimenten
19
bijv. denken in ziekte, starre organisaties, beheerszieke stelsels
1
persistente problemen
Een wenkend toekomst perspectief Directeur Care Univé-VGZ-IZA-Trias
20
Contouren van een transitie-visie Mensgericht Economisch volhoudbaar Maatschappelijk ingebed
21
Contouren van een transitie-visie Mensgericht heelheid van de mens als uitgangspunt eigen leefomgeving staat centraal kleinschalig zorg is leven weer in contact met elkaar rust en ruimte aanbieden regie in eigen handen eigen budget
22
Contouren van een transitie-visie Economisch volhoudbaar zorg is een dienstverlening betaalt voor al de geleverde diensten eigen budget en eigen register maatschappelijke zorgondernemingen gezondheid schept waarde preventie loont stressbehandelaar, mental coach, persoonlijk adviseur specialist onderaannemer van zorgregisseur
23
Contouren van een transitie-visie Maatschappelijk ingebed creëert je eigen micro-systeem om je heen je eigen verbanden gemeenschappen schakel tussen micro- en macrosysteem persoonlijk medisch assistent maatschappelijke zorgondernemingen zorgzaamheid is levenshouding van iedereen zorg = welzijn = sport = arbeid = leefstijl gezonde samenleving als basis
24
6 Streefbeelden Voor Mensen 1. streefbeeld zelfzorg 2. streefbeeld samenredzaamheid
Mensgericht
Voor Organisaties 3. streefbeeld gedreven professionals 4. streefbeeld maatschappelijke ondernemingen
Economisch volhoudbaar
Voor de Samenleving 5. streefbeeld zorgzame samenleving en sectoren 6. streefbeeld duurzaam stelsel
25
Maatschappelijk ingebed
1. Streefbeeld: Zelfredzaamheid door alerte mensen Voor onszelf, voor anderen Voor onze omgeving Alertheid en inzet Transitie paden Kennis is regie (eigen regie bij schizofrenie) Emanciperende technologie Begeleiding door nieuwe beroepen Bewust leven, warme opvoeding en levenskunst Innerlijk beleven (zingeving) 26
2. Streefbeeld: Samenredzaamheid in sociale verbanden Vitale rijkdom aan sociale verbanden Nieuwe gemeenschapsvormen
Transitiepaden Gesteunde vrijwilligers (Demental coach, mantelzorgers) Verbindende technologie Waarde van zorgen voor elkaar (Goede buren, wijk in Almere) Sociaal duurzame wijken Ontmoetingen (Omkeer 2.0 community vorming) Ervaringsdeskundigen 27
3. Streefbeeld: Gedreven professionals Kwaliteit van binnenuit Ruimte voor bezieling
Transitiepaden Werken met gedeelde waarden Werkelijke dialoog vanuit presentie Leren en opleiden Zelfsturende teams 28
4.Streefbeeld: Maatschappelijke gezondheidsondernemingen
Relatie met klant aan het roer Ondersteunen aan professionaliteit Transitiepaden Nieuw management op kwaliteit Centrale figuren en warme overdracht Samenwerken tussen disciplines Dienstverlenen in netwerken Leiden, ondernemen en innoveren 29
5.Streefbeeld: Zorgzame Samenleving Verantwoordelijkheid van iedere sector Bevorderen van gezondheid Transitiepaden Ruimtelijke ordening voor mensen Gezondmakende gebouwen (Truus Swieringa) Natuur als vitamine groen Gezonde levensloopbanen Sociale zekerheid als springplank (Eddy Karrenbelt) 30
6.Streefbeeld: Duurzaam stelsel
Economisch volhoudbaar Solidair en stimulerend Transitiepaden
Experimenteerruimte Ontregelen Machtsverschuiving naar mensen Sturen op meerwaarde Dialoog over principes 31
6 Streefbeelden Voor Mensen 1. streefbeeld zelfzorg 2. streefbeeld samenredzaamheid
Mensgericht
Voor Organisaties 3. streefbeeld gedreven professionals 4. streefbeeld maatschappelijke ondernemingen
Economisch volhoudbaar
Voor de Samenleving 5. streefbeeld zorgzame samenleving en sectoren 6. streefbeeld duurzaam stelsel
32
Maatschappelijk ingebed
