Train je verslaving weg!

Train je verslaving weg!  Het meten en beïnvloeden van automatische  processen bij (rook)verslaving 

Reinout W. Wiers 1,2,3,4  1. Clinical Psychological Science, Univ Maastricht  2. BSI, Radboud Univ Nijmegen  3. IVO Rotterdam  4. Per 1­8­08: Universiteit van Amsterdam 08: Universiteit van Amsterdam 

Algemene achtergrond  ­ Veel gedrag als gemeenschappelijke uitkomst van  Veel gedrag als gemeenschappelijke uitkomst van  > impulsieve/associatieve processen  > controlerende/reflectieve processen  Je hebt lekker gegeten en genoeg en het “grand  desert” wordt geserveerd…  Een mooie studente wil een extra herkansing, etc.  Een mooie studente wil een extra herkansing, etc.

2 

Terug naar Freud? (en verder!)  Passie vs. Rede  Passie vs. Rede

3 

Terug naar Freud?  ­ ja, globaal conceptueel  ja, globaal conceptueel  > impulsieve/emotionele processen belangrijk  > interne conflicten  Nee, methodologisch, theoretisch  > objectieve wetenschappelijke methodes  > geen unieke interpretaties clinicus (Freud)  > meer aandacht puberteit ipv kindertijd  > meer aandacht puberteit ipv kindertijd 4 

Recent model RIM (Strack & Deutsch, 2004)  Recent model RIM (Strack & Deutsch, 2004)

5 

implicaties  Impulsieve systeem bidirectioneel  bidirectioneel  vb: Strack et al., 1988  “Help handicapped students,  what works better, pen  between lips (left) or teeth  (right).” Fill out questionnaire,  in between cartoons.  Tanden conditie vond cartoons leuker  Andere implicaties 

> ontkennen helpt niet > activeert wat ontkent wordt!  > lange termijn overwegingen> reflectief systeem  > lange termijn overwegingen> reflectief systeem 6 

Ons beeld van verslaving  Gecontroleerd:  > STOP! 

Automatische  processen:  Neem!  7  7

Duale Proces Modellen Verslaving 

Detailed Review:  Pharmacology, Biochemistry, Behavior, 2007, 86,  263­283  Pharmacology, Biochemistry, Behavior, 2007, 86, Short version:  Current Directions in Psychological Science , 2006, 15, 292­296 Current Directions in Psychological Science

8 

Dual Process Theories  Addictions 

Wiers et al. Pharmacol Biochem Behav 20079  Wiers et al. Pharmacol Biochem Behav 2007 

Automatische en controlerende  processen bij verslavingen  Ver mogen te  reguleren 

Motivatie 

Negatieve  Ver wachtingen  Emotie­regulatie  regulatie  (gecontroleer d) 

Alcohol  (/dr ug) cues 

­  Automatische  Processen 

­

Problemen 

gebr uik  10 

Automatische en gecontroleerde  processen bij verslavingen  Alcohol  (/dr ug) cues 

Emotie­regulatie  (gecontroleer de processen) 

Automatische  Processen 

Automatische  aandachtsbias  voor alcohol 

Automatische associaties  tussen alcohol  en opwinding  zie www.impliciet.eu 

Neiging tot gebr uik 

Automatische  actie­tendens  van toenadering 11 

Moderatie impulsen om te drinken of  roken  Alcohol  (/dr ug) cues 

Emotie­regulatie  (gecontroleer de processen) 

Automatische  Processen 

Neiging tot gebr uik 

Automatische associaties  zie www.impliciet.eu  zie www.impliciet.eu 1  2 

Recente empirische ondersteuning:  individuele verschillen impuls  individuele verschillen impuls­regulatie  modereert invloed automatische processen  (Thush et al 2008, Drug Alc Dep)  N = 88 adolescents low level education  N = 88 adolescents low level education

Wor king memor y capacity 

Implicit Cognitive  Processes 

Alcohol Use  1  3 

Implicit Cognition: Unipolar IAT  Unipolar Excited – Neutral IAT  Unipolar Excited  (cf. Houben & Wiers, 2006) 

1 

Neutraal  Fris 

Opwinding  Alcohol  energiek 

2 

Opwinding  Fris 

Neutraal  Alcohol 

association strength  = RT2 ­  RT1

cola 

1  4 

Working Memory: SOPT  Working Memory: SOPT

15 

Working Memory: SOPT  Working Memory: SOPT

16 

Results Predicting  Prospective Drinking 

Drink Index 

Interaction Model of Alcohol Use  0,6  0,4  0,2  0  ­0,2  0  ­0,4  ­0,6  ­0,8 

  Low W M

1 

2 

3 

4 

5 

Hig h WM  

Implicit Associations  Implicit Associations

17 

Grenard, Ames, Wiers, Thush,  Sussman & Stacy, in press PAB.  ­ vergelijkbare setup, n = 145 continuation  vergelijkbare setup, n = 145 continuation  high school students (LA, USA)  ­ appetitive associaties: roken en drinken  appetitive associaties: roken en drinken  ­ Executive Functions: SOPT  Executive Functions: SOPT  ­ Alcohol / Drug use questionnaire  Alcohol / Drug use questionnaire

1  8 

Moder atie Impiciete associaties –  – alcohol/roken door   Wer kgeheugen  25 

25 

20 

Frequency of Cigarette Use 

F r eq u en c y  o f A l c o h o l  Us e 

Lower SOPT Score  Mean SOPT Score  Higher SOPT Score 

15 

10 

5 

20 

15 

10 

5 

0 

0  0 

2 

4 

6 

8 

10 

12 

0 

2 

4 

6 

8 

10 

Cigarette­Related Memory Associations 

Alcohol­Related Memory Associations 

>> Relatief zwakke ontwikkeling controlerende processen (ruiter)  maakt iemand gevoelig voor impulsieve processen  >> ook data voor agressie, sex, overeten (  >> ook data voor agressie, sex, overeten (Hofmann, Gschwendner,  Friese, Wiers, & Schmitt, in press JPSP) in press JPSP)  19 

12 

Sterkere effecten bij adolescenten  n  Snellere sensitizatie > automatische 

processen die aanzetten tot meer  gebruiken  n  Alcohol/drugs hebben negatieve invloed op 

(nog ontwikkelende) controlerende  processen  n  Netto effect: verstoorde balans impuls en 

controlerende processen  controlerende processen 20 

Roken?  * fysieke afhankelijkheid relatief mild  * Psychologische afhankelijkheid groot  Psychologische afhankelijkheid groot  Welke processen veroorzaken dat?   Welke processen veroorzaken dat?  ­ aandachtsbias  ­  aandachtsbias 

­ geheugenassociaties  ­ geheugenassociaties  ­ automatische actietendensen  ­  automatische actietendensen  automatische actietendensen  2  1 

Aandachtsbias roken  Aangetoond met div. methodes (Stroop, visual  probe).  > De aandacht van een roker blijft hangen bij  alles wat de volgende rook  alles wat de volgende rook­episode kan  aankondigen (einde vlucht; pauze; slokje  alcohol, etc.)  > sterker na tijdje niet gerookt te hebben  > sterker na tijdje niet gerookt te hebben 2  2 

23

Meeste interventies nu: expliciet  Ver mogen te  reguleren 

Motivatie 

Negatieve  Ver wachtingen  Emotie­regulatie  regulatie  (gecontroleer d) 

Alcohol  (/dr ug) cues 

­  Automatische  Processen 

­

Problemen 

gebr uik  2  4 

2 Directe beinvloeding automatische  processen?  Retraining.  Eerste resultaten alcohol veelbelovend  (aio: Tim Schoenmakers)

Re­tr aining 

Automatische  Processen 

Alcohol 

Algemene idee training  n  Gebruik test die automatisch proces 

meet en pas dat zo aan dat  automatische proces beinvloed wordt  voorbeeld 

n  Dot­probe test voor aandachts  probe test voor aandachtsbias  n  Normaal helft targets achter alcohol, 

helft achter fris, nu 90% achter fris  helft achter fris, nu 90% achter fris 26 

Alcohol trial 

.. 

1 pixel 

X  X

2 pixels 

Alcohol trial 

.. 

1 pixel 

2 pixels

frisdrank trial 

.  1 pixel 

X  X

2 pixels 

frisdrank trial 

.  1 pixel 

2 pixels

Resultaten  (Schoenmakers, Wiers et al 2007, Addiction)  Training lukt: na  afloop aandacht  automatisch naar fris  ipv alcohol 

Geen generalizatie:  n  Nieuw alcoholplaatje  trekt weer aandacht 

Old vs New AB  10 

attentional bias (ms) 

n 

0  trainin g 

con trol 

­10  ­20  ­30 

*

old pictures 

n ew  pictu res 

31 

Klinische Re­training  training  (Schoenmakers et al. submitted) 

37 alcoholisten: 4 x trainen in alcohol­kliniek  37 alcoholisten: 4 x trainen in alcohol  (Attentional Retraining of placebo  (Attentional Retraining of placebo­training).  * Effecten op Attentional Bias  * Effecten op Attentional Bias

+ voorzichtige indicaties  Klinische effecten (minder  Terugval; kortere succesvolle  behandelduur  3  2 

Zeer nieuw:  Retraining Automatische Actie­ Retraining Automatische Actie  tendensen  (nu ook op  www.impliciet.eu)  33 

(met Mike Rinck, RUN e.a.)

Nieuw: Retraining actie  Nieuw: Retraining actie­tendens  Vorm bepaalt actie  Liggend: duwen 

rechtop: trekken

Trekken: naar toe Trekken: naar toe 

duwen: weg

Meten (50% duw, 50% trek alcohol)  Resultaten Wiers, Rinck et al)  rt dif alcohol  120  100  80  60  40  ms 

zware drinkers  trekken alcohol  gemakkelijker  naar zich toe 

rt dif alcohol 

20  0  light 

heavy AA 

heavy AG/GG 

­20 

vooral zware  drinkers met  risico­variant 

­40  ­60  ­80 

mu­opioid receptor gen, ook gerelateerd aan cue  opioid receptor gen, ook gerelateerd aan cue­induced craving  (van den Wildenberg et al., 2007, ACER)  (van den Wildenberg et al., 2007, ACER) 3  8 

Retraining  Øhelft naar bier toe getraind (bier: 90% 

trekken), helft er vanaf (bier, 90% duwen;  fris andersom).  Ø  effect op automatische impulsen  Ø  eerste effect op gedrag (en niemand eerste effect op gedrag (en niemand 

heeft het door!) 

AAT change  80  60  40 

ms 

20  0  alc pull 

alc push 

AAT change

­20  ­40  ­60  ­80  ­100  40 

Beer  consumption dur ing taste test  

Effect op drinkgedrag (smaaktest)  voor zware drinkers!  600  550  500  450  400  350  300  250  200  150  100  50  0 

pull train  push train

Low alcohol use 

High alcohol use 

Beer ­ Coke Consumption  

Effect op drinkgedrag (smaaktest)  voor zware drinkers!  200  180  160  140  120  100  80  60  40  20  0  ­20  ­40  ­60  ­80  ­100  ­120  ­140  ­160  ­180  ­200 

pull train  Low  alcohol use 

High  alcohol use 

push train 

Heavy drinkers  Drink more coke  like light drinkers!

Nog experimenteel,  maar misschien in de toekomst:  * praten,  * pillen,  * re­trainen…..  (eerste resultaten in kliniek ook  (eerste resultaten in kliniek ook veelbelovend) 

Preliminary data 1 st  clinical study  with C.Hesse, J. Lindenmeyer, E. Becker, M. Rinck  160 alcoholics in German clinic (Lindow)  4 conditions:  ­ relevant training (push alcohol away)  relevant training (push alcohol away)  ­ irrelevant training (portrait  irrelevant training (portrait­landscape)  ­ assessment control (50  assessment control (50­50)  ­ no training  * 1 st  results on AAT and IAT at posttest results on AAT and IAT at posttest  4  4 

ste  Eerste data 1  klinische studie 

Significant training effects on AAT,  also generalization to untrained pictures  10  0  ­10 

Direct  training 

Indirect  training 

Placebo  training 

No training 

­20  aat eff old pics 

­30 

aat effs new pics

­40 

Alcohol ­50  avoid  ­60  ­70 

4  5 

Eerste data 1ste klinische studie  Eerste data 1ste klinische studie generalizatie naar IAT (woorden!)  iat ef posttest 

approach  200  150  100  50  0  ­50 

iat ef posttest  Direct  training 

Indirect  training 

Placebo  training 

No training 

­100  ­150  ­200 

4  6 

Roken?  ­Vergelijkbare processen spelen een 

belangrijke rol bij roken:  ­ automatische aandachtsbias  automatische aandachtsbias  ­ geheugenassociaties  ­ actietendens van toenadering (Field et al)  actietendens van toenadering (Field et al)  Dus vergelijkbare training zou moeten kunnen  werken > binnenkort op impliciet.eu  Imane Elfeddali (met Hein de Vries)  Imane Elfeddali (met Hein de Vries)

Conclusies impliciete cognitie  1. Automatische, soms onbewuste processen  belangrijk bij verslavingen, incl. roken  2. Nieuwe relatief eenvoudige methodes om  deze te meten  3. Met aangepaste versies nieuw type  interventies, moet geprobeerd voor roken  interventies, moet geprobeerd voor roken

Meer weten?  Meedoen?  > www.impliciet.eu 

Nederlands boek  2007, uitg. Bert Bakker  2007, uitg. Bert Bakker 4  9 

Einde Einde 

Overzicht  ­  Wat is verslaving?  ­  Een bijzonder geval: roken 

­ Automatische processen en de ontwikkelen  Automatische processen en de ontwikkelen  van verslaving  ­ Nieuwe interventies: verslaving wegtrainen!  Nieuwe interventies: verslaving wegtrainen!

5  2 

Wat is verslaving?  DSM IV middelen­afhankelijkheid  afhankelijkheid (3/7):  1. Tolerantie  ­steeds meer nodig voor zelfde effect  steeds meer nodig voor zelfde effect  ­kleiner effect bij zelfde hoeveelheid  kleiner effect bij zelfde hoeveelheid  2. Ontwenning (withdrawal)  ­lichamelijke kenmerken  lichamelijke kenmerken ­ per stof  ­stof nemen <> ontwenningsverschijnselen  stof nemen <> ontwenningsverschijnselen 5  3 

Wat is verslaving?  3. Stof langer/meer nemen dan gepland  4. Willen minderen / mislukte pogingen tot  minderen of gecontroleerd gebruik  5. Veel tijd besteden aan scoren/gebruiken  6. Belangrijke andere activiteiten worden  opgegeven wegens gebruik (sociaal,werk)  7. Doorgaan ondanks kennis direkt gevaar  7. Doorgaan ondanks kennis direkt gevaar

5  4 

Wat is verslaving?  Vergelijking DSMIV en DSMIII:  ­ tolerantie / ontwenning niet langer nodig  tolerantie / ontwenning niet langer nodig  ofwel “lichamelijke / fysieke verslaving” niet  meer nodig  alleen “ psychologische verslaving”  is  is  voldoende 

5  5 

>> Paradoxale definitie: geen lichamelijk  kenmerk nodig, wel stof (afhankelijkheid van  middelen)  >> geen stof? (gokken, sex, etc.?)  Probleem: waar leg je de grens?  Probleem: waar leg je de grens? 5  6 

Nicotine vs. Heroine  Nicotine vs. Heroine

5  7 

Nicotine Addiction?  Frenk & Dar (2000): verandering om roken  verslaving te kunnen noemen (propaganda)  > wetenschappelijk bewijs fysieke  afhankelijkheid mager / afwezig  > lichamelijke afkick verschijnselen bij  gokken sterker (slapeloosheid etc.)  > attributie­fout (stof > verslavend).  fout (stof > verslavend).  > bad habit (vgl. OCD)  > bad habit (vgl. OCD) 5  8 

Nicotine Addiction?  Tabel Frenk & Dar (2000)  Tabel Frenk & Dar (2000)

5  9 

Toch rol nicotine?  * Nicotine­receptoren belangrijk bij geheugen, receptoren belangrijk bij geheugen,  vooral bij ontwikkeling van gewoonte.    * Recent neurobiologisch onderzoek:  Lage dosis Nicotine bij beginnende gebruiker:  Dopamine medieert aversieve reactie!  Herhaald gebruik: DA > belonende reactie  (VanderKooij)  * Nicotine met acetaldehyde (in sigaret + via  alcohol!) zeer verslavend, vooral tijdens  adolescentie (Belluzzi et al, 2005)  adolescentie (Belluzzi et al, 2005) 6  0 

Voorbeeld aandachtsbias (Jones et al., 2003) 

Left  change 

Right  change 61 

Andere training: AACTP (Fadardi & Cox)  Nederlandse versie nu ook op  Nederlandse versie nu ook op www.impliciet.eu  Training om alcohol te  negeren en  achtergrondkleur te  noemen.  Eerste resultaten:  Verminderen zucht bij  alcoholisten en vergroot  gevoel van controle. 

62