Eigen Kracht Training
Trainingen en workshops voor professionals - Werken vanuit de visie van Eigen Kracht - Werken met Eigen Kracht-conferenties - Workshops
Het was een hele omslag: van oplossingen aandragen naar mensen activeren.”
Inleiding In de visie op hulpverlening van de Eigen Kracht Centrale gaat het om het ‘dagelijkse’ besef dat mensen bijna altijd beschikken over een kring van ‘eigen mensen’. Eigen Kracht is een dynamisch begrip. De kracht uit die eigen kring is als een motor die soms uitstaat, misschien pruttelt, afslaat en waarvan mensen zelf soms zeggen dat die helemaal niet bestaat: “Ik heb niemand.” Vaak is het nodig dat die motor weer hersteld wordt, weer aan de praat gebracht wordt. Onze ervaring is dat de professional die zich daar op richt toegang krijgt tot soms onvermoede bronnen en er als hulpverlener niet meer alleen voor staat. Wie echt het initiatief durft te laten aan de kring van eigen mensen ontdekt snel dat verwanten en bekenden zich tot het uiterste inspannen om een goed plan te maken; niemand kent de familie beter dan zijzelf. Wij noemen dit een op ‘herstel’ gerichte benadering. Op het maken van verbindingen met krachten die dichtbij zijn en vaak duurzaam. Eigen mensen blijven langer in beeld dan de meeste professionals. Op het terrein van de veiligheid betekent het toepassen van deze principes dat burgers ook in straten of in buurten een plan maken. De ervaring leert dat als zij werkelijk eigenaar zijn van zo’n bijeenkomst hun voorstellen nogal eens verrassend goed en doelmatig zijn en er een reële afweging wordt gemaakt tussen wat zij van de autoriteiten mogen verwachten en wat zij als burgers zelf kunnen bijdragen. Deze benadering lijkt eenvoudig, maar is vaak niet zo gemakkelijk uit te voeren vanwege de wijze waarop de hulpverlening is georganiseerd. Hoewel veel professionals aangesproken worden door deze manier van werken die goed aansluit bij de basisprincipes van hulpverlening, worden zij vaak geconfronteerd met de ingewikkelde manier waarop sociaal-maatschappelijk werk en samenlevingsopbouw zijn georganiseerd. Ook worden zij veelal op andere zaken afgerekend dan op het versterken van de eigen kracht van burgers. Deze manier van werken vraagt een andere vormgeving van organisaties c.q. hulpverlening. Ook vereist het werken met plannen die burgers zelf maken een andere manier van denken en doen. Dat gaat niet vanzelf, maar is wel te ontwikkelen. Om professionals te ondersteunen bij deze andere manier van werken heeft de Eigen Kracht Centrale een aantal modules en trainingen ontwikkeld. Provincies, gemeenten, organisaties en scholen die het werken vanuit de visie van Eigen Kracht verder willen invoeren en verankeren, kunnen een beroep doen op de afdeling Eigen Kracht Training. In deze brochure vindt u een overzicht van trainingen en workshops die allen zowel in-company kunnen worden aangeboden als via open inschrijving. Wij hopen zo een bijdrage te leveren aan het lichter en effectiever maken van uw werk. Rob van Pagée, bestuurder Eigen Kracht Centrale
Eigen Kracht: wat is dat? De term ‘Eigen Kracht’ is aardig ingeburgerd, maar wordt op nogal verschillende manieren gebruikt. In onze visie gaat het erom dat burgers, jong of oud, als er iets aan de hand is en misschien zelfs ingrijpen door de overheid noodzakelijk lijkt, het recht krijgen als eerste zelf een plan te maken, samen met mensen die belangrijk zijn voor hen. In de jeugdbescherming is dit recht al wettelijk geregeld (art. 262a) in het Burgerlijk Wetboek. Hierbij wordt verwezen naar de Eigen Kracht-conferentie als voorbeeld. Ook de Wmo biedt een uitstekend wettelijk kader voor het gebruik van Eigen Krachtconferenties.
Regie in eigen hand
Eigen Kracht betekent een andere volgorde. De regie komt eerst in handen van degene om wie het gaat: de burger met een vraag of kwestie. Pas als tot het uiterste geprobeerd is regie en zeggenschap bij de burger te laten en dit onmogelijk is gebleken, kan de professional (tijdelijk) in die positie treden. “Wij maken gebruik van de eigen kracht van onze cliënten...,” is een veel gehoorde opmerking. Waar het echter om gaat is dat niet professionals dat doen, maar dat de burger in de gelegenheid wordt gesteld dat zelf te doen. Dat is een essentieel verschil. In het eerste geval blijft de professional de regie houden, in het tweede geval de familiegroep! Pas wanneer de regie bij de burger ligt, kan hij eigenaar worden van oplossingen en er verantwoordelijkheid voor nemen. Door daar niet alleen voor te staan, maar samen met anderen uit eigen familie en netwerk, komen er krachten vrij en hulpbronnen beschikbaar die de burger zelf niet vermoedde, laat staan dat (professioneel betrokken) anderen daar weet van kunnen hebben. Het is een verspilling deze krachten en hulpbronnen ongebruikt te laten.
De Eigen Kracht-conferentie
Het principe van Eigen Kracht is uitgewerkt in de Eigen Kracht-conferentie. Tijdens een Eigen Kracht-conferentie maakt een persoon samen met mensen die voor hem of haar belangrijk zijn, een plan voor de toekomst. In dit proces wordt de conditie geschapen waarin de burger de regie kan nemen. Een belangrijke sleutel hierin is de figuur van een onafhankelijk en neutraal persoon: de Eigen Krachtcoördinator. Deze faciliteert het proces en bewaakt de condities. De Eigen Kracht-coördinator bemoeit zich niet met de inhoud en heeft geen belang bij de uitkomst van een plan. Hij of zij informeert alle betrokkenen over doel, werkwijze, mogelijkheden, ieders verantwoordelijkheden en zorgt dat iedereen veilig kan deelnemen. Ook vraagt hij of er behoefte is aan bepaalde informatie, zodat professionals uitgenodigd kunnen worden om deze informatie te geven. Daarnaast helpt de Eigen Kracht-coördinator bij het regelen van praktische zaken als uitnodigingen, locatie, eten en drinken.
De kring groter maken
”Ja maar…,” klinkt het meestal als iemand voor het eerst hoort over de Eigen Kracht-conferentie. “Ooms en tantes, buren en verre vrienden die met z’n allen om tafel gaan zitten om een plan te verzinnen? Dat lukt nooit! Kunnen ze dat wel? Willen ze dat wel? Is er eigenlijk nog wel een sociaal netwerk?” Dat pakt vaak verrassend uit, zo blijkt telkens weer uit het vele onderzoek dat er gedaan is. De verrassing komt juist uit dat sociaal netwerk: een onvermoede kracht en hulpbron waar nog niemand aan gedacht heeft.
Varianten
Er zijn verschillende varianten van Eigen Kracht-conferenties, afhankelijk van de situatie die zich voor doet: • De Eigen Kracht-conferentie voor individuen of families, bij kwesties die zich in hun leven voordoen; • De Eigen Kracht-conferentie als herstel nodig is na grensoverschrijdend gedrag; • De Eigen Kracht-conferentie voor groep, wijk of buurt; • De Eigen Kracht-conferentie bij leervragen op school. De werkwijze kan onderling iets verschillen, de principes waarop het concept berust niet: een plan maken met betrokkenen waarbij de regie in handen blijft van de persoon of personen om wie het gaat en waarbij de praktische organisatie in handen is van een onafhankelijk persoon. Zeggenschap bij de ‘familiegroep’ is de sleutel van alle Eigen Kracht-conferenties.
Rol van de hulpverlener
Er zijn burgers die al contact hebben met een hulpverlener(s) op het moment dat zij aan een Eigen Kracht-conferentie beginnen. Vaak zijn zij door die hulpverlener in contact gebracht met de Eigen Kracht Centrale. Als de hoofdpersoon van de Eigen Kracht-conferentie dit wenst, kunnen hulpverleners in het eerste deel van de Eigen Krachtconferentie optreden als informant: zij geven hun visie op de problematiek, informatie over mogelijk hulpaanbod, eventuele wachttijden et cetera. Daarnaast kunnen zij, of andere deskundigen, informatie geven over bijvoorbeeld een bepaald ziektebeeld, een beperking, een verslaving of over schuldhulpverlening, afhankelijk van de vraag van de hoofdpersoon. De Eigen Kracht-coördinator bereidt met hen hun bijdrage en rol in dit deel van de Eigen Kracht-conferentie voor. Er zijn enkele situaties, zoals in de jeugdbescherming of bij dreigende huisuitzetting, waarin hulpverleners voorwaarden kunnen stellen aan het plan. Zij delen hun zorgen over de situatie in het eerste deel van de Eigen Krachtconferentie met de aanwezigen en geven voorwaarden waaraan het plan minimaal moet voldoen. Daarnaast zijn zij aanwezig bij het laatste deel van de Eigen Kracht-conferentie om te bespreken of het plan in voldoende mate aan de zorgen tegemoet komt. Na de Eigen Kracht-conferentie kan de rol van de hulpverlener divers zijn. Die kan bestaan uit het geven van de in het plan gevraagde ondersteuning of uit het mede bewaken van de uitvoering van het plan. Dit laatste is zeker in de jeugdbescherming een belangrijke taak na de Eigen Krachtconferentie, waarbij het de uitdaging is voor de hulpverlener niet op de inhoud in te grijpen als de familie de afspraken niet nakomt, maar op het proces.
Training
Werken vanuit Eigen Kracht
Training van twee dagdelen voor professionals die willen werken vanuit de visie van Eigen Kracht Deze training is gericht op instellingen of gemeenten die de visie van Eigen Kracht, de herstelgerichte visie, (verder) willen invoeren en verankeren. Doel van de training is deelnemers vertrouwd te maken met de uitgangspunten van herstelgericht werken en deze te integreren in hun dagelijkse praktijk. De kern van herstelgericht werken is dat bij kwesties of problemen de kring van betrokkenen groter gemaakt wordt, zodat de verantwoordelijkheid bij de betrokkenen blijft. De kwestie of het probleem wordt in het midden gelegd en er wordt gelegenheid geboden voor confrontatie en overleg, gericht op het maken van een plan door en met de betrokkenen, zodat zij de problemen kunnen oplossen op een manier die bij hen past. Herstelgericht werken betekent mensen bij de problemen en oplossingen betrekken in plaats van mensen uitsluiten, verantwoordelijkheid bij burgers laten en kringen groter maken. Dit leidt ertoe dat de regie bij burgers blijft en professionals en families beter kunnen samenwerken. In de training deelt de Eigen Kracht Centrale haar ervaringen met deze manier van werken. De training is praktisch van aard. Deelnemers worden uitgenodigd om de informatie en voorbeelden uit de training te vertalen naar hun dagelijkse praktijk. Er wordt gewerkt met power points, films en oefeningen. Tevens is er ruimte voor discussie en het werken aan een plan om herstelgericht werken in de eigen organisatie te verankeren. De training bestaat uit (minimaal) twee dagdelen van ieder vier uur, zodat het getrainde in de praktijk toegepast kan worden en in het tweede dagdeel ingegaan wordt op de opgedane ervaringen. De training kent een maximum aantal deelnemers van vijftien.
In de training wordt aandacht besteed aan: • De visie van de organisatie(s): - Is er een duidelijke (gedeelde) visie? - Hoe wordt deze visie in de praktijk gebracht? - Past herstelgericht werken in deze visie? • Herstelgericht werken binnen organisatie/gemeente Wat is nodig om herstelgericht te werken? - vanuit de organisatie? - van collega’s? - van jezelf? • Wat verandert er aan de manier van werken als vanuit deze visie gewerkt wordt? Herstelgericht werken begint bij het allereerste contact met burgers. De training gaat in op de concrete werkwijze vanaf dit eerste contact. Weten wat te doen op welk moment. Het is niet eenvoudig om voortdurend de ander te activeren en verantwoordelijk te laten en om met plannen van de families te werken. Dit brengt soms ook teleurstellingen met zich mee. De training gaat in op het ontwikkelen van deze activerende houding, het opbouwen van vertrouwen in burgers, het werken met een plan van een familie en het omgaan met teleurstellingen.
Vlak voor de training was ik bij de opening van ee nieuwe speeltuin. Een moeder kwam naar me toe en vertelde dat haar kinderen niets hadden aan de speeltuin, omdat zij werden buitengesloten. Ik bedacht direct allerlei oplossingen. Nu denk ik dat het beter is om deze moeder te vragen wat zij nodig heeft om dit op te lossen.”
Training
Werken met Eigen Kracht-conferenties
Verschillende trainingsmodules voor organisaties en gemeenten die betrokken zijn bij Eigen Kracht-conferenties Steeds meer gemeenten, organisaties, scholen en stichtingen bieden voor hun burgers of cliënten Eigen Kracht-conferenties aan. Dat betekent dat zij het (financieel) mogelijk maken dat mensen bij een vraag, kwestie of probleem hun eigen plan maken in een Eigen Kracht-conferentie. Zij schakelen hiertoe een onafhankelijke Eigen Kracht-coördinator in via de Eigen Kracht Centrale. Dit betekent dat medewerkers op de hoogte moeten zijn van deze mogelijkheid en moeten begrijpen wat dit inhoudt. Zij moeten burgers kunnen wijzen op deze mogelijkheid, kunnen uitleggen wat een Eigen Kracht-conferentie inhoudt, hen kunnen motiveren om dit te proberen, eventueel betrokken blijven bij de persoon of het gezin en in de conferentie informatie geven. In veel gevallen zal een professional na de conferentie een rol blijven spelen, omdat in het plan ook vragen aan hem of de organisatie worden gesteld voor de uitvoering van het plan. Dit alles betekent een omslag in het werken van professionals.
Modules: • Eigen Kracht-conferentie: wat is het en (hoe) werkt het? Algemene introductie over het model, de visie erachter, burgerschap en de verschillende varianten. Een overzicht van onderzoeksresultaten. • Het voorstellen van een Eigen Kracht-conferentie Wanneer introduceer je een Eigen Kracht-conferentie? Hoe leg je uit wat een Eigen Kracht-conferentie inhoudt? Hoe motiveer je iemand die hulp aan jou vraagt om eerst een Eigen Kracht-conferentie te houden? Hoe help je die persoon dit te durven en de stap te zetten om de kring groter te maken? • De rol van de professional in een Eigen Krachtconferentie Als professional ben je bij een Eigen Kracht-conferentie erg belangrijk, maar wat is je rol nu precies? Stap voor stap wordt gekeken naar je rol en taken: bij de aanvraag, de voorbereiding, tijdens de Eigen Kracht-conferentie en na de Eigen Kracht-conferentie. Bij gedwongen hulpverlening (ondertoezichtstelling, huisuitzetting, schulden) kan een professional voorwaarden stellen aan het plan. Wat betekent dit en hoe doe je dat?
Om professionals en hun organisaties of gemeenten te ondersteunen bij deze omslag, zijn verschillende trainingsmodules ontwikkeld. De modules richten zich op de verschillende onderdelen waar een professional mee te maken • Een plan en dan? De rol van de professional na een Eigen Krachtkan krijgen als burgers een Eigen Kracht-conferentie houden. conferentie. Hoe werk je met het plan van de familie of de Afhankelijk van de aanwezige kennis, ervaring en behoefte, buurtbewoners? Wat doe je als mensen zich niet aan de kan een keuze worden gemaakt uit de bestaande modules. afspraken houden? Alle modules samen bieden een volledige training. In alle modules wordt gewerkt met power points en filmmateriaal. De trainers geven uitleg, bieden gelegenheid voor vragen en discussie en er is ruimte voor oefening. Bij in-company trainingen worden de modules altijd op maat gemaakt.
• Eigen Kracht-conferenties in verschillende varianten Eigen Kracht-conferenties voor families en individuen, Eigen Kracht-conferenties als herstel nodig is, Eigen Kracht-conferenties voor groep, buurt of wijk, Eigen Kracht-conferenties bij leervragen. Afhankelijk van de groep kan dieper worden ingegaan op een of meer varianten om te onderzoeken wanneer deze kunnen worden voorgesteld of aangevraagd.
Onze managers vonden dat we bij problemen ouderen een Na een Eigen Kracht-conferentie moesten presentatie en paar voorstellen. Ik had het gevoel dat jaar terug was ik erg mijn kennis er niet meer toe deed. Door enthousiast. Toch merkte ik dat ik de training begrijp ik dat mijn rol wel in ons CJG eigenlijk nooit een Eigen belangrijk blijft, maar dat ik voor Kracht-conferentie voorstelde. Terwijl de ouderen op deze manier iets het wel in onze werkwijze staat. kan toevoegen. Doordat ik hoorde Doordat ik in de training praktische wat mijn rol in elke fase van de oefeningen deed, kwam het meer in conferentie is, kan ik het mijn systeem. Daardoor denk ik er meer loslaten.” eerder aan en weet ik ook hoe ik het beter kan uitleggen.”
Workshops De Eigen Kracht Centrale heeft een groot aanbod aan workshops, presentaties, lezingen en seminars, op allerlei terreinen. De duur kan variëren van een uur tot een dagdeel.
Werkvelden waarover workshops kunnen gaan:
Jeugdzorg of -bescherming Gezondheidszorg Onderwijs Ouderenzorg Relationeel geweld Zorg voor mensen met een (licht verstandelijke) beperking Zorg voor dak- en thuislozen Armoede en schulden (dreigende) Huisuitzetting GGZ Re-integratie Grensoverschrijdend gedrag, waarbij een persoon de dupe is van gedrag van een ander Buurten en wijken
Onderwerpen van workshops over Eigen Kracht kunnen zijn:
Eigen Kracht-conferentie: wat is het en (hoe) werkt het? Onderzoek naar (de resultaten van) Eigen Kracht-conferenties Gemeenten en Welzijn Nieuwe Stijl Centrum voor Jeugd en Gezin Empowerment Inzetten van conferenties bij ernstige misdaden
Enkele voorbeelden van workshops: Eigen Kracht-conferenties
Deze workshop geeft de basiskennis over Eigen Krachtconferenties en de visie erachter en is bedoeld voor iedereen die nog niet of nauwelijks bekend is met Eigen Krachtconferentie. Het geeft antwoord op de volgende vragen: Wat is een Eigen Kracht-conferentie, hoe ziet het model eruit, wat is de visie, wat betekent het om te werken met Eigen Kracht-conferenties, wat zijn de resultaten uit onderzoek? Deze workshop kan worden toegespitst op alle genoemde werkvelden.
Inzetten van conferenties bij ernstige misdaden
Een herstelconferentie is een vrijwillige ontmoeting tussen daders, slachtoffers en hun familieleden en vrienden, en verloopt volgens een vastgesteld patroon. Deze workshop is bedoeld voor rechters, leden van het OM, advocaten, mediators, onderwijsprofessionals, hulpverleners en iedereen die geïnteresseerd is in de mogelijkheden van ‘restorative practices’. De workshops laat de mogelijkheden zien van herstelconferenties voor mensen die geraakt zijn door een ernstig misdrijf. Twee films, een aantal gefilmde interviews en een groepsdiscussie vormen de basis van de workshop.
Gemeenten en Welzijn Nieuwe Stijl
Deze workshop is bedoeld voor gemeentebestuurders en beleidsambtenaren welzijn, Wmo en jeugd. Alle gemeentes in ons land staan voor grote uitdagingen: invoeren nieuwe werkwijzen zoals Welzijn Nieuwe Stijl, overnemen van jeugdzorgtaken van de provincies en het verder invoeren van de Wmo. Dit alles in een periode van bezuinigingen. De grote vraag voor gemeentes is: hoe garanderen wij zorg voor onze burgers met afnemende financieringsmogelijkheden en rekening houdend met nieuwe ontwikkelingen? In de workshop worden mogelijkheden hiervoor zichtbaar: de visie achter Eigen Kracht, wat werken vanuit Eigen Kracht betekent voor burgers, hoe Eigen Kracht-conferenties hierin een rol kunnen spelen, hoe het inschakelen van onbekende hulpbronnen bijdraagt aan het realiseren van de opgave waar gemeenten voor staan.
Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG)
Deze workshop is bedoeld voor medewerkers van CJG’s. In het CJG komen allerlei vragen voor op het gebied van opvoeden en opgroeien. Soms wordt volstaan met een eenmalig advies en soms is de eerste stap in het CJG het begin van een lange weg in hulpverleningsland. In deze workshop komt de visie van Eigen Kracht aan bod en de aansluiting van deze visie bij de Wmo en de Wet op de Jeugdzorg. We laten zien hoe de visie zijn uitwerking vindt in de Eigen Kracht-conferentie en hoe de professional in het CJG zelf kan werken vanuit Eigen Kracht. Daarnaast komen praktijksituaties uit het CJG aan bod waar een Eigen Kracht-conferentie overwogen kan worden. Ook komt de rol aan bod van de CJG-medewerker tijdens een Eigen Kracht-conferentie en na afloop daarvan. Er is de mogelijkheid in te gaan op zelf ingebrachte casussen.
Praktische informatie De trainingen en workshops uit deze folder zijn bedoeld voor organisaties, gemeenten of individuele professionals die geïnteresseerd zijn in het werken met Eigen Kracht. Op de website ziet u het landelijke aanbod, zodat u zich via een open inschrijving kunt opgeven. Daarnaast kunnen trainingen en workshops op maat gemaakt worden, zodat het aanbod aansluit bij vragen van een organisatie of gemeente en bij de ervaringen van de deelnemers. Workshops kunnen bestaan uit een powerpoint-presentatie, films, oefeningen in allerlei vormen, kringgesprekken, het doen van een Eigen Kracht-conferentie, praktijkvoorbeelden, discussie of het maken van een plan. Voor informatie over mogelijkheden, data, tarieven, voor inschrijvingen of aanvragen van een incompanytraining kunt u contact opnemen met:
Eigen Kracht Centrale Henrieke Holtkuile 038-425 07 86 Meer informatie op www.eigen-kracht.nl onder agenda
Het komt vaak voor dat ik zeg ‘hier is echt geen netwerk, deze mensen hebben niemand’. Toch duiken er elke keer weer mensen op. Dat is heel bijzonder.”
Colofon Dit is een uitgave van de Eigen Kracht Centrale, september 2011 Tekst: Hedda van Lieshout, Marianne Goorhuis, Rob van Pagée Eindredactie: Jolanda Stellingwerff Vormgeving: Papyr Marion Fischer, Foto’s: Caroline van Pagée
De Eigen Kracht Centrale werkt aan een samenleving waarin participatie en samenredzaamheid van burgers centraal staan en waarin burgers de zeggenschap houden over hun eigen leven, zeker in contact met organisaties en overheden. De Centrale ondersteunt ook organisaties en professionals bij het maken van een omslag naar het werken vanuit de visie van Eigen Kracht. www.eigen-kracht.nl © EKC 2011
De stichting Eigen Kracht Centrale bezit de ANBI-status. Deze folder is gedrukt op 100% gerecycled chloorvrij gebleekt papier volgens de FSC-norm.
Op onze school hadden we veel problemen rond pesten. De docenten werkten hard aan oplossingen. Nu pakken we het anders aan. We zijn met elkaar verantwoordelijk: management, docenten, leerlingen, ouders en iedereen die betrokken is bij school. We leggen nu steeds de verantwoordelijkheid terug waar hij hoort. Soms is dat een klas, soms een bepaalde groep, soms ook kinderen en ouders. Het vraagt een omslag om leerlingen en ook docenten zelf een plan te laten maken. Maar het werkt beter!”
