WEG met. je depressie

WEG met

je depressie

Ga weg uit je vertrouwde omgeving, zegt psychotherapeut Bob Vansant tegen mensen die worstelen met het leven. Pak je koffer en kom naar Lesbos. Daar, midden in de natuur, zet Vansant zijn gasten aan het werk: loskomen van hun depressie. Binnen een week, weet hij uit ervaring, lukt dat een heel eind. Tekst: Dagmar van der Neut Beeld: Harold Pereira 2

psychologie magazine september 2013


3

Mussen en mezen kwetteren verhit tussen de olijf- en eucalyptusbomen, die koele schaduw werpen over de hangmatten en ligbedden in de tuin. Op een steenworp afstand van de lage, wit gestuukte huisjes blinkt de zee. Het Sapphohuis, aan de noordkant van het Griekse eiland Lesbos, is een plek om op adem te komen. Mensen met een depressie, een burn-out of andere stressgerelateerde klachten kunnen hier een nieuwe start maken. Oprichter en psychotherapeut Bob Vansant loopt me tegemoet. Vriendelijke glimlach in een gebruind gezicht, luchtige linnen outfit, slippers. De Vlaamse krant De Standaard bestempelde hem als ‘meest spraakmakende psychotherapeut van Vlaanderen’. In een tijd waarin het gebruik van antidepressiva meer dan verdubbelde en de Wereld Gezondheidsorganisatie depressie de volksziekte van de toekomst noemde, verkondigde Vansant namelijk een heel andere boodschap. Depressie is geen ziekte, stelt hij, maar een gezonde reactie op een ongezonde situatie. Er ge-

bob vansant:

‘Ben je al jaren in therapie? Vergeet het! Dan werkt het niet!’ 4


beuren in een leven soms heftige dingen waar een mens pijn en verdriet om kan hebben, maar in onze materialistische, gehaaste en veeleisende maatschappij is er nog maar weinig ruimte voor mislukking, verdriet en rouw. De druk is te hoog, en er is te weinig steun en saamhorigheid. Overspannenheid en neerslachtigheid liggen in zo’n omgeving al snel op de loer. Van haast en druk is hier niets te merken. Ik zie een buitenkeuken en een binnenplaatsje met een groot hok met kippen en konijnen. Op tafeltjes staan fleurige veldboeketten. Het oogt als een plek waar je je thuis kunt voelen: kleinschalig, gemoedelijk en zonder pretenties. Ik ben hier voor een herstelweek met in totaal 13 deelnemers. Als journalist ben ik benieuwd naar de visie en aanpak van Vansant, maar misschien kan ik er persoonlijk ook nog iets van leren. Hoewel het al weer een aantal jaar heel goed met me gaat, ging ik zo’n zeven jaar geleden door een behoorlijk zware periode. Ik kreeg een burn-out en vond het in die tijd best lastig om de juiste aanpak te vinden.

Levens vol tegenslag ’s Avonds op het terras met uitzicht over de groene heuvels en de Egeïsche zee vertelt Vansant de groep iets meer over zichzelf. In Vlaanderen behandelde hij de afgelopen dertig jaar duizenden mensen met stressgerelateerde klachten, maar hij merkte dat hij daar niet hetzelfde kon bereiken als met de groepen die hij af en toe op Lesbos begeleidde. En zeker niet in zo’n korte tijd. ‘In België plukte ik mensen voor een uurtje uit hun hectische leven vol kommer en kwel. En als ze dan na de therapie direct weer terug moesten naar dat leven was het effect al haast weer tenietgedaan.’ Hier op het eiland is de wereld nog een beetje hoe hij zou moeten zijn. Er is tijd en ruimte, volop natuur. Vansant: ‘Afstand nemen van thuis en je eigen “comfortzone”, de ervaring met het Griekse tempo en de steun van andere gasten doen de rest. Vaak houden deelnemers ook na afloop nog contact. Het zijn alle elementen van zo’n week bij elkaar die dat effect hebben.’ Een paar jaar geleden vestigde hij zich permanent op Lesbos. Dat het leven vol tegenslag kan zijn, wordt duidelijk als iedereen zich die avond voorstelt. De gasten van het Sapphohuis hebben scheidingen, sterfgevallen, ziektes, gebroken dromen, stressvolle banen, lastige relaties, verloren liefdes, en soms een combinatie van deze ervaringen achter de rug. Een aantal van hen is hier zo door ontdaan dat ze met zelfmoordgedachten rondlopen.

Boven: ik ben behoorlijk geraakt door de schrijnende verhalen bij het kennis makingsrondje. Tweemaal per dag komt de groep bijeen (rechts midden) voor een sessie met psychotherapeut Bob Vansant. Tekenen en musiceren, maar ook bok sen, koken en tuinieren: het Sapphohuis biedt veel mogelijkheid tot expressie. Jezelf uiten, actief zijn, is volgens Vansant de enige manier om uit een depressie te raken.


5

Brieven aan onszelf met daarin oppep pers en goede raad: over een paar weken vallen ze bij ons thuis op de mat Met mijmeren of mediteren keer ik mezelf te veel naar binnen, hoor ik van Bob Vansant. Verstandiger is het om iets actiefs te gaan doen, zoals wandelen

6


Zelfs de frisse zeelucht lijkt zwaar en bedompt te worden. Ik voel de tranen achter mijn ogen prikken. Ik hoor coherente verhalen, ik zie pijn, verdriet, aangeslagen en vermoeide gezichten. Is het gek dat zachtmoedige en gevoelige mensen in de put raken wanneer het leven zo tegenzit? Na de emotionele kennismaking gaan we eten in het restaurant van buurman Pericles, een paar minuten lopen van het Sapphohuis. Net als in bijna elke taverna op het eiland komen de groenten uit eigen tuin, het vlees en de kaas van eigen geiten, en de vis direct uit zee. De kinderen van Pericles lopen af en aan met de lekkerste gerechten: boterzachte aubergine, pittige gegrilde feta, sappige dolma’s… ze gaan maar door. De witte wijn vloeit, en van de zwaarte van daarnet is even niets meer te merken. Aan onze tafel wordt zelfs hard gelachen.

Geblokkeerde woede De volgende ochtend treffen we elkaar weer. Iedere ochtend om tien uur en iedere avond om zes uur is er een groepsbijeenkomst van zo’n anderhalf uur. Daarin behandelt Vansant een thema waar we de rest van de dag zelf mee verdergaan. Een van die thema’s is expressie. Volgens de psychotherapeut onderdrukken mensen met depressies hun emoties, en dan vooral verdriet en boosheid. ‘Dat zijn heel normale menselijke emoties, maar melancholieke mensen slikken hun nare gevoelens meestal in. Ze incasseren veel, stellen geen grenzen en komen niet goed voor zichzelf op. Dat leidt tot een snelkookpan van naar binnen gekeerde emoties. Het moment van een verlieservaring – een afscheid, een verhuizing, een ontslag, een scheiding – is dikwijls het moment dat de ketel ontploft en de depressie of burn-out zich in alle hevigheid openbaart of er zelfmoord gedachten opkomen. De verlieservaring is niet de oorzaak, maar de laatste druppel in de emmer die zich soms al een heel leven aan het vullen is.’ Het thema raakt vrijwel iedereen in de groep. De meesten van ons zijn inderdaad zachtmoedig, ingetogen en beheerst. De meesten van ons hebben van jongs af aan veel verantwoordelijkheid op zich genomen, zichzelf en hun eigen verlangens opzijgezet voor anderen, verwachtingen waargemaakt, rollen vervuld. Ja, daar zijn we wel goed in. Maar boosheid uiten? Een van de deelnemers zegt: ‘Ik kan me niet herinneren wanneer ik voor het laatst boos was.’ Een ander: ‘Boosheid? Ik heb geleerd dat dat iets is voor asociale mensen.’ Geblokkeerde woede leidt haast onvermijdelijk tot een depressie, stelt Vansant. Of erger: de emoties lopen van binnen zo hoog op dat iemand er zelfdes-

Melancholieke mensen, legt BOB VANSANT uit, moeten leren hun emoties meer te uiten

tructief van wordt. De depressieve, uitgebluste of suïcidale mens geeft zichzelf van alles de schuld en vindt zichzelf waardeloos. ‘Maar je zou de boosheid en agressie van richting moeten laten veranderen – naar buiten toe, in plaats van naar binnen,’ suggereert Vansant. ‘Als je iemand die zelfmoord wil plegen zover kunt krijgen een stapel borden stuk te smijten, garandeer ik je dat hij op dat moment afziet van zijn plan om er een eind aan te maken. Onthoud dat. Een stapel borden kun je voor vijf euro op de rommelmarkt vervangen, maar je leven niet.’

Een uitlaatklep zoeken Expressie is de weg uit een depressie, luidt een van Vansants slogans. Het is een eyeopener voor velen en blijft een leidraad door de hele week. De psychotherapeut: ‘Voor een depressief of burned-out persoon is het dus niet goed om naar een museum te gaan, boeken te lezen of concerten te bezoeken. Dat zijn allemaal impressies, en het hoofd van zo iemand zit al zo vol.’ Maar – en dat is voor mij persoonlijk een nieuw inzicht – alleen maar de stilte en rust opzoeken is ook weer niet goed. Zelfs sommige vormen van yoga en meditatie kunnen te ingetogen en naar binnen gericht zijn voor een melancholiek mens. Expressie is de sleutel. Die dag krijgen we de opdracht te zoeken naar een expressief middel dat goed bij ons past. We hoeven ons verdriet of onze woede niet direct te uiten, als we er maar een uitlaatklep voor vinden. Van alles is mogelijk, niets is verplicht: er zijn muziekinstrumenten en tekenmaterialen voorhanden, we kunnen koken, tuinieren, helpen het huis op te knappen. Het Sapphohuis biedt elke dag veel vrijheid om te doen wat je wilt. Je kunt een massage krijgen, een bezoekje brengen aan de hete bronnen van een dorpje in de buurt, wandelen, naar het strand. Een paar deelnemers willen tekenen, twee anderen beginnen muziek te maken in de tuin, en iemand verkoopt Julien, de boksdummie, een paar rake klappen. Zelf breng ik veel tijd door in de hangmat en teken wat. Ik geef maar eens toe aan mijn vermoeidheid. Heerlijk dat alles hier kan en mag. De aanpak van Vansant geeft sowieso een gevoel psychologie magazine september 2013

7

Advies bij het afscheid: ‘een goede buddy Betekent meer dan de beste therapeut’ van opluchting. Er is geen protocol, geen diagnos tische handleiding, geen medicijn. Wél wijsheid, ruimte, vrijheid en menselijkheid. Het is een verademing om eens van een therapeut te horen dat er niets mis met je is als je in de put zit. Alleen dat is voor een deel al genezend. Vansants wijsheid is doorleefd, en dat voel je. Ook hij heeft in periodes geworsteld met het leven. Hij is therapeut, maar bovenal een authentiek en bevlogen mens die zijn inzichten wil delen. Ik wilde dat iemand me op die manier had benaderd in de periode dat ik me zo rot voelde. Mooi is ook dat Vansant zijn eigen rol relativeert. Een goede therapie maakt zichzelf namelijk zo snel mogelijk overbodig, vindt hij. ‘Ben je al jaren in therapie? Vergeet het! Dan werkt het niet! Natuurlijk is het noodzakelijk om een beetje zicht te hebben op jezelf en je geschiedenis, maar je moet niet constant blijven analyseren en omploegen, want dan kan er niets meer groeien.’ Hij spreekt de deelnemers aan op hun kracht en zelfredzaamheid, en stimuleert ons om elkaar op te zoeken voor steun: ‘Een goede buur kan vaak meer betekenen dan de beste therapeut.’ Iedereen heeft deze week daarom een buddy, een andere deelnemer om mee te sparren als dat nodig is.

Je eigen tempo Hoewel de meeste gasten ook hun moeilijke momenten hebben, zie ik om me heen mensen opklaren. Voor een groep depressievelingen is de stemming opvallend goed. Naarmate de week vordert, wordt er steeds uitbundiger gelachen. ‘Ik wist niet dat een depressievakantie zo leuk kon zijn,’ grinnikt een man die de bijnaam Ron Testosteron heeft gekregen. De eerste dagen oogde hij nog grijs en grauw, nu lijkt hij zijn levensvreugde weer te hebben teruggevonden, en dat is fantastisch om te zien. Alles pakt hij aan om verder te komen: ik zie hem stoelen repareren, dansen, tekenen, schrijven en zingen. Hij oogt als een ander mens. Toch voelt niet iedereen zich opfleuren. Naast het vrolijke, uitgelaten groepje dat ‘op depri-kamp’ is en samen lacht en huilt, is er een deelneemster die zich vreselijk blijft voelen. Ze trekt zich terug, zit veel achter haar zonnebril te huilen en wil zelfs halver8


wege de week stoppen met de therapie. Ik maak me zorgen over haar. ‘Het gebeurt vaker dat mensen niet direct opknappen,’ vertelt Vansant later. ‘Iedereen heeft zijn eigen tempo en een groepsgebeuren als dit kan ook bedreigend zijn. Men hoeft hier ook niet alles met de groep te delen. Soms valt het kwartje pas later.’ Tijdens een zeer intense ochtendsessie probeert hij deze deelneemster te helpen. Hij daagt haar uit om zich te concentreren op haar boosheid en mentale kracht, in plaats van op haar verdriet. En het lukt om haar te laten uitspreken dat ze eigenlijk jaloers is op de groep, boos op haar man die geweld tegen haar gebruikt, boos op haar kinderen die partij kiezen voor hem, boos op de mensen die haar in de steek hebben gelaten. Maar even later voelt ze zich schuldig en vooral kwaad op zichzelf, zegt ze. Toch meen ik te zien dat haar ogen helderder staan. Dat geeft hoop. En: de rest van de week blijft ze meedoen. Zo zijn er meer ontroerende momenten. Op een onbewoond eilandje barbecueën we bij zonsondergang op het strand, en op de tonen van de bouzouki doet danseres Lily haar eerste voorzichtige dans sinds haar lichaam het twee jaar geleden tot haar verdriet en frustratie liet afweten. Ze straalt. Bij het afscheid stijgt Ghislaine bijna op van gelukzaligheid als ze vertelt over de bijzondere gesprekken die ze die dag heeft gehad. Het is haast ongelooflijk dat één week zoveel heeft teweeggebracht. Zelfs Boris, die bij de kennismaking vertelde dat hij geregeld aan zelfmoord denkt, voelt zich beter. Zoals hij zelf zegt: ‘Het was fijn om eens onder mensen te zijn die zichzelf zijn, zonder schild. Er zijn een aantal deurtjes opengegaan die al heel lang dichtzaten.’ n Om privacyredenen zijn de namen van sommige deelnemers veranderd.

Van 16 t/m 23 september is er een nieuwe herstelweek in het Sapphohuis op Lesbos. Daarnaast is er mogelijkheid tot individueel verblijf en individuele gesprekken met psychotherapeut Bob Vansant. Informatie en boekingen: www.sapphohuis.be

WEG met. je depressie

Recommend Documents